TED-Ed
John Lloyd: An animated tour of the invisible
Што такое нябачнае? Больш, чым вы думаеце — Джон Ллойд
Filmed:
Readability: 3.5
2,265,200 views
Прагледзець урок цалкам: http://ed.ted.com/lessons/what-s-invisible-more-than-you-think-john-lloyd
Гравітацыя, зоркі ўдзень, думкі, геном чалавека, час, атамы — так шмат чаго, што існуе ў свеце, што немагчыма ўбачыць. Цікавая анімацыя класічнай TED-прамовы Джона Ллойда з 2009 года прымусіць вас задумацца пра тое, як шмат вы ведаеце на самой справе.
Урок — Джон Ллойд, мультыплікацыя — Cognitive Media.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
(Circus music)
0
15012
2397
(Музыка)
00:21
[Ted N' Ed's Carnival]
1
21725
2801
[Карнавал Ted N' Ed]
00:24
[John Lloyd's Inventory of the Invisible]
2
24550
3925
[Джон Ллойд. Сховішча нябачнага]
[Адаптацыя TED-прамовы
Джона Ллойда ў 2009 г.]
Джона Ллойда ў 2009 г.]
00:39
[Adapted from a TEDTalk
given by John Lloyd in 2009]
given by John Lloyd in 2009]
3
39124
2454
00:41
June Cohen: Our next speaker
has spent his whole career
has spent his whole career
4
41602
2640
Джун Коэн: Наш наступны дакладчык
амаль увесь свой час у навуцы
амаль увесь свой час у навуцы
00:44
eliciting that sense of wonder.
5
44266
1500
спрабаваў дакапацца да цуда.
00:45
Please welcome John Lloyd.
6
45790
1352
Калі ласка, вітайце Джона Ллойда.
00:47
(Applause)
7
47166
1076
(Апладысменты)
00:48
[Hall of Mirrors]
8
48266
1156
[Люстэркавая зала]
00:50
The question is, "What is invisible?"
9
50871
2330
Пытанне: «Што ёсць нябачнае?»
00:53
There's more of it
than you think, actually.
than you think, actually.
10
53225
2429
Гэта больш, чым вы думаеце.
00:55
Everything, I would say --
everything that matters --
everything that matters --
11
55678
2711
Усё, я бы сказаў —
усё тое, што існуе.
усё тое, што існуе.
00:58
Except every thing, and except matter.
12
58413
4207
За выключэннем усяго
і за выключэннем матэрыі.
і за выключэннем матэрыі.
01:02
We can see matter
13
62644
1422
Мы можам назіраць матэрыю,
01:04
but we can't see what's the matter.
14
64090
2628
але не можам убачыць тое,
што за матэрыя ў аснове яе.
што за матэрыя ў аснове яе.
01:06
We can see the stars and the planets
but we can't see what holds them apart,
but we can't see what holds them apart,
15
66742
5108
Мы можам назіраць за зорамі і планетамі,
але не бачым тое, што трымае іх паасобку,
але не бачым тое, што трымае іх паасобку,
01:11
or what draws them together.
16
71874
1374
ці што іх прыцягвае і трымае разам.
З матэрыяй так, як і з людзьмі —
мы бачым толькі знешнюю абалонку.
мы бачым толькі знешнюю абалонку.
01:14
With matter as with people,
we see only the skin of things,
we see only the skin of things,
17
74191
2810
01:17
we can't see into the engine room,
we can't see what makes people tick,
we can't see what makes people tick,
18
77025
3781
Мы не можам зазірнуць «ў машынны пакой»,
не можам бачыць, што там «цікае» ў людзях.
не можам бачыць, што там «цікае» ў людзях.
01:20
at least not without difficulty,
19
80830
1524
Ну, гэта няпроста.
01:22
and the closer we look at anything,
the more it disappears.
the more it disappears.
20
82378
3620
Але чым пільней мы ўглядаемся ў нешта,
тым хутчэй яно знікае.
тым хутчэй яно знікае.
01:26
In fact, if you look
really closely at stuff,
really closely at stuff,
21
86022
2201
На самой справе, калі вы глядзіце
вельмі пільна на нешта,
вельмі пільна на нешта,
01:28
if you look at the basic
substructure of matter,
substructure of matter,
22
88247
2343
калі ўглядаецеся ў складальнік матэрыі,
01:30
there isn't anything there.
23
90614
1412
то там нічога няма.
Электроны знікаюць у падабенстве мітусні,
і застаецца толькі энергія.
і застаецца толькі энергія.
01:32
Electrons disappear in a kind of fuzz,
and there is only energy.
and there is only energy.
24
92050
3146
01:35
One of the interesting things
about invisibility is,
about invisibility is,
25
95220
2504
У нябачным ёсць адна цікавостка:
01:37
the things that we can's see,
we also can't understand.
we also can't understand.
26
97748
2922
тое, што мы не назіраем,
тое мы не можам зразумець.
тое мы не можам зразумець.
01:40
Gravity is one thing that we can't see,
and which we don't understand.
and which we don't understand.
27
100694
4150
Напрыклад, гравітацыя — гэта тое,
што не бачым і не можам зразумець.
што не бачым і не можам зразумець.
Гэта адно з самых найменей зразумелых
з чатырох фундаментальных узаемадзеянняў,
з чатырох фундаментальных узаемадзеянняў,
01:44
It's the least understood
of all the four fundamental forces,
of all the four fundamental forces,
28
104868
2905
01:47
and the weakest, and nobody really
knows what it is or why it's there.
knows what it is or why it's there.
29
107797
3543
але гэта яшчэ і слабейшае,
таму ніхто не ведае, што гэта.
таму ніхто не ведае, што гэта.
01:51
For what it's worth, Sir Isaac Newton,
the greatest scientist who ever lived,
the greatest scientist who ever lived,
30
111364
3667
Нават сам Сэр Ісаак Ньютан,
найвялікшы вучоны ў гісторыі
найвялікшы вучоны ў гісторыі
01:55
he thought Jesus came
to Earth specifically
to Earth specifically
31
115055
2438
лічыў, што Хрыстос
прыйшоў на Зямлю з той мэтай,
прыйшоў на Зямлю з той мэтай,
01:57
to operate the levers of gravity.
32
117517
1858
каб уладарыць з дапамогай
«рычагоў гравітацыі».
«рычагоў гравітацыі».
01:59
That's what he thought he was there for.
33
119399
1905
Вось, ён лічыў, навошта тут Ісус.
02:01
So, bright guy, could be wrong
on that one, I don't know.
on that one, I don't know.
34
121328
2723
Такі разумны чалавек таксама
можа памыляцца.
можа памыляцца.
02:04
(Laughter)
35
124075
1014
(Смех)
02:05
Consciousness. I see all your faces;
I've no idea what any of you are thinking.
I've no idea what any of you are thinking.
36
125113
4645
Свядомасць. Я бачу вашыя твары,
але не здагадваюся, аб чым вы думаеце.
але не здагадваюся, аб чым вы думаеце.
02:09
Isn't that amazing?
37
129782
1068
Ці ж гэта не цікава?
02:10
Isn't it incredible that we can't read
each other's minds,
each other's minds,
38
130874
2762
Гэта ж неверагодна, што мы не можам чытать
думкі іншых людзей.
думкі іншых людзей.
02:13
when we can touch each other,
taste each other,
taste each other,
39
133660
2392
Можа, калі мы наблізімся,
мы можам кранацца адзін аднаго,
мы можам кранацца адзін аднаго,
02:16
perhaps, if we get close enough,
but we can't read each other's minds.
but we can't read each other's minds.
40
136076
3334
нават нюхаць іншага чалавека,
але не можам чытаць чужыя думкі?
але не можам чытаць чужыя думкі?
02:19
I find that quite astonishing.
41
139434
1510
Я лічу, што гэта вельмі дзівосна.
02:20
In the Sufi faith,
this great Middle Eastern religion
this great Middle Eastern religion
42
140968
2940
У суфізме, старажытным веравызнанні
з Блізкага Усходу,
з Блізкага Усходу,
02:23
which some claim
is the root of all religions,
is the root of all religions,
43
143932
2309
а некаторыя сцвярджаюць,
нібыта з яго пайшлі ўсе рэлігіі,
нібыта з яго пайшлі ўсе рэлігіі,
02:26
Sufi masters are
all telepaths, so they say,
all telepaths, so they say,
44
146265
4756
існуюць такія майстры, якія, маўляў,
усе валодаюць тэлепатыяй.
усе валодаюць тэлепатыяй.
02:31
but their main exercise of telepathy
45
151045
2503
Але іх галоўным навыкам лічыцца
02:33
is to send out powerful signals
to the rest of us that it doesn't exist.
to the rest of us that it doesn't exist.
46
153572
4102
пасылаць моцныя сігналы
ўсім астатнім, што тэлепатыі не існуе.
ўсім астатнім, што тэлепатыі не існуе.
02:37
So that's why we don't think it exists;
the Sufi masters working on us.
the Sufi masters working on us.
47
157698
3334
Таму нам падаецца, што тэлепатыі не існуе.
Добра ж у іх атрымліваецца.
Добра ж у іх атрымліваецца.
02:41
In the question of consciousness
and artificial intelligence,
and artificial intelligence,
48
161818
3399
У пытанні свядомасці
і штучнага інтэлекту
і штучнага інтэлекту
02:45
artificial intelligence has really,
like the study of consciousness,
like the study of consciousness,
49
165241
3221
стварэнне штучнага інтэлекту,
таксама як і вывучэнне свядомасці,
таксама як і вывучэнне свядомасці,
02:48
gotten nowhere, we have no idea
how consciousness works.
how consciousness works.
50
168486
2629
нікуды не рухаецца: ў нас няма здагадак,
як працуе свядомасць.
як працуе свядомасць.
02:51
Not only have they not created
artificial intelligence,
artificial intelligence,
51
171139
2625
Яшчэ не толькі не стварылі
штучнага інтэлекту,
штучнага інтэлекту,
02:53
they haven't yet created
artificial stupidity.
artificial stupidity.
52
173788
2405
але нават не стварылі штучнай дурноты.
02:56
(Laughter)
53
176217
1752
(Смех)
02:57
The laws of physics: invisible,
eternal, omnipresent, all powerful.
eternal, omnipresent, all powerful.
54
177993
4092
Законы фізікі: нябачныя, вечныя,
ўсюдыісныя, дзейсныя.
ўсюдыісныя, дзейсныя.
03:02
Remind you of anyone?
55
182109
1142
Нікога не нагадваюць?
03:04
Interesting.
56
184052
1344
Цікава.
03:05
I'm, as you can guess,
not a materialist, I'm an immaterialist.
not a materialist, I'm an immaterialist.
57
185420
3166
Як можаце здагадацца,
я не матэрыяліст, я — імматэрыяліст.
я не матэрыяліст, я — імматэрыяліст.
03:08
And I've found a very useful
new word -- ignostic.
new word -- ignostic.
58
188610
2748
Я знайшоў вельмі карыснае новае слова —
«ігностык».
«ігностык».
03:11
Okay? I'm an ignostic.
59
191382
1258
Добра? Тады я ігностык.
03:12
[God?]
60
192664
1057
[Бог?]
03:13
I refuse to be drawn on the question
on whether God exists
on whether God exists
61
193745
2715
Я адмаўляюся ўдзельнічаць у дыскуссіі
наконт таго, ці існуе Бог,
наконт таго, ці існуе Бог,
03:16
until somebody properly defines the terms.
62
196484
2124
пакуль хто-небудь не дасць
дакладных азначэнняў.
дакладных азначэнняў.
03:18
Another thing we can't see
is the human genome.
is the human genome.
63
198632
2625
Яшчэ адну рэч мы не можам бачыць —
геном чалавека.
геном чалавека.
03:21
And this is increasingly peculiar,
because about 20 years ago
because about 20 years ago
64
201281
4994
І гэта вельмі спецыфічна,
таму што каля 20 гадоў таму,
таму што каля 20 гадоў таму,
03:26
when they started delving into the genome,
they thought it would probably contain
they thought it would probably contain
65
206299
3858
калі толькі пачалі займацца геномам,
то лічылася, што, магчыма, ён мае
то лічылася, што, магчыма, ён мае
03:30
around 100 thousand genes.
66
210181
1308
ну дзесці 100 тысяч генаў.
03:31
Every year since,
it's been revised downwards.
it's been revised downwards.
67
211513
3361
З таго часу кожны год
гэту лічбу памяншалі.
гэту лічбу памяншалі.
03:34
We now think there are likely
to be just over 20 thousand genes
to be just over 20 thousand genes
68
214898
3393
І зараз мы лічым,
што ў геноме знаходзіцца
што ў геноме знаходзіцца
03:38
in the human genome.
69
218315
1216
каля 20 тысяч генаў.
03:39
This is extraordinary,
because rice -- get this --
because rice -- get this --
70
219555
3254
І гэта вельмі дзіўна,
таму што рыс — толькі ўдумайцеся —
таму што рыс — толькі ўдумайцеся —
03:42
rice is known to have 38 thousand genes.
71
222833
2942
звычайны рыс мае 38 тысяч генаў.
03:45
Potatoes have 48 chromosomes,
two more than people,
two more than people,
72
225799
5001
Бульба налічвае 48 храмасомаў,
на дзве больш за людзей,
на дзве больш за людзей,
03:50
and the same as a gorilla.
73
230824
1560
і нават у гарылы таксама 48.
03:52
(Laughter)
74
232408
1470
(Смех)
03:55
You can't see these things,
but they are very strange.
but they are very strange.
75
235365
2976
Вы не можаце бачыць гэтыя рэчы,
але яны вельмі дзіўныя.
але яны вельмі дзіўныя.
03:58
The stars by day, I always
think that's fascinating.
think that's fascinating.
76
238365
2693
Зоркі ўдзень,
я заўсёды думаю, што гэта чароўна.
я заўсёды думаю, што гэта чароўна.
04:01
The universe disappears.
77
241082
1305
Сусвет знікае.
04:02
The more light there is,
the less you can see.
the less you can see.
78
242411
2276
Чым больш навокал святла,
тым менш вы бачыце.
тым менш вы бачыце.
04:05
Time. Nobody can see time.
79
245811
2369
Час.
Ніхто не можа бачыць час.
Ніхто не можа бачыць час.
04:08
I don't know if you know this.
80
248204
1469
Я не ведаю, ці вы гэта ведаеце.
04:09
There's a big movement in modern physics
81
249697
2727
У сучаснай фізіцы існуе вялікая плыня,
04:12
to decide that time doesn't really exist,
82
252448
2010
прыхільнікі якой лічаць,
што час насамрэч не існуе,
што час насамрэч не існуе,
04:14
because it's too inconvenient
for the figures.
for the figures.
83
254482
2307
таму што ён вельмі нязручны
для падлікаў.
для падлікаў.
04:16
It's much easier if it's not really there.
84
256813
2026
Лягчэй было б сцвярджаць,
што ён увогуле не існуе.
што ён увогуле не існуе.
04:18
You can't see the future, obviously,
85
258863
2360
Відавочна, што будучыню
вы таксама не бачыце,
вы таксама не бачыце,
04:21
and you can't see the past,
except in your memory.
except in your memory.
86
261247
2696
і мінулае таксама не ўбачыць,
хіба што ва ўспамінах.
хіба што ва ўспамінах.
04:23
One of the interesting
things about the past
things about the past
87
263967
2063
Вельмі цікавая рэч пра мінулае гэта тое,
04:26
is you particularly can't see --
88
266054
1619
што вы не можаце ўбачыць ... —
04:27
my son asked me this the other day,
89
267697
1676
і сын запытаў мяне неяк:
04:29
"Dad, can you remember
what I was like when I was two?
what I was like when I was two?
90
269397
2539
«Тата, а ты памятаеш,
якім я быў у два гады?»
якім я быў у два гады?»
04:31
And I said, "Yes." He said, "Why can't I?"
91
271960
2008
Я адказаў: «Так».
Тады ён запытаў: «А чаму я не памятаю?»
Тады ён запытаў: «А чаму я не памятаю?»
04:33
Isn't that extraordinary?
92
273992
1192
Ці гэта не чароўна?
04:35
You cannot remember what happened to you
earlier than the age of two or three.
earlier than the age of two or three.
93
275208
4086
Вы не памятаеце, што з вамі здарылася,
пакуль вам не споўнілася два ці тры гады.
пакуль вам не споўнілася два ці тры гады.
04:39
Which is great news for psychoanalysts,
because otherwise they'd be out of a job.
because otherwise they'd be out of a job.
94
279318
3841
Вельмі добрая навіна для псіхааналітыкаў,
бо інкаш яны б засталіся без працы.
бо інкаш яны б засталіся без працы.
04:43
Because that's where all the stuff happens
95
283183
2412
Таму што менавіта ў гэтым узросце
ўсё і здараецца...
ўсё і здараецца...
04:45
(Laughter)
96
285619
2445
(Смех)
і вы становіцеся тымі, хто вы ёсць.
04:48
that makes you who you are.
97
288088
1640
04:51
Another thing you can't see
is the grid on which we hang.
is the grid on which we hang.
98
291359
2786
Яшчэ вы не бачыце шкілет,
на якім трымаецца ваше цела.
на якім трымаецца ваше цела.
04:54
This is fascinating.
99
294169
1023
Гэта вельмі дзівосна.
04:55
You probably know, some of you,
that cells are continually renewed.
that cells are continually renewed.
100
295216
3473
Вы пэўна ведаеце, некаторыя з вас,
што клеткі няспынна абнаўляюцца.
што клеткі няспынна абнаўляюцца.
04:58
Skin flakes off, hairs grow,
nails, that kind of stuff --
nails, that kind of stuff --
101
298713
3178
Скура злупіцца, валасы растуць,
ногці і іншае,
ногці і іншае,
05:01
but every cell in your body
is replaced at some point.
is replaced at some point.
102
301915
3109
але кожная клетка калі-небудзь
ў вашым арганізме абнаўляецца.
ў вашым арганізме абнаўляецца.
05:05
Taste buds, every ten days or so.
103
305048
2443
Смакавыя рэцэптары
каля аднаго разу на дзесяць дзён.
каля аднаго разу на дзесяць дзён.
05:07
Livers and internal organs
take a bit longer.
take a bit longer.
104
307515
2743
Клеткі печані і ўнутраных органаў —
трохі падолей.
трохі падолей.
05:10
Spine takes several years.
105
310282
1626
Пазваночнік — праз некалькі год.
05:11
But at the end of seven years,
not one cell in your body
not one cell in your body
106
311932
3531
Але праз сем гадоў кожная клетка
ў арганізме
ў арганізме
05:15
remains from what was there
seven years ago.
seven years ago.
107
315487
2788
абновіцца і з'явіцца замест той,
што была сем гадоў таму.
што была сем гадоў таму.
05:18
The question is:
who then are we? What are we?
who then are we? What are we?
108
318299
2789
Пытанне ў тым,
хто мы ёсць на самой справе.
хто мы ёсць на самой справе.
05:21
What is this thing that we hang on?
109
321112
2011
На чым трымаецца наша цела?
05:23
That is actually us?
110
323147
1533
Тое, хто мы ёсць у рэчаіснасці?
05:24
Atoms, can't see them. Nobody ever will.
111
324704
3108
Атамы, што мы не бачым.
І ніхто ніколі не ўбачыць.
І ніхто ніколі не ўбачыць.
05:27
They're smaller
than the wavelength of light.
than the wavelength of light.
112
327836
2137
Яны меншыя за светавую хвалю.
05:29
Gas, can't see that.
113
329997
1271
Газ таксама не бачым.
05:31
Interesting, somebody
mentioned 1600 recently.
mentioned 1600 recently.
114
331292
2341
Цікава, хтосьці тут узгадваў 1600.
05:33
Gas was invented in 1600
by a Dutch chemist called van Helmont.
by a Dutch chemist called van Helmont.
115
333657
3777
Газ адкрыў у 1600 годзе
галандскі хімік па імені ван Гельмант.
галандскі хімік па імені ван Гельмант.
05:38
It's said to be the most successful ever
invention of a word by a known individual.
invention of a word by a known individual.
116
338448
5377
Гэта самае паспяховае вынаходніцтва слова
адзіным вядомым чалавекам.
адзіным вядомым чалавекам.
05:43
Quite good. He also invented a word
called "blas," meaning astral radiation.
called "blas," meaning astral radiation.
117
343849
5491
Добра ж, але ён таксама прыдумаў
слова «блас», што азначае зорную радыяцыю.
слова «блас», што азначае зорную радыяцыю.
05:49
Didn't catch on, unfortunately.
118
349364
1889
Але яно, нажаль, не затрымалася.
05:51
(Laughter)
119
351277
1001
(Смех)
05:52
But well done, him.
120
352302
1071
Але ж добра, малайца.
05:53
Light -- you can't see light.
121
353397
2201
Святло. Вы не можаце бачыць святло.
05:55
When it's dark, in a vacuum,
122
355622
1414
Калі цёмна ў вакуўме
05:57
if a person shines a beam of light
123
357060
2165
і калі нехта выпусціць прамень святла
05:59
straight across your eyes,
you won't see it.
you won't see it.
124
359249
2231
менавіта перад вашымі вачыма,
то вы яго не ўбачыце.
то вы яго не ўбачыце.
06:01
Slightly technical, some physicists
will disagree with this.
will disagree with this.
125
361504
2844
Крыху агаворымся,
некаторыя фізікі з вамі не пагодзяцца.
некаторыя фізікі з вамі не пагодзяцца.
06:04
But it's odd that you can't see
the beam of light,
the beam of light,
126
364372
2341
Але ж гэта дзіўна,
што можна не ўбачыць промню святла,
што можна не ўбачыць промню святла,
06:06
you can only see what it hits.
127
366737
1485
можна толькі ўбачыць тое,
з чым ён сутыкаецца.
з чым ён сутыкаецца.
06:08
Electricity, can't see that.
128
368246
1357
Электрычнасць нельга ўбачыць.
06:09
Don't let anyone tell you
they understand electricity, they don't.
they understand electricity, they don't.
129
369627
3144
Што б вам хто ні казаў, але насамрэч
яны не разумеюць электрычнасць.
яны не разумеюць электрычнасць.
06:12
Nobody knows what it is.
130
372795
1162
Ніхто не ведае, што гэта.
06:13
(Laughter)
131
373981
1007
06:15
You probably think the electrons
in an electric wire move instantaneously
in an electric wire move instantaneously
132
375012
3508
(Смех)
Вы лічыце, што электроны
ў электраправодцы рухаюцца вокамгненна
ў электраправодцы рухаюцца вокамгненна
06:18
down a wire, don't you,
at the speed of light,
at the speed of light,
133
378544
2390
па провадзе, ну так,
з хуткасцю свету,
з хуткасцю свету,
06:20
when you turn the light on, they don't.
134
380958
2072
калі ўключаеш святло?
Але гэта не так.
Але гэта не так.
06:23
Electrons bumble down the wire,
135
383054
1643
Электроны рухаюцца нязграбна,
06:24
about the speed of spreading
honey, they say.
honey, they say.
136
384721
2388
прыблізна з такой хуткасцю,
з якой цячэ мёд.
з якой цячэ мёд.
06:27
Galaxies -- hundred billion of them,
137
387133
1735
Галактыкі. Сотні мільярдаў галактык.
06:28
estimated in the universe.
Hundred billion.
Hundred billion.
138
388892
2082
Лічыцца, што ў Сусвеце
сто мільярдаў галактык.
сто мільярдаў галактык.
06:30
How many can we see?
139
390998
1347
А колькі мы бачым?
06:32
Five. Five, out of a hundred billion
galaxies, with the naked eye.
galaxies, with the naked eye.
140
392369
3672
Пяць. Пяць з сотні мільярдаў галактык
можна ўбачыць простым вокам.
можна ўбачыць простым вокам.
06:36
And one of them is quite difficult to see,
unless you've got very good eyesight.
unless you've got very good eyesight.
141
396065
3763
А адну з іх вельмі цяжка ўбачыць,
толькі калі ў вас вельмі добры зрок.
толькі калі ў вас вельмі добры зрок.
06:39
Radio waves. There's another thing.
142
399852
1689
Радыёхвалі. Яшчэ адна рэч.
06:41
Heinrich Hertz, when he discovered
radio waves, in 1887,
radio waves, in 1887,
143
401565
3187
Генрых Герц, калі адкрыў
электрамагнітныя хвалі ў 1887 годзе,
электрамагнітныя хвалі ў 1887 годзе,
06:44
he called them radio waves
because they radiated.
because they radiated.
144
404776
2382
назваў іх хвалямі,
таму што яны выпраменьваюцца.
таму што яны выпраменьваюцца.
06:47
Somebody said to him,
"What's the point of these, Heinrich?
"What's the point of these, Heinrich?
145
407182
2835
Нехта тады спытаў яго:
«Ну і навошта гэта ўсё, Генрых?
«Ну і навошта гэта ўсё, Генрых?
06:50
What's the point of these radio waves
that you've found?"
that you've found?"
146
410041
2709
Якая карысць ад гэтых тваіх
электрамагнітных хваляў?»
электрамагнітных хваляў?»
06:52
And he said, "Well, I've no idea,
147
412774
1595
Тады ён адказаў: «Ну, не маю
ніякага разумення,
ніякага разумення,
06:54
but I guess somebody will find
a use for them someday.
a use for them someday.
148
414393
2583
але ўпэўнены, што камусьці
яны спатрэбяцца калі-небудзь».
яны спатрэбяцца калі-небудзь».
06:57
The biggest thing that's invisible
to us is what we don't know.
to us is what we don't know.
149
417000
3037
Самае істотнае ў тым, што мы не бачым —
гэта тое, што мы не ведаем.
гэта тое, што мы не ведаем.
07:00
It is incredible how little we know.
150
420061
2913
Неверагодна тое, як мала мы ведаем.
07:02
Thomas Edison once said,
151
422998
1299
Томас Эдысан некалі сказаў:
07:04
"We don't know one percent
of one millionth about anything."
of one millionth about anything."
152
424321
4603
«Мы не ведаем і аднаго працэнту
адной мільённай часткі чагосьці».
адной мільённай часткі чагосьці».
07:08
And I've come to the conclusion --
153
428948
3142
І яшчэ адна выснова, да якой я прыйшоў,
07:12
because you ask this other question:
"What's another thing we can't see?"
"What's another thing we can't see?"
154
432114
3470
таму што вы запытаеце ў мяне:
«А што яшчэ мы не можам убачыць?» —
«А што яшчэ мы не можам убачыць?» —
07:15
The point, most of us. What's the point?
155
435608
1949
гэта сутнасць.
У чым сутнасць?
У чым сутнасць?
07:17
The point -- what I've got it down to
156
437581
1762
Сутнасць рэчаіснасці для мяне
07:19
is there are only two questions
really worth asking.
really worth asking.
157
439367
2500
зводзіцца да толькі двух
вельмі істотных пытанняў:
вельмі істотных пытанняў:
07:21
"Why are we here?",
158
441891
1012
«Навошта мы тут?»
07:22
and "What should
we do about it while we are?"
we do about it while we are?"
159
442927
2521
і «Што нам рабіць, пакуль мы тут?»
07:25
To help you, I've got two things to leave
you with, from two great philosophers,
you with, from two great philosophers,
160
445472
4037
Каб вам дапамагчы, я пакіну вам
два сказы ад двух вялікіх філосафаў,
два сказы ад двух вялікіх філосафаў,
07:29
perhaps two of the greatest philosopher
thinkers of the 20th century.
thinkers of the 20th century.
161
449533
3286
магчыма, двух самых вялікіх мысліцеляў
ХХ стагоддзя.
ХХ стагоддзя.
07:32
One a mathematician and engineer,
and the other a poet.
and the other a poet.
162
452843
2766
Адзін з іх — матэматык і інжынер,
а другі — паэт.
а другі — паэт.
07:35
The first is Ludwig Wittgenstein,
163
455633
2790
Першы — Людвіг Вітгенштэйн,
07:38
who said, "I don't know why we are here,
164
458447
2782
ён сказаў:
«Я не ведаю, навошта мы тут,
«Я не ведаю, навошта мы тут,
07:41
but I am pretty sure it's not
in order to enjoy ourselves."
in order to enjoy ourselves."
165
461253
2856
але я ўпэўнены, што не для таго,
каб толькі цешыцца».
каб толькі цешыцца».
07:44
(Laughter)
166
464133
1032
(Смех)
07:45
He was a cheerful bastard, wasn't he?
167
465189
1903
Ён быў такі вясёлы дзядзька, так?
07:47
(Laughter)
168
467116
1166
(Смех)
07:48
And secondly, and lastly,
W.H. Auden, one of my favorite poets,
W.H. Auden, one of my favorite poets,
169
468306
5498
А другі, Уістан Х'ю Одэн,
адзін з маіх любімых паэтаў,
адзін з маіх любімых паэтаў,
07:53
who said, "We are here
on Earth to help others.
on Earth to help others.
170
473828
4611
хто сказаў:
«Мы жывем на зямлі, каб дапамагаць іншым.
«Мы жывем на зямлі, каб дапамагаць іншым.
07:58
What the others
are here for, I've no idea."
are here for, I've no idea."
171
478463
3394
А навошта тут іншыя,
я не ведаю».
я не ведаю».
08:01
(Laughter)
172
481881
1519
(Смех)
08:03
(Applause)
173
483424
2655
(Апладысменты)
08:06
(Circus music)
174
486103
1171
(Музыка)
08:07
[Get your souvenir photo here!]
175
487298
1660
[Атрымайце сувенірнае фота!]
08:08
[Continue your journey into the unknown!]
176
488982
2756
[Працягвайце падарожжа ў невядомае!]
08:11
(Circus music)
177
491762
2026
(Музыка)
ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - ProducerJohn Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.
Why you should listen
John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).
Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.
John Lloyd | Speaker | TED.com