ABOUT THE SPEAKER
Adong Judith - Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions.

Why you should listen

Founder and artistic director of Silent Voices Uganda, a nonprofit performing arts company, Adong Judith creates art that provokes meaningful conversation on issues often considered taboo.

Notable among her training programs is the annual Summer Theater Directors Apprenticeship, a two-tier program that combines production and training of ten aspiring theater directors. Originally only for Ugandans, Judith has opened the 2018 and future apprenticeships to aspiring theater directors across the African continent, who she believes share the same challenges in practicum gaps.

In 2018, Judith will be in residence at Illinois State University, where she will direct her 2016 social media buzz-stirring play, Ga-AD!, which explores spirituality and the place of women in Pentecostal churches. Her first social change play, Silent Voices, which she wrote after accidentally encountering the inescapable stories of war crime victims in her hometown of Gulu, developed at Sundance Institute’s Theater Lab, received its world premiere in 2012 at the National Theater of Uganda and was described by the Ugandan media as "the spiritual rebirth of theater since its decline due to political persecution of artists by the Idi Amin regime."

Adong’s plays are taught at Ivy League Universities including Dartmouth College and Princeton University, and she recently signed a contract with Methuen Publishers UK to publish Silent Voices in an anthology of Contemporary African Women Playwrights.

More profile about the speaker
Adong Judith | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2017

Adong Judith: How I use art to bridge misunderstanding

Adong Judith: နားလည်မှုလွဲမှားမှုကို ပေါင်းကူးပေးရန် အနုပညာကို အသုံးပြုပုံ။

Filmed:
1,006,269 views

ဒါရိုက်တာနဲ့ ပြဇာတ်ရေးဆရာမက Adong Judith ဟာ LGBTQ ရဲ့ ရပိုင်ခွင့်များမှအစ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေအဆုံး ပြဿနာမျိုးစုံ ဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးတဲ့ ဆွပေးရေး အနုပညာများကို ဖန်တီးပေးသူပါ။ တိုတောင်းလှပေမဲ့ ထက်မြက်တဲ့ ဒီဟောပြောခန်းမှာ၊ TED အဖွဲ့ဝင် တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ သူမဟာ သူမရဲ့ လက်ရာတွေ ၊"တိတ်နေကြတဲ့ အသံများ" ပြဇာတ် အပါအဝင်၊ အကြောင်းကို အသေးစိတ် ဖော်ပြထားပါတယ်။ ၎င်းဟာဆိုရင် Joseph Kony ရဲ့သူပုန်အုပ်စုကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်တဲ့ စစ်ပွဲမှာ မြောက်ပိုင်း ယုဂန်ဒါသားတွေရဲ့ ဓားစာခံတွေကို နိုင်ငံရေး၊ ဘာသာရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်များနဲ့အတူ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဆိုင်ရာ ဟောပြောချက်အတွက် အတူ စုစည်းပေးခဲ့ပါတယ်။ "အချင်းချင်းကို နားထောင်ခြင်းဟာ ပြဿနာအားလုံးကို အံ့သြဖွယ် ဖြေရှင်းမှာတင်မက လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ ပြဿနာများစွာကိုပါ အတူတကွ ဖြေရှင်းဖို့ စတင်လုပ်ဆောင်ရန် လမ်းမများကို ဖန်တီးဖို့ အခွင့်အလမ်းတစ်ခု ပေးပါလိမ့်မယ်" လို့ သူမက ဆိုထားပါတယ်။
- Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

ကျမဟာ လူမှုရေး-ပြောင်းလဲရေး ပုံပြင်များကို
ပြောပြတဲ့ စာရေးဆရာ-ဒါရိုက်တာပါ၊
00:12
I'm a writer-director
who tells social-change stories,
0
793
3920
ပုံပြင်တွေဟာ ကျမတို့ကို တို့ထိလျက်
လှုပ်ရှားစေတာကို ကျမ ယုံကြည်လို့ပါ။
00:16
because I believe stories
touch and move us.
1
4737
3246
00:20
Stories humanize
and teach us to empathize.
2
8007
3581
ပုံပြင်တွေဟာ လူသားစိတ် ဝင်လာစေလျက်
စာနာကြရန် ကျမတို့ကို သွန်သင်ပေးကြတယ်။
00:23
Stories change us.
3
11612
2058
ပုံပြင်တွေဟာ
ကျမတို့ကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်တယ်။
ကျမက ပြဇာတ်တွေ ရေးပြီး
ညွှန်ကြားပေးတဲ့ အခါမှာ၊
00:26
When I write and direct plays,
4
14144
2022
00:28
I'm amplifying voices
of disadvantaged groups,
5
16190
3549
ကျမဟာ ချို့တဲ့ကြတဲ့
အုပ်စုများရဲ့ အသံကို ချဲ့ပေးနေတာပါ၊
ယူဂန်ဒါသမ္မတဟောင်း Idi Amin လက်ထက်
အနုပညာရှင်တွေကို
00:31
I'm fighting the self-censorship
6
19763
1861
00:33
that has kept many Ugandan artists
away from social, political theater
7
21648
4913
အရေးယူခဲ့ပြီး အနုပညာရှင် အများအပြားတို့ကို
လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး စင်ပေါ်မှ
00:38
since the persecution of artists
by former Ugandan president, Idi Amin.
8
26585
5821
ပထုတ်ပစ်လိုက်ခဲ့လို့၊ ကိုယ့်ကိုကိုယ် ဆင်စာ
လုပ်မိမှာကိုလည်း တိုက်ပွဲ ဝင်နေရပါတယ်။
00:44
And most importantly,
I am breaking the silence
9
32430
4056
ပြီးတော့ အရေးကြီးဆုံးက ကျမဟာ
တားမြစ်ထားတဲ့ ပြဿနာတွေရဲ့
00:48
and provoking meaningful
conversations on taboo issues,
10
36510
3694
တိတ်ဆိတ်မှုကို ဖြိုခွင်းရင်း အဓိပ္ပါယ်
ရှိရှိ ဆွေးနွေးဖြစ်ဖို့ စွပေးနေပါတယ်၊
00:52
where often "Silence is golden"
is the rule of thumb.
11
40228
4572
"တိတ်ဆိတ်မှုဟာ ရွှေပဲ" ဆိုတဲ့
စည်းကမ်းကို လက်ခံထားကြတဲ့ နေရာတွေပါ။
00:57
Conversations are important
12
45275
2404
ဆွေးနွေးမှုတွေဟာ အရေးကြီးကြတယ်၊
00:59
because they inform
and challenge our minds to think,
13
47703
3874
၎င်းတို့က ကျမတို့ကို အသိပေးလျက်
အသိစိတ်ကို စဉ်းစားရန် စိန်ခေါ်ပြီး
01:03
and change starts with thinking.
14
51601
2428
အပြောင်းအလဲ ဆိုတာ စဉ်းစားမှုမှ စတင်လို့ပါ။
01:06
One of my struggles with activism
is its often one-sided nature
15
54974
4676
ကျမက လှုပ်ရှားမှုကို ဝင်နေရတဲ့ တိုက်ပွဲ
တခုက မတူတဲ့ ရှုထောင့်တွေကို မကြာခဏဆိုသလို
01:11
that blinds us to alternative view,
16
59674
2363
မျက်စိကန်းစေတဲ့ တဖက်သတ်ဆောင်တဲ့
သဘောထားကိုပါ၊
01:14
that numbs our empathy,
17
62061
2142
၎င်းဟာ ကျမတို့ရဲ့ စာနာစိတ်ကို ထုံလာစေလျက်၊
01:16
that makes us view those
who see issues differently
18
64227
3469
ပြဿနာတွေကို တမျိုးမြင်ကြသူတို့ကို
လျစ်လျူရှူသူတွေ၊ ကိုယ်ကိုမုန်းတီးသူတွေ၊
01:19
as ignorant, self-hating, brainwashed,
sellout or plain stupid.
19
67720
6956
ဦးနှောက် ဆေးကြောခံထားရသူတွေ၊ ငွေနဲ့ဝယ်ထား
သူတွေ ဒါမှမဟုတ် လူပြိန်းတွေလို မြင်စေတယ်။
01:26
I believe no one is ignorant.
20
74994
2523
မသိနားလည်သူ မရှိကြဘူးလို့ ကျမ ယုံကြည်တယ်။
01:29
We are all experts,
only in different fields.
21
77883
3690
ကျမတို့ အားလုံးက နယ်ပယ် အသီးသီးထဲမှာ
ကျွမ်းကျင်သူတွေပါ။
01:34
And this is why, for me, the saying
"stay in your truth" is misleading.
22
82117
5612
"ကိုယ့်အမှန်တရားပေါ်မှာ ရပ်တည်နေပါ"
အဆိုဟာ ကျမအထင် လွဲမှားနေပါတယ်။
01:40
Because if you're staying in your truth,
23
88204
2333
ကိုယ့်အမှန်တရားပေါ်မှာ ရပ်တည်နေရင်၊
01:42
isn't it logical that the person
you believe is wrong
24
90561
2968
ကိုယ်က မှားနေတယ်လို့ ယုံကြည်သူကကော
သူ့ယုံကြည်ချက်ပေါ်
01:45
is also staying in their truth?
25
93553
1921
ရပ်တည်နေတာ မဖြစ်နိုင်ဘူးလား။
01:48
So, what you have is two extremes
26
96117
2984
အဲကြောင့်၊ ကိုယ့်ဆီမှာ
ရှိနေတာက အစွန်းနှစ်ဖက်ပါ၊
01:51
that shut out all possible
avenues of conversations.
27
99125
4548
ရှိနိုင်တဲ့ ဆွေးနွေးရေး နည်းလမ်းအားလုံးကို
ပိတ်ပစ်လိုက်မှာပါ။
01:56
I create provocative theater and film
to touch, humanize
28
104061
5627
ကျမဟာ သဘောမတူကြတဲ့ ဖက်များ
စားပွဲမှာ ဝင်ထိုင်လာကြဖို့
02:01
and move disagreeing parties
to the conversation table
29
109712
4286
နားလည်မှု လွဲမှားနေတာတွေ ပေါင်းကူးပေးဖို့
အတွက် ကျမဟာ တို့ထိလျက် လူသားဆန်လာစေကြမယ့်
02:06
to bridge misunderstandings.
30
114022
2819
ဆွပေးကြမယ့် ပြဇာတ်များနဲ့
ရုပ်ရှင်တွေကို ဖန်တီးပါတယ်။
02:09
I know that listening to one another
will not magically solve all problems.
31
117826
5348
တဦးက တဦးကို နားထောင်ခြင်းက ပြဿနာအားလုံးကို
ဥုံဖွဆိုပြီး ဖြေရှင်းမပေးနိုင်တာ ကျမသိတယ်။
ဒါပေမဲ့ အဲဒါဟာ လူသားတွေရဲ့ ပြဿနာ
အများအပြားကို ဖြေရှင်းရန်
02:15
But it will give a chance
to create avenues
32
123198
2351
02:17
to start to work together to solve
many of humanity's problems.
33
125573
4709
စတင်လုပ်ကိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းကို
ဖန်တီးပေးနိုင်မှာပါ။
02:22
With my first play, "Silent Voices,"
34
130661
2584
အစိုးရနဲ့ Joseph Kony ရဲ့
LRA သူပုန်အုပ်စု အကြားက
02:25
based on interviews with victims
of the Northern Uganda war
35
133269
3610
ယူဂန်ဒါမြောက်ပိုင်း စစ်ရဲ့ သားကောင်များနဲ့
မေးမြန်းခဲ့တာတွေကို အခြေခံထားတဲ့
02:28
between the government
and Joseph Kony's LRA rebel group,
36
136903
3951
"တိတ်နေကြတဲ့ အသံများ” ဆိုတဲ့
ကျမရဲ့ ပထမဦးဆုံး ပြဇာတ်ထဲတွင် ကျမဟာ
02:32
I brought together victims,
political leaders, religious leaders,
37
140878
4762
စစ်ရဲ့ သားကောင်များအတွက် တရားမျှတမှု
ယူဆောင်ပေးနိုင်ရန် ဝေဖန်ရေး ရှုထောင့်မှ
02:37
cultural leaders, the Amnesty Commission
and transitional justice leadership
38
145664
4842
ဆွေးနွေးကြရန်၊ နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်များ၊
ဘာသာရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုခေါင်းဆောင်များ၊
02:42
for critical conversations on issues
of justice for war crime victims --
39
150530
5773
Amnesty Commissionနဲ့ ကူးပြောင်းရေးကာလ
တရားမျှတမှု ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတို့ကို
02:48
the first of its kind
in the history of Uganda.
40
156327
3453
စုစည်းနိုင်ခဲ့ရာ ယူဂန်ဒါရဲ့ သမိုင်းထဲမှာ
ပထမဦးဆုံး အကြိမ်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
02:51
And so many powerful things happened,
41
159804
3064
အားကျဖွယ် ဖြစ်ရပ်တွေ
အများကြီး ဖြစ်ပျက်လာခဲ့ကြလို့
02:54
that I can't even
cover them all right now.
42
162892
2521
ကျမ ဒီနေရာမှာ အားလုံးကို
ပြောပြဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါ။
02:57
Victims were given the opportunity
to sit at the table
43
165872
3706
သားကောင်များဟာ Amnesty Commission
ခေါင်းဆောင်တို့နဲ့ အတူ
03:01
with Amnesty Commission leadership,
44
169602
2267
စားပွဲမှာ ဝင်ထိုင်ခွင့် ရရှိခဲ့ကြပါတယ်၊
03:03
and they expressed
the big injustice they suffered
45
171893
3597
ကော်မရှင်က လျစ်လျူရှုခဲ့ပြီး
စစ်ကျူးကျော်ရေး သမားတွေအတွက်
ဖြေရှင်းညှိနှိုင်းပေးခဲ့လို့
သူတို့ခံစားခဲ့ရတဲ့
03:07
when the Commission ignored them
46
175514
1978
03:09
and instead facilitated the resettlement
of the war perpetrators.
47
177516
4912
ဧရာမ မတရားမှုတွေကို သူတို့
ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် ရရှိခဲ့ကြပါတယ်။
03:15
And the Amnesty Commission
acknowledged the victims' pain
48
183822
3676
အဲဒါနဲ့ Amnesty Commission ဟာ နစ်နာခဲ့ကြရ
သူတို့နစ်နာမှုတွေကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့ပြီး
03:19
and explained the thinking
behind their flawed approaches.
49
187522
4706
တရားနည်းလမ်း မကျခဲ့တဲ့ သူတို့ရဲ့ ချဉ်းကပ်
မှုများကို ရှင်းပြဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့ကြတယ်။
03:24
But one of the things
that has stayed with me
50
192252
2516
ဒါပေမဲ့ အခုထိ မှတ်မိနေတဲ့ အရာတခုမှာ
03:26
is when, during my Northern Uganda
tour of the play,
51
194792
3372
ကျမရဲ့ ပြဇာတ်ရဲ့ ယူဂန်ဒါ
မြောက်ပိုင်းခရီးစဉ် အတွင်းမှာ၊
03:30
a man approached me and introduced himself
52
198188
2818
လူတယောက် ကျမဆီကို လာပြီး
ကိုယ့်ကိုကိုယ် မိတ်ဆက်ပေးခဲ့လျက်
03:33
as a former rebel solder of Joseph Kony.
53
201030
3488
Joseph Konyရဲ့ သူပုန်စစ်မှုထမ်း တဦးပါ။
03:37
He told me that he didn't want me to leave
feeling disappointed,
54
205006
4151
ကျမအနေနဲ့ ကျမဖက်မှ မဆီလျော်ဘူးလို့
ထင်မိနိုင်မတဲ့ ရယ်မောမှုတွေကြောင့်
03:41
due to some of what I considered
inappropriate laughter.
55
209181
3555
စိတ်မပျက်မိရန် သူဟာ ကျမကို
အားပေးစကား ပြောခဲ့ပါတယ်။
03:45
He explained that his
was a laughter of embarrassment
56
213133
4293
သူရဲ့ ရယ်မောမှုဟာ စိတ်မလုံမှုကြောင့်
ရယ်မောမှု ဖြစ်ပြီး
03:50
and a recognition
of his own embarrassment.
57
218149
3420
သူကိုယ်တိုင်ရဲ့ စိတ်မလုံမှုကို
အသိအမှတ်ပြုမှုပါလို့ ရှင်းပြခဲ့တယ်။
03:53
He saw himself in the actors onstage
58
221593
3762
သူဟာ သူ့ကိုသူ စင်ပေါ်က ဇာတ်ကောင်တွေ
အကြားမှာ မြင်တွေ့လိုက်လို့
03:57
and saw the meaninglessness
of his past actions.
59
225379
4093
အတိတ်တုန်းက သူလုပ်ခဲ့တာတွေ
အဓိပ္ပာယ်မဲ့ခဲ့ပုံကို နားလည်မိပါတယ်။
04:02
So I say: share your truths.
60
230307
3270
အဲကြောင့် ကျမက
ကိုယ့်အမှန်တရားတွေကို မျှဝေကြပါ။
04:05
Listen to one another's truths.
61
233601
2596
တဦးရဲ့ အမှန်တရားကို တဦး
နားထောင်ကြပါလို ပြောနေတာပါ။
04:08
You will discover
a more powerfully uniting truth
62
236221
3653
ခင်ဗျားတို့ဟာ မြေကြီးခလယ်မှာ ရပ်တည်
လာစေမယ့် ပိုအားကောင်း ညီညွတ်စေမယ့်
04:11
in the middle ground.
63
239898
1420
အမှန်တရားကို သင် ရှာတွေ့လာမှာပါ။
ကျမ အမေရိက ပြည်ထောင်စုမှာ နေထိုင်ခဲ့စဉ်၊
04:14
When I lived in the USA,
64
242212
1833
04:16
many of my American friends
would be shocked at my ignorance
65
244069
3794
ကျမရဲ့ အမေရိကန် မိတ်ဆွေအများအပြားတို့က
lasagna လို လူကြိုက်များတဲ့
04:19
at fancy Western dishes
like lasagna, for instance.
66
247887
3833
အနောက်တိုင်း ဟင်းလျာတွေကို
လျစ်လျူရှုမှုကြောင့် အံ့အားသင့်ခဲ့ကြရတယ်။
04:23
(Laughter)
67
251744
1198
(ရယ်သံများ)
04:24
And my question to them would be,
68
252966
2056
ဒါပေမဲ့ ကျမကတော့ အဲဒီလိုသူတွေကို မေးတတ်တာက၊
04:27
"Well, do you know malakwang?"
69
255046
2081
"ခင်ဗျားတို့က malakwang ကို သိလား။"
04:29
And then I would tell them
about malakwang,
70
257673
3031
ပြီးရင် ကျမက သူတို့ကို malakwang
အကြောင်းကို ပြောမှာပါ၊
04:32
a fancy vegetable dish from my culture.
71
260728
3651
ကျမရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုထဲ လူကြိုက်များတဲ့
ဟင်းသီးဟင်းရွက် ဟင်းလျာ တခုပါ။
ဒီနောက်မှာ သူတို့က ကျမကို
lasagna အကြောင်းပြောကြမယ်။
04:36
And they would tell me about lasagna.
72
264403
2349
04:38
And we would leave
richer and fuller individuals.
73
266776
3849
ဒီလိုဆို ကျမတို့ဟာ ပိုကြွယ်ဝလျက်
ပြည့်စုံတဲ့ သူတွေ ဖြစ်လာကြမှာပါ။
04:43
Therefore, share your recipe truth.
74
271109
3772
အဲကြောင့် ရှင်တို့ရဲ့
အမှန်တရား ရှာနည်းကို မျှဝေကြပါ။
အဲဒီလိုဆိုရင် ဟင်းလျာဟာ
ပိုအရသာ ရှိလာမှာပါ။
04:47
It makes for a better meal.
75
275188
1945
04:49
Thank you.
76
277157
1150
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
04:50
(Applause)
77
278331
6367
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Adong Judith - Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions.

Why you should listen

Founder and artistic director of Silent Voices Uganda, a nonprofit performing arts company, Adong Judith creates art that provokes meaningful conversation on issues often considered taboo.

Notable among her training programs is the annual Summer Theater Directors Apprenticeship, a two-tier program that combines production and training of ten aspiring theater directors. Originally only for Ugandans, Judith has opened the 2018 and future apprenticeships to aspiring theater directors across the African continent, who she believes share the same challenges in practicum gaps.

In 2018, Judith will be in residence at Illinois State University, where she will direct her 2016 social media buzz-stirring play, Ga-AD!, which explores spirituality and the place of women in Pentecostal churches. Her first social change play, Silent Voices, which she wrote after accidentally encountering the inescapable stories of war crime victims in her hometown of Gulu, developed at Sundance Institute’s Theater Lab, received its world premiere in 2012 at the National Theater of Uganda and was described by the Ugandan media as "the spiritual rebirth of theater since its decline due to political persecution of artists by the Idi Amin regime."

Adong’s plays are taught at Ivy League Universities including Dartmouth College and Princeton University, and she recently signed a contract with Methuen Publishers UK to publish Silent Voices in an anthology of Contemporary African Women Playwrights.

More profile about the speaker
Adong Judith | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee