TEDGlobal 2013
Elizabeth Loftus: How reliable is your memory?
Елизабет Лофтус: Фиктивноста на меморијата
Filmed:
Readability: 4.7
4,637,270 views
Психологот Елизабет Лофтус ги проучува сеќавањата. Поточно, ги проучува лажните сеќавања, кога луѓето се сеќаваат или на работи кои не се случиле или пак кога сеќавањето го искривува вистинскиот настан. Овој феномен е многу позастапен одошто претпоставувате. Лофтус споделува неколку потресни приказни и статистички податоци, и поставува неколку етички прашања кои треба сите ние да ги земеме во предвид.
Elizabeth Loftus - False memories scholar
Memory-manipulation expert Elizabeth Loftus explains how our memories might not be what they seem -- and how implanted memories can have real-life repercussions. Full bio
Memory-manipulation expert Elizabeth Loftus explains how our memories might not be what they seem -- and how implanted memories can have real-life repercussions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like to tell you about a legal case that I worked on
0
509
4332
Сакам да ви зборувам за еден судски случај на кој работев,
00:16
involving a man named Steve Titus.
1
4841
3563
во кој беше инволвиран маж по име Стив Тајтус.
00:20
Titus was a restaurant manager.
2
8404
3029
Тајтус беше менаџер на ресторант.
00:23
He was 31 years old, he lived in Seattle, Washington,
3
11433
4090
Имаше 31 година, живееше во Сиетл, Вашингтон,
00:27
he was engaged to Gretchen,
4
15523
1895
беше верен за Гречен,
00:29
about to be married, she was the love of his life.
5
17418
2948
требаше да се ожени, таа му беше животна љубов.
00:32
And one night, the couple went out
6
20366
2284
Една ноќ, парот отишол
00:34
for a romantic restaurant meal.
7
22650
3005
во ресторант на романтична вечера.
00:37
They were on their way home,
8
25655
1648
Враќајќи се дома
00:39
and they were pulled over by a police officer.
9
27303
2950
биле сопрени од страна на полицаец.
00:42
You see, Titus' car sort of resembled
10
30253
3317
Видете, колата на Тајтус наликувала
00:45
a car that was driven earlier in the evening
11
33570
3887
на колата, возена истата таа ноќ,
00:49
by a man who raped a female hitchhiker,
12
37457
3406
од страна на маж кој силувал автостоперка,
00:52
and Titus kind of resembled that rapist.
13
40863
3594
а Тајтус донекаде личел на силувачот.
00:56
So the police took a picture of Titus,
14
44457
2578
Полицијата го фотографирала Тајтус,
00:59
they put it in a photo lineup,
15
47035
2767
составиле листа на фотографии,
01:01
they later showed it to the victim,
16
49802
2160
ѝ ги покажале на жртвата,
01:03
and she pointed to Titus' photo.
17
51962
2160
а таа ја посочила фотографијата на Тајтус.
01:06
She said, "That one's the closest."
18
54122
3621
Рекла, ,,Оваа е најблиску.''
01:09
The police and the prosecution proceeded with a trial,
19
57743
3888
Полицијата и обвинителството поднесоа кривична пријава,
01:13
and when Steve Titus was put on trial for rape,
20
61631
3341
а за време на судењето на Стив Тајтус,
01:16
the rape victim got on the stand
21
64972
2096
жртвата од говорницата
01:19
and said, "I'm absolutely positive that's the man."
22
67068
4342
рече, ''Апсолутно сум сигурна дека тој е мажот.''
01:23
And Titus was convicted.
23
71410
2926
И Тајтус беше осуден.
01:26
He proclaimed his innocence,
24
74336
1974
Тој се изјасни како невин,
01:28
his family screamed at the jury,
25
76310
2582
неговото семејство врескаше кон поротата,
01:30
his fiancée collapsed on the floor sobbing,
26
78892
2871
неговата вереница падна на подот липајќи,
01:33
and Titus is taken away to jail.
27
81763
3395
а Тајтус го однесоа во затвор.
01:37
So what would you do at this point?
28
85158
3458
И што би направиле вие во ваков момент?
01:40
What would you do?
29
88616
1636
Како ќе постапите?
01:42
Well, Titus lost complete faith in the legal system,
30
90252
3768
Тајтус ја изгуби сета доверба во правниот систем,
01:46
and yet he got an idea.
31
94020
2032
но сепак се сети на нешто.
01:48
He called up the local newspaper,
32
96052
2431
Тој се јави во локалниот весник,
01:50
he got the interest of an investigative journalist,
33
98483
3387
го привлече вниманието на еден истражувачки новинар,
01:53
and that journalist actually found the real rapist,
34
101870
4736
и новинарот всушност го најде вистинскиот силувач,
01:58
a man who ultimately confessed to this rape,
35
106606
3353
еден маж кој на крај го призна силувањето,
02:01
a man who was thought to have committed 50 rapes
36
109959
3292
маж за кој се сметаше дека извршил 50 силувања
02:05
in that area,
37
113251
1332
во таа област.
02:06
and when this information was given to the judge,
38
114583
3174
Кога му беше дадена оваа информација на судијата,
02:09
the judge set Titus free.
39
117757
2936
Тајтус беше ослободен.
02:12
And really, that's where this case should have ended.
40
120693
4031
И навистина, во тој момент случајот требаше да заврши.
02:16
It should have been over.
41
124724
1123
Требаше да биде крај.
02:17
Titus should have thought of this as a horrible year,
42
125847
2520
Тајтус на ова требаше да гледа како на ужасна година,
02:20
a year of accusation and trial, but over.
43
128367
3836
година со обвинувања и судење, но која е завршена.
02:24
It didn't end that way.
44
132203
2047
Не заврши така.
02:26
Titus was so bitter.
45
134250
2678
Тајтус беше толку огорчен.
02:28
He'd lost his job. He couldn't get it back.
46
136928
2580
Ја изгуби работата. Не можеше да си ја врати.
02:31
He lost his fiancée.
47
139508
1843
Ја изгуби вереницата.
02:33
She couldn't put up with his persistent anger.
48
141351
2906
Таа не можеше да го трпи неговиот постојан гнев.
02:36
He lost his entire savings,
49
144257
2146
Тој ја изгуби сета заштеда,
02:38
and so he decided to file a lawsuit
50
146403
2858
и одлучи да ја тужи
02:41
against the police and others whom he felt
51
149261
2281
полицијата и другите за кои сметаше
02:43
were responsible for his suffering.
52
151542
2319
дека се одговорни за неговото страдање.
02:45
And that's when I really started working on this case,
53
153861
4713
И токму тогаш почнав да работам на овој случај,
02:50
trying to figure out
54
158574
1961
обидувајќи се да сфатам
02:52
how did that victim go from
55
160535
2074
како жртвата го смени мислењето од
02:54
"That one's the closest"
56
162609
1528
,,Оваа е најблиску''
02:56
to "I'm absolutely positive that's the guy."
57
164137
4750
во ,,Апсолутно сум сигурна дека тој е мажот.''
03:00
Well, Titus was consumed with his civil case.
58
168887
3279
Тајтус беше обземен со неговиот случај.
03:04
He spent every waking moment thinking about it,
59
172166
3034
Цело време мислеше на него,
03:07
and just days before he was to have his day in court,
60
175200
4151
и неколку дена пред да оди на суд,
03:11
he woke up in the morning,
61
179351
2219
се разбудил утрото
03:13
doubled over in pain,
62
181570
1808
оптоварен со болка
03:15
and died of a stress-related heart attack.
63
183378
2694
и умре од срцев удар како резултат на стресот.
03:18
He was 35 years old.
64
186072
3187
Имаше 35 години.
03:21
So I was asked to work on Titus' case
65
189259
4810
Од мене побараа да работам на неговиот случај
03:26
because I'm a psychological scientist.
66
194069
2515
бидејќи сум доктор по психологија.
03:28
I study memory. I've studied memory for decades.
67
196584
3827
Ја проучувам меморијата. Ја проучував меморијата со децении.
03:32
And if I meet somebody on an airplane --
68
200411
3389
И ако сретнев некого во авион --
03:35
this happened on the way over to Scotland --
69
203800
2096
ова се случи за време на лет кон Шкотска --
03:37
if I meet somebody on an airplane,
70
205896
1830
ако сретнев некого во авион,
03:39
and we ask each other, "What do you do? What do you do?"
71
207726
3045
и кога ќе се прашавме, ,,Што работиш? Што работиш?''
03:42
and I say "I study memory,"
72
210771
1451
јас им велам ,,Ја проучувам меморијата,''
03:44
they usually want to tell me how they have trouble remembering names,
73
212222
3380
луѓето обично ми кажуваат дека имаат проблеми со памтење на имиња,
03:47
or they've got a relative who's got Alzheimer's
74
215602
2799
или имаат роднина со Алцхајмер
03:50
or some kind of memory problem,
75
218416
2065
или некаков проблем со меморијата.
03:52
but I have to tell them
76
220481
2216
Јас тогаш морам да им објаснам
03:54
I don't study when people forget.
77
222697
3505
дека јас не го проучувам заборавањето.
03:58
I study the opposite: when they remember,
78
226202
3002
Го проучувам спротивното: присеќавањето,
04:01
when they remember things that didn't happen
79
229204
2753
кога луѓето се сеќаваат на работи кои не се случиле
04:03
or remember things that were different
80
231957
1965
или пак кога сеќавањето го искривува
04:05
from the way they really were.
81
233922
2025
вистинскиот настан.
04:07
I study false memories.
82
235947
4736
Јас ги изучувам лажните сеќавања.
04:12
Unhappily, Steve Titus is not the only person
83
240683
4307
За жал, Стив Тајтус не е единствениот
04:16
to be convicted based on somebody's false memory.
84
244990
4305
кој бил осуден врз база на нечие лажно сеќавање.
04:21
In one project in the United States,
85
249295
3308
Во рамки на еден проект во САД,
04:24
information has been gathered
86
252603
2252
беа собрани информации
04:26
on 300 innocent people,
87
254855
3934
за 300 невини луѓе,
04:30
300 defendants who were convicted of crimes they didn't do.
88
258789
3895
300 обвинети кои биле осудени за злосторства што не ги сториле.
04:34
They spent 10, 20, 30 years in prison for these crimes,
89
262684
5300
Поминале 10, 20, 30 години во затвор поради овие злосторства,
04:39
and now DNA testing has proven
90
267984
2427
и сега ДНК тестирањето докажало
04:42
that they are actually innocent.
91
270411
2916
дека се всушност невини.
04:45
And when those cases have been analyzed,
92
273327
2521
Кога овие случаи беа анализирани,
04:47
three quarters of them
93
275848
2141
излезе дека три четвртини од нив
04:49
are due to faulty memory, faulty eyewitness memory.
94
277989
5611
се должат на погрешните сеќавања на сведоците.
04:55
Well, why?
95
283600
1263
И, зошто?
04:56
Like the jurors who convicted those innocent people
96
284863
3451
Исто како и поротниците кои ги осудиле овие невини луѓе
05:00
and the jurors who convicted Titus,
97
288314
2284
и поротниците кои го осудија Тајтус,
05:02
many people believe that memory
98
290598
2241
многу луѓе веруваат дека меморијата
05:04
works like a recording device.
99
292839
1647
работи како направа за снимање.
05:06
You just record the information,
100
294486
2257
Едноставно ги снимаш информациите,
05:08
then you call it up and play it back
101
296743
2647
потоа се повикуваш на нив
05:11
when you want to answer questions or identify images.
102
299390
3427
за да одговориш на прашања или да идентификуваш слики.
05:14
But decades of work in psychology
103
302817
2163
Но децениските истражувања во психологијата
05:16
has shown that this just isn't true.
104
304980
3153
покажаа дека ова не е точно.
05:20
Our memories are constructive.
105
308133
2430
Нашите сеќавања се менливи.
05:22
They're reconstructive.
106
310563
1569
Тие се променливи.
05:24
Memory works a little bit more like a Wikipedia page:
107
312132
3481
Меморијата функционира донекаде како страна на ,,Википедија.''
05:27
You can go in there and change it, but so can other people.
108
315613
5113
Можеш самиот да ја промениш, но можат и другите да ја променат.
05:32
I first started studying this constructive memory process
109
320726
5249
Променливоста на меморијата за првпат почнав да ја изучувам
05:37
in the 1970s.
110
325975
2415
во 70-тите.
05:40
I did my experiments that involved showing people
111
328390
4423
Експериментите ги правев така што на луѓето им покажував
05:44
simulated crimes and accidents
112
332813
2505
симулирани злосторства и несреќи
05:47
and asking them questions about what they remember.
113
335318
3518
и ги прашував што запамтиле.
05:50
In one study, we showed people a simulated accident
114
338836
3939
Во една студија, на луѓето им покажавме симулирана несреќа
05:54
and we asked people,
115
342775
1278
и ги прашавме,
05:56
how fast were the cars going when they hit each other?
116
344053
2864
колку брзо возеле колите во моментот кога се удриле една во друга?
05:58
And we asked other people,
117
346917
1634
А други луѓе ги прашавме,
06:00
how fast were the cars going when they smashed into each other?
118
348551
3689
колку брзо возеле колите во моментот кога се забиле една во друга?
06:04
And if we asked the leading "smashed" question,
119
352240
3002
Кога ќе им го поставевме наведувачкото прашање ,,се забиле,''
06:07
the witnesses told us the cars were going faster,
120
355242
3285
сведоците ни кажуваа дека колите возеле побрзо,
06:10
and moreover, that leading "smashed" question
121
358527
3997
и уште повеќе, наведувачкото прашање ,,се забиле''
06:14
caused people to be more likely to tell us
122
362524
2860
ги наведе луѓето да ни кажат
06:17
that they saw broken glass in the accident scene
123
365384
3067
дека на местото на несреќата виделе скршено стакло,
06:20
when there wasn't any broken glass at all.
124
368451
3779
а всушност скршено стакло воопшто и немаше.
06:24
In another study, we showed a simulated accident
125
372230
2889
Во друга студија, имавме симулирана несреќа
06:27
where a car went through an intersection with a stop sign,
126
375119
3660
во која кола поминува на раскрсница со знак стоп,
06:30
and if we asked a question that insinuated it was a yield sign,
127
378779
4932
и ако поставевме прашање кое инсинуира присуство на знак за предимство,
06:35
many witnesses told us they remember seeing a yield sign
128
383711
3849
многу сведоци ни кажаа дека се сеќаваат дека на раскрсницата
06:39
at the intersection, not a stop sign.
129
387560
3457
виделе знак за предимство, а не знак стоп.
06:43
And you might be thinking, well, you know,
130
391017
2189
Можеби си мислите, па добро,
06:45
these are filmed events,
131
393206
1323
ова се снимени настани,
06:46
they are not particularly stressful.
132
394529
1928
не се особено стресни.
06:48
Would the same kind of mistakes be made
133
396457
2734
Дали истиот вид на грешка ќе се јави
06:51
with a really stressful event?
134
399191
2951
и кај многу стресен настан?
06:54
In a study we published just a few months ago,
135
402142
3091
Студијата која ја објавивме пред неколку месеци,
06:57
we have an answer to this question,
136
405233
2304
ни даде одговор на ова прашање,
06:59
because what was unusual about this study
137
407537
2764
оти оваа студија беше карактеристична по тоа
07:02
is we arranged for people to have a very stressful experience.
138
410301
5632
што на луѓето им исцениравме едно многу стресно доживување.
07:07
The subjects in this study
139
415933
2229
Субјектите во оваа студија
07:10
were members of the U.S. military
140
418162
2510
беа членови на американската армија
07:12
who were undergoing a harrowing training exercise
141
420672
4425
кои во тој момент минуваа низ тешка обука
07:17
to teach them what it's going to be like for them
142
425097
2782
која требаше да им покаже како би им било
07:19
if they are ever captured as prisoners of war.
143
427879
3918
доколку некогаш бидат заробени за време на војна.
07:23
And as part of this training exercise,
144
431797
2430
И како дел од оваа обука,
07:26
these soldiers are interrogated in an aggressive,
145
434227
3529
војниците беа испрашувани на агресивен начин,
07:29
hostile, physically abusive fashion for 30 minutes
146
437756
5086
кој вклучуваше и физичко малтретирање во рок од 30 минути,
07:34
and later on they have to try to identify
147
442842
2817
а подоцна требаше да ја идентификуваат
07:37
the person who conducted that interrogation.
148
445659
3023
личноста која го спровела испрашувањето.
07:40
And when we feed them suggestive information
149
448682
3823
И кога им дадовме сугестивни информации
07:44
that insinuates it's a different person,
150
452505
2778
кои ги наведуваа на друга личност,
07:47
many of them misidentify their interrogator,
151
455283
4037
многу од нив погрешно го идентификуваа испрашувачот,
07:51
often identifying someone who doesn't even remotely
152
459320
3835
честопати идентификуваа личност која дури ни оддалеку
07:55
resemble the real interrogator.
153
463155
3104
не наликува на вистинскиот испрашувач.
07:58
And so what these studies are showing
154
466259
2301
Овие студии покажуваат дека
08:00
is that when you feed people misinformation
155
468560
3860
кога ќе им дадете на луѓето дезинформации
08:04
about some experience that they may have had,
156
472420
3380
за некој настан кој го доживеале,
08:07
you can distort or contaminate or change their memory.
157
475800
5655
тогаш можете да ја искривите, да ја смените, т.е. да ја контаминирате нивната меморија.
08:13
Well out there in the real world,
158
481455
2200
А во реалниот свет,
08:15
misinformation is everywhere.
159
483655
2891
дезинформации има насекаде.
08:18
We get misinformation
160
486546
1360
Голтаме дезинформации
08:19
not only if we're questioned in a leading way,
161
487906
2916
не само преку тенденциозно испрашување,
08:22
but if we talk to other witnesses
162
490822
2447
туку и ако зборуваме со други сведоци
08:25
who might consciously or inadvertently feed us
163
493269
3033
кои намерно или ненамерно ни даваат
08:28
some erroneous information,
164
496302
2137
погрешни информации,
08:30
or if we see media coverage about some event we might have experienced,
165
498439
4730
или пак ако видиме медиумска сторија за некој настан во кој сме учествувале,
08:35
all of these provide the opportunity
166
503169
2793
сите овие работи
08:37
for this kind of contamination of our memory.
167
505962
4350
можат да ни ја загадат меморијата.
08:42
In the 1990s, we began to see
168
510312
3788
Во 90-тите, станавме сведоци
08:46
an even more extreme kind of memory problem.
169
514100
4683
на еден уште поекстремен мемориски проблем.
08:50
Some patients were going into therapy with one problem --
170
518783
3096
Некои пациенти одеа на терапија со еден проблем --
08:53
maybe they had depression, an eating disorder --
171
521879
2914
можеби имале депресија, нарушување на исхрана --
08:56
and they were coming out of therapy
172
524793
2753
а од терапијата излегуваа
08:59
with a different problem.
173
527546
2661
со поинаков проблем.
09:02
Extreme memories for horrific brutalizations,
174
530207
3701
Екстремни сеќавања за ужасни малтретирања,
09:05
sometimes in satanic rituals,
175
533908
1983
понекогаш сатански ритуали,
09:07
sometimes involving really bizarre and unusual elements.
176
535891
4697
а некогаш вклучуваа навистина бизарни и невообичаени елементи.
09:12
One woman came out of psychotherapy
177
540588
2554
Една жена излезе од психотерапија
09:15
believing that she'd endured years
178
543142
2428
верувајќи дека со години трпела
09:17
of ritualistic abuse, where she was forced into a pregnancy
179
545570
3902
ритуалистичко малтретирање, при што била насилно забременета
09:21
and that the baby was cut from her belly.
180
549472
2566
и дека бебето ѝ било отсечено од утробата.
09:24
But there were no physical scars
181
552038
2359
Но немаше никакви физички лузни
09:26
or any kind of physical evidence
182
554397
2026
или било каков физички доказ
09:28
that could have supported her story.
183
556423
2881
кој би одел во прилог на нејзината приказна.
09:31
And when I began looking into these cases,
184
559304
3008
И кога почнав да ги разгледувам овие случаи,
09:34
I was wondering,
185
562312
1450
се прашував,
09:35
where do these bizarre memories come from?
186
563762
2328
од каде доаѓаат ваквите бизарни сеќавања?
09:38
And what I found is that most of these situations
187
566090
4387
И открив дека повеќето вакви ситуации
09:42
involved some particular form of psychotherapy.
188
570477
5491
се поврзани со одреден вид на психотерапија.
09:47
And so I asked,
189
575968
1599
И се прашав,
09:49
were some of the things going on in this psychotherapy --
190
577567
3388
дали некои од работите кои се одвиваат во психотерапијата --
09:52
like the imagination exercises
191
580955
2884
како вежбите со фантазирање
09:55
or dream interpretation,
192
583839
2057
интерпретацијата на соништа,
09:57
or in some cases hypnosis,
193
585896
2132
во некои случаи хипноза,
10:00
or in some cases exposure to false information --
194
588028
3818
или пак во некои случаи давање погрешни информации --
10:03
were these leading these patients
195
591846
2787
дали овие активности доведуваат
10:06
to develop these very bizarre,
196
594633
2677
до ваквите бизарни и неверојатни
10:09
unlikely memories?
197
597310
2931
сеќавања кај пациентите?
10:12
And I designed some experiments
198
600241
2159
Така направив неколку експерименти
10:14
to try to study the processes that were being used
199
602400
5025
за да ги проучувам процесите кои се користат
10:19
in this psychotherapy so I could study
200
607425
3073
во ваквата психотерапија и за да го проучам
10:22
the development of these very rich false memories.
201
610498
3551
развојот на овие богати и лажни сеќавања.
10:26
In one of the first studies we did,
202
614049
2408
Во една од првите студии,
10:28
we used suggestion,
203
616457
2353
користевме сугестија,
10:30
a method inspired by the psychotherapy we saw in these cases,
204
618810
4063
методот го зедовме од психотерапијата што ја сретнавме во овие случаи.
10:34
we used this kind of suggestion
205
622873
2110
Користевме сугестија
10:36
and planted a false memory
206
624983
1852
со која всадивме лажно сеќавање
10:38
that when you were a kid, five or six years old,
207
626835
3077
дека кога сте биле дете, пет или шест години,
10:41
you were lost in a shopping mall.
208
629912
2251
сте се изгубиле во трговски центар.
10:44
You were frightened. You were crying.
209
632163
2500
Сте биле исплашени. Сте плачеле.
10:46
You were ultimately rescued by an elderly person
210
634663
2514
На крај ве спасила некоја постара личност
10:49
and reunited with the family.
211
637177
1852
и пак сте биле со семејството.
10:51
And we succeeded in planting this memory
212
639029
2608
Ваквите сеќавања успеавме да ги всадиме
10:53
in the minds of about a quarter of our subjects.
213
641637
4106
во умот на три четвртини од нашите субјекти.
10:57
And you might be thinking, well,
214
645743
2005
Можеби си мислите, па добро,
10:59
that's not particularly stressful.
215
647748
2346
тоа и не е баш стресно.
11:02
But we and other investigators have planted
216
650094
3369
Но ние и другите истражувачи имаме всадено
11:05
rich false memories of things that were
217
653463
2758
богати лажни сеќавања за нешта кои
11:08
much more unusual and much more stressful.
218
656221
2915
се многу поневообичаени и многу постресни.
11:11
So in a study done in Tennessee,
219
659136
2539
Во една студија спроведена во Тенеси,
11:13
researchers planted the false memory
220
661675
2416
истражувачите всадија лажно сеќавање
11:16
that when you were a kid, you nearly drowned
221
664091
2574
дека кога сте биле дете, речиси сте се удавиле
11:18
and had to be rescued by a life guard.
222
666665
2507
и дека чуварот морал да ве спасува.
11:21
And in a study done in Canada,
223
669172
2303
Во студија спроведена во Канада,
11:23
researchers planted the false memory
224
671475
2524
истражувачите всадија лажно сеќавање
11:25
that when you were a kid,
225
673999
1228
дека кога сте биле дете,
11:27
something as awful as being attacked by a vicious animal
226
675227
3730
ви се случило нешто ужасно, на пример ве нападнало
11:30
happened to you,
227
678957
1382
опасно животно.
11:32
succeeding with about half of their subjects.
228
680339
3422
Ова им успеа кај половина од субјектите.
11:35
And in a study done in Italy,
229
683761
2352
И во студија спроведена во Италија,
11:38
researchers planted the false memory,
230
686113
2658
истражувачите всадија лажно сеќавање,
11:40
when you were a kid, you witnessed demonic possession.
231
688771
5212
дека како дете сте биле сведок на демонска опседнатост.
11:45
I do want to add that it might seem
232
693983
2207
Можеби сето ова ви изгледа
11:48
like we are traumatizing these experimental subjects
233
696190
3739
како трауматизирање на експерименталните субјекти
11:51
in the name of science,
234
699929
1600
во име на науката,
11:53
but our studies have gone through thorough evaluation
235
701529
4638
но нашите студии имаат поминато низ темелна проверка
11:58
by research ethics boards
236
706167
1975
од страна на комисијата за научна етика.
12:00
that have made the decision
237
708142
2342
Комисијата одлучи
12:02
that the temporary discomfort that some
238
710484
3073
дека привремената нелагодност што некои
12:05
of these subjects might experience in these studies
239
713557
3084
од субјектите ја доживуваат во овие студии
12:08
is outweighed by the importance of this problem
240
716641
3900
е помала од важноста што ја носи овој проблем,
12:12
for understanding memory processes
241
720541
3107
односно разбирањето на мемориските процеси
12:15
and the abuse of memory that is going on
242
723648
3346
и злоупотребата на меморијата која се јавува
12:18
in some places in the world.
243
726994
3293
на некои места во светот.
12:22
Well, to my surprise,
244
730287
3038
Но, на мое изненадување,
12:25
when I published this work and began to speak out
245
733325
3429
кога ја објавив студијата и кога започнав да зборувам
12:28
against this particular brand of psychotherapy,
246
736754
3895
против ваквиот вид на психотерапија,
12:32
it created some pretty bad problems for me:
247
740649
3980
ми се јавија прилично големи проблеми:
12:36
hostilities, primarily from the repressed memory therapists,
248
744629
4901
непријателства, пред сè од терапевтите кои работат на потиснати сеќавања,
12:41
who felt under attack,
249
749530
1676
и кои се почувствуваа нападнати,
12:43
and by the patients whom they had influenced.
250
751206
3528
но и од пациентите кои беа под нивно влијание.
12:46
I had sometimes armed guards at speeches
251
754734
2937
Понекогаш, кога ќе ме поканеа да одржам говор
12:49
that I was invited to give,
252
757671
1905
со мене си носев вооружено обезбедување,
12:51
people trying to drum up letter-writing campaigns to get me fired.
253
759576
4217
луѓето пишуваа писма и покренуваа кампањи за да ме избркаат од работа.
12:55
But probably the worst
254
763793
1981
Но веројатно најлошото беше
12:57
was I suspected that a woman
255
765774
2767
кога се посомневав во приказната
13:00
was innocent of abuse
256
768541
2424
на една возрасна ќерка
13:02
that was being claimed by her grown daughter.
257
770965
2836
која тврдеше дека била злоставувана од својата мајка.
13:05
She accused her mother of sexual abuse
258
773801
3417
Врз основа на потиснатите сеќавања, таа ја
13:09
based on a repressed memory.
259
777218
1859
обвини својата мајка за сексуална злоупотреба.
13:11
And this accusing daughter had actually allowed her story
260
779077
2883
Всушност оваа ќерка дозволи нејзината приказна да биде
13:13
to be filmed and presented in public places.
261
781960
3434
снимена и да биде прикажувана на јавни места.
13:17
I was suspicious of this story,
262
785394
2509
Се посомневав во оваа приказна,
13:19
and so I started to investigate,
263
787903
2300
и почнав да истражувам,
13:22
and eventually found information that convinced me
264
790203
4483
и најпосле дојдов до информации кои ме убедија
13:26
that this mother was innocent.
265
794686
2289
дека мајката е невина.
13:28
I published an exposé on the case,
266
796975
2961
Објавив критика за овој случај,
13:31
and a little while later, the accusing daughter
267
799936
3444
и некое време подоцна, ќерката
13:35
filed a lawsuit.
268
803380
1521
поднесе тужба.
13:36
Even though I'd never mentioned her name,
269
804901
2355
Иако никогаш не ѝ го спомнав името,
13:39
she sued me for defamation and invasion of privacy.
270
807256
4362
таа ме тужеше за клевета и за нарушување на приватноста.
13:43
And I went through nearly five years
271
811618
2723
И поминав речиси пет години
13:46
of dealing with this messy, unpleasant litigation,
272
814341
6552
занимавајќи се со збунувачки и непријатни судски постапки,
13:52
but finally, finally, it was over and I could really
273
820893
3674
но конечно, конечно, сè се заврши и можев навистина
13:56
get back to my work.
274
824567
2424
да ѝ се вратам на работата.
13:58
In the process, however, I became part
275
826991
2485
Во процесот, сепак, станав дел
14:01
of a disturbing trend in America
276
829476
2654
од вознемирувачкиот тренд во Америка
14:04
where scientists are being sued
277
832130
2107
каде научниците се тужени
14:06
for simply speaking out on matters of great public controversy.
278
834237
4599
само поради тоа што зборуваат за работи кои се контраверзни во јавноста.
14:10
When I got back to my work, I asked this question:
279
838836
3358
Кога се вратив на работа, си го поставив ова прашање:
14:14
if I plant a false memory in your mind,
280
842194
2398
ако всадам лажно сеќавање во твојот ум,
14:16
does it have repercussions?
281
844592
1844
дали тоа ќе има реперкусии?
14:18
Does it affect your later thoughts,
282
846436
1959
Дали ќе влијае врз твоите подоцнежни мисли,
14:20
your later behaviors?
283
848395
2101
твоите подоцнежни однесувања?
14:22
Our first study planted a false memory
284
850496
2027
Во нашата прва студија всадивме лажно сеќавање
14:24
that you got sick as a child eating certain foods:
285
852523
3326
дека како дете ви се слошило јадејќи одредена храна:
14:27
hard-boiled eggs, dill pickles, strawberry ice cream.
286
855849
2999
тврдо-варени јајца, кисели краставички, сладолед од јагода.
14:30
And we found that once we planted this false memory,
287
858848
3190
И увидовме дека откако ги всадивме овие лажни сеќавања,
14:34
people didn't want to eat the foods as much
288
862038
2451
луѓето повеќе не сакаа да ја јадат оваа храна
14:36
at an outdoor picnic.
289
864489
2260
за време на излет.
14:38
The false memories aren't necessarily bad or unpleasant.
290
866749
3873
Лажните сеќавања не се секогаш лоши или непријатни.
14:42
If we planted a warm, fuzzy memory
291
870622
2358
Ако всадиме пријатно сеќавање
14:44
involving a healthy food like asparagus,
292
872980
3021
кое вклучува здрава храна како аспарагусот,
14:48
we could get people to want to eat asparagus more.
293
876001
3475
можеме да ги натераме луѓето да јадат повеќе аспарагус.
14:51
And so what these studies are showing
294
879476
2374
Овие истражувања ни покажуваат
14:53
is that you can plant false memories
295
881850
2115
дека можете да всадите лажни сеќавања
14:55
and they have repercussions
296
883965
1413
кои имаат реперкусии, односно
14:57
that affect behavior long after the memories take hold.
297
885378
5085
кои имаат многу подолго влијание врз однесувањето.
15:02
Well, along with this ability
298
890463
2424
Но, со оваа способност
15:04
to plant memories and control behavior
299
892887
2923
за всадување на сеќавања и контролирање на однесувањето,
15:07
obviously come some important ethical issues,
300
895810
4181
очигледно се поврзани и важни етички прашања,
15:11
like, when should we use this mind technology?
301
899991
3059
како, кога треба да ја користиме оваа умствена технологија?
15:15
And should we ever ban its use?
302
903050
3680
И дали некогаш треба да ја забраниме?
15:18
Therapists can't ethically plant false memories
303
906730
2783
Не е етички терапевтите да всадуваат лажни сеќавања
15:21
in the mind of their patients
304
909513
1587
во умот на своите пациенти
15:23
even if it would help the patient,
305
911100
2564
дури и кога тоа му помага на пациентот,
15:25
but there's nothing to stop a parent
306
913664
1622
но ништо не може да го спречи родителот
15:27
from trying this out on their overweight or obese teenager.
307
915286
4449
да го испроба ова на својот тинејџер кој е дебел и има прекумерна тежина.
15:31
And when I suggested this publicly,
308
919735
2605
Кога го предложив ова јавно,
15:34
it created an outcry again.
309
922340
3346
повторно се јави негодување.
15:37
"There she goes. She's advocating that parents lie to their children."
310
925686
4033
,,Еве ја пак. Ги убедува родителите да ги лажат своите деца.''
15:41
Hello, Santa Claus. (Laughter)
311
929719
2245
Ало, Дедо Мраз. (Смеа)
15:43
I mean, another way to think about this is,
312
931964
9497
Мислам, можете поинаку да гледате на ова,
15:53
which would you rather have,
313
941461
2033
што повеќе сакате,
15:55
a kid with obesity, diabetes, shortened lifespan,
314
943494
3029
дете со дебелина, дијабетис, намален животен век,
15:58
all the things that go with it,
315
946523
1532
и сè што оди со тоа,
16:00
or a kid with one little extra bit of false memory?
316
948055
3016
или пак дете кое има уште едно малечко лажно сеќавање?
16:03
I know what I would choose for a kid of mine.
317
951071
3391
Јас знам што би избрала за моето дете.
16:06
But maybe my work has made me different from most people.
318
954462
3977
Но можеби мојата работа ме направи поразлична од повеќето луѓе.
16:10
Most people cherish their memories,
319
958439
2079
Повеќето луѓе си ги негуваат сеќавањата,
16:12
know that they represent their identity,
320
960518
2154
знаат дека тие го претставуваат нивниот идентитет,
16:14
who they are, where they came from.
321
962672
2025
кои се тие, од каде доаѓаат.
16:16
And I appreciate that. I feel that way too.
322
964697
2858
И го ценам тоа. Се согласувам со тоа.
16:19
But I know from my work
323
967555
2205
Но од мојата работа знам
16:21
how much fiction is already in there.
324
969760
4481
колку многу фикција веќе има таму.
16:26
If I've learned anything from these decades
325
974241
2732
Ако научив нешто од сите овие децении
16:28
of working on these problems, it's this:
326
976973
2410
работејќи на овие проблеми, тогаш тоа е ова:
16:31
just because somebody tells you something
327
979383
2211
само затоа што некој ви кажува нешто
16:33
and they say it with confidence,
328
981594
1575
и ви го кажува со самодоверба,
16:35
just because they say it with lots of detail,
329
983169
2680
само затоа што ви го кажуваат со многу детали,
16:37
just because they express emotion when they say it,
330
985849
2759
само затоа што се емотивни додека ви го кажуваат,
16:40
it doesn't mean that it really happened.
331
988608
3202
тоа не значи дека и навистина се случило.
16:43
We can't reliably distinguish true memories from false memories.
332
991810
3865
Не можете со сигурност да ги разликувате вистинските од лажните сеќавања.
16:47
We need independent corroboration.
333
995675
3548
Ни треба потврда од независен извор.
16:51
Such a discovery has made me more tolerant
334
999223
3090
Ваквото откритие ме направи потолерантна
16:54
of the everyday memory mistakes
335
1002313
2139
на секојдневните мемориски грешки
16:56
that my friends and family members make.
336
1004452
2914
кои ги прават моите пријатели и членовите на семејството.
16:59
Such a discovery might have saved Steve Titus,
337
1007366
4534
Ваквото откритие можеби ќе го спасеше Стив Тајтус,
17:03
the man whose whole future was snatched away
338
1011900
3576
човекот на кого цела иднина му беше збришана
17:07
by a false memory.
339
1015476
2238
од едно лажно сеќавање.
17:09
But meanwhile, we should all keep in mind,
340
1017714
2816
Но во меѓувреме, сите ние треба да имаме на ум,
17:12
we'd do well to,
341
1020530
1636
за наше добро,
17:14
that memory, like liberty,
342
1022166
3871
дека меморијата, како и слободата,
17:18
is a fragile thing.
343
1026037
3694
е кревка ствар.
17:21
Thank you. Thank you.
344
1029731
2938
Ви благодарам. Ви благодарам.
17:24
Thank you. (Applause)
345
1032669
2728
Ви благодарам. (Аплауз)
17:27
Thanks very much. (Applause)
346
1035397
3719
Ви благодарам многу. (Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Loftus - False memories scholarMemory-manipulation expert Elizabeth Loftus explains how our memories might not be what they seem -- and how implanted memories can have real-life repercussions.
Why you should listen
Elizabeth Loftus altered the course of legal history by revealing that memory is not only unreliable, but also mutable. Since the 1970s, Loftus has created an impressive body of scholarly work and has appeared as an expert witness in hundreds of courtrooms, bolstering the cases of defendants facing criminal charges based on eyewitness testimony, and debunking “recovered memory” theories popular at the time, as in her book The Myth of Repressed Memory: False Memories and Allegations of Sexual Abuse (with Katherine Ketcham).
Since then, Loftus has dedicated herself to discovering how false memories can affect our daily lives, leading her to surprising therapeutic applications for memory modification -- including controlling obesity by implanting patients with preferences for healthy foods.
Elizabeth Loftus | Speaker | TED.com