Jedidah Isler: How I fell in love with quasars, blazars and our incredible universe
Jedidah Isler: ကျွန်မ quasarများ၊ blazar များ နဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ အံ့အားသင့်စရာ စကြာဝဠာကို ချစ်မိပုံ
Jedidah Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes that emit powerful jet streams. They are the universe’s most efficient particle accelerators, transferring energy throughout galaxies. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Hubble Space Telescope Ultra-Deep Field,
အဝေးဆုံး ဖြစ်တဲ့ Ultra-Deep Field ကို
of our universe ever observed.
ဖြတ်ပျံသန်းရင်း ရိုက်ထားတဲ့ပုံပါပဲ။
a trillion, trillion kilometers away.
ထရီလီယံ ထရီလီယံ ကီလိုမီတာ ဝေးပါတယ်။
the awesome privilege of studying
စကြာဝဠာထဲက ဆန်းပြားတဲ့
in our universe.
ကျွန်မဆီမှာ ရှိနေပါတယ်။
from first crush throughout my career
တလျှောက်လုံး ဆွဲယူဖမ်းချုပ်လိုက်တဲ့
hyperactive black holes.
သိပ်ကို တက်ကြွလှကြတဲ့ တွင်းနက်ကြီးတွေပါ။
the mass of our own sun,
လေးလံတဲ့
are devouring material,
ကျွန်မတို့ သိထားကြတဲ့ "ပျမ်းမျှ"
1,000 times more
စာရင် အဆ ၁၀၀၀ ပိုမြင့်တဲ့နှုန်းဖြင့်
supermassive black hole.
၎င်းတို့ဟာ ကွာဇာတွေ ဖြစ်လာကြတယ်။
powerful particle streams
အမှုန်တွေရဲ့ ရေစီးကြောင်းကို
ဂျက်များလို ခေါ်ပြီး
of the speed of light,
ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ရွေ့လျားနေကြကာ
ဦးတည်နေကြပါတယ်။
and supermassive black holes
တက်ကြွလွန်ပြီး
တနည်း blazar လို့ ခေါ်ကြတယ်။
is that they're some of the universe's
၎င်းတို့ဟာ စကြာဝဠာထဲက အမှုန်တွေကို
အထိရောက်ဆုံး ဖြစ်ကြပြီး
of energy throughout a galaxy.
စွမ်းအင် ပမာဏကို ပို့ဆောင်နိုင်လို့ပါ။
artist's conception of a blazar.
blazar အား မြင်ပုံကို ပြချင်တယ်။
material falls onto the black hole
ပန်းကန်ပြားကို ကျတော့
around the black hole
လွင့်စဉ်နေကြကာ
အရှိန်ြမင့်တာကို
တွေ့နိုင်ပေမဲ့၊
pulls in material via a disk,
ဆွဲယူနေကာ၊
is more common.
ချုံ့ကြည့်လိုက်ခြင်းဖြင့်
the blazar system
to the larger galactic context.
ဆက်စပ်နေပုံကို မြင်နိုင်ကြပါတယ်။
ဘာတွေ
of what goes in to what goes out,
blazar astrophysics right now
ဆွေးနွေးကြတဲ့ ခေါင်းစီးမှာ
jet emission comes from.
ဘယ်ကနေ လာနေကြတာလဲ ဆိုတာပါ။
in where this white blob forms
အဖြူရောင် အစက်ပုံစံတွေပါ၊
relationship between the jet
ဂျက်စီးကြောင်း၊
ဆက်စပ်နေလား သိချင်တယ်။
inaccessible until 2008,
ဂါမာ ရောင်ချည်များကို၊ တနည်းအားဖြင့်
ရောင်ချည်များထက်ကို
that better detects gamma ray light --
အလင်းရောင်ကို၊
a million times higher
အသစ်ကို
လုံးဝလောက်ကို မဖြစ်နိုင်ခဲ့ပါ၊
between the gamma ray light data
ဂါမာရောင်ချည်ရဲ့ ဒေတာအမျိုးမျိုးကို
day to day and year to year,
တနေ့ချင်း၊ တနှစ်ချင်း နှိုင်းယှဉ်ကြည့်လျက်၊
ပိုပြီး တိကျစွာ နေရာသတ်မှတ်လိုခဲ့ပါတယ်။
to the black hole
ထင်မှတ်ခဲ့ကြတာထက်ကို
ရှိတတ်ကြပါတယ်။
ဖြစ်ပေါ်လာကြတဲ့ နေရာကို
blobs are forming,
အရှိန်မြင့်လာပုံကို
are being accelerated,
the dynamic processes
အံ့အားသင့်စရာ အကောင်းဆုံး အရာတွေ
objects in our universe are formed.
နားလည်လို့ ရလာနိုင်မှာပါ။
a curious, stargazing young girl
စူးစမ်းလိုနေခဲ့တဲ့ ကောင်မလေး ကနေပြီး
ပြေးလွှားရှာနေသူ ဖြစ်လာစေခဲ့ပါတယ်။
to my mission here on Earth.
where love's first flutter
ပထမဦးဆုံး ချစ်ကြိုက်မိမှုဟာ
ABOUT THE SPEAKER
Jedidah Isler - AstrophysicistJedidah Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes that emit powerful jet streams. They are the universe’s most efficient particle accelerators, transferring energy throughout galaxies.
Why you should listen
Jedidah Isler has been staring at the stars since she was 11 or 12. But because neither her undergraduate college or the university where she got her first master’s degree offered astronomy majors, she threw herself wholeheartedly into physics. It wasn’t until she entered a doctoral program that she was able to dedicate her time to the studying the night sky. In 2014, she became the first African-American woman to receive a Ph.D in Astrophysics from Yale.
Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes at the center of galaxies, some of which emit powerful streams of particles. Sometimes these are oriented toward Earth, offering us a unique perspective on the physics of the universe. Isler is a Chancellor’s Faculty Fellow in Physics at Syracuse University. She participates in the Future Faculty Leader program at Harvard's Center for Astrophysics and was named a 2015 TED Fellow.
Isler is also interested in breaking down barriers that prevent many students — especially women of color — from becoming scienists. She works to make STEM accessible to new communities.
Jedidah Isler | Speaker | TED.com