TED2018
Olga Yurkova: Inside the fight against Russia's fake news empire
ئۆڵگا ئورکوڤا: بەرەنگاربونەوەی هەواڵە ناڕاستەکانی ڕوسیا
Filmed:
Readability: 4
1,312,757 views
کاتێک ڕاستیەکان هەڵە دەبن، بڕیارەکانیش هەڵە دەبن، سەرنوسەر و هاوەڵی 'تێد ئۆڵگا ئیۆرکۆڤا' ئەمە دەڵێت. بۆ نەهێشتنی هەواڵی ساختە، ئەو و کۆمەڵێک ڕۆژنامەنوس ماڵپەڕی (StopFake.org ) یان ڕاگەیاند بۆ خستنە ڕووی ڕاپۆرتی دروست و گێڕانەوەی متمانە بۆ ڕۆژنامەنوسان، سەرۆکەکانمان و دامەزراوە. شارەزابوون و بەرەنگاربونەوە وەکو دوو ڕێگە کە دڵنیاین هەواڵی هەڵە ناخوێنینەوە (یان بڵاودەکەینەوە) دەخاتە بەرچاو.
Olga Yurkova - Journalist, editor
TED Fellow Olga Yurkova is a journalist and cofounder of StopFake.org, an independent Ukrainian organization that trains an international cohort of fact-checkers in an effort to curb propaganda and misinformation in the media. Full bio
TED Fellow Olga Yurkova is a journalist and cofounder of StopFake.org, an independent Ukrainian organization that trains an international cohort of fact-checkers in an effort to curb propaganda and misinformation in the media. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
2014, July 5,
0
1440
3696
٥، ــی تەمموزی ،۲۰۱٤
00:17
the Ukrainian army entered
Sloviansk city in eastern Ukraine.
Sloviansk city in eastern Ukraine.
1
5160
4200
سوپای ئۆکڕانی چووە ناو شاری
سلۆڤیانیسک لە ڕۆژهەڵاتی ئۆکڕانیا.
سلۆڤیانیسک لە ڕۆژهەڵاتی ئۆکڕانیا.
00:21
They gathered all the locals
in Lenin Square.
in Lenin Square.
2
9880
3936
هەموو خەڵکی ناوچەکەیان لە مەیدانی
لینین کۆکردەوە.
لینین کۆکردەوە.
00:25
Then, they organized
the public crucifixion
the public crucifixion
3
13840
4216
پاشان، لەسێدارەدانی گشتیان
بە بەر چاوی خەڵک ڕێکخست
بە بەر چاوی خەڵک ڕێکخست
00:30
of the son of a pro-Russia militant.
4
18080
3176
بۆ کوڕی یەکێک لە ئەندامانی
میلیشیاکانی سەر ڕوسیا.
میلیشیاکانی سەر ڕوسیا.
00:33
He was only three years old.
5
21280
2480
کوڕەکە تەمەنی تەنها سێ ساڵ بوو.
00:36
Refugee Galina Pyshnyak told this story
to Russia's First TV channel.
to Russia's First TV channel.
6
24440
6496
گلینیا پیشنیاک ئەم چیرۆکەی بۆ
کەناڵی یەکی ڕوسی گێڕاوەتەوە.
کەناڵی یەکی ڕوسی گێڕاوەتەوە.
00:42
In fact, this incident never happened.
7
30960
4056
لەڕاستیدا، ئەم ڕووداوە هەرگیز ڕووینەداوە.
00:47
I visited Sloviansk.
8
35040
2096
چووم بۆ سلۆڤیانسک.
00:49
There is no Lenin Square.
9
37160
2336
مەیدانی لینین بوونی نەبوو.
00:51
In reality, Galina's husband was an active
pro-Russia militant in Donbass.
pro-Russia militant in Donbass.
10
39520
6456
لە ڕاستیدا، هاوسەری گلینا کەسایەتیەکی
میلیشیای ڕوسی چالاک بوو لە دۆنباس.
میلیشیای ڕوسی چالاک بوو لە دۆنباس.
00:58
This is just one of many examples.
11
46000
3176
ئەمە یەکێکە لە چەندین نموونە.
01:01
Ukraine has been suffering
from Russian propaganda and fake news
from Russian propaganda and fake news
12
49200
3896
ئۆکڕانیا بووەتە قوربانی پڕوپاگەندە و
هەواڵە ساختەکانی ڕوسیا
هەواڵە ساختەکانی ڕوسیا
01:05
for four years now,
13
53120
2416
بۆ ماوەی چوار ساڵ و تاکو ئێستاش،
01:07
but Russia is not
the only player in this space.
the only player in this space.
14
55560
4376
بەڵام ڕوسیا تەنها نییە لەم کارەدا.
01:11
Fake news is happening
all around the world.
all around the world.
15
59960
4056
هەواڵی ساختە لە سەرانسەری
جیهان بڵاودەبێتەوە.
جیهان بڵاودەبێتەوە.
هەموومان هەواڵە سەبارەت بە
ساختەکان دەزانین.
ساختەکان دەزانین.
01:16
We all know about fake news.
16
64040
1856
01:17
We see it and read it all the time.
17
65920
3136
دەکەونە بەرچاومان و دەیانخوێنینەوە.
01:21
But the thing about fake news
18
69080
2536
بەڵام شتێک لەبارەی هەواڵە ناڕاستەکان
01:23
is that we don't always know
what is fake and what is real,
what is fake and what is real,
19
71640
4176
ئەمەیە کە نازانین کامە ڕاست
و کامە ساختەیە،
و کامە ساختەیە،
01:27
but we base our decisions on facts
we get from the press and social media.
we get from the press and social media.
20
75840
5936
بەڵام بڕیارەکانمان جەخت دەکەینەوە کە لە
ڕۆژنامە و تۆڕەکۆمەڵایەتیکان دەبینین.
ڕۆژنامە و تۆڕەکۆمەڵایەتیکان دەبینین.
01:33
When facts are false,
21
81800
2056
کاتێک ڕاستیەکان هەڵە دەبن،
01:35
decisions are wrong.
22
83880
1560
بڕیارەکانیش هەڵە دەبن.
01:38
A lot of people
stop believing anyone at all
stop believing anyone at all
23
86560
3496
زۆربەی خەڵک چیتر بڕوا بە کەس ناکەن
01:42
and this is even more dangerous.
24
90080
2736
ئەمەش شتێکی مەترسیدارترە.
ئەوان لە هەڵبژاردنەکان بە ئاسانی
دەبنە نێچیری تێکدەر و سەرلێشێواوەکان،
دەبنە نێچیری تێکدەر و سەرلێشێواوەکان،
01:44
They easily become prey
to populists in elections,
to populists in elections,
25
92840
3936
01:48
or even take up arms.
26
96800
1880
یان بۆ بەرەنگاری چەک هەڵدەگرن.
01:51
Fake news is not only bad for journalism.
27
99760
2536
هەواڵی هەڵە تەنها بۆ ڕۆژنامەوانی
خراپ نییە.
خراپ نییە.
01:54
It's a threat for democracy and society.
28
102320
3760
ئەمە هەڕەشەیە بۆ سەر دیموکڕاسی و کۆمەڵگە.
01:58
Four years ago, unmarked soldiers
29
106960
3456
چوار ساڵ پێش ئێستا، چەند
سەربازێکی نەناسراو
سەربازێکی نەناسراو
02:02
entered the Crimean Peninsula,
30
110440
2776
چوونە نیمچەدوورگەی کریمیەن،
02:05
and at the same time,
31
113240
1616
لە هەمان کات دا،
میدیای ڕوسی
میدیای ڕوسی
02:06
Russian media was going crazy
with fake news about Ukraine.
with fake news about Ukraine.
32
114880
4160
هەواڵی ناڕاست و چەواشەکاریان
دەربارەی ئۆکڕانیا بڵاو دەکردەوە.
دەربارەی ئۆکڕانیا بڵاو دەکردەوە.
02:12
So a group of journalists, including me,
33
120200
3496
کەواتە گروپێک لە ڕۆژنامەنووسان، بە
خۆشمەوە،
خۆشمەوە،
02:15
started a website
to investigate this fake news.
to investigate this fake news.
34
123720
3936
ماڵپەڕێکمان دانا بۆ لێکۆڵینەوە
لەم هەواڵە ساختانە.
لەم هەواڵە ساختانە.
02:19
We called it StopFake.
35
127680
2280
ناومان نا
StopFake.
StopFake.
02:22
The idea was simple:
36
130600
1616
بیرۆکەکە سادەبوو:
02:24
take a piece of news,
check it with verifiable proof
check it with verifiable proof
37
132240
4336
پارچە هەواڵێک دەست بخە، بەدواداچونی
لەگەڵ سەرچاوەیەکی باوەڕپێکراو بۆ بکە
لەگەڵ سەرچاوەیەکی باوەڕپێکراو بۆ بکە
02:28
like photos, videos
and other strong evidence.
and other strong evidence.
38
136600
3496
وەکو وێنە، گرتەی ڤیدیۆی، یان هەر،
بەڵگەیەکی بەهێزی تر.
بەڵگەیەکی بەهێزی تر.
02:32
If it turns out to be fake,
we put it on our website.
we put it on our website.
39
140120
3520
ئەگەر دەرکەوت هەواڵەکە ناڕاستە،
ئەوا لە ماڵپەڕەکە دایدەنێین.
ئەوا لە ماڵپەڕەکە دایدەنێین.
02:36
Now, StopFake is an informational hub
40
144600
3616
ئێستا، ڕێکخراوی ڕاگرتنی ساختەکاری
بووەتە سەنتەرێکی زانیاری
بووەتە سەنتەرێکی زانیاری
02:40
which analyzes propaganda
in all its phases.
in all its phases.
41
148240
3440
کە پڕوپاگەندە لە گشت
قۆناغەکان شی دەکاتەوە.
قۆناغەکان شی دەکاتەوە.
02:44
We have 11 language versions,
we have millions of views,
we have millions of views,
42
152600
4816
یازدە زمانمان هەیە، لەگەڵ
ملیۆنان بینەر،
ملیۆنان بینەر،
02:49
We have taught more than 10,000 people
43
157440
3136
زیاتر لە ۱۰.۰۰۰ مان فێرکردوە
02:52
how to distinguish true from false.
44
160600
3016
چۆن ڕاستی لە چەواشەکاری جیا بکەنەوە.
02:55
And we teach fact checkers
all around the world.
all around the world.
45
163640
3960
و ئێمە ڕاهێنان لە ئاستی جیهان
بۆ دۆزینەوەی ڕاستی دەدەین.
بۆ دۆزینەوەی ڕاستی دەدەین.
03:00
StopFake has uncovered
more than 1,000 fakes about Ukraine.
more than 1,000 fakes about Ukraine.
46
168760
5120
ناوەندی ڕاگرتنی ساختە زیتر لە ۱۰۰۰ بەڵگەی
ساختەی لەبارەی ئۆکڕانیا ئاشکرا کردووە.
ساختەی لەبارەی ئۆکڕانیا ئاشکرا کردووە.
03:06
We've identified 18 narratives
47
174880
3936
ئێمە ۱٨ ڕێگەمان دۆزیوەتەوە کە
03:10
created using this fake news,
48
178840
2536
دروستکراون بۆ بەکار هێنانی
ئەم هەواڵە ساختانە،
ئەم هەواڵە ساختانە،
03:13
such as Ukraine is a fascist state,
49
181400
3616
وەک ئەوەی ئۆکڕانیا وڵاتێکی فاشستی بێت،
03:17
a failed state,
50
185040
1496
دەوڵەتێکی شکست خواردوە،
03:18
a state run by a junta who came to power
as a result of a coup d'état.
as a result of a coup d'état.
51
186560
4856
وڵاتێکە بەهۆی کودەتاوە
بەهێزی سەربازی بەڕێوە بچێت
بەهێزی سەربازی بەڕێوە بچێت
03:23
We proved that it's not bad journalism;
52
191440
2776
ئەمە تەنها ڕۆژنامەیەکی خراپ نییە:
03:26
it's a deliberate act of misinformation.
53
194240
2960
ئەمە چەواشەکاریەکی بە ئەنقەستە.
03:29
Fake news is a powerful weapon
in information warfare,
in information warfare,
54
197800
3456
هەواڵی ساختە لە جەنگی
زانیاری دا چەکێکی بەهێزە،
زانیاری دا چەکێکی بەهێزە،
03:33
but there is something we can do about it.
55
201280
2800
بەڵام شتێک هەیە دەتوانین
لەبارەی ئەمەوە بیکەین.
لەبارەی ئەمەوە بیکەین.
03:37
We all have smartphones.
56
205080
1936
هەموومان مۆبایلی زیرەکمان هەیە.
03:39
When we see something interesting,
it's often automatic.
it's often automatic.
57
207040
3456
کاتێک شتێکی سەیر دەبینین،
بەشێوەیەک زۆر خۆکاریە.
بەشێوەیەک زۆر خۆکاریە.
03:42
We just click and pass it along.
58
210520
1920
تەنها کلیک دەکەین و تێدەپەڕین بەسەریدا.
03:45
But how can you
not be a part of fake news?
not be a part of fake news?
59
213400
2840
بەڵام چۆن دەتوانی بەشێک نەبی
لە هەواڵی ساختە؟
لە هەواڵی ساختە؟
03:48
First, if it's too dramatic,
too emotional, too clickbait,
too emotional, too clickbait,
60
216680
6480
یەکەم، ئەگەر زۆر درامی بوو،
زۆر هەست بزوێن و هەژێنەر بوو،
زۆر هەست بزوێن و هەژێنەر بوو،
03:56
then it's very likely that it isn't true.
61
224240
2920
ئەوا ئەگەری ساختەبوونی ئەم هەواڵە زۆرە.
04:00
The truth is boring sometimes.
62
228320
2336
هەندێک کات ڕاستی بێزارکەرە.
04:02
(Laughter)
63
230680
1376
(پێکەنین)
04:04
Manipulations are always sexy.
64
232080
2320
قۆرغکاری هەمیشە سەرنجڕاکێشە.
04:07
They are designed to captivate you.
65
235040
2080
وا دروستکراون کە سەرنجت
ڕابکێشن.
ڕابکێشن.
04:10
Do your research.
66
238000
1776
لێکۆڵینەوە بکە.
04:11
This is the second point, very simple.
67
239800
2816
ئەمە دووەم خاڵە، زۆر بە سادەی.
04:14
Look at other sites.
68
242640
1816
سەیری ماڵپەڕی تر بکە.
04:16
Check out alternative news sources.
69
244480
2616
بەدوای سەرچاوەیەکی تری
هەواڵ بگەڕێ.
هەواڵ بگەڕێ.
04:19
Google names, addresses,
license plates, experts and offers.
license plates, experts and offers.
70
247120
5416
سایتە گۆگڵیەکان، ناونیشان، تابلۆی،
مۆڵەت دراو، شارەزا و نووسەرەکان.
مۆڵەت دراو، شارەزا و نووسەرەکان.
04:24
Don't just believe, check.
71
252560
1600
ڕاستەوخۆ بڕا مەکە،
بە دواداچوون بکە.
بە دواداچوون بکە.
04:26
It's the only way
to stop this culture of fake news.
to stop this culture of fake news.
72
254840
3960
ئەمە تاکە ڕێگەیە بۆ ئەوەی کە
هەواڵە ساختەکان ڕابگرین.
هەواڵە ساختەکان ڕابگرین.
04:31
This information warfare
is not only about fake news.
is not only about fake news.
73
259640
3496
ئەمە تەنها هەواڵی ساختە
نیە بەڵکو جەنگی زانیارییە.
نیە بەڵکو جەنگی زانیارییە.
04:35
Our society depends on trust:
74
263160
2600
کۆمەڵگەکان پشت بە متمانە دەبەستن:
04:38
trust in our institutions,
75
266840
1856
متمانە لە دامەزراوەکانماندا،
04:40
in science,
76
268720
1376
لە زانستدا،
04:42
trust in our leaders,
77
270120
2056
متمانە بە سەرۆکەکانمان،
04:44
trust in our news outlets.
78
272200
2480
متمانە بە سەرچاوە هەواڵیەکانمان.
04:47
And it's on us to find a way
to rebuild trust,
to rebuild trust,
79
275320
5056
ئەمەش ئەرکی ئێمەیە کە ئەم
متمانەیە بنیات بنێینەوە،
متمانەیە بنیات بنێینەوە،
04:52
because fake news destroys it.
80
280400
2120
چونکە هەواڵی ساختە ئەمەی تێک شکاندوە.
04:55
So ask yourself,
81
283320
2096
بۆیە پرسیار لە خۆت بکە،
04:57
what have you lost your faith in?
82
285440
2640
متمانەت بە چێ نەماوە؟
05:01
Where has trust been ruined for you?
83
289000
2720
لە کوێ متمانەت لە جێگەی خۆی نەبووە؟
05:04
And what are you going to do about it?
84
292600
2800
و سەبارەت بەم نەمانی متمانەیە چی دەکەیت؟
05:08
Thank you.
85
296160
1216
سوپاس.
05:09
(Applause)
86
297400
5520
(چەپڵەڕێزان)
ABOUT THE SPEAKER
Olga Yurkova - Journalist, editorTED Fellow Olga Yurkova is a journalist and cofounder of StopFake.org, an independent Ukrainian organization that trains an international cohort of fact-checkers in an effort to curb propaganda and misinformation in the media.
Why you should listen
Olga Yurkova edits the Context and Opinions sections of StopFake.org. She teaches different audiences how propaganda works and how to identify fake news, consulting a range of organizations and public structures and collaborating with mainstream media as a journalist.
Yurkova explores propaganda methods and finds out new ways to overcome these new challenges. In June 2017, she and her colleagues Maarten Schenk and Jordy Nijenhuis launched a project called Forbidden Facts, which explains how fake news spreads online through clickbait headlines on Facebook that reach out to skeptical audiences.
Yurkova has 15 years of experience in journalism. She headed the local multimedia newsroom in Ternopil city for six years, becoming the market leader during that time. She then ran the Donbas and Crimea department at the national multimedia newsroom Nova Informacia for three years. She has been working as a new media trainer since 2012.
For fighting propaganda, Yurkova was included into the list of New Europe 100 and was named a TED Fellow in 2018.
Olga Yurkova | Speaker | TED.com