Serious Play 2008
Stuart Brown: Play is more than just fun
ستیوارت براون دەڵێت یاریکردن زیاترە لە خۆشی.... شتێکی گرنگە
Filmed:
Readability: 4
2,092,967 views
پێشڕەوێکی لێکۆڵینەوە لەسەر یاریکردن کە ستیوارت براونە دەلێت شتی کۆمیدی، یاری، وەسف کردنی خەڵک وە فەنتازیا زیاترن لە خۆشی وەرگرتن. یاری زۆر کردن لە مناڵیدا یارمەتیمان دەدات کە ببینە کەسی پێگەیشتووی زیرەک و دڵخۆش لە داهاتوودا وە هێشتنەوەی ئەو یاری کردنە زیاتر زیرەکمان دەکات لە هەر تەمەنێکدا بێت.
Stuart Brown - Play researcher, psychiatrist
Stuart Brown's research shows play is not just joyful and energizing -- it's deeply involved with human development and intelligence. Through the National Institute for Play, he's working to better understand its significance. Full bio
Stuart Brown's research shows play is not just joyful and energizing -- it's deeply involved with human development and intelligence. Through the National Institute for Play, he's working to better understand its significance. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So, here we go: a flyby of play.
0
0
3000
بابڕۆین بۆ یاری فڕین
00:19
It's got to be serious if the New York Times
1
4000
4000
ده‌بێت ئه‌وه‌نده گرنگ بێت ئه‌گه‌ر نیۆرک تایمز
00:23
puts a cover story of their February 17th Sunday magazine about play.
2
8000
6000
بیکات به چیرۆکی ده‌ره‌وه‌ی گۆڤاری یه‌کشه‌مه (سه‌نده‌ی تایمز) له‌باره‌ی یاری له ١٧ شوبات دا
00:29
At the bottom of this, it says, "It's deeper than gender.
3
14000
3000
له‌به‌شی خواره‌وه‌ی ئه‌وه‌دا، ده‌ڵێن، ئه‌وه له جێنده‌ر قوڵتره
00:34
Seriously, but dangerously fun.
4
19000
3000
به‌ڕاستی، به‌ڵام خۆشییه‌کی مه‌ترسیداره
00:38
And a sandbox for new ideas about evolution."
5
23000
4000
وه قوتویه‌ک بۆ بیرۆکه‌ی نوێ له‌باره‌ی گه‌شه کردن
00:43
Not bad, except if you look at that cover, what's missing?
6
28000
4000
خراپ نیه، بێجگه له‌وه‌ی ئه‌گه‌ر ته‌ماشای ئه‌و به‌رگەی ده‌ره‌وه بکه‌یت،کەموکوڕی چیە؟
00:47
You see any adults?
7
32000
2000
هیج گه‌نجێک ده‌بینی؟
00:50
Well, lets go back to the 15th century.
8
35000
3000
باشه، با بگه‌ڕێینه‌وه بۆ سه‌ده‌ی (١٥) یه‌م
00:54
This is a courtyard in Europe,
9
39000
3000
ئه‌مه حه‌وشه‌یه‌که له ئه‌وروپا
00:57
and a mixture of 124 different kinds of play.
10
42000
3000
له‌گه‌ڵ (١٢٤) جۆری جیاوازی یاری
01:01
All ages, solo play, body play, games, taunting.
11
46000
6000
هه‌موو ته‌مه‌نه‌کان، یاری ته‌نیا، یاری له‌ش، فێڵ کردن، سه‌رزه‌نشت کردن
01:07
And there it is. And I think this is a typical picture
12
52000
5000
ئه‌وه‌تا، وابزانم ئه‌مه وێنه‌یه‌کی ئاساییه
01:12
of what it was like in a courtyard then.
13
57000
3000
که ئه‌وکاته حه‌وشه چۆن بوه
01:16
I think we may have lost something in our culture.
14
61000
3000
باوه‌ڕم وایه ئێمه شتێکمان له کلتوره‌که‌مان ون کردوه
01:20
So I'm gonna take you through
15
65000
3000
له‌به‌رئه‌وه، من ئێوه ده‌به‌م به‌ناو
01:23
what I think is a remarkable sequence.
16
68000
3000
ئه‌وه‌ی له‌و باوەڕەدام بوارێکی گرنگه
01:27
North of Churchill, Manitoba, in October and November,
17
72000
3000
باکوری چه‌رچڵ، مانیتۆبا، له تشرینی یەکەم و مانگی تشرینی دووەمدا
01:30
there's no ice on Hudson Bay.
18
75000
2000
هیچ به‌فرێک نیه له (هودسن به‌ی) دا
01:32
And this polar bear that you see, this 1200-pound male,
19
77000
3000
ئه‌م ورچه جه‌مسه‌ریه که ده‌یبینن نێرێکی (١٢٠٠) پاوه‌ندییه
01:35
he's wild and fairly hungry.
20
80000
4000
ئه‌وه کێوییه و به‌دڵنیاییه‌وه برسییه‌تی
01:39
And Norbert Rosing, a German photographer,
21
84000
3000
وێنه‌گری ئه‌ڵمانی، نۆربێرت ڕۆزین
01:42
is there on scene, making a series of photos of these huskies, who are tethered.
22
87000
6000
له‌دیمه‌نه‌که‌یدا، وێنه‌یه‌کی زۆری ئه‌و سه‌گانه ده‌گرێت که به‌سترابوونه‌وه
01:49
And from out of stage left comes this wild, male polar bear,
23
94000
4000
له‌و به‌شه‌دا که‌ماوه‌ته‌وه ئه‌م دڕنده‌یه دێت، ورچێکی نێری جه‌مسه‌ری
01:53
with a predatory gaze.
24
98000
3000
به‌چاو تێبڕینێکی ڕاوکه‌رانه‌وه
01:56
Any of you who've been to Africa or had a junkyard dog come after you,
25
101000
5000
هه‌رکه‌سێک له ئێوه له ئه‌فه‌ریقا بووه یان حه‌وشه‌یه‌کی پیست هه‌بوبێت و سه‌گێک دوات که‌وتبێت
02:01
there is a fixed kind of predatory gaze
26
106000
3000
چاوتێبڕینێکی ڕاوکه‌رانه‌ی هه‌یه
02:04
that you know you're in trouble.
27
109000
2000
تۆ ده‌زانی له کێشه‌دایت
02:06
But on the other side of that predatory gaze
28
111000
2000
به‌ڵام، له لایه‌کی تری ئه‌و چاو تێبڕینه ڕاوکه‌رانه
02:08
is a female husky in a play bow, wagging her tail.
29
113000
5000
سه‌گێکی مێینه هه‌یه له یاریکردندا، کلکی ده‌جوڵێنێت
02:13
And something very unusual happens.
30
118000
4000
وه شتێکی زۆر نامۆ ڕووده‌دات
02:17
That fixed behavior -- which is rigid and stereotyped
31
122000
3000
ئه‌و هه‌ڵسوکه‌وته جێگیرانه‌یه -- که‌ڕه‌ق و هه‌ڵبه‌ستراوه
02:20
and ends up with a meal -- changes.
32
125000
3000
به ژه‌مێک کۆتایی دێت-- گۆڕانکاری
02:24
And this polar bear
33
129000
2000
وه ئه‌م ورچه جه‌مسه‌رییه
02:26
stands over the husky,
34
131000
3000
له‌سه‌ر سه‌گه‌که ده‌وه‌ستێت
02:29
no claws extended, no fangs taking a look.
35
134000
4000
هیچ چنگێک نادات، هیچ که‌ڵبه‌یه‌ک ده‌رناکه‌وێت
02:33
And they begin an incredible ballet.
36
138000
3000
ده‌ست ده‌که‌ن به باڵیه‌کی جوان
02:40
A play ballet.
37
145000
1000
یاریکردن به باڵی
02:41
This is in nature: it overrides a carnivorous nature
38
146000
4000
ئه‌مه له‌سروشت دا: به‌سه‌ر سروشتێکی خۆ خۆریدا گه‌شه‌ده‌سه‌نێت
02:45
and what otherwise would have been a short fight to the death.
39
150000
3000
ئه‌گه‌ر نا شه‌ڕێکی کورت ڕووی ده‌دا بۆ مردن
02:49
And if you'll begin to look closely at the husky that's bearing her throat to the polar bear,
40
154000
5000
ئه‌گه‌ر به‌باشی ته‌ماشای سه‌گه‌که بکه‌یت که به‌هۆی قوڕگیه‌وه په‌یوه‌ندی به ورچه جه‌مسه‌ریه‌که‌وە ده‌کات
02:55
and look a little more closely, they're in an altered state.
41
160000
3000
وه به‌ته‌ماشا کردنێکی نزیکتر، ئه‌وان له حاڵه‌تێکی جیاوازدان
02:59
They're in a state of play.
42
164000
3000
ئه‌وان له حاڵه‌تی یاری کردندان
03:02
And it's that state
43
167000
2000
ئه‌وه ئه‌و حاڵه‌ته‌یه
03:05
that allows these two creatures to explore the possible.
44
170000
4000
که ڕێگا به‌و دوو دروست کراوه ده‌دات که گونجاندنه‌که بدۆزنه‌وه
03:09
They are beginning to do something that neither would have done
45
174000
3000
ئه‌وان ده‌ست ده‌که‌ن به شتێک که ناکرێت ئه‌نجام بدرێت
03:12
without the play signals.
46
177000
3000
به‌بێ دیاری کردنی نیشانه‌کانی
03:16
And it is a marvelous example
47
181000
3000
ئه‌وه نمونه‌ی زۆر سه‌رنج ڕاکێشه
03:19
of how a differential in power
48
184000
3000
که‌چۆن هێز و توانای جیاواز
03:22
can be overridden by a process of nature that's within all of us.
49
187000
4000
ده‌توانرێت گه‌شه بکات به‌هۆی پرۆسه‌یه‌ک له‌سروشتدا که بۆ هه‌مومان بگونجێت
03:26
Now how did I get involved in this?
50
191000
3000
باشه چۆن من گه‌یشتمه ئه‌مه؟
03:29
John mentioned that I've done some work with murderers, and I have.
51
194000
3000
جۆن باسی ئه‌وه‌ی کرد که من چه‌ند کارێکم له‌گه‌ڵ پیاو کوژه‌کان کردووه، وه کردوشمه
03:32
The Texas Tower murderer opened my eyes,
52
197000
3000
تاوه‌ری پیاوکوژه‌کانی ته‌کساس چاوی کردمه‌وه
03:35
in retrospect, when we studied his tragic mass murder,
53
200000
5000
له بیرکردنه‌وه له ڕابردوو، کاتێک کوشتنە تراژیدیه گه‌وره‌که‌یمان خوێند
03:40
to the importance of play,
54
205000
2000
بۆ ده‌رکه‌وتنی گرنگی یارییه‌که
03:42
in that that individual, by deep study,
55
207000
3000
له‌وه‌دا، ئه‌و که‌سه به‌هۆی خوێندنه‌وه‌یه‌کی قوڵه‌وه
03:45
was found to have severe play deprivation.
56
210000
2000
دۆزرایه‌وه که بێبه‌ش کراوه له یارییه‌که
03:47
Charles Whitman was his name.
57
212000
2000
ناوی چارلس وایتمان بوو
03:49
And our committee, which consisted of a lot of hard scientists,
58
214000
3000
کۆمه‌ڵه‌که‌مان که پێک هاتبوو له‌زۆرێک زانای تووند
03:52
did feel at the end of that study
59
217000
2000
له‌کۆتایی لێکۆڵینه‌وه‌که‌دا هه‌ستی کرد
03:54
that the absence of play and a progressive suppression of developmentally normal play
60
219000
6000
که نه‌بوونی یاری کردن و به‌رده‌وامی پوکانه‌وه‌ی گه‌شه‌کردنی یارییه ئاساییه‌کان
04:00
led him to be more vulnerable to the tragedy that he perpetrated.
61
225000
5000
وای لێکردووه که زۆر لاواز بێت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و تاوانه تراژیدیه
04:05
And that finding has stood the test of time --
62
230000
3000
ئه‌و دۆزینه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ تاقیکردنه‌وه‌ی کاتدا ماوه‌ته‌وه
04:09
unfortunately even into more recent times, at Virginia Tech.
63
234000
4000
به‌داخه‌وه، هه‌تا کاتی ئێستامان، له فێرجینا تێک دا
04:13
And other studies of populations at risk
64
238000
3000
وه لێکۆڵینه‌وه‌کانی تر له‌سه‌ر مه‌ترسیه‌کانی دانیشتوان
04:16
sensitized me to the importance of play,
65
241000
3000
توشی هه‌ستیاری کردم له‌باره‌ی گرنگی یاری کردن
04:20
but I didn't really understand what it was.
66
245000
2000
به‌ڵام به‌ڕاستی تێنه‌گه‌شتم کامه بوو چی بوو
04:22
And it was many years in taking play histories of individuals
67
247000
5000
ئه‌وه چه‌ندین ساڵه که کارده‌کاته سه‌ر مێژوی تاکه‌کان
04:27
before I really began to recognize that I didn't really have a full understanding of it.
68
252000
6000
پێش ئه‌وه‌ی به‌ته‌واوه‌تی له‌وه تێبگه‌م که به‌ڕاستی من لێی تێنه‌گه‌شتوم
04:33
And I don't think any of us has a full understanding of it, by any means.
69
258000
4000
باوه‌ڕناکه‌م هیچ که‌س له ئێمه به‌ته‌واوه‌تی لێی تێگه‌یشتبێت، به‌هه‌موو مانایه‌که‌وه
04:37
But there are ways of looking at it
70
262000
2000
به‌ڵام چه‌ندین ڕێگا هه‌یه بۆ ته‌ماشاکردن، ئه‌مه سه‌ره‌تای یاری کردنه
04:39
that I think can give you -- give us all a taxonomy, a way of thinking about it.
71
264000
5000
که ده‌توانم نیشانتان بده‌م -- هه‌موو پۆڵین ناسیه‌کانمان بداتێ، وه ئه‌و ڕێگایه‌ی ئێمه بیری لێ ده‌که‌ینه‌وه
04:44
And this image is, for humans, the beginning point of play.
72
269000
5000
ب ۆمرۆڤ ئه‌وه سه‌ره‌تای یاری کردنه
04:49
When that mother and infant lock eyes,
73
274000
3000
کاتێک ئه‌و دایک و منداڵه چاویان داده‌خه‌ن
04:52
and the infant's old enough to have a social smile,
74
277000
3000
وه منداڵه‌که ته‌مه‌نی ئه‌وه‌نده هه‌یه که پێکه‌نینێکی کۆمه‌ڵایه‌تی هه‌بێت
04:55
what happens -- spontaneously -- is the eruption of joy on the part of the mother.
75
280000
4000
ئه‌وه‌ی ڕووده‌دات-- له‌خۆوه -- ئه‌وه‌یه که خۆشی دایکه‌که ده‌ته‌قێته‌وه
04:59
And she begins to babble and coo and smile, and so does the baby.
76
284000
4000
وه ده‌ست ده‌کات به قسه‌کردن و پێکه‌نین،هه‌روه‌ها منداڵه‌که‌ش
05:03
If we've got them wired up with an electroencephalogram,
77
288000
4000
ئه‌گه‌ر به‌وایه‌ری پشکنینی ئه‌لکترۆنییه‌وه په‌یوه‌ستی بکه‌ین
05:07
the right brain of each of them becomes attuned,
78
292000
5000
به‌شی ڕاستی مێشکی هه‌ر یه‌کێکیان ڕادێت به هه‌ڵسوکه‌وتی باشه
05:12
so that the joyful emergence of this earliest of play scenes
79
297000
5000
که‌واته ده‌رکه‌وتنی خۆشیه‌که‌ی ئه‌م یاریه‌ی پێشوو
05:17
and the physiology of that is something we're beginning to get a handle on.
80
302000
4000
وه فیسۆلۆجی ئه‌وه شتێکه که ئێمه ده‌ستی پێ ده‌که‌ین و کاری له‌گه‌ڵ ده‌که‌ین
05:22
And I'd like you to think that every bit of more complex play
81
307000
4000
ده‌مه‌وێت ئێوه بیربکه‌نه‌وه که هه‌رشتێکی یاری قورس
05:26
builds on this base for us humans.
82
311000
4000
بۆ ئێمه‌ی مرۆڤ له‌سه‌ر ئه‌م بنەمایه دروست ده‌بێت
05:30
And so now I'm going to take you through sort of a way of looking at play,
83
315000
4000
له‌به‌رئه‌وه، من ئێوه به‌ناو جۆرێک بینین دا ده‌به‌م بۆ ته‌ماشاکردنی یاری
05:34
but it's never just singularly one thing.
84
319000
4000
به‌ڵام هه‌رگیز یه‌ک شت نیه
05:38
We're going to look at body play,
85
323000
3000
ئێمه ته‌ماشای یاری له‌ش ده‌که‌ین
05:41
which is a spontaneous desire to get ourselves out of gravity.
86
326000
6000
که هه‌ستێکی خواستنه بۆ لابردنی په‌ستان له سه‌رمان
05:47
This is a mountain goat.
87
332000
2000
ئه‌مه بزنێکی شاخاوییه
05:49
If you're having a bad day, try this:
88
334000
2000
ئه‌گه‌ر ڕۆژێکی ناخۆشتان هه‌یه، ئه‌مه تاقی بکه‌ره‌وه
05:51
jump up and down, wiggle around -- you're going to feel better.
89
336000
3000
هه‌ڵبه‌ز و دابه‌ز بکه، بسوڕێره‌وه به‌ده‌وری خۆت دا--هه‌ست به باشتر بوون ده‌که‌ن
05:54
And you may feel like this character,
90
339000
2000
له‌وانه‌یه تۆ وه‌ک ئه‌م که‌سه هه‌ست بکه‌یت
05:56
who is also just doing it for its own sake.
91
341000
3000
که ئه‌ویش ته‌نها له‌بری خۆی ئه‌مه ده‌کات
05:59
It doesn't have a particular purpose, and that's what's great about play.
92
344000
3000
هیچ مه‌به‌ستێکی تایبه‌تی نییه، ئه‌وه ئه‌و شته جوانه‌یه که له‌یاریدایه
06:02
If its purpose is more important
93
347000
3000
ئه‌گه‌ر ئامانجه‌که‌ی گرنگتربێت
06:05
than the act of doing it, it's probably not play.
94
350000
3000
له ئه‌نجامدانی، له‌وانه‌یه ئه‌وه یاری نه‌بێت
06:08
And there's a whole other type of play, which is object play.
95
353000
4000
چه‌ندین جۆری تری یاری هه‌یه، که‌یاری ئامانجداره
06:12
And this Japanese macaque has made a snowball,
96
357000
3000
ئه‌م مه‌یمونه یابانییه، شێره به‌فرینه‌یه‌کی دروست کردووه
06:15
and he or she's going to roll down a hill.
97
360000
3000
ئه‌وه ده‌یه‌وێت خلی بکاته‌وه به‌ره‌و گرده‌که
06:18
And -- they don't throw it at each other, but this is a fundamental part of being playful.
98
363000
4000
ئەوان هه‌ڵی ناده‌ن بۆ یه‌کتری، به‌ڵام ئه‌مه به‌شه بنچینه‌که‌ی یاری کردنه
06:22
The human hand, in manipulation of objects,
99
367000
4000
ده‌ستی مرۆڤ، له‌به‌کارهێنانی ئامانجه‌که‌دا
06:26
is the hand in search of a brain;
100
371000
3000
ده‌ستێکه له گه‌ڕان بۆ مێشک
06:29
the brain is in search of a hand;
101
374000
2000
مێشکه‌که ده‌گه‌ڕێت بۆ ده‌سته‌که
06:31
and play is the medium by which those two are linked in the best way.
102
376000
5000
وه یاری کردن ناوه‌ندێکه بۆ به‌ستنه‌وه‌ی ئه‌و دوو شته به شێوه‌یه‌کی زۆر باش
06:36
JPL we heard this morning -- JPL is an incredible place.
103
381000
6000
جەی پی ئێڵ: ئه‌م به‌یانیه بیستمان-- (جەی پی ئێڵ) ناوچه‌یه‌کی زۆر خۆشه
06:42
They have located two consultants,
104
387000
3000
ئەوان دوو ڕاوێژکاریان داناوه
06:45
Frank Wilson and Nate Johnson,
105
390000
3000
فرانک وێلسن و نه‌یت جۆنسن
06:48
who are -- Frank Wilson is a neurologist, Nate Johnson is a mechanic.
106
393000
4000
که فرانک ویڵسن شاره‌زای ده‌ماره، نه‌یت جۆنسن میکانیکه
06:52
He taught mechanics in a high school in Long Beach,
107
397000
3000
ئه‌و وانه‌ی میکانیکی له ئاماده‌یی وتۆته‌وه له لۆنگ بیچ
06:55
and found that his students were no longer able to solve problems.
108
400000
5000
ئه‌وه‌ی بۆ ده‌رکه‌وت که چیتر قوتابیه‌کان ناتوانن کێشه‌کان شیکار بکه‌ن
07:01
And he tried to figure out why. And he came to the conclusion, quite on his own,
109
406000
3000
هه‌وڵیدا بۆ ئه‌وه‌ی بزانیت بۆچی گه‌شتینه ئه‌وه‌ی به‌ته‌نها
07:04
that the students who could no longer solve problems, such as fixing cars,
110
409000
4000
ئه‌و قوتابیانه‌ی که چیتر ناتوانن کێشه‌کان چاک بکه‌نه‌وه وه‌ک چاک کردنی ئوتومبیله‌کان
07:08
hadn't worked with their hands.
111
413000
2000
به‌ده‌سته‌کانیان کاریان نه‌کردووه
07:10
Frank Wilson had written a book called "The Hand."
112
415000
3000
فرانک ویلسن کتێبێکی نوسیوه به‌ناوی ده‌سته‌که
07:13
They got together -- JPL hired them.
113
418000
3000
جه‌ی.پی،ئێڵ، هه‌ردوکیانی کۆکرده‌وه و دایمه‌زراندن
07:16
Now JPL, NASA and Boeing,
114
421000
3000
ئێستا، جه‌ی.پی.ئێڵ، ناسا، بۆینگ
07:19
before they will hire a research and development problem solver --
115
424000
3000
پێش ئه‌وه‌ی لێکۆڵینه‌ویه‌ک و توێژینه‌وه‌یه‌ک دابمه‌زرێنین
07:22
even if they're summa cum laude from Harvard or Cal Tech --
116
427000
4000
هه‌تا ئه‌گه‌ر ئه‌وان زیره‌کترین که‌س بن له‌هارڤارد یان کاڵ تێک
07:26
if they haven't fixed cars, haven't done stuff with their hands early in life,
117
431000
3000
ئه‌گه‌ر ئوتومبێلیان چاک نه‌کردبێته‌وه، ئیشیان به ده‌سته‌کانیان نه‌کردبێت له چاکردنه‌وه له‌سه‌ره‌تای ژیانیانه‌وه
07:29
played with their hands, they can't problem-solve as well.
118
434000
3000
یاریان به ده‌سته‌کانیان نه‌کردبێت، ئه‌وان ناتوانن چاره‌سه‌ری کێشه‌که بکه‌ن
07:32
So play is practical, and it's very important.
119
437000
3000
که‌واته یاری کردن پراکتیکی یه و زۆر گرنگه
07:36
Now one of the things about play is that it is born by curiosity and exploration. (Laughter)
120
441000
6000
شتێک له‌باره‌ی یارییه‌کەوه ئه‌وه‌یه که دۆزینه‌وه و هه‌وڵدان بۆ دۆزینه‌وه له‌دایک بوە.پێکەنین
07:42
But it has to be safe exploration.
121
447000
3000
به‌ڵام پێویسته دۆزه‌ره‌وه‌یه‌کی سه‌لامه‌ت بێت
07:45
This happens to be OK -- he's an anatomically interested little boy
122
450000
3000
ئه‌وه باش ده‌بێت،-- ئه‌و کوڕێکی سه‌رسامە بەو شتە
07:48
and that's his mom. Other situations wouldn't be quite so good.
123
453000
4000
ئه‌وه‌ش دایکیه‌تی. حاڵه‌تەکانی تر زۆر باش نین
07:52
But curiosity, exploration, are part of the play scene.
124
457000
3000
به‌ڵام، هه‌وڵدان بۆ دۆزینه‌وه و دۆزینەوە به‌شێکن له دیمه‌نی یارییه‌که
07:55
If you want to belong, you need social play.
125
460000
3000
ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێت بگه‌ڕێیته‌وه، پێویستت به یاریه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان هه‌یه
07:58
And social play is part of what we're about here today,
126
463000
3000
یاریه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان مه‌به‌ستی ئاماده‌بوونی ئێمه‌یه لێره‌دا
08:01
and is a byproduct of the play scene.
127
466000
3000
به‌رهه‌مێکی زیاتر له دیمه‌نی یاری کردن
08:05
Rough and tumble play.
128
470000
2000
یاریه‌کی قورس و که‌وتن
08:07
These lionesses, seen from a distance, looked like they were fighting.
129
472000
3000
له دووره‌وه ئه‌م ده‌ڵه شێرانه له‌وه ده‌چن که شه ڕ ده‌که‌ن
08:10
But if you look closely, they're kind of like the polar bear and husky:
130
475000
3000
به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌نزیکه‌وه ته‌ماشا بکه‌ین، ئه‌وایان وه‌ک ورچه جه‌مسه‌رییه‌که‌و سه‌گه‌که وان
08:13
no claws, flat fur, soft eyes,
131
478000
4000
نه چنگ لێدان هه‌یه، فەرووی ته‌خت، چاوەکان نه‌رمن
08:17
open mouth with no fangs, balletic movements,
132
482000
3000
کردنه‌وه‌ی ده‌م به‌بێ که‌ڵبه، جوڵه‌ی باڵییان
08:20
curvilinear movements -- all specific to play.
133
485000
3000
جوڵه‌ی بازنه‌ییانە... هه‌مووی تایبه‌ته به یاری کردن
08:23
And rough-and-tumble play is a great learning medium for all of us.
134
488000
4000
یاری قورس و که‌وتن فێربونێکی زۆر باشه بۆ ئێمه
08:27
Preschool kids, for example, should be allowed to dive, hit, whistle,
135
492000
4000
بۆنمونه، منداڵانی باخچەی ساوایان پێویسته بزانن مه‌له بکه‌ن، لێدان بزانن، فیکه لێبده‌ن
08:31
scream, be chaotic, and develop through that a lot of emotional regulation
136
496000
7000
هاوار بکه‌ن، ئاژاوەچی بێت، له‌ڕێگای ئه‌وانه‌وە هه‌ست به ڕێکوپێکی گه‌شه‌بکات
08:38
and a lot of the other social byproducts -- cognitive, emotional and physical --
137
503000
5000
له‌گه‌ڵ چه‌ندین به‌رهه‌می زیاتری کۆمه‌ڵایه‌تی-- یه‌ک بابه‌تی و هه‌ست سۆزانه و جه‌سته‌یی
08:43
that come as a part of rough and tumble play.
138
508000
2000
که وه‌ک به‌شێک له یاری قورس و که‌وتن داده‌نرێت
08:46
Spectator play, ritual play -- we're involved in some of that.
139
511000
4000
بینه‌ری یاری و یاریه نه‌ریتیه‌کان-- ئێمه له‌گه‌ڵ هه‌ندێک له‌وانه تێکه‌ڵ بوین
08:50
Those of you who are from Boston know that this was the moment -- rare --
140
515000
4000
ئه‌وکه‌سانه‌ی که خه‌ڵکی (بۆستن)ن ده‌زانن که‌ئه‌مه ئه‌وکاتە... ده‌گمه‌نه
08:54
where the Red Sox won the World Series.
141
519000
4000
که (ڕێدسۆکس) زنجیره‌ی جیهانی برده‌وه
08:58
But take a look at the face and the body language of everybody
142
523000
3000
به‌ڵام ته‌ماشایه‌کی ده‌م و چاوی و زمانی قسه‌کردنی هه‌موویان بکه
09:01
in this fuzzy picture, and you can get a sense that they're all at play.
143
526000
3000
له‌م وێنه ناڕوونه‌دا ده‌توانی ئه‌و دیمه‌نه ببینێت که هه‌مویان له‌یاری کردندان
09:05
Imaginative play.
144
530000
1000
یاریه‌کی خه‌یاڵاوی
09:06
I love this picture because my daughter, who's now almost 40, is in this picture,
145
531000
5000
من ئه‌م وێنه‌م خۆش ده‌وێت چونکه کچه‌که‌م که ئێستا نزیکه‌ی (٤٠) ساڵه، له‌م وێنه‌دایه
09:11
but it reminds me of her storytelling and her imagination,
146
536000
4000
به‌ڵام چیرۆک خوێندنه‌وه‌کانی و خه‌یاڵه‌کانی به‌بیر هێنامه‌وه
09:15
her ability to spin yarns at this age -- preschool.
147
540000
5000
ئه‌و توانای هەبوو له‌و ته‌مه‌نه‌دا چیرۆکی ده‌وت، له پێش قوتابخانه‌دا
09:20
A really important part of being a player
148
545000
3000
گرنگترین به‌ش له بون به یاریزان
09:23
is imaginative solo play.
149
548000
3000
یاری خه‌یاڵ فراوانی ته‌نهایی
09:26
And I love this one, because it's also what we're about.
150
551000
4000
ئه‌مه‌یانم خۆش ده‌وێت، چونکه ئه‌وه‌یه که ئێمه هه‌مانه
09:30
We all have an internal narrative that's our own inner story.
151
555000
4000
هه‌موومان چیرۆکی تایبه‌تیمان هه‌یه که چیرۆکی ناو ناخی خۆمانه
09:34
The unit of intelligibility of most of our brains is the story.
152
559000
5000
مه‌به‌ستی تێگه‌یشتن له‌ناو مێشکی زۆربه‌ماندا چیرۆکه
09:39
I'm telling you a story today about play.
153
564000
3000
چیرۆکێکتان له‌باره‌ی یاری کردنه‌وه پێ ده‌ڵێم
09:42
Well, this bushman, I think, is talking about the fish that got away that was that long,
154
567000
5000
وابزانم ئه‌مه، پیاوی دارستانه، که‌باسی ماسیه‌کی گه‌وره ده‌کات که له ده‌ستی ڕزگاربوه
09:47
but it's a fundamental part of the play scene.
155
572000
4000
به‌ڵام، ئه‌وه به‌شه بنچینه‌ییه‌کەی دیمه‌نی یاری کردنه
09:51
So what does play do for the brain?
156
576000
3000
که‌واته یاری کردن چی بۆ مێشک ده‌کات؟
09:54
Well, a lot.
157
579000
3000
زۆر شت
09:57
We don't know a whole lot about what it does for the human brain,
158
582000
4000
هه‌موو ئه‌و شتانه نازانین که بۆ مێشکی مرۆڤ ده‌یکات
10:01
because funding has not been exactly heavy for research on play.
159
586000
7000
چونکه پاره بۆ توێژینه‌وه‌یه‌ک زۆر زۆر نه‌بوو
10:08
I walked into the Carnegie asking for a grant.
160
593000
2000
چووم بۆ (کارنێجی) بۆ داواکردنی به‌خشین و یارمه‌تی
10:10
They'd given me a large grant when I was an academician
161
595000
3000
ئه‌وان به‌خشینێکی زۆریان دامێ کاتێک که‌سێکی ئه‌کادیمی بووم
10:13
for the study of felony drunken drivers, and I thought I had a pretty good track record,
162
598000
5000
بۆ توێژینه‌وه له‌سه‌ر تاوانی شۆفێره سه‌رخۆشه‌کان و باوه‌ڕم وابوو که تۆمارێکی زۆر باشم هه‌بوو
10:18
and by the time I had spent half an hour talking about play,
163
603000
5000
به‌تێپه‌ڕ بوونی کات، نیو کاتژمێر له‌باس کردنی یاری کردن دا به‌سه‌ر ده‌برد
10:23
it was obvious that they were not -- did not feel that play was serious.
164
608000
4000
ئه‌وه ئاشکرا بوه که ئه‌وان به‌و شێوه‌یه نه‌بوون، پێیان وانه بوو که یاری کردن شتێکی گرنگه
10:27
I think that -- that's a few years back -- I think that wave is past,
165
612000
4000
من واده‌ڵێم -- ئه‌وه چه‌ند ساڵێک پێش ئێستا بوو-- وابزانم ئه‌و شه‌پۆله ڕۆشتن
10:31
and the play wave is cresting,
166
616000
2000
شه‌پۆلی یاری کردن له لوتکه‌دا
10:33
because there is some good science.
167
618000
2000
چونکه چه‌ند زانستێکی باش هه‌یه
10:35
Nothing lights up the brain like play.
168
620000
3000
هیچ شتێک وه‌ک یاری کردن مێشک ڕوناک ناکاته‌وه
10:38
Three-dimensional play fires up the cerebellum,
169
623000
3000
یاری (ثری دی) سێ لای به‌شی مێشکی کۆنتڕۆڵ کردنی ماسولکه‌کان به‌هێز ده‌کات
10:41
puts a lot of impulses into the frontal lobe --
170
626000
3000
هانده‌رێکی زۆر ده‌نێرێت بۆ به‌شی پێشه‌وه
10:44
the executive portion -- helps contextual memory be developed,
171
629000
4000
به‌شی جێبه‌جێ کردنه‌که --یارمه‌تی گفتوگۆ و بیرده‌دات
10:48
and -- and, and, and.
172
633000
2000
وه - وه - وه
10:50
So it's -- for me, its been an extremely nourishing scholarly adventure
173
635000
6000
که‌واته، بۆمن ئه‌وه خواردنێکی توێژه‌رانه‌یه
10:56
to look at the neuroscience that's associated with play, and to bring together people
174
641000
5000
بۆ ته‌ماشاکردنی زانستی ده‌مار که له‌گه‌ڵ یاری کردندا خۆی ده‌گونجێنێ بۆ کۆکردنه‌وه‌ی خه‌ڵکی
11:01
who in their individual disciplines hadn't really thought of it that way.
175
646000
5000
که له‌ڕووی تایبه‌تیه‌وه بیری له‌و بابه‌ته نه‌کردۆته‌وه
11:06
And that's part of what the National Institute for Play is all about.
176
651000
3000
ئه‌وه ئه‌و به‌شه‌یه که ده‌زگای نیشتمانی بۆ یاریکردن کاری بۆ ده‌کات
11:09
And this is one of the ways you can study play --
177
654000
2000
ئه‌وه ڕێگایه‌که له ڕێگاکان، تۆ ده‌توانی یاری کردن بخوێنیت
11:11
is to get a 256-lead electroencephalogram.
178
656000
4000
بۆ به‌ده‌ست هێنانی (٢٥٦) ڕێگه‌ی ئه‌لکترۆنی
11:15
I'm sorry I don't have a playful-looking subject, but it allows mobility,
179
660000
5000
لێم ببورن که بابه‌تێکی خۆشی یاری کردنم پێنیه، به‌ڵام ئه‌وه ڕێگا به جوڵاندن ده‌دات
11:20
which has limited the actual study of play.
180
665000
2000
له توێژینه‌وه‌ی ڕاستی له‌باره‌ی یاری کردنه‌وه سنوردار کراوه
11:22
And we've got a mother-infant play scenario
181
667000
4000
سیناریۆی یاری کردن منداڵ و دایکیمان هه‌بوو
11:26
that we're hoping to complete underway at the moment.
182
671000
3000
که ئێمه به‌هیواین له‌کاتی خۆیدا ته‌واوی بکه‌ین
11:29
The reason I put this here is also to queue up
183
674000
3000
هۆکاری ئه‌وه‌ی که ئێمه‌ی هێنایه ئێره بۆ ڕیزکردن
11:32
my thoughts about objectifying what play does.
184
677000
4000
بیرۆکه‌کانم بوو له‌باره‌ی ئه‌و کارانه‌ی یاری کردن ده‌یکات
11:36
The animal world has objectified it.
185
681000
4000
جیهانی گیانه‌وه‌ران به پراکتیکی ده‌یکه‌ین
11:40
In the animal world, if you take rats,
186
685000
3000
له جیهانی گیانه‌وه‌راندا، ئه‌گه‌ر تۆ جرجەکان وه‌ربگریت
11:43
who are hardwired to play at a certain period of their juvenile years
187
688000
6000
که به‌شێوه‌یه‌کی نامۆ یاری ده‌کات له چه‌ند کاتێکی دیاری کراودا له ژیانی هه‌رزه‌کاریاندا
11:49
and you suppress play -- they squeak, they wrestle,
188
694000
3000
وه تۆ یاری کردنه‌که تێک ده‌ده‌یت-- ئه‌وان هاوار ده‌که‌ن-- ئه‌وان زۆرانبازی ده‌که‌ن
11:52
they pin each other, that's part of their play.
189
697000
3000
گاز له‌یه‌کتر ده‌گرن ئه‌وه به‌شێکه له یاری کردنه‌که
11:55
If you stop that behavior on one group that you're experimenting with,
190
700000
5000
ئه‌گه‌ر تۆ ئه‌و هه‌ڵسوکه‌وته له‌سه‌رگروپێک بوه‌ستێنیت
12:00
and you allow it in another group that you're experimenting with,
191
705000
3000
له گروپێکی تردا ڕێگه‌ی پێ بده‌یت که تاقیکردنه‌وه‌ی له‌سه‌ر ده‌که‌یت
12:03
and then you present those rats
192
708000
2000
دواتر تۆ ئه‌م جرجانە ئاماده ده‌که‌یت
12:05
with a cat odor-saturated collar,
193
710000
3000
له‌گه‌ڵ پشیله‌یه‌کدا که خۆی تێر ده‌کات
12:08
they're hardwired to flee and hide.
194
713000
3000
ئه‌وان به‌هێزن له‌ڕاوکردن و خۆشاردنه‌وه‌دا
12:11
Pretty smart -- they don't want to get killed by a cat.
195
716000
3000
زۆر زیره‌کانه‌یه -- نایانه‌وێت له‌لایان پشیله‌یه‌که‌وه بکوژرێن
12:14
So what happens?
196
719000
2000
که‌واته چی ڕوده‌دات
12:16
They both hide out.
197
721000
2000
هه‌ردوکیان خۆیان ده‌رده‌خه‌ن
12:19
The non-players never come out --
198
724000
3000
ئه‌وان یاری ناکه‌ن و هه‌رگیز نایه‌نه ده‌ره‌وه
12:22
they die.
199
727000
1000
ئەوانده‌مرن
12:23
The players slowly explore the environment,
200
728000
4000
یاریزانه‌کان به له‌سه‌ر خۆیی بارو دۆخه‌که ده‌رده‌خه‌ن
12:27
and begin again to test things out.
201
732000
3000
دوباره ده‌ست ده‌که‌نه‌وه به تاقی کردنه‌وه‌ی شته‌کان
12:30
That says to me, at least in rats --
202
735000
3000
ئه‌وان به من ده‌ڵێن، به‌لایه‌نی که‌مه‌وه لە جرجەکاندا
12:33
and I think they have the same neurotransmitters that we do
203
738000
3000
وابزانم ئه‌وان هه‌مان گوازه‌ره‌وه‌ی ده‌مارییان هه‌یه که ئێمه هه‌مانه
12:36
and a similar cortical architecture --
204
741000
2000
وه هه‌مان شێوه‌ی ده‌رکردنی ئه‌نزیمه‌کانیان هه‌یه
12:38
that play may be pretty important for our survival.
205
743000
3000
که له‌وانه‌یه ده‌ورێکی گرنگی هه‌بێت له مانه‌وه‌ی ئێمه‌دا
12:41
And, and, and -- there are a lot more animal studies that I could talk about.
206
746000
4000
وه - وه - وه زۆرێک لێکۆڵینه‌وه‌ی ئاژه‌ڵی هه‌یه که ده‌توانم باسی بکه‌م
12:46
Now, this is a consequence of play deprivation. (Laughter)
207
751000
4000
ئێستا، ئه‌مه ئه‌نجامی یاری به‌رگری کردنه‌که‌یە. پێکه‌نین
12:50
This took a long time --
208
755000
2000
ئه‌مه کاتێکی زۆری ده‌وێت
12:52
I had to get Homer down and put him through the fMRI and the SPECT
209
757000
5000
پێویست بوو (هۆمه‌ر) بهێنمه خواره‌وه بیخه‌مه ناوی له ڕێگه‌ی (فرمانی زرنگانەوەی موگناتیسی)و دیمه‌نه‌که
12:57
and multiple EEGs, but as a couch potato, his brain has shrunk.
210
762000
4000
وه چه‌ند هێلکه‌یه‌ک، به‌ڵام وه‌ک گۆشتێک پەتاته، مێشکی به‌ش به‌ش بوه
13:01
And we do know that in domestic animals
211
766000
3000
ئێمه ده‌زانین که له ئاژه‌ڵی ماڵیدا
13:04
and others, when they're play deprived,
212
769000
2000
وە هه‌ندێکی تر، کاتێک یاریه‌کانیان لێ داده‌بڕێت
13:06
they don't -- and rats also -- they don't develop a brain that is normal.
213
771000
4000
به‌شێوه‌یه‌کی ئاسایی مێشکیان گه‌شه ناکات، هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش بۆ مشکه‌کان ڕاسته
13:11
Now, the program says that the opposite of play is not work,
214
776000
5000
ئێستا، پڕۆگرامه‌که پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه ده‌ڵێت که یاریکردن کاریگه‌رنیه
13:16
it's depression.
215
781000
2000
سستیه‌که‌ی
13:18
And I think if you think about life without play --
216
783000
4000
پێموایه ئه‌گه‌ر تۆ بیر له ژیان بکه‌یته‌وه به‌بێ یاری کردن
13:22
no humor, no flirtation, no movies,
217
787000
3000
به‌بێ گاڵته کردن، به‌بێ خۆشی، به‌بێ فیلم
13:25
no games, no fantasy and, and, and.
218
790000
5000
به‌بێ گاڵته‌و گه‌پ، به‌بێ خه‌یاڵ، وه ، وه ، وه
13:30
Try and imagine a culture or a life, adult or otherwise
219
795000
4000
بیهێنه پێش چاوت کۆمه‌ڵگایه‌ک یان ژیانێک، هه‌رزه‌کار یان هه‌ر شتێکی تر
13:35
without play.
220
800000
2000
به‌بێ یاری کردن
13:37
And the thing that's so unique about our species
221
802000
3000
ئه‌و شته‌ی که تایبه‌ته له باره‌ی جۆره‌کانمانه‌وه
13:40
is that we're really designed to play through our whole lifetime.
222
805000
4000
ئه‌وه ئێمه به‌و شێوه‌یه دروست کراوین که به‌درێژایی ژیانمان یاری بکه‌ین
13:45
And we all have capacity to play signal.
223
810000
3000
هه‌مومان توانای یاری کردنی ئیشاره‌تمان هه‌یه
13:48
Nobody misses that dog I took a picture of on a Carmel beach a couple of weeks ago.
224
813000
5000
که‌س بیری ئه‌و سه‌گه نه‌کات له‌چه‌ند هه‌فته‌ی ڕابوردودا له قه‌راخ ده‌ریای (کارمێل) وێنه‌م گرت
13:53
What's going to follow from that behavior
225
818000
3000
له‌و هه‌ڵسوکه‌وته‌وه ئه‌وەی ده‌ستی ده‌که‌وێت
13:56
is play.
226
821000
1000
یاریکردنه
13:57
And you can trust it.
227
822000
1000
تۆ ده‌توانی باوه‌ڕی پێ بکه‌یت
13:58
The basis of human trust is established through play signals.
228
823000
4000
بناغه‌ی باوه‌ڕکردن له مرۆڤدا له ڕێگای ئیشاره‌ته‌کانی یاری کردنه‌وه دروست بووه
14:02
And we begin to lose those signals, culturally and otherwise, as adults.
229
827000
5000
وه ئێمه ده‌ستمان کردوه به له‌ده‌ست دانی ئه‌و ئیشاره‌تانه، له‌کۆمه‌ڵگادا، له‌هه‌رزه‌کاریدا، لە شتی تردا
14:07
That's a shame.
230
832000
2000
ئه‌وه ئابڕوبردنه
14:09
I think we've got a lot of learning to do.
231
834000
3000
وابزانم پێویسته شتی زۆر فێرببین
14:12
Now, Jane Goodall has here a play face along with one of her favorite chimps.
232
837000
4000
ئێستا، (جانێ گوداڵ) لێره یاری باش له‌گه‌ڵ یه‌کێک له‌مه‌یمونه خۆشه‌ویسته‌کانی ده‌کات
14:16
So part of the signaling system of play
233
841000
3000
له‌به‌رئه‌وه، به‌شێک له‌سیسته‌می یاریکردنی نیشانه‌یی
14:19
has to do with vocal, facial, body, gestural.
234
844000
4000
په‌یوه‌ندی هه‌یه به‌ده‌نگ و بینین، له‌ش و هه‌ستانه‌وه
14:23
You know, you can tell -- and I think when we're getting into collective play,
235
848000
5000
ده‌زانی که ده‌توانی ئه‌وه بکه‌یت-- وه باوه‌ڕم وایه کاتێک ده‌گه‌یته یاری کردنێکی کۆمه‌ڵی
14:28
its really important for groups to gain a sense of safety
236
853000
4000
ئه‌وه زۆر گرنگ ده‌بێت بۆ گرووپه‌کان بۆ به‌ده‌ست هێنانی سه‌لامه‌تی
14:32
through their own sharing of play signals.
237
857000
3000
له‌ڕێگای به‌شداری پێکردنی نیشانه‌کانیه‌وه
14:36
You may not know this word,
238
861000
2000
له‌وانه‌یه ئه‌م وشه‌یه نه‌زانین
14:38
but it should be your biological first name and last name.
239
863000
5000
به‌ڵام، پێویسته وه‌ک ناوه بایلۆجیه‌که‌ت، ناوی یه‌که‌م، ناوی کۆتایی بێت
14:43
Because neoteny means the retention of immature qualities into adulthood.
240
868000
4000
چونکه تازه‌گه‌ری مانای هه‌ڵگرتنی جۆره نه‌گه‌ییوه‌کان بۆ کاتی گه‌یشتن
14:47
And we are, by physical anthropologists,
241
872000
3000
ئێمه له‌لایەن مرۆڤناسه‌کانه‌وه
14:50
by many, many studies, the most neotenous,
242
875000
3000
به‌هۆی لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی زۆره‌وه
14:53
the most youthful, the most flexible, the most plastic of all creatures.
243
878000
5000
گه‌نجانه‌ترین، نه‌رم و نیان تر، پلاستیکی هه‌موو دروست کراوه‌کان
14:58
And therefore, the most playful.
244
883000
3000
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی، خۆشترین کاته
15:01
And this gives us a leg up on adaptability.
245
886000
3000
ئه‌وه هه‌لێکی زیاتری گونجاندن ده‌دات به ئێمه
15:05
Now, there is a way of looking at play
246
890000
3000
ئێستا، ڕێگه‌یه‌ک هه‌یه بۆ ته‌ماشاکردنی یاری کردن
15:08
that I also want to emphasize here,
247
893000
3000
هه‌روه‌ها من ده‌مه‌وێت لێره‌دا گرنگی پێبده‌ده‌م
15:11
which is the play history.
248
896000
3000
که یاریکردنی مێژووه
15:14
Your own personal play history is unique,
249
899000
3000
یاریە تایبه‌تیە مێژۆییه‌که‌ی ئێوه زۆر تایبه‌تیه
15:17
and often is not something we think about particularly.
250
902000
4000
زۆربه‌ی جار ئه‌وشتانه تایبه‌ت نییه که ئێمه بیری لێده‌که‌ینه‌وه
15:21
This is a book written by a consummate player
251
906000
3000
ئه‌مه کتێبێکه له‌لایەن یاریکه‌رێکی به‌کارهێنه‌ره‌وه نوسراوه
15:24
by the name of Kevin Carroll.
252
909000
2000
که ناوی (کێڤن کاڕۆڵ)ه
15:26
Kevin Carroll came from extremely deprived circumstances:
253
911000
5000
کیڤن کاڕۆڵ له دۆخێکی زۆر جیاوازدا هاتوه
15:31
alcoholic mother, absent father, inner-city Philadelphia,
254
916000
4000
دایکێکی سه‌رخۆش، نه‌بونی باوک، له‌ناو شاری فیلادلفیا
15:35
black, had to take care of a younger brother.
255
920000
3000
ڕه‌ش پێست، پێویست بوو چاودێری برا بچوکه‌که‌ی بکات
15:38
Found that when he looked at a playground
256
923000
3000
ده‌رکه‌وت کاتێک ئه‌و ته‌ماشای یاریگای ده‌کرد
15:41
out of a window into which he had been confined,
257
926000
3000
له‌په‌نجه‌ره‌که‌یه‌وه بۆ ئه‌و شوێنه‌ی که لێی مابووه‌وه
15:44
he felt something different.
258
929000
2000
ئه‌و هه‌ستی به‌شتێکی جیاواز کرد
15:46
And so he followed up on it.
259
931000
3000
له‌به‌ر ئه‌وه، به‌دوای هه‌سته‌که‌یدا ڕۆیشت
15:49
And his life -- the transformation of his life
260
934000
3000
ژیانی ئه‌و-- گۆڕانکارییه‌کانی ژیانی ئه‌و
15:52
from deprivation and what one would expect -- potentially prison or death --
261
937000
5000
له‌تێکشکاندنه‌وه و ئه‌وه‌ی که‌سێک چاوه‌ڕێی ده‌کات-- زۆرترین زیندانیان مردنه
15:57
he become a linguist, a trainer for the 76ers and now is a motivational speaker.
262
942000
5000
ئه‌و بوو به زمان ناس، ڕاهێنه‌رێک بۆ(٧٦) که‌س و ئێستا قسه‌که‌ری هاندانی شت کڕینه
16:03
And he gives play as a transformative force
263
948000
5000
وه ئه‌و یاری ده‌کات وه‌ک هێزێکی گوازراوه
16:08
over his entire life.
264
953000
3000
له هه‌موو ژیانیدا
16:11
Now there's another play history that I think is a work in progress.
265
956000
5000
ئێستا، لێره‌دا یارییه‌کی تری مێژوویی هه‌یه که وابزانم له‌به‌رده‌وام بوندان
16:18
Those of you who remember Al Gore,
266
963000
3000
ئه‌وانه‌تان که (ئاڵگۆڕ)تان له بیره
16:21
during the first term and then during his successful
267
966000
5000
له یه‌که‌م خول و دواتر له‌کاتی سه‌رکه‌وتنه‌که‌دا
16:26
but unelected run for the presidency,
268
971000
3000
به‌ڵام سه‌رنه‌که‌وتنه‌که‌ی بۆ سه‌رۆکایه‌تی
16:29
may remember him as being kind of wooden and not entirely his own person,
269
974000
5000
له‌وانه‌یه بیرتان بێت ئه‌و که‌سێکی دروست کراو بوو نه‌ک که‌سایه‌تی تایبه‌تی خۆی
16:34
at least in public.
270
979000
2000
به‌لایه‌نی که‌مه‌وه له‌ناو خه‌ڵکدا
16:36
And looking at his history, which is common in the press,
271
981000
4000
ته‌ماشاکردنە مێژووییه‌که‌ی، که له‌ناو میدیادا دیاره
16:40
it seems to me, at least -- looking at it from a shrink's point of view --
272
985000
6000
بۆمن له‌وه ده‌چێت، به‌لایه‌نی که‌مه‌وه -- له‌لایه‌نی پچڕاندنیه‌وه ته‌ماشای بکه
16:46
that a lot of his life was programmed.
273
991000
4000
که زۆربه‌ی ژیانی ئه‌و پڕۆگرام کراو بوو
16:51
Summers were hard, hard work, in the heat of Tennessee summers.
274
996000
5000
هاوینه‌کان قورس بوون، کاری قورس ده‌کرا، له‌ناو گه‌رمی هاوینی تێنسی
16:57
He had the expectations of his senatorial father and Washington, D.C.
275
1002000
6000
ئه‌و ڕوانگه‌ی خۆی هه‌بوو له ته‌ماشاکردنی سیناتۆری و واشتینتۆن دی-سی
17:03
And although I think he certainly had the capacity for play --
276
1008000
3000
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا، باوه‌ڕم وایه که به‌دڵنیاییه‌وه توانای هه‌بوو بۆ یاری کردن
17:06
because I do know something about that --
277
1011000
2000
چونکه هه‌ندێک شت له‌باره‌ی ئه‌وه‌وه ده‌زانم
17:08
he wasn't as empowered, I think, as he now is
278
1013000
4000
ئه‌و زۆر ده‌سه‌ڵاتی نه‌بوو، وابزانم وه‌ک ئێستا ئه‌و وایه
17:12
by paying attention to what is his own passion
279
1017000
4000
به‌هۆی ڕاکێشانی سه‌رنچ بۆ هه‌سته‌کانی
17:16
and his own inner drive,
280
1021000
3000
وه هه‌وڵدانه ناوخۆییه‌کانی
17:19
which I think has its basis in all of us in our play history.
281
1024000
5000
که پێم وایه بناغه‌ی خۆی هه‌یه له‌ناو هه‌موان دا له مێژوی یاری کردنیدا
17:24
So what I would encourage on an individual level to do,
282
1029000
3000
که‌واته، ئه‌وه‌ی ده‌مه‌وێت هانی بده‌م له ئاستی تاکه که‌سدا
17:27
is to explore backwards as far as you can go
283
1032000
4000
ئه‌وه‌یه بۆ دۆزینه‌وه‌ی دوو دڵی تا ئه‌و ئاسته‌ی که ده‌توانیت بڕۆیت
17:31
to the most clear, joyful, playful image that you have,
284
1036000
5000
بۆ زیاتر ڕونتر، خۆشی زیاتر، وێنه‌یه‌کی فێڵبازانه که تۆ هه‌ته
17:36
whether it's with a toy, on a birthday or on a vacation.
285
1041000
3000
جا له‌گه‌ڵ بوکه شوشه‌که‌ی بێت، له‌ڕۆژی له‌دایک بونیدا یان له پشودا
17:39
And begin to build to build from the emotion of that
286
1044000
3000
وه ده‌ست بکه به‌دروست کردن هه‌ستی ئه‌وه
17:42
into how that connects with your life now.
287
1047000
3000
بۆ ناو ئه‌وه‌ی چۆن په‌یوه‌ندی به‌ژیانی تۆوه دروست ده‌کات
17:45
And you'll find, you may change jobs --
288
1050000
3000
له‌وانه‌یه بیدۆزیته‌وه، له‌وانه‌یه کاره‌که‌ت بگۆڕیت
17:48
which has happened to a number people when I've had them do this --
289
1053000
3000
که ئه‌وه ڕوویداوه له‌گه‌ڵ زۆرێک خه‌ڵکی دا کاتێک له‌گه‌ڵیان بووم
17:51
in order to be more empowered through their play.
290
1056000
3000
بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر به‌هێز بین له‌ڕێگای یاری کردنه‌کانیانه‌وه
17:54
Or you'll be able to enrich your life by prioritizing it
291
1059000
4000
یان ده‌توانی ده‌وڵه‌مه‌ندی بکه‌ی به‌هۆی گرنگی پێدانیه‌وه
17:58
and paying attention to it.
292
1063000
2000
وە سەرنجی بدات
18:00
Most of us work with groups, and I put this up because
293
1065000
3000
زۆربه‌مان له‌گه‌ڵ گروپ کارده‌که‌ین، ئه‌مه‌م هه‌ڵواسی له‌به‌ر
18:03
the d.school, the design school at Stanford,
294
1068000
3000
قوتابخانه‌ی دیزاین کردن له ستان فۆرد
18:06
thanks to David Kelley and a lot of others
295
1071000
3000
سوپاس بۆ (ده‌یڤد کێلای) و که‌سانی تر
18:09
who have been visionary about its establishment,
296
1074000
3000
که دڵخۆش بوون له‌باره‌ی ئه‌م دامه‌زراندنه
18:12
has allowed a group of us to get together
297
1077000
2000
ڕێگه‌یان به‌گروپێکی ئێمه‌دا تاکۆببینه‌وه
18:14
and create a course called "From Play to Innovation."
298
1079000
4000
کۆرسێک دروست بکه‌ین به‌ناوی، له‌یاری کردنه‌وه بۆ داهێنان
18:18
And you'll see this course is to investigate
299
1083000
3000
ده‌بینن ئه‌م کۆرسه بۆ لێکۆڵینه‌وه‌یه له
18:21
the human state of play, which is kind of like the polar bear-husky state
300
1086000
4000
شێوازی یاری کردنی مرۆڤ، به‌جۆرێک له وورچه جه‌مسه‌رییه‌که و سه‌گه‌که ده‌چێت
18:25
and its importance to creative thinking:
301
1090000
2000
کاریگه‌ریه‌که‌ی له داهێنانی بیرۆکه‌دا
18:27
"to explore play behavior, its development and its biological basis;
302
1092000
3000
بۆ دۆزینه‌وه‌ی هه‌ڵسوکه‌وتی یاری کردن، پێشکه‌وتنی و بناغه‌ی زینده‌وه‌رزانی
18:30
to apply those principles, through design thinking,
303
1095000
3000
بۆ پەیڕەوکردنی ئه‌و ڕێسایانه له‌ڕێگه‌ی بیری دروست کردنه‌وه
18:33
to promote innovation in the corporate world;
304
1098000
2000
بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ی داهێنان له‌جیهانی یه‌کگرتودا
18:35
and the students will work with real-world partners
305
1100000
3000
قوتابیه‌کان له‌گه‌ڵ هاوڕێکانیان له‌جیهاندا کارده‌که‌ن
18:38
on design projects with widespread application."
306
1103000
3000
له‌سه‌ر دیزان کردنی پڕۆژه‌کان له‌گه‌ڵ بڵاوبونه‌وه‌ی فۆرمه‌کاندا
18:41
This is our maiden voyage in this.
307
1106000
2000
ئه‌مه گه‌شته‌که‌مانە
18:43
We're about two and a half, three months into it, and it's really been fun.
308
1108000
4000
ئێمه دوو مانگ و نیو بۆ سێ مانگ دورین لێی، به‌ڕاستی خۆش بوو
18:47
There is our star pupil, this labrador,
309
1112000
3000
قوتابی زیره‌کمان هه‌یه، ئه‌م (لابرادۆر)ه جۆره سه‌گیکه
18:50
who taught a lot of us what a state of play is,
310
1115000
4000
كه‌زۆرێک له ئێمه‌ی فێرکرد له چۆنێتی یاریکردن
18:54
and an extremely aged and decrepit professor in charge there.
311
1119000
4000
وه پڕۆفیسۆره به‌ته‌مه‌نه‌کان له‌وێدا به‌رپرسن
18:58
And Brendan Boyle, Rich Crandall -- and on the far right is, I think, a person who
312
1123000
5000
بریندان بۆیل، ریک کرانداڵ-- وابزانم به‌و شێوه ڕاسته‌یه، که‌سێک
19:03
will be in cahoots with George Smoot for a Nobel Prize -- Stuart Thompson,
313
1128000
5000
به‌دزییه‌وه له‌گه‌ڵ جۆرج سموت کار ده‌کات بۆ خه‌ڵاتی نۆبڵ-- ستوارت تۆمپسن
19:08
in neuroscience.
314
1133000
1000
له زانستی ده‌مارناسیدا
19:09
So we've had Brendan, who's from IDEO,
315
1134000
2000
که‌واته ئێمه (برینده‌ن) مان هه‌یه، که‌لای (ئای دی ئی ئۆ)وه هاتوه
19:11
and the rest of us sitting aside and watching these students
316
1136000
4000
ئەوانەی ترمان له‌لایه‌که‌وه داده‌نیشین و ته‌ماشای ئه‌و قوتابیانه ده‌که‌ین
19:15
as they put play principles into practice in the classroom.
317
1140000
4000
کاتێک ئه‌وان ڕێسای یارییه‌کان به پراکتیکی ئه‌نجامی ده‌ده‌ن له پۆلدا
19:21
And one of their projects was to
318
1146000
4000
یه‌کێک له پڕۆژه‌کانیان ئه‌وه بوو بۆ
19:25
see what makes meetings boring,
319
1150000
3000
بینینی ئه‌وه‌ی که چی کۆبونه‌وه‌کان ناخۆش ده‌کات
19:28
and to try and do something about it.
320
1153000
3000
وه هه‌وڵدان بۆ ئه‌نجامدانی کارێک له‌باره‌یه‌وه
19:31
So what will follow is a student-made film
321
1156000
4000
ئه‌وه‌ی که دوای ئه‌وه ده‌که‌وێت ئه‌وه‌یه قوتابیه‌کی دروستکه‌ری فیلم
19:35
about just that.
322
1160000
3000
له‌باره‌ی ئه‌وه‌وه
19:38
Narrator: Flow is the mental state of apparition
323
1163000
4000
چیرۆک بێژ: لێشاو دۆخی ئه‌قڵی که‌سێکه
19:42
in which the person is fully immersed in what he or she is doing.
324
1167000
3000
که ئه‌و که‌سه به‌ته‌واوی نقوم ده‌بێت له‌و کاره‌ی ئه‌و ده‌یکات
19:45
Characterized by a feeling of energized focus,
325
1170000
3000
که له‌لایەن گرنگی پێدانی وزه‌وه ته‌رخان کراوه بۆی
19:48
full involvement and success in the process of the activity.
326
1173000
3000
ته‌واو تێکه‌ڵاو بوون و سه‌رکه‌وتن له پڕۆسه‌ی چالاکیه‌که‌دا
19:55
An important key insight that we learned about meetings
327
1180000
3000
خاڵێکی گرنگ که له‌به‌ر چاوه و ئێمه فێربوین له‌باره‌ی کۆبونه‌وه‌کان
19:58
is that people pack them in one after another,
328
1183000
3000
ئه‌وه‌یه که خه‌ڵک به‌دوای یه‌کدا کۆیان ده‌کاته‌وه
20:01
disruptive to the day.
329
1186000
2000
هه‌تا ئه‌مڕۆ پارچه پارچه کراوه
20:03
Attendees at meetings don't know when they'll get back to the task
330
1188000
3000
ئامه‌ده‌بوانی کۆبونه‌وه‌کان نازانن که‌ی ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ سه‌ر مێزه‌که
20:06
that they left at their desk.
331
1191000
2000
که جێیان هێشتوه له‌سه‌ر مێزه‌که
20:08
But it doesn't have to be that way.
332
1193000
3000
به‌ڵام، نابێت به‌و شێوه‌یه بێت
20:11
(Music)
333
1196000
53000
مۆسیقا
21:04
Some sage and repeatedly furry monks
334
1249000
3000
هه‌ندێ له ڕه‌به‌نه ڕوون بینه‌کان و چه‌ند جارێک
21:07
at this place called the d.school
335
1252000
2000
له‌م شوێنه‌دا که ناوی قوتابخانه‌ی دیزاین کردن بوو
21:09
designed a meeting that you can literally step out of when it's over.
336
1254000
4000
کۆبونه‌وه‌یه‌کیان دروست کرد که تۆ ده‌توانیت کاتێک کۆبونه‌وه‌که ته‌واو بوو ده‌توانن به‌جێی بهێڵن
21:14
Take the meeting off, and have peace of mind that you can come back to me.
337
1259000
4000
کۆبونه‌وه‌که ته‌واو بکه و مێشکت ئارام بکه‌ره‌وه ده‌توانی دوایی بگه‌ڕێیته‌وه بۆلای من
21:19
Because when you need it again,
338
1264000
2000
له‌به‌رئه‌وه کاتێک تۆ دووباره پێویستت پێ ده‌بوو
21:21
the meeting is literally hanging in your closet.
339
1266000
4000
کۆبونه‌وه‌که به‌مانای وشه له‌ناو گه‌نجینه‌کاندا ده‌مایه‌وه
21:27
The Wearable Meeting.
340
1272000
2000
کۆبونه‌وه‌که (مێربڵ) له‌به‌رکردنه‌که
21:29
Because when you put it on, you immediately get everything you need
341
1274000
4000
چونکه کاتێک تۆ له‌به‌رت ده‌کرد، به‌خێرایی هه‌موو شتێکت ده‌ست ده‌که‌وێت که پێویسته
21:33
to have a fun and productive and useful meeting.
342
1278000
3000
بۆ به‌ده‌ست هێنانی خۆشی و کۆبونه‌وه‌یه‌کی به‌رهه‌م هێنه‌ر و قازانجدارت هه‌بێت
21:36
But when you take it off --
343
1281000
3000
به‌ڵام کاتێک له‌به‌رت داده‌که‌نی
21:39
that's when the real action happens.
344
1284000
2000
ئه‌و کاته‌یه که چۆڵه، ڕاستیه‌که ڕوده‌دات
21:41
(Music)
345
1286000
6000
مۆسیقا
21:47
(Laughter) (Applause)
346
1292000
3000
پێکه‌نین، چه‌پڵه لێدان
21:50
Stuart Brown: So I would encourage you all
347
1295000
3000
ستوارت براون: له‌به‌رئه‌وه‌ی هانی هه‌موتان ده‌ده‌م
21:56
to engage
348
1301000
2000
بۆ خۆگونجاندن
21:58
not in the work-play differential --
349
1303000
3000
نه‌ک له‌کاری جیاوازی یاریه‌ک
22:01
where you set aside time to play --
350
1306000
3000
که کاتت دیاری ده‌کرد بۆ یاریکردن
22:04
but where your life becomes infused
351
1309000
3000
به‌ڵام که ژیانت لێک جیابویه‌وه
22:07
minute by minute, hour by hour,
352
1312000
4000
خوله‌ک دوای خوله‌ک، کاتژمێر دوای کاتژمێر
22:11
with body,
353
1316000
2000
له‌گه‌ڵ له‌شت
22:13
object,
354
1318000
2000
ڕه‌ت کردنه‌وه
22:15
social, fantasy, transformational kinds of play.
355
1320000
5000
کۆمه‌ڵایه‌تی، خه‌یاڵ، یاریه جۆراوجۆره گوازه‌ره‌وه‌کان
22:20
And I think you'll have a better and more empowered life.
356
1325000
4000
باوه‌ڕم وایه، ژیانێکی باشتر و به‌هێزترتان ده‌بێت
22:24
Thank You.
357
1329000
2000
سوپاس
22:26
(Applause)
358
1331000
7000
چه‌پڵه‌لێدان
22:33
John Hockenberry: So it sounds to me like what you're saying is that
359
1338000
3000
جۆن هۆکنبیری: بۆ من له‌وه ده‌چێت وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێوه ده‌یڵێن که
22:36
there may be some temptation on the part of people to look at your work
360
1341000
4000
له‌وانه‌یه چه‌ندین هه‌وڵدانێک هه‌بوبێت له‌لایەن خه‌ڵکه‌وه بۆ ته‌ماشاکردنی کاره‌کان
22:40
and go --
361
1345000
2000
وه بڕۆ
22:42
I think I've heard this, in my kind of pop psychological understanding of play,
362
1347000
5000
وابزانم ئه‌مه‌م بیستوه، له تێگەیشتنێکی که‌می سایکۆلۆجی من بۆیاری کردن
22:47
that somehow,
363
1352000
2000
که به‌جۆرێک
22:49
the way animals and humans deal with play,
364
1354000
3000
ئه‌و شێوازه‌ی که ئاژه‌ڵه‌کان و مرۆڤه‌کان خۆیان له‌گه‌ڵ یاری کردندا ده‌گونجێنن
22:52
is that it's some sort of rehearsal for adult activity.
365
1357000
3000
ئه‌وه جۆرێکه له ڕاهێنان بۆ چالاکی گه‌نجان
22:55
Your work seems to suggest that that is powerfully wrong.
366
1360000
3000
کاره‌کانی تۆ پێشنیاری ئه‌وه ده‌کات که ئه‌وه زۆر هه‌ڵه‌یه
22:58
SB: Yeah, I don't think that's accurate,
367
1363000
3000
ستیوارت براون: به‌ڵێ، باوه‌ڕناکه‌م ئه‌وه ڕاست بێت
23:01
and I think probably because animals have taught us that.
368
1366000
3000
وه پێم وایه له‌وانه‌یه به‌هۆی ئه‌وه بێت که ئاژه‌ڵه‌کان ئێمه‌یان فێری ئه‌وه کردووه
23:04
If you stop a cat from playing --
369
1369000
4000
ئه‌گه‌ر پشیله‌یه‌ک له یاریکردن ڕابگری
23:08
which you can do, and we've all seen how cats bat around stuff --
370
1373000
4000
که ده‌توانی بیکه‌یت، هه‌موومان ئه‌وه‌مان بینیوه که چۆن پشیله‌کان به‌ده‌وری شته‌کاندا ده‌سوڕێنه‌وه
23:12
they're just as good predators as they would be if they hadn't played.
371
1377000
5000
ئه‌وان زۆر ڕاوکه‌رێکی باش بوون، ئه‌گه‌ر یاریان نه‌کردایه
23:17
And if you imagine a kid
372
1382000
2000
ئه‌گه‌ر بیهێنیته پێش چاوی منداڵێک
23:19
pretending to be King Kong,
373
1384000
3000
خۆی وه‌ک (کینگ کۆنگ) نیشان ده‌دات
23:22
or a race car driver, or a fireman,
374
1387000
3000
یاسای شۆفێری پێشبڕکێ، یان ئاگرکوژێنه‌رەوه‌یه‌ک
23:25
they don't all become race car drivers or firemen, you know.
375
1390000
3000
ده‌زانیت هه‌مویان نابن به شوفێری ئوتومبێلی پێشبڕکێ، یان ئاگرکوژێنه‌وه
23:29
So there's a disconnect between preparation for the future --
376
1394000
5000
له‌به‌رئه‌وه، ناڕێکیه‌ک هه‌یه له نێوان خۆئاماده‌کردن بۆ داهاتوو
23:34
which is what most people are comfortable in thinking about play as --
377
1399000
3000
که زۆرێک له خه‌ڵک ئاسوده‌ن له‌بیرکردنه‌وه له‌باره‌ی یاریکردن
23:37
and thinking of it as a separate biological entity.
378
1402000
4000
بیرکردنه‌وه له‌باره‌یه‌وه وه‌ک قه‌واره‌یه‌کی جیاوازی زینده‌وه‌رزانی
23:41
And this is where my chasing animals for four, five years
379
1406000
5000
ئه‌مه ئه‌و شوێنه‌یه که ڕاونانی ئاژه‌ڵه‌کانه بۆ من بۆ چوار پێنج ساڵ
23:46
really changed my perspective from a clinician to what I am now,
380
1411000
5000
به‌ڕاستی بیروڕای منی گۆڕی که که‌سێکی کلینکی یه‌وه بۆ که‌سایه‌تی ئێستام
23:51
which is that play has a biological place,
381
1416000
4000
که ئه‌و یاریکردنه شوێنێکی زینده‌وه‌ری هه‌یه
23:55
just like sleep and dreams do.
382
1420000
3000
وه‌ک ئه‌وه‌ی خه‌وتن و خه‌ون بینین ده‌یکه‌ن
23:58
And if you look at sleep and dreams biologically,
383
1423000
5000
ئه‌گه‌ر تۆ ته‌ماشای خه‌وتن و خه‌و بینین بکه‌یت به‌شیوه‌یه‌کی زیندەوەریانە
24:03
animals sleep and dream,
384
1428000
2000
ئاژه‌ڵه‌کان ده‌خه‌ون و خه‌و ده‌بینن
24:05
and they rehearse and they do some other things that help memory
385
1430000
3000
وه ئه‌وان مه‌شق و ڕاهێنان ده‌که‌ن و هه‌ندێ شت ده‌که‌ن که یارمه‌تی بیرو هۆش ده‌دات
24:08
and that are a very important part of sleep and dreams.
386
1433000
3000
که به‌شێکی گرنگه له خه‌وتن و خه‌و بینین
24:11
The next step of evolution in mammals and
387
1436000
3000
هه‌نگاوی داهاتوی گه‌شه‌کردنی شیرده‌ره‌کان و
24:14
creatures with divinely superfluous neurons
388
1439000
4000
دروست کراوه‌کان له‌گه‌ڵ هه‌وڵدانی له ڕاده‌به‌ده‌ری ده‌ماره‌کان
24:18
will be to play.
389
1443000
3000
بۆ یاریکردن
24:21
And the fact that the polar bear and husky or magpie and a bear
390
1446000
3000
له ڕاستیدا ئه‌و ورچه جه‌مسه‌ریه و سه‌گه‌که یان قه‌له‌باچکه و ورچێک
24:24
or you and I and our dogs can crossover and have that experience
391
1449000
6000
یان من و تۆ و سه‌گه‌که‌مان ئه‌وه تێپه‌ڕێنین و ئه‌وشاره‌زاییه وه‌ربگرین
24:30
sets play aside as something separate.
392
1455000
3000
که وه‌ک شتێکی جیاواز یاری ده‌کات
24:33
And its hugely important in learning and crafting the brain.
393
1458000
4000
به‌ڕاستی گرنگه له فێربوون و پیشه‌ی مێشک
24:37
So it's not just something you do in your spare time.
394
1462000
3000
ئه‌و شته نیه که تۆ به‌ته‌نها بتوانیت ئه‌وکاره بکه‌ی له‌کاتی خۆتدا
24:40
JH: How do you keep -- and I know you're part of the scientific research community,
395
1465000
3000
جۆن هۆکنبیری: چۆن ئه‌وه ده‌هێڵیته‌وه --من ده‌زانم که تۆ به‌شتێکی له‌کۆمه‌ڵگای زانستی و لیکۆڵینه‌وه
24:43
and you have to justify your existence with grants and proposals like everyone else --
396
1468000
5000
وه‌پێویسته تۆ به‌ها بۆ بونت بهێنیته‌وه له‌گه‌ڵ به‌خشیش و پێشنیاره‌کان وه‌ک هه‌موو که‌سێکی تر
24:48
how do you prevent --
397
1473000
2000
جۆن ڕێگه ده‌گری
24:50
and some of the data that you've produced, the good science that you're talking about you've produced, is hot to handle.
398
1475000
6000
وه‌هه‌ندێک له‌و داتایانه‌ی تۆ دروستت کردوون، ئه‌و زانسته باشه‌ی که تۆ باسی ده‌که‌یت که تۆ به‌رهه‌مت هێناوه، ئه‌وه‌یه که قورسه بۆ چاره‌سه‌ر کردن
24:56
How do you prevent either the media's interpretation of your work
399
1481000
4000
چۆن ڕێگا له‌وه ده‌گریت که یه‌کیک له‌و دوانه، لێکدانه‌وه‌ی میدیا بۆ کاره‌که‌ی تۆ
25:00
or the scientific community's interpretation of the implications of your work,
400
1485000
6000
یان لیکدانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵه‌ی زاناکان بۆ ده‌رکه‌وتنی کاره‌که‌ی تۆ
25:06
kind of like the Mozart metaphor,
401
1491000
3000
جۆرێک له به‌کارهێنانی مۆزارت
25:09
where, "Oh, MRIs show
402
1494000
3000
ئۆو نیشاندانی (ئێم.ئاڕ.ئای)یه
25:12
that play enhances your intelligence.
403
1497000
3000
که یارمه‌تی زیاد کردنی زانیاریه‌کانت ده‌دات
25:15
Well, let's round these kids up, put them in pens
404
1500000
2000
باشه، با ئه‌و منداڵانه دابه‌ش بکه‌ین، له‌شێوه‌ی قه‌ڵه‌م دایان بنێین
25:17
and make them play for months at a time; they'll all be geniuses and go to Harvard."
405
1502000
4000
وایان لێبکه‌ن که بۆ ماوه‌ی چه‌ند مانگێک یاری بکه‌ن، هه‌موویان زۆر زیره‌ک ده‌بن و ده‌چن بۆ هارڤارد
25:21
How do you prevent people from taking that sort of action
406
1506000
3000
چۆن ڕێگه له‌و که‌سانه ده‌گری که ئه‌و کارانه ده‌که‌ن
25:24
on the data that you're developing?
407
1509000
2000
له‌سه‌ر ئه‌و داتایانه‌ی که تۆ گه‌شه‌یان پێ ده‌ده‌یت؟
25:26
SB: Well, I think the only way I know to do it
408
1511000
3000
ستوارت براون: باشه، وابزانم تاکه ڕێگه که بزانم بۆ ئه‌نجامدانی ئه‌و کاره
25:29
is to have accumulated the advisers that I have
409
1514000
3000
ئه‌وه‌یه که هه‌موو چاودێره‌کان که ده‌یانناسم کۆیان بکه‌مه‌وه
25:32
who go from practitioners --
410
1517000
2000
ئه‌وانه‌ی له مه‌شقه‌کانه‌وه ڕۆشتوون
25:34
who can establish through improvisational play or clowning or whatever --
411
1519000
4000
ئه‌وان ده‌توانن دروستی بکه‌ن له ڕێگه‌ی یاری پینه‌کردنه‌وه یان گاڵته کردنه‌وه یان هه‌ر شتێکی تر
25:38
a state of play.
412
1523000
2000
دۆخێکی یاری کردن
25:40
So people know that it's there.
413
1525000
2000
بۆئه‌وه‌ی خه‌ڵک بزانێت که له‌وێدا هه‌یه
25:42
And then you get an fMRI specialist, and you get Frank Wilson,
414
1527000
4000
کاتێک شاره‌زایه‌کی (فرمانی زرنگانەوەی موگناتیسی)ت ده‌ست ده‌که‌وێت، و فرانک ویلسن وه‌ری ده‌گرێت
25:46
and you get other kinds of hard scientists, including neuroendocrinologists.
415
1531000
5000
هه‌ندێکی تر له زانا تونده‌کانت ده‌ست ده‌که‌وێت، به‌شاره‌زایانی ده‌ماریشه‌وه
25:51
And you get them into a group together focused on play,
416
1536000
6000
هه‌موویان له‌یه‌ک گروپدا کۆیان ده‌که‌یته‌وه که سه‌رنج ده‌ده‌نه یاری کردن
25:57
and it's pretty hard not to take it seriously.
417
1542000
4000
وە تاڕاده‌یه‌ک قورسه بۆ وه‌رگرتنی ئه‌وه به‌ڕاستی
26:01
Unfortunately, that hasn't been done sufficiently
418
1546000
3000
به‌داخه‌وه، ئه‌وه به‌شێوه‌یه‌کی گونجاو ئه‌نجام نه‌دراوه
26:04
for the National Science Foundation, National Institute of Mental Health
419
1549000
3000
بۆ دامه‌زراوه‌ی زانستی نیشتمانی، ده‌زگای نیشتمانی بۆ ته‌ندروستی مێشک
26:07
or anybody else to really look at it in this way seriously.
420
1552000
3000
یان هه‌ر که‌سێکی تر تا به‌ڕاستی به‌م شێوه‌یه ته‌ماشای بکه‌یت
26:10
I mean you don't hear about anything that's like cancer or heart disease
421
1555000
6000
مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه تۆ هیچ شتێکت گوێ لێنابێت له‌باره‌ی شێرپه‌نجه و نه‌خۆشی دڵ
26:16
associated with play.
422
1561000
2000
له‌گه‌ڵ یاری کردندا خۆی گونجاندوه
26:18
And yet I see it as something that's just as basic for survival -- long term --
423
1563000
5000
وه هێشتا من ئه‌وه وه‌ک شتێک ده‌بینم که سه‌ره‌تایه بۆ ڕزگار بوون بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ
26:23
as learning some of the basic things about public health.
424
1568000
4000
وه‌ک فێربوونی هه‌ندێ له‌شته سه‌ره‌تاییه‌کان له‌باره‌ی ته‌ندروستی گشتی
26:27
JH: Stuart Brown, thank you very much.
425
1572000
2000
جۆن هۆکنبیری: زۆر سوپاس ،ستوارت براون
26:29
(Applause)
426
1574000
2000
چه‌پڵه لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Stuart Brown - Play researcher, psychiatristStuart Brown's research shows play is not just joyful and energizing -- it's deeply involved with human development and intelligence. Through the National Institute for Play, he's working to better understand its significance.
Why you should listen
Dr. Stuart Brown came to research play through research on murderers -- unlikely as that seems -- after he found a stunning common thread in killers' stories: lack of play in childhood. Since then, he's interviewed thousands of people to catalog their relationships with play, noting a strong correlation between success and playful activity. His book Play describes the impact play can have on one's life.
With the support of the National Geographic Society and Jane Goodall, he has observed animal play in the wild, where he first concieved of play as an evolved behavior important for the well being -- and survival -- of animals, especially those of higher intelligence. Now, through his organization, the National Institute for Play, he hopes to expand the study of human play into a vital science -- and help people everywhere enjoy and participate in play throughout life.
Stuart Brown | Speaker | TED.com