ABOUT THE SPEAKER

Kang Lee - Developmental researcher
Kang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior.

Why you should listen

With an international team based at the University of Toronto, Kang Lee investigates the neurological and social basis of emerging social behaviors in young children. His two-pronged research focuses first on how and when children develop the capacity to lie, to detect liesand to feel guilty about it afterwards.

The second focus of Lee's research is facial recognition, which has led to revelations of when children develop the ability to distinguish races and has helped explain why some people occasionally see Jesus' face on a piece of toast.

More profile about the speaker
Kang Lee | Speaker | TED.com

TED2016

Kang Lee: Can you really tell if a kid is lying?

Кан Ли: Хүүхэд худлаа хэлж байгааг хэрхэн мэдэх вэ?

Filmed: 2016-02-18

Readability: 4.2

8,673,675 views

Хүүхдүүд худал хэлэхдээ муу юу? Та үнэхээр худлаа хэлж байгааг нь мэдэх үү? Хүний хөгжлийн судлаач Кан Ли нь хүүхэд худлаа ярьж байхдаа биенд нь ямар өөрчлөлт гардгийг судалдаг. Түүний хэлснээр, хүүхдүүд маш их худлаа ярьдгаас гадна, бүр хоёр наснаасаа эхлэх нь ч бий бөгөөд үүндээ гарамгай сайн байдаг гэнэ. Түүнийхээр бол бид хүүхдээ худлаа ярьж эхлэхэд нь баярлах хэрэгтэй ба тэрээр үүн дээр суурилсан нуугдмал сэтгэл хөдлөлийг илрүүлэх зарчимаар ажилладаг худал хэлснийг тогтоох нэгэн шинэ технологийг танилцуулж байна.

Kang Lee - Developmental researcher
Kang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13

Hi.

0

1112

1325

Сайн байцгаана уу?

00:14

Let me ask the audience a question:

1

2461

2346

Би та нараас нэг юм асууя.

00:16

Did you ever lie as a child?

2

4831

2195

Та нар хүүхэд байхдаа
худлаа ярьж байсан уу?

00:19

If you did, could you please
raise your hand?

3

7050

2667

Тийм бол гараа өргөнө үү.

00:23

Wow! This is the most honest
group of people I've ever met.

4

11145

3454

Хөөх, энэ миний харж байсан хамгийн
шударга баг байна.

00:26

(Laughter)

5

14623

1957

(Инээд)

00:28

So for the last 20 years,

6

16604

1709

Сүүлийн 20 жилийн турш,

00:30

I've been studying
how children learn to tell lies.

7

18337

3415

би хүүхдүүд яаж худлаа
хэлж сурдгийг судалж байна.

00:33

And today, I'm going to share with you

8

21776

2304

Өнөөдөр би та бүхэнтэй

00:36

some of the discoveries we have made.

9

24104

2162

хийсэн зарим нээлтээсээ хуваалцах болно.

00:38

But to begin, I'm going to tell you
a story from Mr. Richard Messina,

10

26624

4925

Харин эхлээд ноён Ричард Мессинагийн
нэгэн түүхийг ярьж өгье.

00:43

who is my friend and an elementary
school principal.

11

31573

3129

Тэр бол миний найз,
бас нэгэн бага сургуулийн захирал.

00:47

He got a phone call one day.

12

35266

1561

Нэг өдөр түүнд дуудлага иржээ.

Залгасан хүн нь хэлэхдээ:

00:51

The caller says,

13

39279

1151

00:52

"Mr. Messina, my son Johnny
will not come to school today

14

40454

3882

"Ноён Мессина, миний хүү Жонни
өвдсөн учраас өнөөдөр

00:56

because he's sick."

15

44360

1463

сургуульдаа явж чадахгүй нь" гэв.

00:58

Mr. Messina asks,

16

46498

1736

Ноён Мессинаг

01:00

"Who am I speaking to, please?"

17

48258

2014

"Та хэн билээ?" гэхэд

01:02

And the caller says,

18

50788

1490

нөгөө хүн:

01:04

"I am my father."

19

52302

1665

"Би миний аав байна" гэх нь тэр.

01:05

(Laughter)

20

53991

2787

(Инээд)

01:10

So this story --

21

58227

1682

Энэхүү түүх...

01:11

(Laughter)

22

59933

1532

(Инээд)

01:13

sums up very nicely
three common beliefs we have

23

61489

4310

бидний хүүхэд болон
тэдний худал ярьдаг талаарх

01:17

about children and lying.

24

65823

1859

гурван нийтлэг
ойголтыг нэгтгэж өгсөн.

01:20

One, children only come to tell lies

25

68140

4631

Нэгт, хүүхдүүд бага ангид орсоныхоо

01:24

after entering elementary school.

26

72795

2268

дараа л худлаа ярьж эхэлдэг.

01:27

Two, children are poor liars.

27

75552

2311

Хоёрт, хүүхдүүд худлаа хэлэхдээ муу.

01:29

We adults can easily detect their lies.

28

77887

2857

Томчууд бид худлаа хэлж байгааг нь
дорхноо мэдэх боломжтой.

01:32

And three, if children lie
at a very young age,

29

80768

4038

Гуравт нь, хэрвээ хүүхдүүд маш бага
наснаасаа худлаа ярьвал

01:36

there must be some
character flaws with them,

30

84830

2849

тэдний зан аашинд ямар нэг
дутагдал байгаа ба

01:39

and they are going to become
pathological liars for life.

31

87703

4049

насан туршдаа худалч болно.

01:44

Well, it turns out

32

92720

2194

Харин бодит байдал дээр

01:46

all of the three beliefs are wrong.

33

94938

2298

энэ гурван ойлголт бүгд буруу.

01:50

We have been playing guessing games

34

98617

2710

Бид дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн
хүүхдүүдтэй

01:53

with children all over the world.

35

101351

2082

таавар таах тоглоом тоглосон.

01:55

Here is an example.

36

103457

1486

Нэг жишээ дурдъя.

01:56

So in this game, we asked children
to guess the numbers on the cards.

37

104967

4365

Энэ тоглоомонд хүүхдүүд картан дээр
байгаа тоог таах ёстой.

02:01

And we tell them if they win the game,

38

109958

2878

Тэгээд тэдэнд хэрвээ хожвол

тэднийг маш том шагнал
хүлээж байгаа гэж хэлсэн.

02:04

they are going to get a big prize.

39

112860

2157

02:07

But in the middle of the game,

40

115525

1477

Харин тоглоомын дундуур

02:09

we make an excuse and leave the room.

41

117026

2760

бид шалтаг гарган өрөөнөөс гарна.

02:13

And before we leave the room,

42

121763

1934

Бид өрөөнөөс гарахаасаа өмнө

02:15

we tell them not to peek at the cards.

43

123721

2936

картыг нууцаар харж болохгүй гэж хэлнэ.

02:19

Of course,

44

127518

1416

Мэдээж,

02:20

we have hidden cameras in the room

45

128958

2161

тэдний хөдөлгөөн бүрийг ажихаар

02:23

to watch their every move.

46

131143

1795

нууц камернуудыг өрөөнд байрлуулсан.

02:26

Because the desire
to win the game is so strong,

47

134216

3417

Тоглоомонд ялах хүсэл
маш хүчтэй байсан учраас

02:29

more than 90 percent of children will peek

48

137657

3486

хүүхдүүдийн 90 гаруй хувь нь
биднийг өрөөнөөс гарангуут

02:33

as soon as we leave the room.

49

141167

1437

нууцаар харсан.

02:34

(Laughter)

50

142628

2000

(Инээд)

02:37

The crucial question is:

51

145044

1986

Гол асуулт бол

02:39

When we return and ask the children

52

147054

2748

"Биднийг эргэж ирээд тэднээс

02:41

whether or not they have peeked,

53

149826

2309

нууцаар харсан эсэхийг асуухад

02:44

will the children who peeked confess

54

152159

3052

буруугаа хүлээх үү,

02:47

or lie about their transgression?

55

155235

2578

эсвэл худлаа ярих уу?" гэдэг юм.

02:51

We found that regardless
of gender, country, religion,

56

159525

4773

Бидний олж мэдсэнээр, хүйс, улс үндэстэн,
шашин шүтлэгээс үл хамааран

02:56

at two years of age,

57

164934

1579

хоёр настайдаа

02:59

30 percent lie,

58

167188

1927

30 хувь нь худал хэлж,

03:01

70 percent tell the truth
about their transgression.

59

169139

3809

70 хувь нь үнэнээ хэлж буруугаа
хүлээдэг.

03:04

At three years of age,

60

172972

2138

Гурван настайдаа,

03:07

50 percent lie and 50 percent
tell the truth.

61

175134

3474

50 хувь нь худал,
50 хувь нь үнэнээ хэлдэг.

03:11

At four years of age,

62

179302

1899

Дөрөвтэйдээ

03:13

more than 80 percent lie.

63

181225

1947

80-аас илүү хувь нь худлаа ярьдаг.

03:16

And after four years of age,

64

184334

2451

Харин 4 наснаас хойш

03:18

most children lie.

65

186809

1389

ихэнх хүүхдүүд худлаа ярьдаг.

03:21

So as you can see,

66

189180

1363

Таны ойлгосончлон,

03:22

lying is really a typical part
of development.

67

190567

3463

худал хэлэх нь хүүхдийн хөгжлийн үе шатны
энгийн нэг хэсэг.

03:26

And some children begin to tell lies

68

194054

2790

Зарим хүүхдүүд бүр хоёр настайгаасаа ч

03:28

as young as two years of age.

69

196868

2439

худлаа ярьж эхлэх тохиолдол ч бий.

03:32

So now, let's take a closer look
at the younger children.

70

200438

3557

Харин одоо бага насны хүүхдүүд рүү
анхаарлаа хандуулъя.

03:37

Why do some but not all
young children lie?

71

205336

3813

Яагаад зарим хүүхдүүд худлаа ярьдаг вэ?

03:42

In cooking, you need good ingredients

72

210184

3329

Гоё хоол хийхийн тулд

сайн жор хэрэгтэй.

03:45

to cook good food.

73

213537

1613

03:47

And good lying requires
two key ingredients.

74

215793

4563

Сайн худлаа ярихын тулд хоёр
гол орц шаардлагатай.

03:53

The first key ingredient
is theory of mind,

75

221109

4110

Эхнийх нь бодлын онол буюу

03:57

or the mind-reading ability.

76

225243

1835

бодол унших чадвар.

03:59

Mind reading is the ability to know

77

227768

2078

Бодол унших гэдэг нь

04:01

that different people have
different knowledge about the situation

78

229870

4608

өөр өөр хүмүүс тухайн нөхцөл байдлын
мэдлэг хоорондоо ялгаатай гэдгийг

04:06

and the ability to differentiate
between what I know

79

234502

3801

ойлгох чадвар ба миний болон таны
мэдлэг юугаараа ялгаатайг

04:10

and what you know.

80

238327

1223

мэдэх чадварыг хэлнэ.

04:11

Mind reading is important for lying

81

239914

2247

Бодол унших чаддаг байх худлаа ярихад
маш чухал

04:14

because the basis of lying is that I know

82

242185

3847

учир нь үүний үндэс нь
миний мэдэж байгааг

04:18

you don't know

83

246056

1151

таныг мэдэхгүй гэдгийг

04:19

what I know.

84

247231

1151

би мэднэ.

Тиймээс би танд худлаа ярьж болно.

04:20

Therefore, I can lie to you.

85

248406

1371

04:23

The second key ingredient
for good lying is self-control.

86

251070

4610

Дараачийн чухал орц бол
өөрийгөө хянах чадвар.

04:27

It is the ability to control your speech,
your facial expression

87

255704

4623

Энэ бол хэл яриа, нүүрний хувирал,

04:32

and your body language,

88

260351

1540

биеийн хэлэмжээ хүнийг ятгахуйц

04:33

so that you can tell a convincing lie.

89

261915

2078

худал хэлэх хэмжээнд хянах юм.

04:36

And we found that those young children

90

264938

3726

Бидний баталснаар, бодол унших болон

04:40

who have more advanced mind-reading
and self-control abilities

91

268688

4856

өөрийгөө хянахдаа илүү сайн хүүхдүүд

04:45

tell lies earlier

92

273568

2038

эрт худлаа хэлж сурахаас гадна

04:47

and are more sophisticated liars.

93

275630

2816

илүү сайн худалчид байдаг.

04:51

As it turns out, these two abilities
are also essential for all of us

94

279887

5619

Мөн энэ хоёр чадвар
биднийг нийгэмд

04:57

to function well in our society.

95

285530

2522

илүү сайн ажиллахад
чухал үүрэг гүйцэтгэдэг байна.

05:00

In fact, deficits in mind-reading
and self-control abilities

96

288848

4335

Үнэндээ, энэ хоёр чадварын дутагдал нь

05:05

are associated with serious
developmental problems,

97

293207

3559

хүний хөгжлийн чухал эмгэгтэй холбоотой.

05:08

such as ADHD and autism.

98

296790

2759

Жишээ нь, анхаарал хомсдол ба хэт
идэвхижлийн эмгэг (ADHD), мөн аутизм.

05:13

So if you discover your two-year-old
is telling his or her first lie,

99

301893

5177

Хэрвээ танай хоёр настан анх удаагаа
худлаа ярьвал

05:19

instead of being alarmed,

100

307094

1984

аюулын харанга дэлдэхийн оронд

05:21

you should celebrate --

101

309102

1492

тэмдэглэх хэрэгтэй!

05:22

(Laughter)

102

310618

1522

(Инээд)

05:24

because it signals that your child
has arrived at a new milestone

103

312164

5730

Яагаад гэвэл таны хүүхэд хөгжлийнхөө
нэг шинэ шатанд

05:29

of typical development.

104

317918

1635

ирсэн байна шүү дээ.

05:33

Now, are children poor liars?

105

321085

3136

Тэгэхээр хүүхдүүд худлаа ярихдаа муу юу?

05:36

Do you think you can easily
detect their lies?

106

324878

2994

Та тэдний худлаа ярьж байгааг амархан
илрүүлж чадах уу?

05:40

Would you like to give it a try?

107

328745

1678

Оролдоод үзмээр байна уу?

05:42

Yes? OK.

108

330921

1480

Тийм гэж үү? За.

05:44

So I'm going to show you two videos.

109

332425

2139

Би одоо хоёр бичлэг үзүүлнэ.

05:47

In the videos,

110

335024

1151

Эдгээр бичлэгт

05:48

the children are going to respond
to a researcher's question,

111

336199

3057

хүүхдүүд судлаачийн
"Чи нууцаар харсан уу?" гэдэг

05:51

"Did you peek?"

112

339280

1482

асуултад хариулах болно.

05:52

So try to tell me

113

340786

1554

Та нар надад

05:54

which child is lying

114

342364

1398

хэн нь худлаа,

05:55

and which child is telling the truth.

115

343786

2110

хэн нь үнэн хэлснийг хэлээрэй.

05:58

Here's child number one.

116

346272

1719

Энэ эхний хүүхэд.

06:00

Are you ready?

117

348991

1237

Бэлэн үү?

06:03

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

118

351006

1920

(Бичлэг) Том хүн: Чи харсан уу?
Хүүхэд: Үгүй.

06:05

Kang Lee: And this is child number two.

119

353619

2236

Кан Ли: Энэ хоёр дахь хүүхэд.

06:09

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

120

357501

2192

(Бичлэг) Том хүн: Чи харсан уу?
Хүүхэд: Үгүй.

06:13

KL: OK, if you think
child number one is lying,

121

361296

3587

КЛ: За, хэрвээ та эхний хүүхдийг
худлаа ярьж байна гэж бодож байвал

06:16

please raise your hand.

122

364907

1687

гараа өргөнө үү.

06:20

And if you think child number two
is lying, please raise your hand.

123

368401

3552

Хэрвээ хоёр дахь хүүхдийг худлаа хэлсэн
гэвэл гараа өргөнө үү.

06:25

OK, so as a matter of fact,

124

373593

2474

Тэгэхээр яг үнэндээ

06:28

child number one is telling the truth,

125

376091

2937

эхний хүүхэд үнэн хэлж,

06:31

child number two is lying.

126

379052

2029

хоёр дахь хүүхэд худлаа ярьж байна.

06:34

Looks like many of you are terrible
detectors of children's lies.

127

382124

3230

Та нарын олонх нь хүүхдийн
хэлсэн худлыг ялгахдаа маруухан юм байна.

06:37

(Laughter)

128

385378

2478

(Инээд)

06:39

Now, we have played similar kinds of games

129

387880

3384

Бид ижил төрлийн тоглоомыг

06:43

with many, many adults
from all walks of life.

130

391288

4625

төрөл бүрийн амьдралтай
олон томчуудтай тоглож үзсэн.

06:48

And we show them many videos.

131

396714

2158

Бид тэдэнд олон бичлэг үзүүлдэг.

06:51

In half of the videos, the children lied.

132

399347

2549

Тэн хагас бичлэг дээр нь хүүхдүүд
худал хэлдэг.

06:53

In the other half of the videos,
the children told the truth.

133

401920

3267

Нөгөө хагас дээр нь үнэнээ хэлдэг.

06:58

And let's find out
how these adults performed.

134

406529

2857

Тэдгээр томчууд хэр амжилттай
байсныг харцгаая.

07:02

Because there are as many liars
as truth tellers,

135

410319

3855

Худал болон үнэн хэлсэн хүүхдийн тоо
яг адилхан учраас

07:06

if you guess randomly,

136

414198

2399

тохиолдлоор таасан ч

07:08

there's a 50 percent chance
you're going to get it right.

137

416621

4070

зөв таах 50 хувийн л магадлал байгаа.

07:12

So if your accuracy is around 50 percent,

138

420715

3594

Зөв хариулт чинь 50 хувьтай байвал

07:16

it means you are a terrible detector
of children's lies.

139

424333

3441

та маш муу хүүхдийн
худал илрүүлэгч гэсэн үг.

07:20

So let's start with undergrads
and law school students,

140

428290

4529

Ингээд бакалаврын болон хуулийн
ангийн оюутнуудаас эхэлье.

07:24

who typically have
limited experience with children.

141

432843

3672

Тэдэнд ихэвчлэн хүүхэдтэй ажиллаж байсан
туршлага бага байдаг.

07:30

No, they cannot detect children's lies.

142

438038

1962

Тийм ээ, тэд илрүүлж чаддаггүй.

07:32

Their performance is around chance.

143

440024

2214

Тэдний үзүүлэлт тохиолдлын
хэмжээнд л байсан.

07:34

Now how about social workers
and child-protection lawyers,

144

442262

5229

Тэгвэл өдөр бүр хүүхэдтэй ажилладаг

07:39

who work with children on a daily basis?

145

447515

2674

нийгмийн ажилтан, хүүхэд хамгааллын
хуульч нар яах бол?

07:42

Can they detect children's lies?

146

450213

2087

Тэд илрүүлж чадах болов уу?

07:45

No, they cannot.

147

453624

1151

Үгүй дээ, чадахгүй.

07:46

(Laughter)

148

454799

1045

(Инээд)

07:47

What about judges,

149

455868

1472

Тэгвэл худалч хүмүүстэй

07:49

customs officers

150

457364

1800

өдөр бүр харьцдаг

шүүгч, гаалийн байцаагч, цагдаа нар

07:51

and police officers,

151

459188

1858

07:53

who deal with liars on a daily basis?

152

461070

2643

яах бол?

07:55

Can they detect children's lies?

153

463737

1917

Тэд илрүүлж чадах уу?

07:58

No, they cannot.

154

466800

1214

Үгүй ээ, чадахгүй.

08:00

What about parents?

155

468430

1186

Эцэг, эхчүүд яах вэ?

08:01

Can parents detect other children's lies?

156

469640

3014

Эцэг, эхчүүд бусад хүүхдүүдийн худал хэлж
байгааг мэдэх үү?

08:05

No, they cannot.

157

473898

1238

Үгүй ээ, мэдэхгүй.

08:07

What about, can parents
detect their own children's lies?

158

475821

3585

Тэгвэл өөрсдийн хүүхдийн
худал ярьсныг мэдэх болов уу?

08:13

No, they cannot.

159

481208

1201

Үгүй ээ, мэдэхгүй.

08:14

(Laughter) (Applause)

160

482433

3476

(Инээд) (Алга ташилт)

08:17

So now you may ask

161

485933

1547

Одоо харин та нар

08:20

why children's lies
are so difficult to detect.

162

488504

3632

яагаад хүүхдийн худлаа хэлснийг мэдэхэд
ийм хэцүү юм бол гэж асууж магадгүй.

08:24

Let me illustrate this
with my own son, Nathan.

163

492958

3012

Би өөрийн хүү Натантай хамт
үүнийг харуулъя.

08:27

This is his facial expression

164

495994

2169

Энэ түүний худлаа ярьж байхдаа гаргадаг

08:30

when he lies.

165

498187

1384

нүүрний хувирал.

08:31

(Laughter)

166

499595

2206

(Инээд)

08:33

So when children lie,

167

501825

1602

Тэгэхээр хүүхдүүд энэ үед

08:35

their facial expression
is typically neutral.

168

503451

3156

нүүрний хувирал нь өөрчлөгддөггүй.

08:39

However, behind this neutral expression,

169

507123

3460

Гэхдээ үүний цаана

08:42

the child is actually experiencing
a lot of emotions,

170

510607

3326

хүүхэд маш их сэтгэл хөдлөлийг
мэдэрч байдаг.

08:45

such as fear, guilt, shame

171

513957

3855

Жишээ нь, айх, гэмших, ичих,

08:49

and maybe a little bit of liar's delight.

172

517836

3096

магадгүй бага зэрэг таашаал.

08:52

(Laughter)

173

520956

2702

(Инээд)

08:55

Unfortunately, such emotions
are either fleeting or hidden.

174

523682

4840

Харамсалтай нь, эдгээр сэтгэл хөдлөл
зурвасхан өнгөрөх эсвэл нуугдмал байдаг.

09:00

Therefore, it's mostly invisible to us.

175

528546

3099

Тиймээс бидэнд ихэнхдээ анзаарагддаггүй.

09:03

So in the last five years,

176

531669

1359

Сүүлийн таван жилийн турш

09:05

we have been trying to figure out a way
to reveal these hidden emotions.

177

533052

3896

бид эдгээр нуугдмал сэтгэл хөдлөлийг
ил гаргах арга олохыг оролдсон.

09:08

Then we made a discovery.

178

536972

1514

Тэгээд бид нэг нээлт хийсэн.

09:11

We know that underneath our facial skin,

179

539273

3185

Бидний нүүрний арьсны доор

09:14

there's a rich network of blood vessels.

180

542482

3394

судасны нягт сүлжээ байдгийг бид мэднэ.

09:17

When we experience different emotions,

181

545900

2417

Тэгвэл бил янз бүрийн сэтгэл хөдлөл
мэдэрч байхдаа

09:20

our facial blood flow changes subtly.

182

548341

2641

бидний нүүр хэсгийн цусны эргэлт
өөрчлөгддөг байна.

09:23

And these changes are regulated
by the autonomic system

183

551613

3948

Энэ өөрчлөлт нь хүний ухамсрын
хяналтаас гадуур

09:27

that is beyond our conscious control.

184

555585

2169

автономит системээр зохицуулагддаг.

09:30

By looking at facial blood flow changes,

185

558159

3823

Хүмүүсийн нүүрний цусны эргэлтийн
өөрчлөлтөөр

09:34

we can reveal people's hidden emotions.

186

562006

2697

тэдний нуугдмал сэтгэл хөдлөлийг
илрүүлж болно.

09:37

Unfortunately, such emotion-related
facial blood flow changes

187

565229

4778

Гэвч ийм төрлийн өөрчлөлт маш өнгөц учраас

09:42

are too subtle to detect by our naked eye.

188

570031

2625

энгийн нүдээр ажиглагдахгүй.

09:45

So to help us reveal
people's facial emotions,

189

573632

3768

Ингээд нүүрний сэтгэл хөдлөлийн
өөрчлөлтийг илрүүлэхийн тулд

09:49

we have developed a new imaging technology

190

577424

3034

бид шинэ дүрсний технологи болох

09:52

we call "transdermal optical imaging."

191

580482

3149

"Арьсан доорх дурант дүрс"-ийг
бүтээсэн юм.

09:56

To do so, we use a regular
video camera to record people

192

584679

3953

Ингэхийн тулд бид энгийн видео бичлэгийн
камераар хүмүүсийг

10:00

when they experience
various hidden emotions.

193

588656

3086

янз бүрийн нуугдмал сэтгэл хөдлөл
мэдэрч байхад нь бичиж авна.

10:04

And then, using our image
processing technology,

194

592385

4094

Дараа нь дүрс шинжилгээний технологио
ашиглан

10:08

we can extract transdermal images
of facial blood flow changes.

195

596503

5536

арьсан доорх цусны эргэлтийн өөрчлөлтийг
дүрсжүүлнэ.

10:16

By looking at transdermal video images,

196

604475

4272

Арьсны доорх видео бичлэгээс

10:20

now we can easily see

197

608771

1787

цусны эргэлтийг хэрхэн өөрчлөгдөхийг

10:23

facial blood flow changes associated
with the various hidden emotions.

198

611737

5631

төрөл бүрийн сэтгэл хөдлөлтэй
холбож харж чадна.

10:29

And using this technology,

199

617944

1788

Энэ технологийг ашиглан

10:31

we can now reveal the hidden emotions
associated with lying,

200

619756

4668

худлаа ярих үеийн нуугдмал
сэтгэл хөдлөлийг илрүүлж

10:36

and therefore detect people's lies.

201

624448

2910

улмаар хүмүүсийн худлаа
ярьж байгааг мэдэх болно.

10:39

We can do so noninvasively,

202

627382

2439

Энэ арга ямар нэг байдлаар халдахгүй,

10:41

remotely, inexpensively,

203

629845

2539

алсын зайнаас, өртөг багатайгаар,

10:44

with an accuracy at about 85 percent,

204

632408

3660

85 хувийн магадлалтай үүнийг гүйцэтгэнэ.

10:48

which is far better than chance level.

205

636092

2054

Тохиолдлоор таахаас хавьгүй илүү үзүүлэлт.

10:51

And in addition, we discovered
a Pinocchio effect.

206

639100

3790

Үүнээс гадна бид "Пиноккио нөлөө"-г
олж нээсэн.

10:56

No, not this Pinocchio effect.

207

644336

2055

Үгүй ээ, энэ Пиноккио нөлөө биш.

10:58

(Laughter)

208

646415

1007

(Инээд)

10:59

This is the real Pinocchio effect.

209

647446

2122

Энэ бол жинхэнэ Пиноккио нөлөө.

11:01

When people lie,

210

649592

1417

Хүмүүс худлаа хэлэхдээ,

11:03

the facial blood flow
on the cheeks decreases,

211

651033

3779

нүүрний цусны эргэлт хацар хэсэгт буурч,

11:06

and the facial blood flow
on the nose increases.

212

654836

3261

хамрын хэсэгт нэмэгддэг.

11:11

Of course, lying is not the only situation

213

659379

3507

Мэдээж худлаа хэлэх нь
нуугдмал сэтгэл хөдлөл бий болох

11:14

that will evoke our hidden emotions.

214

662910

2848

ганц тохиолдол биш.

11:17

So then we asked ourselves,

215

665782

1874

Тэгээд бид өөрсдөөсөө асуусан юм.

11:19

in addition to detecting lies,

216

667680

2347

Худлаа хэлж байгааг тогтоохоос гадна,

11:22

how can our technology be used?

217

670051

2333

бидний энэ технологийг
өөр юунд ашиглаж болох вэ?

11:25

One application is in education.

218

673027

3546

Нэг нь, сурган хүмүүжүүлэхэд ашиглах.

11:28

For example, using this technology,
we can help this mathematics teacher

219

676597

4661

Жишээ нь, энэ технологийг ашиглан бид
энэхүү тооны багшид

11:33

to identify the student in his classroom

220

681282

2907

түүний зааж байгаа
сэдвийг ойлгохгүй байгаа

11:36

who may experience high anxiety
about the topic he's teaching

221

684213

4745

ангийнх нь хүүхдийг олсноор

тэр сурагчдаа туслах боломжтой болно.

11:40

so that he can help him.

222

688982

1509

11:43

And also we can use this in health care.

223

691337

2740

Эрүүл мэндийн салбарт ч ашиглаж болно.

11:46

For example, every day I Skype my parents,

224

694101

3368

Жишээ нь, би өдөр бүр хэдэн мянган
километрийн цаана амьдардаг

11:49

who live thousands of miles away.

225

697493

2082

аав, ээжтэйгээ Skype-аар ярьдаг.

11:52

And using this technology,

226

700178

1821

Энэ технологийг ашиглан

11:54

I can not only find out
what's going on in their lives

227

702023

3482

би тэдний амьдралын сониноос
сонсоод зогсохгүй,

11:57

but also simultaneously monitor
their heart rate, their stress level,

228

705529

6302

мөн тэдний зүрхний цохилт, стрессийн
хэмжээг хянаж,

12:03

their mood and whether or not
they are experiencing pain.

229

711855

3225

сэтгэл санааны байдал, өвчин мэдэрч
байгаа эсэхийг мэдэх боломжтой.

12:07

And perhaps in the future,

230

715839

1810

Магадгүй ирээдүйд бүр

12:09

their risks for heart attack
or hypertension.

231

717673

3289

зүрхний шигдээс эсвэл цусны даралт ихсэх
эрсдлийг ч бас.

12:13

And you may ask:

232

721701

1260

Та үүнийг

12:15

Can we use this also to reveal
politicians' emotions?

233

723472

5481

улс төрчдийн сэтгэл хөдлөлийг мэдэхэд
ашиглаж болох эсэхийг асуух байх.

12:20

(Laughter)

234

728977

1540

(Инээд)

12:22

For example, during a debate.

235

730541

1854

Жишээ нь, мэтгэлцээний үеэр.

12:25

Well, the answer is yes.

236

733220

1453

Хариулт нь тийм.

12:27

Using TV footage,

237

735167

1944

Телевизийн бичлэг ашиглаад

12:29

we could detect
the politicians' heart rate,

238

737135

4046

улс төрчдийн зүрхний цохилт,

12:33

mood and stress,

239

741205

2046

сэтгэл санааны байдал, стресс,

12:35

and perhaps in the future,
whether or not they are lying to us.

240

743275

3578

мөн ирээдүйд бас худлаа хэлж байгаа
эсэхийг ч мэдэх байх.

12:39

We can also use this
in marketing research,

241

747495

2996

Маркетингийн судалгаанд,

12:42

for example, to find out

242

750515

1851

жишээ нь, хүмүүст
ямар нэг бүтээгдэхүүн

12:44

whether or not people like
certain consumer products.

243

752390

4355

таалагдаж байгаа эсэхийг мэдэхэд.

12:49

We can even use it in dating.

244

757229

2238

Болзоход хүртэл ашиглаж болно.

12:51

So for example,

245

759904

1160

Тэгэхээр, жишээ нь,

12:53

if your date is smiling at you,

246

761088

2594

болзоот хүн чинь тань руу
хараад инээмсэглэж байвал

12:55

this technology can help you to determine

247

763706

2794

энэ технологи нь та үнэхээр

12:58

whether she actually likes you

248

766524

2607

түүнд таалагдаж байна уу эсвэл

13:01

or she is just trying to be nice to you.

249

769155

2175

зүгээр л сайн хандаж байна уу
гэдгийг мэдэхэд тусална.

13:03

And in this case,

250

771864

1695

Энэ тохиолдолд,

13:05

she is just trying to be nice to you.

251

773583

1876

тэр танд зүгээр л сайн хандаж байна.

13:07

(Laughter)

252

775483

2392

(Инээд)

13:11

So transdermal optical imaging technology

253

779244

3709

Тэгэхээр арьсан доорх дурант дүрсний
технологи нь

13:14

is at a very early stage of development.

254

782977

2578

хөгжүүлэлтийнхээ эрт шатанд явж байгаа.

13:17

Many new applications will come about
that we don't know today.

255

785579

4114

Бидний өнөөдөр мэдэхгүй байгаа
маш олон ашиглах боломж гарч ирнэ.

13:22

However, one thing I know for sure

256

790293

2778

Гэхдээ миний баттай хэлж чадах
нэг зүйл бол

13:25

is that lying will never
be the same again.

257

793095

3414

худлаа ярих хэзээ ч одоогийнх шиг байхгүй.

13:28

Thank you very much.

258

796533

1158

Маш их баярлалаа.

Баярлалаа.

13:29

Xiè xie.

259

797715

1324

(Алга ташилт)

13:31

(Applause)

260

799063

3906

Translated by Tuya Bat
Reviewed by Anar-Erdene Davaasuren

ABOUT THE SPEAKER

Kang Lee - Developmental researcher
Kang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior.

Why you should listen

With an international team based at the University of Toronto, Kang Lee investigates the neurological and social basis of emerging social behaviors in young children. His two-pronged research focuses first on how and when children develop the capacity to lie, to detect liesand to feel guilty about it afterwards.

The second focus of Lee's research is facial recognition, which has led to revelations of when children develop the ability to distinguish races and has helped explain why some people occasionally see Jesus' face on a piece of toast.

More profile about the speaker
Kang Lee | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Кан Ли: Хүүхэд худлаа хэлж байгааг хэрхэн мэдэх вэ? | TED Talk | TED.com