TEDGlobal 2013
Charmian Gooch: Meet global corruption's hidden players
Չարմիան Գուչ: Ծանոթացեք գլոբալ կոռուպցիայի թաքնված խաղացողների հետ
Filmed:
Readability: 4.5
1,793,117 views
Երբ ծայրահեղ աղքատ երկրի նախագահի որդին սկսում է գնել դղյակներ և սպորտային մեքենաներ իր պաշտոնական 7000 դոլար ամսական աշխատավարձով, Չարմիան Գուչը հուշում է. «Կոռուպցիան տեսադաշտում մի տեղ է»: Թեժ, «աչք բացող» ելույթում (և մի շարք հստակ օրինակներով), նա մատնանշում է, թե ինչպես են գլոբալ կոռուպցիայի հետքերով գնացողները տեսնում գումարների հետևում կանգնած ճանաչված դեմքերին:
Charmian Gooch - Anti-corruption activist
Charmian Gooch is the 2014 TED Prize winner. At Global Witness, she exposes how a global architecture of corruption is woven into the extraction and exploitation of natural resources. Full bio
Charmian Gooch is the 2014 TED Prize winner. At Global Witness, she exposes how a global architecture of corruption is woven into the extraction and exploitation of natural resources. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
When we talk about corruption,
0
397
2456
Երբ խոսում ես կոռուպցիայի մասին,
00:14
there are typical types of individuals that spring to mind.
1
2853
3469
կան մարդկանց հստակ տեսակներ, որոնք միանգամից մտքիդ են գալիս:
00:18
There's the former Soviet megalomaniacs.
2
6322
2328
Այդպիսիք են, օրինակ, նախկին խորհրդային մեծամիտ առաջնորդները:
00:20
Saparmurat Niyazov, he was one of them.
3
8650
3189
Սապարմուրատ Նիյազովը նրանցից մեկն էր:
00:23
Until his death in 2006,
4
11839
1988
Մինչ իր մահը՝ 2006 թվականը,
00:25
he was the all-powerful leader of Turkmenistan,
5
13827
3306
նա Թուրքմենստանի՝ Կենտրոնական Ասիայի գազով հարուստ
00:29
a Central Asian country rich in natural gas.
6
17133
3765
մի երկրի ամենազոր առաջնորդն էր:
00:32
Now, he really loved to issue presidential decrees.
7
20898
3950
Նա իրապես շատ էր սիրում հրամանագրեր արձակել:
00:36
And one renamed the months of the year
8
24848
2245
Եվ դրանցից մեկի համաձայն նա վերանվանեց տարվա ամիսները՝
00:39
including after himself and his mother.
9
27093
3150
այդ թվում մեկն իր, մեկն էլ իր մոր անունով:
00:42
He spent millions of dollars
10
30243
2034
Նա միլիոնավոր դոլարներ ծախսեց
00:44
creating a bizarre personality cult,
11
32277
2820
ստեղծելու աննորմալ անձի պաշտամունք,
00:47
and his crowning glory was the building
12
35097
1969
և նրա գլխավոր զարդը
00:49
of a 40-foot-high gold-plated statue of himself
13
37066
4040
իր` 40 ոտնաչափ բարձրության ոսկեզօծ արձանն էր,
00:53
which stood proudly in the capital's central square
14
41106
3064
որ հպարտորեն կանգնած էր մայրաքաղաքի կենտրոնական հրապարակում
00:56
and rotated to follow the sun.
15
44170
2992
և պտտվում էր՝ հետևելով արևին:
00:59
He was a slightly unusual guy.
16
47162
2773
Նա մի քիչ տարօրինակ տղա էր:
01:01
And then there's that cliché,
17
49935
1857
Կամ այս պիտակը.
01:03
the African dictator or minister or official.
18
51792
3399
աֆրիկյան բռնակալ կամ նախարար կամ պաշտոնյա:
01:07
There's Teodorín Obiang.
19
55191
3111
Ահա Թեոդորին Օբիյանգը:
01:10
So his daddy is president for life of Equatorial Guinea,
20
58302
4231
Նրա հայրը Հասարակածային Գվինեայի ցմահ նախագահն է:
01:14
a West African nation that has exported
21
62533
3124
Այս արևմտաաֆրիկյան ժողովուրդը 1990-ական թվականներից
01:17
billions of dollars of oil since the 1990s
22
65657
3481
սկսած արտահանել է միլիարդավոր դոլարների նավթ
01:21
and yet has a truly appalling human rights record.
23
69138
4044
և մարդու իրավունքների ոլորտում արձանագրել է սարսափելի իրավիճակ:
01:25
The vast majority of its people
24
73182
1894
Նրա բնակչության գերակշիռ մեծամասնությունն
01:27
are living in really miserable poverty
25
75076
2955
իսկապես ապրում է ծայրահեղ թշվառության մեջ՝
01:30
despite an income per capita that's on a par
26
78031
1978
չնայած մեկ շնչին ընկնող եկամուտին, որը համադրելի է,
01:32
with that of Portugal.
27
80009
2640
Պորտուգալիայում մեկ շնչին ընկնող եկամտի հետ:
01:34
So Obiang junior, well, he buys himself
28
82649
2705
Այսպիսով, Օբիյանգ Կրտսերն իր համար գնում է
01:37
a $30 million mansion in Malibu, California.
29
85354
4432
30 միլիոն դոլարանոց դղյակ Մալիբուում, Կալիֆորնիա նահանգում:
01:41
I've been up to its front gates.
30
89786
1101
Ես դրա դիմացի դարպասների մոտ եղել եմ:
01:42
I can tell you it's a magnificent spread.
31
90887
3095
Կարող եմ ասել, որ այն տպավորիչ չափեր ունի:
01:45
He bought an €18 million art collection
32
93982
3719
Նա գնել է 18 միլիոն եվրո արժողության արվեստի հավաքածու,
01:49
that used to belong to fashion designer Yves Saint Laurent,
33
97701
4139
որը նախկինում պատկանում էր նորաձևության դիզայներ Իվ Սեն Լորանին,
01:53
a stack of fabulous sports cars,
34
101840
1546
մի խումբ հիասքանչ սպորտային մեքենաներ՝
01:55
some costing a million dollars apiece --
35
103386
2557
մի քանիսը միլիոն դոլար արժողությամբ,
01:57
oh, and a Gulfstream jet, too.
36
105943
2316
հա, մեկ էլ Գալֆսթրիմ ռեակտիվ ինքնաթիռ:
02:00
Now get this:
37
108259
1361
Հիմա լսեք սա:
02:01
Until recently, he was earning an official monthly salary
38
109620
4141
Մինչև վերջերս նա պաշտոնապես ստանում էր ամսական աշխատավարձ,
02:05
of less than 7,000 dollars.
39
113761
4154
որը պակաս է 7000 դոլարից:
02:09
And there's Dan Etete.
40
117915
2053
Ահա նաև Դան Էտետեն:
02:11
Well, he was the former oil minister of Nigeria
41
119968
2644
Նա Նիգերիայի նավթի նախկին նախարարն էր
02:14
under President Abacha,
42
122612
1974
նախագահ Աբաչայի օրոք
02:16
and it just so happens he's a convicted money launderer too.
43
124586
3502
և զարմանալիորեն նա էլ մի «դատապարտված» գումար լվացող է:
02:20
We've spent a great deal of time
44
128088
2242
Մենք հսկայական ժամանակ ծախսեցինք
02:22
investigating a $1 billion --
45
130330
2401
հետաքննելու 1 միլիարդ դոլար,
02:24
that's right, a $1 billion —
46
132731
1763
այո', 1 միլիարդ դոլար
02:26
oil deal that he was involved with,
47
134494
2661
արժողությամբ նավթի գործարք, որի մեջ նա ներգրավված էր,
02:29
and what we found was pretty shocking,
48
137155
1952
և այն ինչ մենք բացահայտեցինք, իրապես ցնցող էր,
02:31
but more about that later.
49
139107
2766
բայց դրա մասին քիչ ավելի ուշ:
02:33
So it's easy to think that corruption happens
50
141873
3517
Այսպիսով, շատ հեշտ է մտածել, որ կոռուպցիան տեղի է ունենում
02:37
somewhere over there,
51
145390
1860
այնտեղ մի տեղ,
02:39
carried out by a bunch of greedy despots
52
147250
2456
մի խումբ ագահ բռնարարների
02:41
and individuals up to no good in countries
53
149706
1934
և ոչ մի լավ բան չանող անհատների կողմից, երկրներում,
02:43
that we, personally, may know very little about
54
151640
3098
որոնց մասին անձամբ մենք շատ քիչ բան գիտենք
02:46
and feel really unconnected to
55
154738
1689
և ոչ մի կապվածություն չենք զգում,
02:48
and unaffected by what might be going on.
56
156427
3488
և մեր վրա չի ազդում այն, ինչ կատարվում է այնտեղ:
02:51
But does it just happen over there?
57
159915
3243
Բայց արդյոք այդ ամենը կատարվում է բացառապես այնտեղ:
02:55
Well, at 22, I was very lucky.
58
163158
3279
Ուրեմն, 22 տարեկանում ես շատ հաջողակ գտնվեցի:
02:58
My first job out of university
59
166437
2781
Համալսարանում իմ առաջին աշխատանքը
03:01
was investigating the illegal trade in African ivory.
60
169218
3984
Աֆրիկայում փղոսկրի ապօրինի առևտրի հետաքննությունն էր:
03:05
And that's how my relationship with corruption really began.
61
173202
4229
Եվ հենց այսպես էլ կոռուպցիայի հետ իմ իրական կապը սկսվեց:
03:09
In 1993, with two friends who were colleagues,
62
177431
3008
1993-ին իմ երկու ընկերների հետ, որոնք իմ գործընկերներն էին,
03:12
Simon Taylor and Patrick Alley,
63
180439
2803
Սիմոն Թեյլորն ու Պատրիկ Էլլին,
03:15
we set up an organization called Global Witness.
64
183242
3601
հիմնեցինք մի կազմակերպություն, որ կոչվում էր «Համաշխարհային վկա» (Global Witness):
03:18
Our first campaign was investigating the role
65
186843
2750
Մեր առաջին գործը Կամբոջայի պատերազմի
03:21
of illegal logging in funding the war in Cambodia.
66
189593
4306
ֆինանսավորման ապօրինի գրանցումների հետաքննությունն էր:
03:25
So a few years later, and it's now 1997,
67
193899
3043
Եվ ահա մի քանի տարի անց՝ 1997-ին,
03:28
and I'm in Angola undercover investigating blood diamonds.
68
196942
4761
Անգոլայում ես գաղտնի հետաքննում էի արյունոտ ադամանդների գործը:
03:33
Perhaps you saw the film,
69
201703
1727
Գուցե դուք տեսել եք ֆիլմը,
03:35
the Hollywood film "Blood Diamond,"
70
203430
1373
«Արյունոտ ադամանդ» հոլիվուդյան ֆիլմը,
03:36
the one with Leonardo DiCaprio.
71
204803
1895
որում խաղում է Լեոնարդո Դի Կապրիոն:
03:38
Well, some of that sprang from our work.
72
206698
3455
Դրանից որոշ հատվածներ հիմնված են մեր աշխատանքի վրա:
03:42
Luanda, it was full of land mine victims
73
210153
2716
Լուանդան լի էր հողի ականների զոհերով,
03:44
who were struggling to survive on the streets
74
212869
2180
որոնք պայքարում էին փողոցներում կենդանի մնալու համար,
03:47
and war orphans living in sewers under the streets,
75
215049
3088
պատերազմի որբերով, որոնք ապրում էին փողոցների տակ կոյուղու խողովակներում,
03:50
and a tiny, very wealthy elite
76
218137
2089
և այն ուներ սակավաթիվ, շատ հարուստ էլիտա,
03:52
who gossiped about shopping trips to Brazil and Portugal.
77
220226
3219
որոնք բամբասում էին դեպի Բրազիլիա և Պորտուգալիա առևտրային ճամփորդությունների մասին:
03:55
And it was a slightly crazy place.
78
223445
2761
Դա մի քիչ էլ խելագար վայր էր:
03:58
So I'm sitting in a hot and very stuffy hotel room
79
226206
3684
Ես նստած էի մի շոգ ու տոթ հյուրանոցային սենյակում
04:01
feeling just totally overwhelmed.
80
229890
3060
ու ինձ ամբողջովին ճնշված էի զգում:
04:04
But it wasn't about blood diamonds.
81
232950
2356
Բայց դա արյունոտ ադամանդների պատճառով չէր:
04:07
Because I'd been speaking to lots of people there
82
235306
2902
Այլ որովհետև շատ մարդկանց հետ էի խոսել այդտեղ,
04:10
who, well, they talked about a different problem:
83
238208
2368
որոնք մեկ այլ խնդրի մասին էին խոսում.
04:12
that of a massive web of corruption on a global scale
84
240576
3421
կոռուպցիայի՝ համաշխարհային մասշտաբի զանգվածային ցանցի
04:15
and millions of oil dollars going missing.
85
243997
3334
և նավթի միլիոնավոր կորած դոլարների մասին:
04:19
And for what was then a very small organization
86
247331
2461
Ուստիև այն, ինչի դեմ այդ ժամանակ շատ փոքր,
04:21
of just a few people,
87
249792
2148
մի քանի հոգուց բաղկացած կազմակերպությունը
04:23
trying to even begin to think how we might tackle that
88
251940
2742
դեռ սկսել էր մտածել, թե ինչպես պայքարել,
04:26
was an enormous challenge.
89
254682
2471
արդեն իսկ հսկայական մարտահրավեր էր:
04:29
And in the years that I've been,
90
257153
1309
Եվ այդ տարիներին, որ ես
04:30
and we've all been campaigning and investigating,
91
258462
2794
և մենք բոլորս պայքարում ու հետաքննում էինք,
04:33
I've repeatedly seen that what makes corruption
92
261256
2161
ես բազմիցս տեսա, որ այն ինչ կոռուպցիայի գլոբալ,
04:35
on a global, massive scale possible,
93
263417
2370
զանգվածային բնույթը դարձնում է հնարավոր,
04:37
well it isn't just greed or the misuse of power
94
265787
3134
ամենևին էլ միայն ագահությունն ու իշխանության չարաշահումը
04:40
or that nebulous phrase "weak governance."
95
268921
2439
կամ «թույլ կառավարում» լղոզված արտահայտությունը չեն:
04:43
I mean, yes, it's all of those,
96
271360
2037
Իհարկե, դրանք բոլորը միասին առկա են,
04:45
but corruption, it's made possible by the actions
97
273397
2952
բայց կոռուպցիան հնարավոր է դառնում գլոբալ
04:48
of global facilitators.
98
276349
3621
միջնորդների գործողությունների արդյունքում:
04:51
So let's go back to some of those people I talked about earlier.
99
279970
3190
Ուստի, եկեք վերադառնանք խոսքիս սկզբում նշված մի քանի անհատների:
04:55
Now, they're all people we've investigated,
100
283160
1517
Հիմա նրանք բոլորը մեր կողմից ուսումնասիրված մարդիկ են,
04:56
and they're all people who couldn't do what they do alone.
101
284677
2620
և նրանք մարդիկ են, որ ինչ արել են, չէին կարող անել մենակ:
04:59
Take Obiang junior. Well, he didn't end up
102
287297
2606
Վերցնենք Օբիյանգ Կրտսերին: Նա չկուտակեց
05:01
with high-end art and luxury houses without help.
103
289903
3839
բարձրարժեք արվեստի նմուշներ և շքեղ ավտոմեքենաներ առանց օգնության:
05:05
He did business with global banks.
104
293742
2175
Նա բիզնես էր անում համաշխարհային բանկերի հետ:
05:07
A bank in Paris held accounts of companies controlled by him,
105
295917
3839
Փարիզյան մի բանկ վարել էր նրա կողմից վերահսկվող ընկերությունների հաշիվները,
05:11
one of which was used to buy the art,
106
299756
2398
որոնցից մեկն օգտագործվել էր արվեստի նմուշներ գնելու համար:
05:14
and American banks, well, they funneled
107
302154
2641
Եվ ամերիկյան բանկեր, որոնք 73 միլիոն դոլար
05:16
73 million dollars into the States,
108
304795
2936
էին ուղղել դեպի Նահանգներ,
05:19
some of which was used to buy that California mansion.
109
307731
4099
որոնց մի մասն օգտագործվել էր Կալիֆորնիայում դղյակը գնելու համար:
05:23
And he didn't do all of this in his own name either.
110
311830
2908
Եվ այս ամենը կրկին նա իր անունով չէր արել:
05:26
He used shell companies.
111
314738
1754
Դա արել էր կեղծ ընկերությունների միջոցով:
05:28
He used one to buy the property, and another,
112
316492
2334
Նա դրանցից մեկն օգտագործել էր սեփականություն գնելու համար և մյուսը,
05:30
which was in somebody else's name,
113
318826
2086
որ մեկ այլ մարդու անունով էր,
05:32
to pay the huge bills it cost to run the place.
114
320912
3998
այդ սեփականության շահագործման հսկայական հարկերը վճարելու համար:
05:36
And then there's Dan Etete.
115
324910
2228
Հիմա խոսենք Դեն Էտետեի մասին:
05:39
Well, when he was oil minister,
116
327138
2082
Ուրեմն, երբ նա նավթի նախարարն էր,
05:41
he awarded an oil block now worth over a billion dollars
117
329220
5130
միլիարդ արժողությամբ մի նավթահանք նվիրեց
05:46
to a company that, guess what, yeah,
118
334350
2834
մի ընկերության, որի, գուշակեք թե ինչ, այո,
05:49
he was the hidden owner of.
119
337184
2383
որի թաքնված տերը ինքն էր:
05:51
Now, it was then much later traded on
120
339567
3402
Հապա, ավելի ուշ այն,
05:54
with the kind assistance of the Nigerian government --
121
342969
2514
նիգերիական կառավարության օժանդակությամբ,
05:57
now I have to be careful what I say here —
122
345483
2164
հիմա պետք է զգույշ լինեմ սա ասելիս,
05:59
to subsidiaries of Shell and the Italian Eni,
123
347647
4149
վաճառվեց Շելլի և իտալական Էնիի՝ աշխարհում երկու
06:03
two of the biggest oil companies around.
124
351796
2654
մեծագույն նավթային ընկերությունների դուստր ձեռնարկություններին:
06:06
So the reality is, is that the engine of corruption,
125
354450
2111
Այսպիսով, իրականությունն այն է, որ կոռուպցիայի շարժիչը,
06:08
well, it exists far beyond the shores of countries
126
356561
2785
գտնվում է այս երկրների՝ Հասարակածային Գվինեայի, Նիգերիայի կամ Թուրքմենստանի
06:11
like Equatorial Guinea or Nigeria or Turkmenistan.
127
359346
3199
սահմաններից շատ հեռու:
06:14
This engine, well, it's driven
128
362545
2324
Այդ շարժիչն աշխատում է
06:16
by our international banking system,
129
364869
2366
մեր միջազգային բանկային համակարգի,
06:19
by the problem of anonymous shell companies,
130
367235
2543
անանուն կեղծ ընկերությունների
06:21
and by the secrecy that we have afforded
131
369778
2382
և այն գաղտնիության շնորհիվ, որ մենք
06:24
big oil, gas and mining operations,
132
372160
2969
տալիս ենք նավթի, գազի և հանքարդյունաբերական գործարքներին
06:27
and, most of all, by the failure of our politicians
133
375129
3733
և ավելի շատ մեր քաղաքական գործիչների`
06:30
to back up their rhetoric and do something
134
378862
2075
իրենց խոստումներն իրագործելու և այս խնդիրներին
06:32
really meaningful and systemic to tackle this stuff.
135
380937
4992
էական և համակարգային լուծում գտնելու անկարողության շնորհիվ:
06:37
Now let's take the banks first.
136
385929
2011
Հիմա եկեք առաջին հերթին անդրադառնանք բանկերին:
06:39
Well, it's not going to come as any surprise
137
387940
2334
Դե իհարկե անակնկալ չի լինելու, երբ
06:42
for me to tell you that banks accept dirty money,
138
390274
4312
ասեմ, որ բանկերն ընդունում են կեղտոտ գումարներ,
06:46
but they prioritize their profits in other destructive ways too.
139
394586
4544
բայց նաև այլ կործանարար եղանակներով են նախապատվությունը տալիս շահույթին:
06:51
For example, in Sarawak, Malaysia.
140
399130
3107
Օրինակ, դիտարկենք Սարավակը Մալազիայում:
06:54
Now this region, it has just five percent
141
402237
3639
Այս շրջանի անտառների ընդամենը
06:57
of its forests left intact. Five percent.
142
405876
5416
5 տոկոսին ձեռք չեն տվել: 5 տոկոսին:
07:03
So how did that happen?
143
411292
1335
Եվ ինչպե՞ս դա տեղի ունեցավ:
07:04
Well, because an elite and its facilitators
144
412627
3056
Էլիտան և իր միջնորդները
07:07
have been making millions of dollars
145
415683
2174
միլիոնավոր դոլարներ էին աշխատում
07:09
from supporting logging on an industrial scale
146
417857
3531
արդյունաբերական մասշտաբների փայտամթերումներին տարիներ շարունակ
07:13
for many years.
147
421388
2406
աջակցելու համար:
07:15
So we sent an undercover investigator in
148
423794
2254
Մենք գաղտնի հետաքննող ուղարկեցինք այնտեղ՝
07:18
to secretly film meetings with members of the ruling elite,
149
426048
3590
գաղտնի նկարահանելու կառավարող վերնախավի անդամների հետ հանդիպումները,
07:21
and the resulting footage, well, it made some people very angry,
150
429638
3331
և արդյունքում ստացված տեսանյութերը որոշ մարդկանց շատ բարկացրեցին:
07:24
and you can see that on YouTube,
151
432969
2250
Դուք կարող եք դա տեսնել YouTube-ում:
07:27
but it proved what we had long suspected,
152
435219
1588
Դա ապացուցեց այն, ինչ մենք վաղուց կասկածում էինք,
07:28
because it showed how the state's chief minister,
153
436807
3886
որովհետև այն ցույց տվեց, թե ինչպես է երկրի գլխավոր նախարարը,
07:32
despite his later denials,
154
440693
1910
հակառակ իր ժխտումներին,
07:34
used his control over land and forest licenses
155
442603
3399
հողի և անտառների շահագործման արտոնությունների տրամադրման նկատմամբ իր վերահսկողության իրավունքն
07:38
to enrich himself and his family.
156
446002
3031
օգտագործել իրեն և իր ընտանիքը հարստացնելու համար:
07:41
And HSBC, well, we know that HSBC bankrolled
157
449033
4599
Եվ HSBC-ն. գիտենք, որ HSBC-ն ֆինանսավորել է
07:45
the region's largest logging companies
158
453632
2009
տարածաշրջանի փայտամթերումների մեծագույն ընկերություններին,
07:47
that were responsible for some of that destruction
159
455641
2336
որոնցից ոմանք պատասխանատու էին այդ ոչնչացման մի մասի համար
07:49
in Sarawak and elsewhere.
160
457977
2656
Սարավակում և այլուր:
07:52
The bank violated its own sustainability policies in the process,
161
460633
3708
Բանկն այդ ընթացքում խախտել էր կայունության իր քաղաքականությունները,
07:56
but it earned around 130 million dollars.
162
464341
3820
սակայն վաստակել էր մոտ 130 միլիոն դոլար:
08:00
Now shortly after our exposé,
163
468161
2336
Ապա մեր բացահայտումից քիչ անց
08:02
very shortly after our exposé earlier this year,
164
470497
2602
շատ քիչ անց, այս տարվա սկզբին
08:05
the bank announced a policy review on this.
165
473099
3004
բանկը հայտարարեց այս քաղաքականության վերանայման մասին:
08:08
And is this progress? Maybe,
166
476103
2586
Արդյոք սա առաջընթա՞ց է: Գուցե,
08:10
but we're going to be keeping a very close eye
167
478689
2503
բայց մենք պատրաստվում ենք խստորեն հետևել
08:13
on that case.
168
481192
2337
այս գործին:
08:15
And then there's the problem of anonymous shell companies.
169
483529
3413
Մեկ այլ խնդիր են անանուն կեղծ ընկերությունները:
08:18
Well, we've all heard about what they are, I think,
170
486942
2829
Մենք բոլորս, կարծում եմ, լսել ենք, թե նրանք ինչ են
08:21
and we all know they're used quite a bit
171
489771
2496
և մենք բոլորս գիտենք, որ դրանք շատ հաճախ օգտագործվում են
08:24
by people and companies who are trying to avoid
172
492267
2586
այն մարդկանց և ընկերությունների կողմից, ովքեր խուսափում են
08:26
paying their proper dues to society,
173
494853
3047
պատշաճ վճարել հասարակության հանդեպ ունեցած պարտավորությունները,
08:29
also known as taxes.
174
497900
2053
կամ ինչպես ասում են հարկերը:
08:31
But what doesn't usually come to light
175
499953
2909
Բայց ինչ սովորաբար չի բացահայտվում,
08:34
is how shell companies are used to steal
176
502862
4550
այն է, թե ինչպես են կեղծ ընկերությունները գողանում
08:39
huge sums of money, transformational sums of money,
177
507412
3372
մեծ գումարներ, փոխանցվող գումարներ
08:42
from poor countries.
178
510784
2046
աղքատ երկրներից:
08:44
In virtually every case of corruption that we've investigated,
179
512830
3420
Կոռուպցիայի մեր ուսումնասիրած ցանկացած դեպքում
08:48
shell companies have appeared,
180
516250
2212
հայտնվում էին կեղծ ընկերություններ,
08:50
and sometimes it's been impossible to find out
181
518462
2360
և երբեմն անհնար էր դառնում իմանալ,
08:52
who is really involved in the deal.
182
520822
3512
թե ով է իրականում ներգրավված գործարքի մեջ:
08:56
A recent study by the World Bank
183
524334
2328
Վերջերս Համաշխարհային Բանկի կատարած հետազոտությունը
08:58
looked at 200 cases of corruption.
184
526662
2950
դիտարկել էր կոռուպցիայի 200 դեպք:
09:01
It found that over 70 percent of those cases
185
529612
3090
Այն բացահայտել է, որ այդ դեպքերի ավելի քան 70 տոկոսում
09:04
had used anonymous shell companies,
186
532702
2954
օգտագործվել էին անանուն կեղծ ընկերություններ՝
09:07
totaling almost 56 billion dollars.
187
535656
3382
ընդհանուր մոտ 56 միլիարդ դոլար արժողությամբ:
09:11
Now many of these companies were in America
188
539038
2262
Այս ընկերություններից շատերը Ամերիկայում էին
09:13
or the United Kingdom,
189
541300
1310
կամ Մեծ Բրիտանիայում,
09:14
its overseas territories and Crown dependencies,
190
542610
2401
դրա արտերկրյա տարածքներում և թագավորական հողերում,
09:17
and so it's not just an offshore problem,
191
545011
2254
ուստի, դա ոչ միայն օֆշորի,
09:19
it's an on-shore one too.
192
547265
2292
այլ նաև «օնշորի» (ցամաքի) խնդիր է:
09:21
You see, shell companies, they're central
193
549557
2139
Տեսնում եք, կեղծ ընկերությունները գաղտնի գործարքների
09:23
to the secret deals which may benefit wealthy elites
194
551696
3254
կենտրոնական դերակատարն են, որոնցից շահում է բարեկեցիկ էլիտան
09:26
rather than ordinary citizens.
195
554950
3024
հասարակ քաղաքացիների փոխարեն:
09:29
One striking recent case that we've investigated
196
557974
3246
Վերջերս մեր ուսումնասիրած ցայտուն դեպքերից մեկն այն մասին էր,
09:33
is how the government in the Democratic Republic of Congo
197
561220
2976
թե ինչպես է Կոնգոյի Ժողովրդավարական Հանրապետության կառավարությունը
09:36
sold off a series of valuable, state-owned mining assets
198
564196
4357
Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներում գրանցված կեղծ ընկերություններին
09:40
to shell companies in the British Virgin Islands.
199
568553
3354
վաճառել մի շարք արժեքավոր, պետական հանքեր:
09:43
So we spoke to sources in country,
200
571907
2272
Մենք խոսեցինք երկրում մեր ունեցած աղբյուրների հետ,
09:46
trawled through company documents and other information
201
574179
3036
դիտարկեցինք փաստաթղթեր և այլ տեղեկատվություն՝
09:49
trying to piece together a really true picture of the deal.
202
577215
4055
փորձելով ստանալ գործարքի իրական պատկերը:
09:53
And we were alarmed to find that these shell companies
203
581270
2825
Եվ մենք անհանգստացանք հասկանալով, որ այս կեղծ ընկերությունները
09:56
had quickly flipped many of the assets on
204
584095
2516
այս ակտիվներից շատերը մեծ եկամուտների համար
09:58
for huge profits to major international mining companies
205
586611
4221
արագորեն փոխանցել են մեծ միջազգային արդյունահանող ընկերությունների,
10:02
listed in London.
206
590832
2363
որոնք ցուցակված են Լոնդոնում:
10:05
Now, the Africa Progress Panel, led by Kofi Annan,
207
593195
3256
Հիմա Աֆրիկայի առաջընթացի խորհուրդը, որ ղեկավարվում է Քոֆի Անանի կողմից,
10:08
they've calculated that Congo may have lost
208
596451
2888
հաշվարկել է, որ Կոնգոն կարող է այս
10:11
more than 1.3 billion dollars from these deals.
209
599339
5104
գործարքների արդյունքում 1.3 միլիարդ դոլար կորցրած լինել:
10:16
That's almost twice
210
604443
2253
Դա երկրի
10:18
the country's annual health and education budget combined.
211
606696
5640
առողջապահության և կրթության տարեկան բյուջեների միասնական գումարի կրկնակին է:
10:24
And will the people of Congo, will they ever get their money back?
212
612336
2626
Արդյոք Կոնգոյի բնակիչները երբևէ այդ գումարը հետ կստանան:
10:26
Well, the answer to that question,
213
614962
1658
Այդ հարցի պատասխանը
10:28
and who was really involved and what really happened,
214
616620
1894
և նաև թե ով է դրանում իրականում ներգրավված և թե ինչ է իրականում պատահել
10:30
well that's going to probably remain locked away
215
618514
2503
հավանաբար կմնա փակ
10:33
in the secretive company registries of the British Virgin Islands
216
621017
3149
Բրիտանական Վիրջինյան կղզիների գաղտնի ընկերության մատյաններում
10:36
and elsewhere unless we all do something about it.
217
624166
4834
կամ որևէ այլ տեղ, եթե մենք քայլեր չձեռնարկենք:
10:41
And how about the oil, gas and mining companies?
218
629000
2987
Իսկ նավթի, գազի և հանքարդյունահանող ընկերություննե՞րը:
10:43
Okay, maybe it's a bit of a cliché to talk about them.
219
631987
2714
Լավ, գուցե փոքր ինչ շատ է դրանց մասին խոսվել:
10:46
Corruption in that sector, no surprise.
220
634701
2120
Կոռուպցիան այդ ոլորտում գաղտնիք չէ:
10:48
There's corruption everywhere, so why focus on that sector?
221
636821
4433
Կոռուպցիա կա բոլոր ոլորտներում, ուստի ինչու կենտրոնանալ հենց այս ոլորտի վրա:
10:53
Well, because there's a lot at stake.
222
641254
2200
Որովհետև այստեղ նժարին շատ բան է դրված:
10:55
In 2011, natural resource exports
223
643454
4097
2011-ին բնական ռեսուրսների արտահանումը
10:59
outweighed aid flows by almost 19 to one
224
647551
3512
Աֆրիկայում, Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում
11:03
in Africa, Asia and Latin America. Nineteen to one.
225
651063
4423
գերազանցել է օգնության ծավալները 19 անգամ: 19 անգամ:
11:07
Now that's a hell of a lot of schools and universities
226
655486
3637
Դա սարսափելի մեծ թվով դպրոցներ ու համալսարաններ են,
11:11
and hospitals and business startups,
227
659123
1977
հիվանդանոցներ ու սկսնակ բիզնեսներ,
11:13
many of which haven't materialized and never will
228
661100
2262
որոնցից շատերը չեն իրականացվել և երբեք էլ չեն իրականացվի,
11:15
because some of that money has simply been stolen away.
229
663362
4427
քանի որ դրանց գումարների մի մասը պարզապես գողացվել է:
11:19
Now let's go back to the oil and mining companies,
230
667789
2404
Հիմա վերադառնանք նավթի և հանքարդյունահանող ընկերություններին
11:22
and let's go back to Dan Etete and that $1 billion deal.
231
670193
3017
և Դան Էտետեին ու այն 1 միլիարդանոց գործարքին:
11:25
And now forgive me, I'm going to read the next bit
232
673210
3289
Հիմա ներողամիտ եղեք, ես պետք է կարդամ հաջորդ հատվածը,
11:28
because it's a very live issue, and our lawyers
233
676499
2297
որովհետև այն արդիական հարց է, և մեր իրավաբանները
11:30
have been through this in some detail
234
678796
2190
մանրակրկտորեն ուսումնասիրում են այն
11:32
and they want me to get it right.
235
680986
3310
ու ուզում են, որ ես այն ճիշտ հաղորդեմ:
11:36
Now, on the surface, the deal appeared straightforward.
236
684296
4173
Ուրեմն, արտաքուստ գործարքը շատ արդար է թվում:
11:40
Subsidiaries of Shell and Eni
237
688469
2100
Շելլի և Էնիի դուստր ձեռնարկությունները
11:42
paid the Nigerian government for the block.
238
690569
2974
Նիգերիայի կառավարությանը վճարել են իրենց հատվածի համար:
11:45
The Nigerian government transferred
239
693543
2163
Նիգերիայի կառավարությունը
11:47
precisely the same amount, to the very dollar,
240
695706
2824
ճիշտ նույն գումարը փոխանցել է
11:50
to an account earmarked for a shell company
241
698530
4615
կեղծ ընկերության հաշվեհամարին,
11:55
whose hidden owner was Etete.
242
703145
2126
որի թաքնված տերը Էտետեն էր:
11:57
Now, that's not bad going for a convicted money launderer.
243
705271
3389
Սա, ըստ էության, վատ ճանապարհ չէ փող լվացողի համար:
12:00
And here's the thing.
244
708660
1457
Ահա և խնդիրը:
12:02
After many months of digging around
245
710117
1877
Երկար ամիսներ փորփրելուց հետո
12:03
and reading through hundreds of pages of court documents,
246
711994
3535
և դատական հարյուրավոր էջ փաստաթղթեր ուսումնասիրելուց հետո
12:07
we found evidence that, in fact,
247
715529
1955
մենք գտանք ապացույց, որ, փաստացիորեն,
12:09
Shell and Eni had known that the funds
248
717484
3429
Շելլն ու Էնին գիտեին, որ այդ գումարները
12:12
would be transferred to that shell company,
249
720913
3075
պետք է ուղղվեն այդ կեղծ ընկերությանը,
12:15
and frankly, it's hard to believe they didn't know
250
723988
3707
և անկեղծորեն, մի քիչ դժվար է հավատալ, որ նրանք կարող էին չիմանալ,
12:19
who they were really dealing with there.
251
727695
3291
թե ում հետ իրականում գործ ունեն:
12:22
Now, it just shouldn't take these sorts of efforts
252
730986
3088
Հիմա, իհարկե նման ջանքեր չեն պահանջվի,
12:26
to find out where the money in deals like this went.
253
734074
2529
որ հասկանանք, թե նման գործարքների գումարներն ուր են ուղղվում:
12:28
I mean, these are state assets.
254
736603
1569
Սրանք պետական ակտիվներ են:
12:30
They're supposed to be used for the benefit
255
738172
1466
Դրանք պետք է օգտագործվեն ի շահ
12:31
of the people in the country.
256
739638
1733
երկրի բնակչության:
12:33
But in some countries, citizens and journalists
257
741371
3189
Բայց որոշ երկրներում քաղաքացիներն ու լրագրողները,
12:36
who are trying to expose stories like this
258
744560
1955
որոնք փորձել են բացահայտել նման դեպքերը,
12:38
have been harassed and arrested
259
746515
1486
ենթարկվել են բռնությունների և ձերբակալությունների:
12:40
and some have even risked their lives to do so.
260
748001
4539
Նրանցից ոմանք անգամ իրենց կյանքն են վտանգել այդ նպատակով:
12:44
And finally, well, there are those who believe
261
752540
3804
Եվ վերջապես, կան մարդիկ, ովքեր վստահ են,
12:48
that corruption is unavoidable.
262
756344
2324
որ կոռուպցիան անխուսափելի է:
12:50
It's just how some business is done.
263
758668
2149
Դա բիզնեսների վարքագիծն է:
12:52
It's too complex and difficult to change.
264
760817
2565
Դա փոխելը շատ բարդ և դժվար է:
12:55
So in effect, what? We just accept it.
265
763382
2927
Ուստի արդյունքում ի՞նչ: Մենք միայն ընդունում ենք փաստը:
12:58
But as a campaigner and investigator,
266
766309
2393
Բայց որպես պայքարող կամ ուսումնասիրող,
13:00
I have a different view,
267
768702
1051
ես այլ կարծիք ունեմ,
13:01
because I've seen what can happen
268
769753
2170
որովհետև տեսել եմ, թե ինչ կարող է պատահել,
13:03
when an idea gains momentum.
269
771923
2554
երբ գաղափարը խթան է ստանում:
13:06
In the oil and mining sector, for example,
270
774477
2744
Օրինակ, նավթի և արդյունահանման ոլորտում
13:09
there is now the beginning
271
777221
1251
հիմա սկսում է կիրառվել
13:10
of a truly worldwide transparency standard
272
778472
3261
թափանցիկության իրապես համաշխարհային ստանդարտ,
13:13
that could tackle some of these problems.
273
781733
3020
որը կարող է լուծել այս խնդիրներից որոշները:
13:16
In 1999, when Global Witness called
274
784753
2422
1999-ին «Համաշխարհային վկա» կազմակերպությունը կոչ արեց
13:19
for oil companies to make payments on deals transparent,
275
787175
3339
նավթային ընկերություններին գործարքների վճարումները կատարել թափանցիկ:
13:22
well, some people laughed at the extreme naiveté
276
790514
3789
Որոշ մարդիկ ծիծաղեցին այդ գաղափարի
13:26
of that small idea.
277
794303
2103
ծայրահեղ միամտության վրա:
13:28
But literally hundreds of civil society groups
278
796406
3570
Բայց բառացիորեն քաղաքացիական հասարակության հարյուրավոր խմբեր
13:31
from around the world came together
279
799976
1878
ողջ աշխարհից միավորվեցին
13:33
to fight for transparency,
280
801854
1609
պայքարելու թափանցիկության համար,
13:35
and now it's fast becoming the norm and the law.
281
803463
3981
և այն արագորեն դարձավ նորմ ու օրենք:
13:39
Two thirds of the value
282
807444
1972
Աշխարհի նավթային և արդյունահանող
13:41
of the world's oil and mining companies
283
809416
2320
ընկերությունների երկու երրորդը
13:43
are now covered by transparency laws. Two thirds.
284
811736
3771
այժմ ենթարկվում է թափանցիկության մասին օրենքներին: Երկու երրորդը:
13:47
So this is change happening.
285
815507
1473
Սա փաստորեն փոփոխություն է:
13:48
This is progress.
286
816980
1890
Սա առաջընթաց է:
13:50
But we're not there yet, by far.
287
818870
3123
Սակայն մենք դեռ շատ անելիքներ ունենք:
13:53
Because it really isn't about corruption
288
821993
2246
Որովհետև խնդիրն իրականում այնտեղ մի տեղ տեղի ունեցող
13:56
somewhere over there, is it?
289
824239
2115
կոռուպցիան չէ, չէ՞:
13:58
In a globalized world, corruption
290
826354
2205
Գլոբալացված աշխարհում կոռուպցիան
14:00
is a truly globalized business,
291
828559
2263
իսկապես գլոբալ հարց է,
14:02
and one that needs global solutions,
292
830822
2115
որ գլոբալ լուծումների կարիք ունի,
14:04
supported and pushed by us all, as global citizens,
293
832937
4000
որոնց յուրաքանչյուրս պետք է աջակցենք մեր տեղերում
14:08
right here.
294
836937
1162
որպես աշխարհի քաղաքացիներ:
14:10
Thank you.
295
838099
1190
Շնորհակալություն:
14:11
(Applause)
296
839289
6816
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Charmian Gooch - Anti-corruption activistCharmian Gooch is the 2014 TED Prize winner. At Global Witness, she exposes how a global architecture of corruption is woven into the extraction and exploitation of natural resources.
Why you should listen
Charmian Gooch co-founded the watchdog NGO Global Witness with colleagues Simon Taylor and Patrick Alley, in response to growing concerns over covert warfare funded by illicit trade in 1993. Since then, Global Witness has captured headlines for their exposé of "blood diamonds" in Uganda, of mineral exploitation in the Congo, of illegal timber trade between Cambodia and Thailand, and more. With unique expertise on the shadowy threads connecting corrupt businesses and governments, Global Witness continues its quest to uncover and root out the sources of exploitation.
In 2014, Gooch and Global Witness were awarded the $1 million TED Prize, along with the Skoll Award for Social Entrepreneurship, for their campaign to end anonymous companies. Gooch's TED Prize wish: for us to know who ultimately owns and controls companies and launch a new era of openness in business. Global Witness highlighted the importance of this issue in an investigation, aired on 60 Minutes, where they sent an undercover investigator into 13 New York law firms. The investigator posed as an adviser to a government minister in Africa and asked for thoughts on how to move money into the United States for a plane, a yacht and a brownstone. All but one firm offered advice.
The Panama Papers, released in April of 2016, further demonstrate the need for transparency. The papers paint a picture of how the rich and powerful around the world use offshore accounts and anonymous companies to move money. "This secretive world is being opened up to global public scrutiny," said Gooch, on the day the papers were released.
Charmian Gooch | Speaker | TED.com