TEDIndia 2009
Charles Anderson: Dragonflies that fly across oceans
Charles Anderson odkrywa ważki, które pokonują oceany
Filmed:
Readability: 3.4
622,203 views
Podczas mieszkania i pracowania na Malediwach, Charles Anderson zauważył nagłe pojawy ważek w pewnych okresach roku. Wyjaśnia, w jaki sposób dokładnie prześledził wędrówkę pospolitej, małej ważki Pantala flavescens, tym samym odkrywając najdłuższy na świecie szlak migracyjny pokonywany przez owady.
Charles Anderson - Marine biologist
Charles Anderson studies marine life in the Maldives, a nation of coral atolls in the Indian ocean. Full bio
Charles Anderson studies marine life in the Maldives, a nation of coral atolls in the Indian ocean. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Actually, I come from Britain,
0
0
3000
Pochodzę z Wielkiej Brytanii,
00:18
but I've been living in Maldives for 26 years now.
1
3000
3000
ale już od 26 lat mieszkam na Malediwach.
00:21
So, that's home really.
2
6000
2000
To naprawdę mój dom.
00:23
The Maldives, as I'm sure you're aware, are a chain of islands
3
8000
2000
Malediwy to łańcuch wysp
00:25
off the southwest coast of India here.
4
10000
2000
na południowy zachód od Indii.
00:27
Capital, Malé, where I live.
5
12000
2000
Stolica, Malé, gdzie mieszkam.
00:29
Actually, sitting here today in Mysore,
6
14000
3000
Właściwie, siedząc tu dziś w Mysore
00:32
we're closer to Malé than we are to Delhi, for example.
7
17000
4000
jesteśmy bliżej Malé niż na przykład Dehli.
00:36
If you're in IT, India, obviously, is the place to be at the moment.
8
21000
3000
Indie to idealne miejsce dla komputerowców,
00:39
But if you're a marine biologist, Maldives is not such a bad place to be.
9
24000
3000
ale Malediwy są dobre dla biologów morskich.
00:42
And it has been my home these years.
10
27000
2000
Są moim domem od lat.
00:44
For those of you who've been there, fantastic coral reefs,
11
29000
2000
Wspaniałe rafy koralowe,
00:46
fantastic diving, fantastic snorkeling.
12
31000
2000
świetne nurkowanie.
00:48
I spend as much of my time as possible
13
33000
2000
Zajmuję się badaniem życia w morzu.
00:50
investigating the marine life.
14
35000
2000
Zajmuję się badaniem życia w morzu.
00:52
I study fish,
15
37000
2000
Badam ryby,
00:54
also the bigger things, whales and dolphins.
16
39000
3000
a także większe stworzenia, wieloryby i delfiny.
00:57
This is a blue whale. We have blue whales
17
42000
2000
Takie płetwale błękitne
00:59
in the waters around here, off Maldives,
18
44000
3000
znajdziemy w wodach otaczających Malediwy,
01:02
around the waters of India. You can see them off Kerala.
19
47000
2000
można je zobaczyć w Kerali.
01:04
And, in fact, we're very lucky in this region.
20
49000
2000
Mamy szczęście.
01:06
One of the best places in the world to see blue whales
21
51000
2000
To jedno z najlepszych miejsc
01:08
is here in this region.
22
53000
2000
do badania płetwali.
01:10
In Sri Lanka, if you go down to the south coast of Sri Lanka,
23
55000
3000
Przy południowym wybrzeżu Sri Lanki
01:13
during the northeast monsoon season,
24
58000
2000
podczas zimowego monsunu
01:15
you can see blue whales very, very easily.
25
60000
2000
łatwo zobaczymy płetwale.
01:17
It's probably the best place in the world to see them.
26
62000
2000
Nie ma lepszego miejsca.
01:19
Now, when I talk about the northeast monsoon season,
27
64000
3000
Powiedziałem "zimowy monsun".
01:22
I'm sure many of you here know exactly what I mean,
28
67000
2000
Może nie wszyscy rozumieją, co to znaczy.
01:24
but perhaps some of you are not quite so sure.
29
69000
3000
Może nie wszyscy rozumieją, co to znaczy.
01:27
I need to explain a little bit about monsoons.
30
72000
2000
Wyjaśnię kwestię monsunów.
01:29
Now, monsoon, the root of the word "monsoon"
31
74000
2000
To określenie pochodzi
01:31
comes from the word "season."
32
76000
2000
od słowa znaczącego "pora roku".
01:33
So, it's just a season. And there are two seasons in most of South Asia.
33
78000
5000
W większości obszarów Azji Południowej są dwie pory roku.
01:38
And in the summer India heats up, gets very hot.
34
83000
2000
W lecie Indie się nagrzewają,
01:40
Hot air rises, and air is drawn in off the sea to replace it.
35
85000
5000
gorące powietrze się unosi, przypływa powietrze znad oceanu,
01:45
And the way it works is, it comes from the southwest.
36
90000
2000
z południowego zachodu.
01:47
It comes off the ocean here and is drawn up towards India.
37
92000
3000
Napływa ku Indiom stąd, z południowego zachodu.
01:50
So it comes from the southwest. It's a southwest monsoon.
38
95000
3000
To monsun letni.
01:53
Picks up moisture as it crosses the ocean.
39
98000
2000
Po drodze nabiera wilgoci,
01:55
That's what brings the monsoon rain.
40
100000
2000
stąd deszcze monsunowe.
01:57
And then in the winter things cool down.
41
102000
2000
W zimie spada temperatura,
01:59
High pressure builds over India.
42
104000
2000
nad Indiami rośnie ciśnienie.
02:01
And the whole system goes into reverse.
43
106000
3000
Cały system ulega odwróceniu.
02:04
So, the wind is now coming from the northeast
44
109000
2000
Wiatr wieje z północnego wschodu,
02:06
out of India, across the Indian Ocean,
45
111000
2000
znad Indii, przez Ocean Indyjski,
02:08
this way towards Africa.
46
113000
3000
w kierunku Afryki.
02:11
Keep that in mind.
47
116000
2000
Zapamiętajcie to.
02:13
Now, I'm a marine biologist, but I'm actually
48
118000
2000
Jestem biologiem morskim
02:15
a bit of an old fashioned naturalist, I suppose.
49
120000
2000
i staromodnym przyrodnikiem.
02:17
I'm interested in all sorts of things, almost everything that moves,
50
122000
2000
Interesuje mnie wszystko, także ważki.
02:19
including dragonflies. And I'm actually
51
124000
2000
Interesuje mnie wszystko, także ważki.
02:21
going to talk, this afternoon, about dragonflies.
52
126000
2000
I o nich dziś opowiem.
02:23
This is a very beautiful species, it's called the Oriental Scarlet.
53
128000
3000
Ten piękny gatunek to "szkarłat Orientu".
02:26
And one thing you need to know about dragonflies,
54
131000
2000
Co ważne,
02:28
one important thing,
55
133000
2000
ważki składają jaja w słodkiej wodzie.
02:30
is that they lay their eggs in fresh water.
56
135000
2000
ważki składają jaja w słodkiej wodzie.
02:32
They need fresh water to breed.
57
137000
2000
Potrzebują jej do rozmnażania.
02:34
They lay the eggs into fresh water.
58
139000
2000
Składają jaja w wodzie słodkiej.
02:36
Little larvae hatch out in fresh water.
59
141000
2000
Larwy się w niej wykluwają.
02:38
They feed on other little things. They feed on mosquito larvae.
60
143000
3000
Żywią się w niej na przykład larwami komarów,
02:41
So, they're very important.
61
146000
2000
więc są bardzo ważne.
02:43
They control mosquito larvae, among other things.
62
148000
2000
Ograniczają rozwój komarów.
02:45
And they grow and grow by stages. And they climb out
63
150000
3000
Ważki rosną stadiami, a z wody wychodzą
02:48
of the water, burst out, as the adult which we see.
64
153000
2000
jako formy dorosłe.
02:50
And typically, there is a lot of variation,
65
155000
2000
To zależy od gatunku,
02:52
but if you have a dragonfly with, say, a one year life cycle,
66
157000
3000
ale jeśli ważka ma roczny cykl życiowy,
02:55
which is quite typical, the larva, living in the fresh water,
67
160000
3000
co jest najbardziej powszechne,
02:58
lives for 10 or 11 months.
68
163000
3000
larwa żyje w wodzie 10-11 miesięcy.
03:01
And then the adult, which comes after, lives for one or two months.
69
166000
3000
Forma dorosła żyje miesiąc, dwa.
03:04
So it's essentially a freshwater animal.
70
169000
2000
To zwierzę słodkowodne,
03:06
It really does need fresh water.
71
171000
3000
naprawdę potrzebuje wody słodkiej.
03:09
Now, the particular species of dragonfly
72
174000
2000
Będę mówił o tym gatunku ważki,
03:11
I want to talk about is this one,
73
176000
2000
Będę mówił o tym gatunku ważki,
03:13
because most dragonflies, like the one we've just seen,
74
178000
3000
bo w innych gatunkach forma dorosła,
03:16
when the adult is there for its brief one or two months of life,
75
181000
2000
żyjąca 1-2 miesiące,
03:18
it doesn't go very far. It can't travel very far.
76
183000
3000
nie przemieszcza się daleko.
03:21
A few kilometers, maybe, is quite typical.
77
186000
2000
Zwykle do kilku kilometrów.
03:23
They are very good fliers, but they don't go too far.
78
188000
3000
Bardzo dobrze latają, ale nie podróżują daleko.
03:26
But this guy is an exception.
79
191000
2000
Ale ten gatunek jest wyjątkiem.
03:28
And this is called the Globe Skimmer,
80
193000
2000
To Pantala flavescens,
03:30
or Wandering Glider.
81
195000
2000
zwana "obieżyświatem".
03:32
And, as the name might suggest, it is found pretty much around the world.
82
197000
3000
Jak sugeruje nazwa, występuje w wielu zakątkach,
03:35
It lives throughout the tropics, the Americas,
83
200000
2000
w tropikach, obu Amerykach,
03:37
Africa, Asia, Australia, into the Pacific.
84
202000
3000
w Afryce, Azji, Australii, na Pacyfiku.
03:40
And it wanders far and wide. We know that much about it.
85
205000
3000
Wiemy na pewno, że wędruje wszędzie,
03:43
But it really hasn't been studied very much.
86
208000
2000
ale ten gatunek rzadko się bada.
03:45
It's a rather mediocre looking dragonfly.
87
210000
4000
Ważka wygląda raczej przeciętnie.
03:49
If you're going to study dragonflies, you want to study those really bright beautiful ones,
88
214000
3000
Bada się zwykle ważki jaskrawe i piękne,
03:52
like that red one. Or the really rare ones, the endemic endangered ones.
89
217000
3000
takie jak ta czerwona, albo gatunki zagrożone.
03:55
This is, it seems a bit dull you know.
90
220000
3000
Ten gatunek wydaje się nudny.
03:58
It's sort of dull-colored. And it's fairly common.
91
223000
3000
Jest nieciekawie ubarwiony i dość częsty,
04:01
And it occurs everywhere -- you know, why bother?
92
226000
3000
więc po co sobie zawracać głowę?
04:04
But if you take that attitude, you're actually missing something rather special.
93
229000
3000
Dlatego, że omija nas coś szczególnego.
04:07
Because this dragonfly has a rather amazing story to tell.
94
232000
3000
Ta ważka jest naprawdę niesamowita
04:10
And I feel very privileged to have stumbled across it
95
235000
3000
i cieszę się, że się na nią natknąłem,
04:13
living in the Maldives.
96
238000
2000
mieszkając na Malediwach.
04:15
When I first went to the Maldives,
97
240000
2000
Przybywszy na Malediwy,
04:17
dead keen on diving, spent as much of my time
98
242000
3000
chciałem tylko nurkować
04:20
as I could in and under the water.
99
245000
2000
i ciągle siedziałem pod wodą.
04:22
Didn't notice any dragonflies; maybe they were there, maybe they weren't.
100
247000
2000
Nie zwracałem uwagi na jakieś ważki.
04:24
Didn't notice them.
101
249000
2000
Nie zwracałem uwagi na jakieś ważki.
04:26
But after some time, after some months, one day
102
251000
2000
Ale kilka miesięcy później
04:28
as I was going out and about,
103
253000
2000
kiedy sobie szedłem,
04:30
suddenly I noticed hundreds of dragonflies, hundreds of dragonflies.
104
255000
4000
nagle zauważyłem setki ważek.
04:34
Something like this, these are all this species Globe Skimmer.
105
259000
3000
Taki rój Pantala flavescens.
04:37
I didn't know at the time, but I know now,
106
262000
2000
Wtedy tego nie wiedziałem,
04:39
they're Globe Skimmers, hundreds of them.
107
264000
2000
ale to były Pantala flavescens.
04:41
And they were there for some time. And then they were gone.
108
266000
2000
Potem zniknęły i nie myślałem o nich,
04:43
And I didn't think anything more of it until
109
268000
2000
Potem zniknęły i nie myślałem o nich,
04:45
the following year, when it happened again,
110
270000
2000
póki nie wróciły za rok
04:47
and then the year after that, and then the year after that.
111
272000
3000
i rok później, i tak co roku.
04:50
And I was a bit slow, I didn't really take too much notice.
112
275000
3000
Dopiero po jakimś czasie zacząłem pytać
04:53
But I asked some Maldivian friends and colleagues, and yes they come every year.
113
278000
2000
i okazało się, że wracają co roku,
04:55
And I asked people about them and yes,
114
280000
2000
ludzie o tym wiedzieli,
04:57
they knew, but they didn't know anything,
115
282000
2000
ale nie wiedzieli, skąd wracają, ani nic takiego.
04:59
where they came from, or anything.
116
284000
2000
ale nie wiedzieli, skąd wracają, ani nic takiego.
05:01
And again I didn't think too much of it.
117
286000
3000
Znowu o tym zapomniałem,
05:04
But slowly it began to dawn on me that something
118
289000
2000
ale w końcu doszło do mnie,
05:06
rather special was happening.
119
291000
2000
że to niezwykłe zjawisko,
05:08
Because dragonflies need fresh water to breed.
120
293000
3000
bo ważki potrzebują wody słodkiej,
05:11
And the Maldives, and I'm sure some of you have been there --
121
296000
3000
a Malediwy, jak niektórzy z was wiedzą...
05:14
so here is home.
122
299000
2000
A więc, oto dom.
05:16
So, Maldives, beautiful place.
123
301000
2000
Malediwy są piękne.
05:18
(Laughter)
124
303000
2000
(Śmiech)
05:20
It's built entirely of coral reefs.
125
305000
2000
Są z raf koralowych,
05:22
And on top of the coral reefs are sand banks.
126
307000
2000
na których jest piasek.
05:24
Average height, about that much above sea level.
127
309000
3000
Wystają mniej więcej tyle nad poziom morza,
05:27
So, global warming, sea level rise, it's a real serious issue.
128
312000
3000
więc globalne ocieplenie to poważny problem.
05:30
But I'm not going to talk about that.
129
315000
2000
Ale nie o tym będę mówił.
05:32
Another important point of these sand banks
130
317000
2000
To piasek, więc kiedy pada,
05:34
is that when it rains,
131
319000
2000
To piasek, więc kiedy pada,
05:36
the rainwater soaks down into the soil. So, it's gone.
132
321000
2000
woda wsiąka i znika.
05:38
So, it stays under the soil.
133
323000
2000
Zatrzymuje się pod spodem.
05:40
The trees can put their roots into it.
134
325000
2000
Drzewa sięgają korzeniami,
05:42
Humans can dig holes and make a well.
135
327000
2000
ludzie mają studnie.
05:44
But dragonflies -- a bit tricky.
136
329000
3000
Ale ważkom jest trudno.
05:47
There is no surface fresh water.
137
332000
2000
Nie ma słodkiej wody na powierzchni,
05:49
There are no ponds, streams, rivers, lakes,
138
334000
2000
stawów, rzek, jezior, niczego takiego.
05:51
nothing like that.
139
336000
2000
stawów, rzek, jezior, niczego takiego.
05:53
So, why is it that every year
140
338000
2000
Dlaczego więc co roku
05:55
millions of dragonflies, millions,
141
340000
2000
pojawiają się miliony ważek?
05:57
millions of dragonflies turn up?
142
342000
2000
pojawiają się miliony ważek?
05:59
I got a little bit curious. In fact I'll stop here,
143
344000
2000
Zaciekawiło mnie to.
06:01
because I want to ask, and there is a lot of people who,
144
346000
3000
Ale zatrzymam się i zapytam,
06:04
from India of course, people who grew up spending your childhood here.
145
349000
3000
bo wielu z was dorastało w Indiach...
06:07
Those of you who are Indian or spent your childhood here,
146
352000
4000
Ci, którzy spędzili w Indiach dzieciństwo,
06:11
let me have a show of hands, who of you --
147
356000
2000
niech podniosą rękę, jeśli...
06:13
not yet, not yet!
148
358000
2000
Jeszcze nie!
06:15
You're too keen. You're too keen. No. Hang on. Hang on.
149
360000
2000
Jesteście zbyt chętni.
06:17
Wait for the go. I'll say go.
150
362000
4000
Zaczekajcie na mój sygnał.
06:21
Those of you who grew up in India,
151
366000
3000
Ci z was, którzy dorastali w Indiach,
06:24
do you remember in your childhood, dragonflies,
152
369000
2000
czy pamiętacie z dzieciństwa roje ważek?
06:26
swarms of dragonflies? Maybe at school,
153
371000
2000
czy pamiętacie z dzieciństwa roje ważek?
06:28
maybe tying little bits of string onto them?
154
373000
2000
Wiązaliście je na sznurku?
06:30
Maybe pulling bits off? I'm not asking about that.
155
375000
2000
Odrywaliście nogi?
06:32
You've only got to say, do you remember seeing lots of dragonflies.
156
377000
4000
Powiedzcie tylko, czy pamiętacie chmary ważek.
06:36
Any hands? Any hands? Yes. Thank you. Thank you.
157
381000
3000
Ktoś pamięta? Dziękuję.
06:39
It's a widespread phenomenon
158
384000
2000
To powszechne zjawisko
06:41
throughout South Asia, including the Maldives.
159
386000
4000
w Południowej Azji, w tym na Malediwach.
06:45
And I got a bit curious about it.
160
390000
2000
Trochę się tym zaciekawiłem.
06:47
In the Maldives -- now, in India there is plenty of water,
161
392000
2000
W Indiach jest mnóstwo wody,
06:49
so, dragonflies, yeah, of course. Why not?
162
394000
2000
więc są ważki, to oczywiste.
06:51
But in Maldives, no fresh water. So, what on Earth is going on?
163
396000
3000
Ale na Malediwach nie ma słodkiej wody!
06:54
And the first thing I did was started recording
164
399000
3000
Na początku zacząłem zapisywać,
06:57
when they turned up in the Maldives.
165
402000
2000
kiedy pojawiają się na wyspach.
06:59
And there is the answer, 21st of October.
166
404000
2000
Okazuje się, że 21 października.
07:01
Not every year, that's the average date.
167
406000
2000
Mniej więcej.
07:03
So, I've been writing it down for 15 years now.
168
408000
2000
Zapisuję to już od 15 lat.
07:05
You'd think they're coming from India. It's the closest place.
169
410000
2000
Nie przylatują z Indii.
07:07
But in October, remember, we're still in southwest monsoon,
170
412000
3000
W październiku na Malediwach trwa monsun letni,
07:10
Maldives is still in the southwest monsoon.
171
415000
2000
W październiku na Malediwach trwa monsun letni,
07:12
But wind is, invariably, every time, is from the west.
172
417000
3000
ale wiatr wieje zawsze z zachodu.
07:15
It's going towards India, not from India.
173
420000
2000
W kierunku Indii, nie znad Indii.
07:17
So, are these things, how are these things getting here?
174
422000
2000
Więc skąd te ważki?
07:19
Are they coming from India against the wind?
175
424000
2000
Lecą z Indii pod wiatr?
07:21
Seemed a bit unlikely.
176
426000
2000
Mało prawdopodobne.
07:23
So, next thing I did is I got on the phone.
177
428000
2000
Złapałem za telefon.
07:25
Maldives is a long archipelago.
178
430000
2000
Malediwy to długi archipelag,
07:27
It stretches about 500 miles, of course it's India here.
179
432000
2000
rozciąga się na 800 km.
07:29
I got on the phone and emailed to friends and colleagues.
180
434000
2000
Pytałem znajomych,
07:31
When do you see the dragonflies appear?
181
436000
3000
kiedy u nich pojawiają się ważki.
07:34
And pretty soon, a picture started emerging.
182
439000
2000
Szybko wyłonił się obraz.
07:36
In Bangalore, a colleague there sent me
183
441000
2000
W Bangalore przez trzy lata
07:38
information for three years, average,
184
443000
2000
przylatywały około 24 września.
07:40
24th of September, so late September.
185
445000
2000
przylatywały około 24 września.
07:42
Down in Trivandrum, a bit later.
186
447000
2000
W Trivandrum trochę później.
07:44
Far north of Maldives, a bit later.
187
449000
2000
Na północy Malediwów później.
07:46
Then Malé, then further south.
188
451000
2000
Potem Malé i dalej na południe
07:48
And then the southernmost Maldives.
189
453000
2000
i południowy kraniec Malediwów.
07:50
It's pretty obvious, they're coming from India.
190
455000
3000
To oczywiste, że przylatują z Indii.
07:53
But they are coming 400 miles across the ocean, against the wind.
191
458000
3000
Ale pokonują 650 km, pod wiatr.
07:56
How on Earth are they doing that?
192
461000
2000
Jak do licha im się to udaje?
07:58
I didn't know.
193
463000
2000
Tego nie wiedziałem.
08:00
The next thing I did was I started counting dragonflies.
194
465000
2000
Zacząłem liczyć ważki.
08:02
I wanted to know about their seasonality,
195
467000
2000
Wiedziałem, kiedy się pojawiają,
08:04
what time of year, this is when they first arrive,
196
469000
2000
Wiedziałem, kiedy się pojawiają,
08:06
but how long are they around for? Does that give any clues?
197
471000
2000
ale na ile zostają?
08:08
So, I started a very rigorous scientific process.
198
473000
3000
Zacząłem rygorystyczny proces naukowy.
08:11
I had a rigorous scientific transect.
199
476000
2000
Miałem rygorystyczny transekt.
08:13
I got on my bicycle,
200
478000
2000
Jeździłem rowerem wokoło wyspy Malé.
08:15
and I cycled around the island of Malé.
201
480000
2000
Jeździłem rowerem wokoło wyspy Malé.
08:17
It's about five kilometers around,
202
482000
2000
Jej obwód to około 5 km.
08:19
counting the dragonflies as I go,
203
484000
2000
Liczyłem ważki,
08:21
trying not to bump into people as I'm looking in the trees.
204
486000
3000
starając się nie wjeżdżać w ludzi.
08:24
And they're here for a very short time,
205
489000
4000
Okazuje się, że ważki są tu bardzo krótko,
08:28
October, November, December. That's it.
206
493000
2000
od października do grudnia.
08:30
And then they tail off, there's a few, but that's it.
207
495000
2000
Potem praktycznie znikają.
08:32
October, November, December. That is not the northeast monsoon season.
208
497000
2000
To nie jest sezon letni ani zimowy.
08:34
That's not the southwest season.
209
499000
2000
To nie jest sezon letni ani zimowy.
08:36
That's the inter-monsoon,
210
501000
2000
To okres między monsunami,
08:38
the time when the monsoon changes.
211
503000
2000
kiedy monsuny się zmieniają.
08:40
Now, what I said was, you get the southwest monsoon going one way,
212
505000
3000
Mówiłem, że monsun letni idzie w jedną stronę,
08:43
and then it changes and you get the northeast monsoon going the other way.
213
508000
4000
a monsun zimowy w kierunku przeciwnym.
08:47
And that sort of gives the impression you've got one air mass
214
512000
2000
Ale nie chodzi o to,
08:49
going up and down, up and down. It doesn't work like that.
215
514000
2000
że to jedna masa powietrza.
08:51
What happens, actually, is there is two air masses.
216
516000
2000
Są dwie masy powietrza,
08:53
And there is a front between them, and the front moves.
217
518000
3000
a między nimi front, który się przesuwa.
08:56
So, if you've got India here,
218
521000
2000
Zatem, jeśli Indie są tu,
08:58
when the front is up above India you're into the southwest monsoon.
219
523000
2000
front nad Indiami
09:00
Then the front moves into the northeast monsoon.
220
525000
4000
daje monsun letni, a kiedy się przesuwa, zimowy.
09:04
And that front in the middle is not vertical,
221
529000
2000
Front nie jest pionowy,
09:06
it's at an angle.
222
531000
2000
jest pod kątem,
09:08
So, as it comes over towards Malé
223
533000
2000
więc gdy jest nad Malé,
09:10
I'm standing in Malé underneath the front.
224
535000
3000
na Malé mamy monsun letni, ale powyżej
09:13
I can be in the southwest monsoon.
225
538000
2000
na Malé mamy monsun letni, ale powyżej
09:15
But the wind above is from the northeast monsoon.
226
540000
2000
jest wiatr monsunu zimowego.
09:17
So, the dragonflies are actually coming from India on the northeast monsoon,
227
542000
3000
Więc ważki lecą z Indii z monsunem zimowym.
09:20
but at an altitude at 1,000 to 2,000 meters up in the air. Incredible.
228
545000
6000
Ale na wysokości kilometra, dwóch. Niesamowite.
09:26
These little insects, it's the same ones we see out here [in India],
229
551000
3000
Te małe owady, takie, jakie widzieliśmy w Indiach,
09:29
two inches long, five centimeters long,
230
554000
2000
o długości 5 cm,
09:31
flying in their millions, 400 miles across the ocean,
231
556000
4000
lecą milionami, pokonując 650 km nad oceanem,
09:35
at 2,000 meters up. Quite incredible.
232
560000
4000
na wysokości 2 km. Niewiarygodne.
09:39
So, I was quite pleased with myself. I thought wow, I've tracked this one,
233
564000
3000
Cieszyłem się, że udało mi się odkryć,
09:42
I know how they come here. Then I scratched my head a bit,
234
567000
2000
skąd się tu biorą.
09:44
and that's okay,
235
569000
2000
Ale dalej nie wiedziałem,
09:46
I know how they come here, but why do they come here?
236
571000
3000
dlaczego tu przylatują.
09:49
What are millions of dragonflies doing, flying out over the ocean every year
237
574000
5000
Czemu miliony ważek lecą co roku nad oceanem
09:54
to their apparent doom?
238
579000
2000
ku pewnej zagładzie?
09:56
It doesn't make sense. There is nothing for them in Maldives.
239
581000
2000
Na Malediwach nic nie znajdą.
09:58
What on Earth are they doing?
240
583000
2000
Po co one tam lecą?
10:00
Well, to cut a long story short,
241
585000
3000
Mówiąc pokrótce,
10:03
they're actually flying right across the ocean.
242
588000
3000
tak naprawdę one przelatują nad całym oceanem.
10:06
They're making it all the way across to East Africa.
243
591000
3000
Docierają aż do Afryki Wschodniej.
10:09
I know that because I have friends who work on fisheries' research vessels
244
594000
3000
Dostaję o tym doniesienia od znajomych
10:12
who have sent to me reports from boats out in the ocean.
245
597000
2000
badających łowiska.
10:14
I know because we have reports from Seychelles,
246
599000
2000
Mamy też raporty z Seszeli,
10:16
which fit in as well, down here.
247
601000
2000
tu na dole.
10:18
And I know because
248
603000
3000
Wiem, dokąd docierają także dlatego,
10:21
when you look at the rainfall,
249
606000
2000
że wskazują na to opady deszczu.
10:23
these particular insects, these Globe Skimmers
250
608000
2000
że wskazują na to opady deszczu.
10:25
breed in temporary rain water pools.
251
610000
4000
Te ważki rozmnażają się w zbiornikach wodnych,
10:29
Okay, they lay their eggs where the seasonal rains are,
252
614000
2000
powstających w czasie deszczów monsunowych.
10:31
the monsoon rains.
253
616000
2000
powstających w czasie deszczów monsunowych.
10:33
The larvae have to develop very quickly.
254
618000
3000
Larwy rosną szybko,
10:36
They only take six weeks. Instead of 11 months, they're six weeks.
255
621000
2000
odlatują już po 6 tygodniach, nie 11 miesiącach.
10:38
They're up, and they're off.
256
623000
2000
odlatują już po 6 tygodniach, nie 11 miesiącach.
10:40
Now, here we have, in case you can't read at the back,
257
625000
2000
Może przeczytam:
10:42
the top is rainfall for India.
258
627000
2000
góra to opady w Indiach,
10:44
And we're starting in June. So this is the monsoon rain.
259
629000
3000
od czerwca, więc to deszcz monsunowy.
10:47
By September, October, it's drying out.
260
632000
2000
Kończy się w październiku,
10:49
Nothing for these dragonflies. There is no more seasonal rain.
261
634000
2000
więc dla ważek nic nie ma,
10:51
They've got to go hunting for seasonal rain.
262
636000
3000
muszą polować na deszcz
10:54
And they fly south. As the monsoon withdraws to the south
263
639000
3000
I lecą na południe. Podczas gdy monsun cofa się na południe,
10:57
they come down through Karnataka, into Kerala.
264
642000
3000
ważki przemieszczają się przez Karnatakę do Kerali.
11:00
And then they run out of land.
265
645000
2000
A potem kończy im się ląd.
11:02
But they are incredibly good fliers. This particular species,
266
647000
2000
Ale ten gatunek potrafi
11:04
it can fly for thousands of kilometers.
267
649000
2000
przelecieć tysiące kilometrów.
11:06
And it just keeps going. And the wind, the northeast wind
268
651000
2000
Nie zatrzymują się,
11:08
swooshes it around and carries it off across the ocean to Africa,
269
653000
4000
a północno-wschodni wiatr zanosi je aż do Afryki,
11:12
where it's raining.
270
657000
3000
gdzie jest pora deszczowa.
11:15
And they are breeding in the rains of Africa.
271
660000
2000
Tam się rozmnażają.
11:17
Now, this is southeast Africa. It makes it look like there are sort of
272
662000
2000
Wykres sugeruje,
11:19
two breeding periods here. It's slightly more complicated than that.
273
664000
4000
że są 2 okresy godowe, ale to nie takie proste.
11:23
What's happening is they are breeding in the monsoon rains here.
274
668000
3000
Rozmnażają się tu, dzięki monsunowym deszczom,
11:26
And the dragonflies you can see today
275
671000
3000
a ważki, które możecie zobaczyć na zewnątrz
11:29
outside here, on the campus,
276
674000
2000
a ważki, które możecie zobaczyć na zewnątrz
11:31
are the young of this generation.
277
676000
3000
są potomstwem tego pokolenia.
11:34
They hatched out in India.
278
679000
2000
Wykluły się w Indiach.
11:36
They're looking for somewhere to breed. If it rains here they'll breed.
279
681000
3000
Rozmnażają się tam, gdzie pada.
11:39
But most of them are going to carry on. And next stop,
280
684000
2000
Większość ruszy dalej
11:41
perhaps only four or five days away is going to be East Africa.
281
686000
3000
i za jakieś 5 dni wyląduje w Afryce Wschodniej.
11:44
The wind will swoosh them out across here.
282
689000
2000
Wiatr uniesie je aż tam.
11:46
If they pass the Maldives they might go and have a look,
283
691000
3000
Jeśli przelecą nad Malediwami, mogą tam zajrzeć,
11:49
nothing there, they'll carry on.
284
694000
2000
nic tam nie ma, polecą dalej.
11:51
Here, here, Kenya, East Africa,
285
696000
5000
Tutaj, w Kenii, w Afryce Wschodniej
11:56
they've actually just come out of a long drought.
286
701000
2000
skończyła się długa susza.
11:58
Just last week the rains broke. The short rains broke
287
703000
3000
Od zeszłego tygodnia już tam pada.
12:01
and it's raining there now.
288
706000
2000
Od zeszłego tygodnia już tam pada.
12:03
And the dragonflies are there. I have reports from my various contacts.
289
708000
3000
I mam doniesienia, że ważki już tam są.
12:06
The dragonflies are here now. They're breeding there.
290
711000
2000
Rozmnażają się.
12:08
When those guys, they'll lay their eggs now.
291
713000
3000
Za 6 tygodni, kiedy ważki się wyklują,
12:11
They'll hatch out in six weeks. By that time
292
716000
2000
Za 6 tygodni, kiedy ważki się wyklują,
12:13
the seasonal rains have moved on. It's not there, it's down here.
293
718000
2000
deszcze będą już tutaj.
12:15
They'll fly down here. And the clever thing is
294
720000
2000
Polecą tam ważki,
12:17
the wind is always converging to where the rain is.
295
722000
3000
a co ciekawe, wiatr wieje w stronę deszczu.
12:20
The rain occurs, these are summer rains.
296
725000
2000
To jest monsun letni.
12:22
This is a summer monsoon.
297
727000
2000
To jest monsun letni.
12:24
The sun is overhead there. Summer rains in southern Africa.
298
729000
3000
Południowa Afryka, słońce stoi wysoko,
12:27
The sun is overhead, maximum heating,
299
732000
2000
jest upał, duże parowanie, zachmurzenie,
12:29
maximum evaporation, maximum clouds,
300
734000
2000
jest upał, duże parowanie, zachmurzenie,
12:31
maximum rainfall,
301
736000
2000
duże opady deszczu,
12:33
maximum opportunities for reproduction.
302
738000
2000
duże możliwości rozrodu.
12:35
Not only that, because you have this convection,
303
740000
4000
A z powodu konwekcji powietrze unosi się,
12:39
you have this rising of the air
304
744000
2000
A z powodu konwekcji powietrze unosi się,
12:41
where it's hot, air is drawn in.
305
746000
2000
kiedy jest nagrzane.
12:43
There's a convergence. So, wherever the rain is falling,
306
748000
3000
To współzależność - tam, gdzie pada deszcz,
12:46
the air is drawn towards it to replace the air that's rising.
307
751000
3000
płynie powietrze, zastępując to, które się uniosło.
12:49
So, the little fellow that hatches out here,
308
754000
3000
Dlatego kiedy ważka wykluje się tutaj,
12:52
he gets up into the air, he is automatically carried
309
757000
2000
powietrze niesie ją tam,
12:54
to where the rain is falling.
310
759000
2000
gdzie pada deszcz.
12:56
Lay their eggs, next generation, they come up,
311
761000
3000
Składa jaja, następne pokolenie
12:59
automatically carried to where the rain is falling.
312
764000
2000
wiatr też niesie ku deszczowi.
13:01
It's now back there. They come out, it's time to come back.
313
766000
3000
Trafiają tu, wykluwają się, czas wracać.
13:04
So, in four generations, one, two, three,
314
769000
2000
Zatem mamy cztery pokolenia,
13:06
four and then back.
315
771000
2000
a potem powrót.
13:08
A complete circuit of the Indian Ocean.
316
773000
3000
Całkowite okrążenie Oceanu Indyjskiego.
13:11
This is a circuit of about 16,000 kilometers.
317
776000
5000
To dystans około 16 000 kilometrów.
13:16
16,000 kilometers, four generations, mind you,
318
781000
4000
16 000 kilometrów, cztery pokolenia, a ważka
13:20
for a two inch long insect. It's quite incredible.
319
785000
2000
ma 5 cm, to niewiarygodne.
13:22
Those of you from North America
320
787000
2000
Osoby z Ameryki Północnej
13:24
will be familiar with the Monarch butterfly.
321
789000
3000
znają motyla monarcha,
13:27
Which, up until now has had the longest known insect migration.
322
792000
3000
dotychczasowego rekordzistę w migracji owadów.
13:30
It's only half the length of this one.
323
795000
2000
Przelatuje połowę tego.
13:32
And this crossing here, of the ocean,
324
797000
2000
A ta trasa
13:34
is the only truly regular transoceanic crossing
325
799000
5000
to jedyny prawdziwy szlak migracji owadów
13:39
of any insect.
326
804000
2000
przez ocean.
13:41
A quite incredible feat.
327
806000
2000
Niewiarygodny wyczyn.
13:43
And I only stumbled on this because I was living in Malé,
328
808000
2000
A wpadłem na to tylko dlatego,
13:45
in Maldives for long enough
329
810000
2000
że mieszkałem na Malediwach,
13:47
for it to percolate into my brain
330
812000
2000
i w końcu doszło do mnie,
13:49
that something rather special was going on.
331
814000
4000
że dzieje się coś niezwykłego.
13:53
But dragonflies are not the only creatures that make the crossing.
332
818000
2000
Ale nie tylko ważki pokonują tę trasę.
13:55
There is more to the story.
333
820000
2000
Ale nie tylko ważki pokonują tę trasę.
13:57
I'm also interested in birds. And I'm familiar
334
822000
2000
Zajmuję się też ptakami.
13:59
with this fellow. This is a rather special bird.
335
824000
2000
To niezwykły gatunek,
14:01
It's a falcon. It's called the eastern red-footed falcon, obviously.
336
826000
3000
wschodni sokół czerwononogi, jak widać.
14:04
But it's also called the Amur Falcon.
337
829000
2000
Zwany też sokołem amurskim,
14:06
And it's called the Amur Falcon
338
831000
2000
ponieważ rozmnaża się w Kraju Amurskim.
14:08
because it breeds in Amurland.
339
833000
3000
ponieważ rozmnaża się w Kraju Amurskim.
14:11
Which is an area along the Amur River, which is up here.
340
836000
2000
To okolice rzeki Amur,
14:13
It's the border, much of it is the border
341
838000
2000
która rysuje mniej więcej
14:15
between China and Russia, up here in the far east.
342
840000
3000
granicę między Chinami a Rosją.
14:18
So, Siberia, Manchuria.
343
843000
2000
Zatem Syberia, Mandżuria.
14:20
And that's where it breeds.
344
845000
2000
Tutaj się rozmnaża.
14:22
And if you're a falcon it's quite a nice place to be in the summer.
345
847000
2000
W lecie jest mu tam dobrze,
14:24
But it's a pretty miserable place to be in the winter.
346
849000
2000
w zimie już gorzej.
14:26
It's, well, you can imagine.
347
851000
2000
Możecie sobie wyobrazić.
14:28
So, as any sensible bird would do,
348
853000
4000
Zatem, jak każdy rozsądny ptak,
14:32
he moves south. They move south. The whole population moves south.
349
857000
3000
przemieszcza się na południe.
14:35
But then the being sensible stopped.
350
860000
2000
Ale tu rozsądek się kończy.
14:37
So, now they don't stop here, or even down here.
351
862000
2000
Nie zatrzymują tutaj,
14:39
No, they turn across here.
352
864000
2000
ale skręcają tutaj.
14:41
They have a little refueling stop in northeastern India.
353
866000
4000
Mają krótki postój w północno-wschodnich Indiach.
14:45
They come to the latitude of about Mumbai or Goa.
354
870000
3000
Docierają do szerokości Mumbaju czy Goa,
14:48
And then they strike out across the ocean, down to Kenya.
355
873000
2000
przez ocean lecą do Kenii
14:50
And down here, and they winter down here [in southern Africa].
356
875000
3000
i zimują tu, w Afryce Południowej.
14:53
Incredible. This is the most extraordinary migration
357
878000
3000
Niewiarygodne. To najbardziej niezwykła migracja
14:56
of any bird of prey. A quite incredible migration.
358
881000
3000
ptaka drapieżnego.
14:59
And they are not the only one that makes the crossing.
359
884000
2000
Ale nie tylko one latają z Indii do Afryki.
15:01
They have the most incredible journey, but several make the crossing from India
360
886000
3000
Ale nie tylko one latają z Indii do Afryki.
15:04
to Africa. Includes this one, the hobby.
361
889000
2000
Także kobuzy
15:06
This fellow is a very nice bird, this is the Pied cuckoo.
362
891000
2000
i kukułki czarno-białe,
15:08
Those of you from northern India will be familiar with this.
363
893000
2000
znane w północnych Indiach.
15:10
It comes with the monsoons.
364
895000
2000
Przybywają z monsunami.
15:12
This time of year they cross back to Africa.
365
897000
3000
O tej porze roku wracają do Afryki.
15:15
And this guy, the roller, a rather beautiful bird.
366
900000
2000
A to kraska, piękny ptak.
15:17
It's known as the Eurasian Roller. In India it occurs in the northwest,
367
902000
3000
W Indiach występuje na północnym zachodzie,
15:20
so it's known as the Kashmir Roller.
368
905000
3000
więc jest zwana kraską kaszmirską.
15:23
And these birds, what I've done is I've complied all the records,
369
908000
2000
Porównałem dane o tych gatunkach
15:25
all the available records of these birds,
370
910000
2000
Porównałem dane o tych gatunkach
15:27
put them together, and found out they migrate at exactly the same time
371
912000
2000
i okazało się, że migrują wtedy, kiedy ważki.
15:29
as the dragonflies.
372
914000
2000
i okazało się, że migrują wtedy, kiedy ważki.
15:31
They make use of exactly the same winds.
373
916000
2000
Wykorzystują te same wiatry,
15:33
They travel at exactly the same time with the same winds
374
918000
2000
w tym samym czasie.
15:35
to make the crossing. I know they travel at the same altitude.
375
920000
3000
Wiem, że podróżują na tej samej wysokości.
15:38
It's known about the Amur Falcon. This guy, unfortunately,
376
923000
2000
Wiadomo to o sokole amurskim.
15:40
one of these met an unfortunate end.
377
925000
2000
Pewna kraska miała pecha,
15:42
He was flying off the coast of Goa,
378
927000
3000
leciała niedaleko wybrzeża Goa,
15:45
21 years ago, 1988. October, 1988.
379
930000
3000
21 lat temu, w październiku 1988 roku.
15:48
An Indian Navy jet was flying off Goa,
380
933000
2000
Odrzutowiec indyjskiej marynarki
15:50
bang! In the middle of the night. Fortunately, a two engine jet
381
935000
3000
i bum! Na szczęście miał dwa silniki.
15:53
got back to base, and they pulled the remains of one of these [Eurasian Rollers] out.
382
938000
3000
W bazie wyciągnięto z jednego kraskę.
15:56
Flying at night over the Indian Ocean 2,424 meters.
383
941000
4000
Leciała w nocy nad oceanem, na wysokości 2 424 m,
16:00
Same height as the dragonflies go.
384
945000
2000
tak jak ważki.
16:02
So, they are using the same winds.
385
947000
2000
Więc używają tych samych wiatrów.
16:04
And the other thing, the other important factor
386
949000
2000
Jest inny ważny czynnik,
16:06
for all these birds, all medium sized fellows,
387
951000
3000
dotyczący ptaków o średniej wielkości ciała,
16:09
and this includes the next slide as well, which is a bee-eater.
388
954000
3000
jak żołna, na tym slajdzie.
16:12
Bee-eaters eat bees. This one has a nice blue cheek.
389
957000
2000
Żołny jedzą pszczoły.
16:14
It's a Blue-cheeked Bee-eater.
390
959000
3000
Ten gatunek to żołna modrolica.
16:17
And every one of these birds that makes the crossing
391
962000
2000
A ptaki lecące z Indii do Afryki Wschodniej
16:19
from India to East Africa
392
964000
2000
A ptaki lecące z Indii do Afryki Wschodniej
16:21
eats insects, large insects,
393
966000
3000
pożywiają się dużymi owadami,
16:24
the size of dragonflies. Thank you very much.
394
969000
3000
wielkości ważek. Dziękuję za uwagę.
16:27
(Applause)
395
972000
5000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Charles Anderson - Marine biologistCharles Anderson studies marine life in the Maldives, a nation of coral atolls in the Indian ocean.
Why you should listen
Since 1983, Charles Anderson has lived and worked in the Maldives, a group of more than 1,000 coral islands that is the world's lowest-lying country. Marine life here is rich and fascinating, and Anderson has been instrumental in identifying it and promoting its preservation. This year, the Maldives became the first nation to ban shark fishing, after recognizing that the decline in live sharks was impacting the lucrative tourist trade.
Anderson has discovered several new species of fish, and was awarded the President of Maldives Award for Service to Fisheries in 1995, the only non-Maldivian ever to receive this honor. He and his wife, Susan, run several whale-watching trips each year where tourists take part in a national survey of cetaceans (whales and dolphins). recently, Anderson has identified the world's longest insect migration: the 18,000 km flight of tiny Pantala flavescens dragonflies back and forth across the Indian Ocean. He has found that the migration begins in India and proceeds via the Maldives (a mystifying stopover, because freshwater is scarce on these low-lying atolls) and the Seychelles -- and then all the way to East Africa.
Charles Anderson | Speaker | TED.com