TEDxWomen 2012
Janine di Giovanni: What I saw in the war
جانینی دی جیۆڤانی: لە جەنگدا چیم بینی؟
Filmed:
Readability: 3.2
1,077,040 views
پەیامنێر جانینی دی جیۆڤانی لە خراپترین شوێنەکانی سەرزەوی بووە بۆ هێنانی چیرۆکەکان لە بۆسنە، سیریا لیۆن و بەو دواییانەش لە سوریا. چیرۆکەکان ساتەکانی مرۆڤایەتیمان پێدەڵێت لە ناو گەورەترین كێشەکاندا. باس لەو ئاڵوگۆڕە سەرسوڕهێنەرە دەکات کاتێک شەقامێکی ناسراوی شارەکە دەبێتە مەیدانی جانگی بۆمب بارانکراو.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
This is how war starts.
0
703
2812
بەم شێوەیه جەنگ دەستپێدەكات.
00:19
One day you're living your ordinary life,
1
3515
3266
ڕۆژێك تۆ له ژیانی ئاسایی خۆتدا دەژیت،
00:22
you're planning to go to a party,
2
6781
2516
پلان دادەنێیت تاكو بچیت بۆ ئاهەنگێك،
00:25
you're taking your children to school,
3
9297
2384
منداڵەكانت دەبەیت بۆ خوێندنگە،
00:27
you're making a dentist appointment.
4
11681
2713
چاوپێکەوتنی دكتۆری ددانت هەیه.
00:30
The next thing, the telephones go out,
5
14394
3626
لەدوای ئەوه، تەلەفۆنەكان نامێنن،
00:33
the TVs go out, there's armed men on the street,
6
18020
3937
تەلەڤزیۆنەكان نامێنن، چەكدارەكان
له سەر شەقامەكەن،
له سەر شەقامەكەن،
00:37
there's roadblocks.
7
21957
2316
ڕیگەکان گیراون.
00:40
Your life as you know it goes into suspended animation.
8
24273
4477
ژیانی تۆ بەو جۆرەی دەیبینی
دەچێتە باری سڕبوونەوە،
دەچێتە باری سڕبوونەوە،
00:44
It stops.
9
28750
2205
دەوەستێت.
00:46
I'm going to steal a story from a friend of mine,
10
30955
2558
بەنیازم چیرۆكی هاوڕێیەكم بدزم،
00:49
a Bosnian friend, about what happened to her,
11
33513
2978
هاوڕێ بۆسنییكەم، سەبارەت
بەوەی كه بەسەری هاتووە،
بەوەی كه بەسەری هاتووە،
00:52
because I think it will illustrate for you exactly what it feels like.
12
36491
4377
چونكه پێموایه بەتەواوی ڕوونی دەكاتەوه
چ هەستێکە.
چ هەستێکە.
00:56
She was walking to work one day in April, 1992,
13
40868
4094
ساڵی١٩٩٢له ڕۆژێكی مانگی ئایار
دەچووه سەر كار،
دەچووه سەر كار،
01:00
in a miniskirt and high heels. She worked in a bank.
14
44962
3148
به تەنورەیەكی كورت و پاپوچی بن بەرز.
له بانك كاری دەكرد.
له بانك كاری دەكرد.
01:04
She was a young mother. She was someone who liked to party.
15
48110
3524
دایكێكی گەنج بوو.
كەسێك بوو حەزی له ئاهەنگ گێڕان بوو.
كەسێك بوو حەزی له ئاهەنگ گێڕان بوو.
01:07
Great person.
16
51634
1834
كەسێكی مەزن.
01:09
And suddenly she sees a tank
17
53468
3307
لەناكاو تانكێكی بینی
01:12
ambling down the main road of Sarajevo
18
56775
3206
دەهاته خوارەوەی ڕێگەی
سەرەكی سارایۆڤۆ
سەرەكی سارایۆڤۆ
01:15
knocking everything out of its path.
19
59981
3552
له هەموو شتێکی سەر ڕێگەکەی دەدا.
01:19
She thinks she's dreaming, but she's not.
20
63533
4031
پێ وابوو خەون دەبینێت،
بەڵام نەخێر خەون نەبوو.
بەڵام نەخێر خەون نەبوو.
01:23
And she runs as any of us would have done
21
67564
2745
و ڕایدەکرد وەك هەر یەكێك
له ئێمەش ڕای دەکرد
له ئێمەش ڕای دەکرد
01:26
and takes cover, and she hides behind a trash bin,
22
70309
4017
و خۆی له پشت تەنەكه
خۆڵێكدا شاردەوه،
خۆڵێكدا شاردەوه،
01:30
in her high heels and her miniskirt.
23
74326
2599
به پاپووچێكی بن بەرز
و تەنووره كورتەكەی.
و تەنووره كورتەكەی.
01:32
And as she's hiding there, she's feeling ridiculous,
24
76925
4219
و هەست دەكات كه زۆر پێكەنیناوییه،
كه خۆی لەوێ شاردۆتەوه،
كه خۆی لەوێ شاردۆتەوه،
01:37
but she's seeing this tank go by with soldiers
25
81144
2696
بەڵام بینی ئەو تانکه
سەربازیشی لەگەڵدایه
سەربازیشی لەگەڵدایه
01:39
and people all over the place and chaos
26
83840
2360
و خەڵكی له هەموو
لایەكە و ژاوەژاوە
لایەكە و ژاوەژاوە
01:42
and she thinks, "I feel like Alice in Wonderland
27
86200
4627
هەست دەکات 'ئەلیس لە جیهانی سەیروسەمەرەیە'
01:46
going down the rabbit hole,
28
90827
2335
چوونه ناو کونی كەروێشكەوە،
01:49
down, down, down into chaos,
29
93162
3068
ناوەوە، ناوەوە، بۆ ناو تاریکی،
01:52
and my life will never be the same again."
30
96230
5401
و هەرگیز جارێكی تر ژیانم
وەك خۆی لێ نایەتەوه.
وەك خۆی لێ نایەتەوه.
01:57
A few weeks later, my friend was in a crowd of people
31
101631
3787
دوای چەند هەفتەیەك، هاوڕێكەم
له ناو قەڕەباڵغیەكدابوو
له ناو قەڕەباڵغیەكدابوو
02:01
pushing with her infant son in her arms
32
105418
4950
كوڕه ساواكەی له ناو دەستەكانیدابوو
پاڵی پێوەدەنا
پاڵی پێوەدەنا
02:06
to give him to a stranger on a bus,
33
110368
2536
تاكو بیدات به غەریبەیەك
له ناو پاسەكه،
له ناو پاسەكه،
02:08
which was one of the last buses leaving Sarajevo
34
112904
3024
كه كۆتا پاس بوو
ساراییڤۆی جێدەهێشت
ساراییڤۆی جێدەهێشت
02:11
to take children out so they could be safe.
35
115928
3165
تاوەكو منداڵەكەی بباته دەرەوه
تا پارێزراو بن.
تا پارێزراو بن.
02:14
And she remembers struggling with her mother to the front,
36
119093
4110
و زەحمەتیەکانی دایکەکەی لەبیرە
لە پێشەوە،
لە پێشەوە،
02:19
crowds and crowds of people, "Take my child! Take my child!"
37
123203
3426
لە ناو ئەو قەڕەباڵغیەدا
''منداڵەکەم لێوەرگرن''
''منداڵەکەم لێوەرگرن''
02:22
and passing her son to someone through a window.
38
126629
6053
و لە پەنجەرەکەوە منداڵەکەی دا بە یەکێک
02:28
And she didn't see him for years.
39
132682
2868
و بۆ ماوەی چەند ساڵێک نەیبینیەوە.
02:31
The siege went on for three and a half years,
40
135550
3719
ئابڵوقەدانەکە ماوەی سێ ساڵ و نیوی خایاند،
02:35
and it was a siege without water,
41
139269
2289
و ئابڵوقەدانێک بەبێ ئاو،
02:37
without power, without electricity, without heat, without food,
42
141558
5289
بەبێ هێز، بەبێ کارەبا، بەبێ گەرم کەرەوە،
بەبێ خۆراک،
بەبێ خۆراک،
02:42
in the middle of Europe, in the middle of the 20th century.
43
146847
5355
لە ناوەڕاستی ئەوروپا،
لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەم.
لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەم.
02:48
I had the honor of being one of those reporters
44
152202
3802
شاەرەفمەند بووم کە یەکێک بووم
لەو پەیامنێرانەی
لەو پەیامنێرانەی
02:51
that lived through that siege,
45
156004
2419
کە لە ناو ئابڵوقەدانەکەدا ژیاین،
02:54
and I say I have the honor and the privilege of being there
46
158423
3038
و دەشڵێم شانازی دەکەم کە
مافی ئەوەم هەبوو لەوێبم
مافی ئەوەم هەبوو لەوێبم
02:57
because it's taught me everything,
47
161461
2190
لەبەرئەوەی هەموو شتێکی فێرکردم،
02:59
not just about being a reporter, but about being a human being.
48
163651
4129
نەک هەر دەربارەی بوون بە پەیامنێر،
بەڵکو دەربارەی بوون بە مرۆڤ.
بەڵکو دەربارەی بوون بە مرۆڤ.
03:03
I learned about compassion.
49
167780
2355
فێری میهرەبانی بووم.
03:06
I learned about ordinary people who could be heroes.
50
170135
3811
فێربووم کە دەگونجێت پاڵەوانەکان
خەڵکی ئاسایی بن.
خەڵکی ئاسایی بن.
03:09
I learned about sharing. I learned about camaraderie.
51
173946
4371
فێربووم ببەخشم.
فێری هاوڕێیەتی بووم.
فێری هاوڕێیەتی بووم.
03:14
Most of all, I learned about love.
52
178317
2911
زیاتر لە هەمووان، فێری خۆشەویستی بووم.
03:17
Even in the midst of terrible destruction and death and chaos,
53
181228
5279
هەتا لە ناوەڕاستی وێرانکاری سامناک
ومردن و ئاژاوەدا،
ومردن و ئاژاوەدا،
03:22
I learned how ordinary people could help their neighbors,
54
186507
3136
فێربووم چۆن خەڵکی ئاسایی
یارمەتی دراوسێکانیان دەدا،
یارمەتی دراوسێکانیان دەدا،
03:25
share food, raise their children,
55
189643
2644
بەخشینەوەی خواردن،
بەخێوکردنی منداڵەکانیان،
بەخێوکردنی منداڵەکانیان،
03:28
drag someone who's being sniped at from the middle of the road
56
192287
3252
ڕاکێشانی یەکێک لە ناوەڕاستی شەقام
کە بە قەناس پێکراوە
کە بە قەناس پێکراوە
03:31
even though you yourself were endangering your life,
57
195539
2857
هەتا ژیانی خۆشت دەخەیتە مەترسییەوە،
03:34
helping people get into taxis who were injured
58
198396
3251
یارمەتیدانی خاڵکی برینداربوو
بۆ سواربونی تەکسی
بۆ سواربونی تەکسی
03:37
to try to take them to hospitals.
59
201647
2621
تاوەکو بیانبەن بۆ نەخۆشخانە.
03:40
I learned so much about myself.
60
204268
3219
زۆر شت فێربووم دەربارەی خۆم.
03:43
Martha Gellhorn, who's one of my heroes, once said,
61
207487
3025
جارێکیان مارثا گێلهۆرن، کە یەکێک بوو لە
قارەمانەکانم پێی گوتم:-
قارەمانەکانم پێی گوتم:-
03:46
"You can only love one war. The rest is responsibility."
62
210512
5198
تەنیا دەتوانیت جەنگێکت خۆشبوێت''،
''ئەوەی دەمێنێتەوە بەرپرسیاریەتییە
''ئەوەی دەمێنێتەوە بەرپرسیاریەتییە
03:51
I went on to cover many, many, many wars after that,
63
215710
3536
لە دوای ئەوەوە، ڕوماڵی زۆر زۆر
لە جەنگەکانم کردوە،
لە جەنگەکانم کردوە،
03:55
so many that I lost count,
64
219246
2629
ئەوەندە زۆرن لە ژماردن نایەن،
03:57
but there was nothing like Sarajevo.
65
221875
3083
بەڵام هیچ کامێکیان وەک ساراییڤۆ نەبوو.
04:00
Last April, I went back to a very strange --
66
224958
3955
ئایاری ڕابردوو، چوومەوە بۆ،
04:04
what I called a deranged high school reunion.
67
228913
3774
من پێی دەڵێم یەکتر بینینەوە زۆر نامۆ و
شێتەکەی قوتابخانەی ئامادەیی.
شێتەکەی قوتابخانەی ئامادەیی.
04:08
What it was, was the 20th anniversary of the siege,
68
232687
4343
ئەوە چی بوو، یادی بیست ساڵەی
ئابڵوقەدانەکە بوو،
ئابڵوقەدانەکە بوو،
04:12
the beginning of the siege of Sarajevo,
69
237030
2472
سەرەتاکانی ئابڵوقەدانەکەی سەر ساراییڤۆ،
04:15
and I don't like the word "anniversary," because it sounds like a party,
70
239502
4440
و حەز بە وشەی ''ساڵ یاد'' ناکەم،
لەبەرئەوەی وەک ئاهەنگێک وایە،
لەبەرئەوەی وەک ئاهەنگێک وایە،
04:19
and this was not a party.
71
243942
1403
و ئاهەنگیش نەبوو.
04:21
It was a very somber gathering of the reporters
72
245345
3988
کۆبونەوەیەکی زۆر خەمناکی پەیامنێرەکان بوو
04:25
that worked there during the war, humanitarian aid workers,
73
249333
3391
کە لە ماوەی جەنگدا کاریان کردبوو
کارمەندەکانی هاوکاری مرۆیی،
کارمەندەکانی هاوکاری مرۆیی،
04:28
and of course the brave and courageous people of Sarajevo themselves.
74
252724
4469
و بە دڵنیایەوەش خەڵکە ئازا و بوێرەکەی
ساراییڤۆش.
ساراییڤۆش.
04:33
And the thing that struck me the most,
75
257193
2419
ئەو شتەی زۆر پێی کاریگەر بووم،
04:35
that broke my heart,
76
259612
1741
کە دڵی شکاندم،
04:37
was walking down the main street of Sarajevo,
77
261353
2170
ڕۆیشتنبوو بۆ خوارەوەی شەقامی
سەرەکی ساراییڤۆ،
سەرەکی ساراییڤۆ،
04:39
where my friend Aida saw the tank coming 20 years ago,
78
263523
4075
ئەو شوێنەی کە ٢٠ ساڵ پێش ئێستا
ئایدەی هاوڕێم تانکەکەی لێ بینی بوو،
ئایدەی هاوڕێم تانکەکەی لێ بینی بوو،
04:43
and in that road were more than 12,000 red chairs,
79
267598
6697
و لەو شەقامەش زیاتر لە ١٢،٠٠٠
کورسی سوری لێبوو،
کورسی سوری لێبوو،
04:50
empty,
80
274295
1626
بە چۆڵی،
04:51
and every single one of them symbolized
81
275921
2269
و هەر یەکێکیشیان ئاماژەبوو بۆ
04:54
a person who had died during the siege,
82
278190
3717
کەسێک کە لە کاتی
ئابڵوقەدانەکەدا مردبوو،
ئابڵوقەدانەکەدا مردبوو،
04:57
just in Sarajevo, not in all of Bosnia,
83
281907
4287
بە تەنیا لە ساراییڤۆ،
نەک لە هەموو بۆسنە،
نەک لە هەموو بۆسنە،
05:02
and it stretched from one end of the city
84
286194
2587
و لە کۆتایی شارەکەوە درێژ دەبێتەوە
05:04
to a large part of it,
85
288781
2274
بۆ بەشێکی گەورەی،
05:06
and the saddest for me were the tiny little chairs
86
291055
3503
و خەمبارترینیان بۆ من
کورسییە بچووکەکان بوون
کورسییە بچووکەکان بوون
05:10
for the children.
87
294558
2856
بۆ منداڵەکان.
05:13
I now cover Syria,
88
297414
3127
ئێستا من ڕوماڵی سوریا دەکەم،
05:16
and I started reporting it because I believed that
89
300541
3190
و دەستم کردوە بە تۆمارکردن
لەبەرئەوەی بڕوام وایە
لەبەرئەوەی بڕوام وایە
05:19
it needs to be done.
90
303731
2256
پێویستە کە بکرێت.
05:21
I believe a story there has to be told.
91
305987
3005
بڕوام وایە کە چیرۆکێک هەیە
دەبێت بگوترێت.
دەبێت بگوترێت.
05:24
I see, again, a template of the war in Bosnia.
92
308992
3970
دوبارە ڕوکاری جەنگ لە بۆسنە دەبینم،
05:28
And when I first arrived in Damascus,
93
312962
2229
کە بۆ یەکەم جارگەیشتمە دیمەشق،
05:31
I saw this strange moment where people
94
315191
2402
ئەو دیمەنە نامۆیەیم بینی کە وا دەردەکەوت
05:33
didn't seem to believe that war was going to descend,
95
317593
3560
خەڵکەکەی بڕوایان نەدەکرد
کە جەنگێک بەڕێوەیە،
کە جەنگێک بەڕێوەیە،
05:37
and it was exactly the same in Bosnia
96
321153
1935
و لە بۆسنەش بە هەمان شێوە بوو
05:38
and nearly every other country I've seen where war comes.
97
323088
2814
بەنزیکەیی لە هەر وڵاتێک
کە بینیومە کە جەنگ دەستی پێدەکرد.
کە بینیومە کە جەنگ دەستی پێدەکرد.
05:41
People don't want to believe it's coming,
98
325902
2543
خەڵکەکە نەیان دەویست بڕوا بەوەبکەن
جەنگ دەست پێدەکات،
جەنگ دەست پێدەکات،
05:44
so they don't leave, they don't leave before they can.
99
328445
3467
هەربۆیە نەدەڕۆیشتن،
نەدەڕۆیشتن کە دەیان توانی.
نەدەڕۆیشتن کە دەیان توانی.
05:47
They don't get their money out.
100
331912
1670
پارەکانیشیان لەگەڵ خۆیاندا نەبرد.
05:49
They stay because you want to stay in your home.
101
333582
3895
دەمێننەوە چونکە دەتەوێت
لە ماڵی خۆتدا بمێنیەوە.
لە ماڵی خۆتدا بمێنیەوە.
05:53
And then war and chaos descend.
102
337477
4039
و دواتر جەنگ و ئاژاوە دەستپێدەکات.
05:57
Rwanda is a place that haunts me a lot.
103
341516
3803
ڕواندا شوێنێکە هەمیشە وەک
تارمایی بەدوامەوەیە.
تارمایی بەدوامەوەیە.
06:01
In 1994, I briefly left Sarajevo to go report the genocide in Rwanda.
104
345319
6154
لەساڵی١٩٩٤بۆ ماوەیەکی کەم ساراییڤۆم جێهێشت
تا بچم ڕوماڵی جینۆسایدی ڕواندا بکەم.
تا بچم ڕوماڵی جینۆسایدی ڕواندا بکەم.
06:07
Between April and August, 1994,
105
351473
4849
لە نێوان مانگی ئایار و ئابی ١٩٩٤دا،
06:12
one million people were slaughtered.
106
356322
4201
یەک ملیۆن کەس سەبڕدران،
06:16
Now if those 12,000 chairs freaked me out
107
360523
5227
ئێستا ئەگەر ئەو ١٢،٠٠٠
کورسییە منیان شۆککردبێت
کورسییە منیان شۆککردبێت
06:21
with the sheer number,
108
365750
2072
تەنیا بە ژمارەکەی،
06:23
I want you just for a second to think of a million people.
109
367822
3631
دەمەوێت بۆ تەنیا چرکەیەک
بیر لە یەک ملیۆن کەس بکەیتەوە،
بیر لە یەک ملیۆن کەس بکەیتەوە،
06:27
And to give you some example, I remember
110
371453
2537
و چەند نمونەیەکت پێبدەم کە
لەبیرمە
لەبیرمە
06:29
standing and looking down a road as far as I could see,
111
373990
5081
وەستابووم و سەیری خوارەوەی ڕێگەکەم دەکرد
ئەوەندەی دەمتوانی ببینم،
ئەوەندەی دەمتوانی ببینم،
06:34
at least a mile, and there were bodies piled twice my height
112
379071
6089
بەلایەنی کەمەوە میلێک، دووهێندەی باڵام
تەرمەکان لەسەر یەک داندرابوون
تەرمەکان لەسەر یەک داندرابوون
06:41
of the dead.
113
385160
1724
هی مردووەکان.
06:42
And that was just a small percentage of the dead.
114
386884
3335
ئەمەش ڕێژەیەکی کەمی مردووەکان بوو.
06:46
And there were mothers holding their children
115
390219
1969
هەروەها دایکەکان منداڵەکانیان هەڵگرتبوو
06:48
who had been caught in their last death throes.
116
392188
3341
کە گرفتاری دوا ئازارەکانی مەرگیان بووبوون.
06:51
So we learn a lot from war,
117
395529
3330
بۆیە زۆر شت لە جەنگەوە فێربووین،
06:54
and I mention Rwanda
118
398859
2352
و باسی ڕوانداشم کرد
06:57
because it is one place, like South Africa,
119
401211
4118
لەبەرئەوی شوێنێکە
وەک ئەفریقیای باشوور،
وەک ئەفریقیای باشوور،
07:01
where nearly 20 years on, there is healing.
120
405329
3982
شوێنێک دوای نزیکەی ٢٠ ساڵ
چارەسەرێک هەیە.
چارەسەرێک هەیە.
07:05
Fifty-six percent of the parliamentarians are women,
121
409311
3468
٥٦% ی ئەندام پەرلەمانەکانی ئافرەتن
07:08
which is fantastic,
122
412779
2452
شتێکی نایابە،
07:11
and there's also within the national constitution now,
123
415231
4026
و ئێساش لە دەستووری نیشتیمانیدا هاتووە،
07:15
you're actually not allowed to say Hutu or Tutsi.
124
419257
3173
لە ڕاستیدا ڕێگەت پێنادرێت بڵییت
Hutu یان Tutsi.
Hutu یان Tutsi.
07:18
You're not allowed to identify anyone by ethnicity,
125
422430
3869
ڕێگەت پێنادرێت کەس
بەناوی کەسی ترەوە ناو بنێی،
بەناوی کەسی ترەوە ناو بنێی،
07:22
which is, of course, what started the slaughter in the first place.
126
426299
4546
کە بە دڵنیایەوە، لە یەکەم شوێنەوە
دەستپێکی سەربڕین بوو.
دەستپێکی سەربڕین بوو.
07:26
And an aid worker friend of mine told me the most beautiful story,
127
430845
3107
کارمەندێکی هاوکاری مرۆیی کە هاوڕێم بوو
جوانترین چیرۆکی پێگوتم،
جوانترین چیرۆکی پێگوتم،
07:29
or I find it beautiful.
128
433952
1483
یان بەلای منەوە جوان بوو.
07:31
There was a group of children, mixed Hutus and Tutsis,
129
435435
4917
کۆمەڵێک منداڵ بوون.
یان تێکەڵدەکرد Hutus وTutsis،
یان تێکەڵدەکرد Hutus وTutsis،
07:36
and a group of women who were adopting them,
130
440352
2714
و کۆمەڵێ ئافرەتیش کە ئەوانیان
هەڵگرتبووەوە،
هەڵگرتبووەوە،
07:38
and they lined up and one was just given to the next.
131
443066
3934
ڕیزیان بەستبوو و یەکیان
دەیدا بە منداڵی دوای خۆی،
دەیدا بە منداڵی دوای خۆی،
07:42
There was no kind of compensation for, you're a Tutsi,
132
447000
3166
هیچ چۆرێک لە بەراوردکاری نەبوو،
یTutsi تۆ،
یTutsi تۆ،
07:46
you're a Hutu, you might have killed my mother,
133
450166
2915
ی لەوانەیە دایکی منت کوشتبێت Hutu تۆ.
07:48
you might have killed my father.
134
453081
1846
لەوانەشە باوکی منت کوشتبێت.
07:50
They were just brought together in this kind of reconciliation,
135
454927
5306
ئەوان تازە هێنراونەتەوە ناو
ئەم جۆرە ئاشتبوونەوەیە،
ئەم جۆرە ئاشتبوونەوەیە،
07:56
and I find this remarkable.
136
460233
3584
و پێم شتێکی سەرەنجڕاکێش بوو.
07:59
So when people ask me how I continue to cover war,
137
463817
2842
بۆیە کە خەڵکی لێم دەپرسن چۆنە
بەردەوامم لە ڕوماڵکردنی جەنگ،
بەردەوامم لە ڕوماڵکردنی جەنگ،
08:02
and why I continue to do it,
138
466659
2212
و بۆچیش بەردەوامم لە ڕوماڵکردنی،
08:04
this is why.
139
468871
1469
لە بەر ئەمەیە.
08:06
When I go back to Syria, next week in fact,
140
470340
3391
لەڕاستیدا کاتێک هەفتەی داهاتوو،
دەگەڕێمەوە سوریا
دەگەڕێمەوە سوریا
08:09
what I see is incredibly heroic people,
141
473731
3961
ئەوەی دەیبینم خەڵکێکی
پاڵەوانی باوەڕپێنەکراوە،
پاڵەوانی باوەڕپێنەکراوە،
08:13
some of them fighting for democracy,
142
477692
2273
هەندێکیان لە پێناو دیموکراسیدا دەجەنگن،
08:15
for things we take for granted every single day.
143
479965
4017
بۆ شتێک کە ئێمە هەموو ڕۆژێك
بە کەم سەیریان دەکەین.
بە کەم سەیریان دەکەین.
08:19
And that's pretty much why I do it.
144
483982
3238
و بە زۆریش لەبەر ئەوەیە
بۆچی ئەوە دەکەم.
بۆچی ئەوە دەکەم.
08:23
In 2004, I had a little baby boy,
145
487220
4468
لە ساڵی ٢٠٠٤، کوڕێکی بچووکم بوو،
08:27
and I call him my miracle child,
146
491688
3195
بە کوڕە پەرجووەکەم بانگم دەکرد،
08:30
because after seeing so much death
147
494883
3046
لەبەرئەوەی دوای بینینی ئەو هەموو مەرگ
08:33
and destruction and chaos and darkness in my life,
148
497929
4177
و وێرانکاری و ئاژاوە وتاریکییە لەژیانمدا،
08:38
this ray of hope was born.
149
502106
3859
چرای هیوام لە دایک بوو.
08:41
And I called him Luca, which means "The bringer of light,"
150
505965
4197
ناوم ناوە لووکا
کە بەمانای ''ڕوناکیهێنەر''دێت
کە بەمانای ''ڕوناکیهێنەر''دێت
08:46
because he does bring light to my life.
151
510162
4923
چونکە ڕوناکی هێنا بۆ ژیانم.
08:50
But I'm talking about him because when he was four months old,
152
515085
3451
بەڵام من باسی ئەو دەکەم چونکە
کاتێک تەمەنی ٤ مانگان بوو،
کاتێک تەمەنی ٤ مانگان بوو،
08:54
my foreign editor forced me to go back to Baghdad
153
518536
4672
سەرنووسەرە بیانیەکەم زۆری لێکردم
تاکوو بگەڕێمەوە بەغداد
تاکوو بگەڕێمەوە بەغداد
08:59
where I had been reporting all throughout the Saddam regime
154
523208
3332
ئەو شوێنەی کە بەدرێژایی
ڕژێمی سەددام و
ڕژێمی سەددام و
09:02
and during the fall of Baghdad and afterwards,
155
526540
2879
لەکاتی کەوتنی بەغداد و
دواتریش ڕوماڵم کردبوو،
دواتریش ڕوماڵم کردبوو،
09:05
and I remember getting on the plane in tears,
156
529419
3094
لەبیرمەو، بە فرمێسکەوە سواری فڕۆکەکە بووم،
09:08
crying to be separated from my son,
157
532513
2986
بە جیابوونەوە لە کوڕەکەم دەگریام،
09:11
and while I was there,
158
535499
2233
ئەو کاتەی لەوێش بووم،
09:13
a quite famous Iraqi politician who was a friend of mine
159
537732
2735
سیاسەتمەدارێکی بەناوبانگی عێڕاقی
کە هاوڕێم بوو
کە هاوڕێم بوو
09:16
said to me, "What are you doing here?
160
540467
2474
؟پێمی گووت:- '' تۆ چیدەکەیت لێرە
09:18
Why aren't you home with Luca?"
161
542941
1841
؟'' بۆچی لەگەڵ لووکا ناچیە ماڵەوە
09:20
And I said, "Well, I have to see." It was 2004
162
544782
3785
''منیش گووتم، ''پێویستە بیبینم
ساڵی ٢٠٠٤ بوو
ساڵی ٢٠٠٤ بوو
09:24
which was the beginning of the incredibly bloody time in Iraq,
163
548567
4387
کە سەرەتای قۆناغێکی خوێناوی
باوەڕپێنەکراو بوو لە عێڕاق،
باوەڕپێنەکراو بوو لە عێڕاق،
09:28
"I have to see, I have to see what is happening here.
164
552954
3240
پێویستە ببینم، لێرە چی دەگوزەرێت.
09:32
I have to report it."
165
556194
865
دەبێت تۆماری بکەم.
09:32
And he said, "Go home,
166
557059
3564
ئەویش گووتی:- بڕۆ ماڵەوە،
09:36
because if you miss his first tooth,
167
560623
3286
چونکە گەر بینینی یەکەم ددانیت لە دەست بچێت
09:39
if you miss his first step, you'll never forgive yourself.
168
563909
2998
ئەگەر یەکەم هەنگاویت لە دەست بچێت،
هەرگیز لە خۆت نابووریت.
هەرگیز لە خۆت نابووریت.
09:42
But there will always be another war."
169
566907
3863
بەڵام هەمیشە جەنگێکی تر دەبێت.
09:46
And there, sadly, will always be wars.
170
570770
4341
و بەداخەوەش، هەمیشە جەنگ هەن.
09:51
And I am deluding myself if I think, as a journalist,
171
575111
3854
و فێڵ لە خۆم دەکەم، کە پێموایە،
وەک ڕۆژنامەنوسێک،
وەک ڕۆژنامەنوسێک،
09:54
as a reporter, as a writer,
172
578965
1766
وەک پەیامنێرێک، وەک نووسەرێک،
09:56
what I do can stop them. I can't.
173
580731
4838
دەتوانم بیانوەستێنم بەوەی ئەنجامی دەدەم.
بەڵام ناتوانم.
بەڵام ناتوانم.
10:01
I'm not Kofi Annan. He can't stop a war.
174
585569
2547
من کۆفی ئەنان نیم.
ئەو ناتوانێت جەنگ بوەستێنێت.
ئەو ناتوانێت جەنگ بوەستێنێت.
10:04
He tried to negotiate Syria and couldn't do it.
175
588116
2977
هەوڵی دانوستانکردنی دا لە سوریا
و نەشی توانی ئەنجامی بدات.
و نەشی توانی ئەنجامی بدات.
10:06
I'm not a U.N. conflict resolution person.
176
591093
3996
کەسی چارەسەری کێشەکان نیم لە یوو ئێن.
10:10
I'm not even a humanitarian aid doctor,
177
595089
2283
بگرە پزیشکێکی مرۆیش نیم،
10:13
and I can't tell you the times of how helpless I've felt
178
597372
2826
ناتوانم پێت بڵیم ئەو کاتانە چەند هەستم بە
نائومێدی کردوە
نائومێدی کردوە
10:16
to have people dying in front of me, and I couldn't save them.
179
600198
3271
لەبەردەممدا خەڵک دەمردن و ،
نەم دەتوانی ڕزگاریان بکەم.
نەم دەتوانی ڕزگاریان بکەم.
10:19
All I am is a witness.
180
603469
3835
من تەنیا گەواهیدەرێکم.
10:23
My role is to bring a voice to people who are voiceless.
181
607304
5054
ڕۆڵی من بریتییە لە هێنانی دەنگێک
بۆ خەڵکانێک کە بێدەنگن.
بۆ خەڵکانێک کە بێدەنگن.
10:28
A colleague of mine described it as to shine a light
182
612358
3233
هاوڕێیەکی زانکۆم وەک
درەوشانەوەی ڕوناکییەک
درەوشانەوەی ڕوناکییەک
10:31
in the darkest corners of the world.
183
615591
2762
لە تاریکترین گۆشەی جیهانەوە وەسفیکرد.
10:34
And that's what I try to do.
184
618353
2647
و ئەوە ئەو شتەیە کە هەڵی بۆ دەدەم.
10:36
I'm not always successful,
185
621000
3036
من هەمیشە سەرکەوتوو نابم،
10:39
and sometimes it's incredibly frustrating,
186
624036
2541
هەندێک جاریش بەڕاستی وەڕەسکەرە،
10:42
because you feel like you're writing into a void,
187
626577
2206
چونکە وا هەست دەکەیت بێ بەها دەنوسیت،
10:44
or you feel like no one cares.
188
628783
2329
یان وا هەست دەکەیت کە کەس گوێی پێنادات.
10:47
Who cares about Syria? Who cares about Bosnia?
189
631112
2249
کێ گوێ بە سوریا دەدات؟
کێ گوێ بە بۆسنە دەدات؟
کێ گوێ بە بۆسنە دەدات؟
10:49
Who cares about the Congo,
190
633361
2013
کێ گوێ بە کۆنگۆ دەدات،
10:51
the Ivory Coast, Liberia, Sierra Leone,
191
635374
2274
کۆدیڤوار، لیبیریا، سيراليون، دەدات،
10:53
all of these strings of places that
192
637648
2115
هەموو ئەو زنجیرە شوێنانەی کە
10:55
I will remember for the rest of my life?
193
639763
3973
بە درێژایی ژیانم لە یادم دەبێت؟
10:59
But my métier is to bear witness
194
643736
3253
بەڵام کاری من ئەوەیە شاهیدی ئەوە بدەم
11:02
and that is the crux, the heart of the matter,
195
646989
3182
و ئەوە ڕووکەشێکە، ناوەڕۆکی کێشەکە،
11:06
for us reporters who do this.
196
650171
2541
بۆ ئێمەی پەیامنێران کە ئەم کارە دەکەین.
11:08
And all I can really do is hope,
197
652712
3591
هەموو ئەوەی دەتوانم بیکەم هیوا خواستنە،
11:12
not to policymakers or politicians,
198
656303
2608
بە سیاسەتمەداران و یاسا ڕێکخەران نا،
11:14
because as much as I'd like to have faith
199
658911
2397
چونکە هەرچەندە زۆر حەزدەکەم باوەڕ
بەوە بکەم
بەوە بکەم
11:17
that they read my words and do something,
200
661308
2465
کە ئەوان نووسینەکانم دەخوێننەوە
و شتێک دەکەن،
و شتێک دەکەن،
11:19
I don't delude myself.
201
663773
3160
بەڵام خۆم هەڵناخەڵەتێنم.
11:22
But what I do hope is that if you remember anything I said
202
666933
4217
بەڵام ئەوەی هیوای بۆ دەخوازم ئەوەیە
ئەگەر هەر شتێکت بیرهاتەوە کە گوتم
ئەگەر هەر شتێکت بیرهاتەوە کە گوتم
11:27
or any of my stories tomorrow morning over breakfast,
203
671150
3553
یان سبەینێ دوای نانی بەیانی
هەرکام لە چیرۆکەکانمت بیرهاتەوە،
هەرکام لە چیرۆکەکانمت بیرهاتەوە،
11:30
if you can remember the story of Sarajevo,
204
674703
2682
گەر بتوانیت چیرۆکی ساراییڤۆت بیربێتەوە،
11:33
or the story of Rwanda,
205
677385
3491
یان چیرۆکەکەی ڕواندا،
11:36
then I've done my job.
206
680876
2573
ئەو کاتە من ئەرکی خۆم جێبەجێ کردووە.
11:39
Thank you very much.
207
683449
2038
زۆر سوپاستان دەکەم.
11:41
(Applause)
208
685487
7230
چەپڵەڕێزان
ABOUT THE SPEAKER
Janine di Giovanni - ReporterJanine di Giovanni reports from war zones around the world.
Why you should listen
Janine di Giovanni is a contributing editor to Vanity Fair. She writes for the British, American, and French press, and has reported from Afghanistan, Iraq, Israel, Algeria, Gaza, the West Bank, Zimbabwe, Rwanda, Pakistan, East Timor, Ivory Coast, Bosnia, Kosovo, Liberia, Somalia, Nigeria and Sierra Leone. has won four major journalistic awards, including the National Magazine Award.
She is the author of Madness Visible and The Quick and the Dead, The Place at the End of the World, and Ghosts by Daylight which recently won Spears Best Memoir of the Year. She wrote the introduction to the international best seller Zlata’s Diary: a Child’s Life in Sarajevo. Two documentaries have been made about her life and work (Bearing Witness and No Man’s Land). In 2010, she was the President of the Jury of the Prix Bayeux-Calvados for War. She is now focused on Syria, Egypt, Libya and Yemen and so far has been inside Syria three times. Janine lives in Paris.
Janine di Giovanni | Speaker | TED.com