Adong Judith: How I use art to bridge misunderstanding
Adong Judith: နားလည်မှုလွဲမှားမှုကို ပေါင်းကူးပေးရန် အနုပညာကို အသုံးပြုပုံ။
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
ပြောပြတဲ့ စာရေးဆရာ-ဒါရိုက်တာပါ၊
who tells social-change stories,
လှုပ်ရှားစေတာကို ကျမ ယုံကြည်လို့ပါ။
touch and move us.
and teach us to empathize.
စာနာကြရန် ကျမတို့ကို သွန်သင်ပေးကြတယ်။
ကျမတို့ကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်တယ်။
ညွှန်ကြားပေးတဲ့ အခါမှာ၊
of disadvantaged groups,
အုပ်စုများရဲ့ အသံကို ချဲ့ပေးနေတာပါ၊
အနုပညာရှင်တွေကို
away from social, political theater
လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး စင်ပေါ်မှ
by former Ugandan president, Idi Amin.
လုပ်မိမှာကိုလည်း တိုက်ပွဲ ဝင်နေရပါတယ်။
I am breaking the silence
တားမြစ်ထားတဲ့ ပြဿနာတွေရဲ့
conversations on taboo issues,
ရှိရှိ ဆွေးနွေးဖြစ်ဖို့ စွပေးနေပါတယ်၊
is the rule of thumb.
စည်းကမ်းကို လက်ခံထားကြတဲ့ နေရာတွေပါ။
and challenge our minds to think,
အသိစိတ်ကို စဉ်းစားရန် စိန်ခေါ်ပြီး
is its often one-sided nature
တခုက မတူတဲ့ ရှုထောင့်တွေကို မကြာခဏဆိုသလို
သဘောထားကိုပါ၊
who see issues differently
လျစ်လျူရှူသူတွေ၊ ကိုယ်ကိုမုန်းတီးသူတွေ၊
sellout or plain stupid.
သူတွေ ဒါမှမဟုတ် လူပြိန်းတွေလို မြင်စေတယ်။
only in different fields.
ကျွမ်းကျင်သူတွေပါ။
"stay in your truth" is misleading.
အဆိုဟာ ကျမအထင် လွဲမှားနေပါတယ်။
you believe is wrong
သူ့ယုံကြည်ချက်ပေါ်
ရှိနေတာက အစွန်းနှစ်ဖက်ပါ၊
avenues of conversations.
ပိတ်ပစ်လိုက်မှာပါ။
to touch, humanize
စားပွဲမှာ ဝင်ထိုင်လာကြဖို့
to the conversation table
အတွက် ကျမဟာ တို့ထိလျက် လူသားဆန်လာစေကြမယ့်
ရုပ်ရှင်တွေကို ဖန်တီးပါတယ်။
will not magically solve all problems.
ဥုံဖွဆိုပြီး ဖြေရှင်းမပေးနိုင်တာ ကျမသိတယ်။
အများအပြားကို ဖြေရှင်းရန်
to create avenues
many of humanity's problems.
ဖန်တီးပေးနိုင်မှာပါ။
LRA သူပုန်အုပ်စု အကြားက
of the Northern Uganda war
မေးမြန်းခဲ့တာတွေကို အခြေခံထားတဲ့
and Joseph Kony's LRA rebel group,
ကျမရဲ့ ပထမဦးဆုံး ပြဇာတ်ထဲတွင် ကျမဟာ
political leaders, religious leaders,
ယူဆောင်ပေးနိုင်ရန် ဝေဖန်ရေး ရှုထောင့်မှ
and transitional justice leadership
ဘာသာရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုခေါင်းဆောင်များ၊
of justice for war crime victims --
တရားမျှတမှု ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတို့ကို
in the history of Uganda.
ပထမဦးဆုံး အကြိမ်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
အများကြီး ဖြစ်ပျက်လာခဲ့ကြလို့
cover them all right now.
ပြောပြဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါ။
to sit at the table
ခေါင်းဆောင်တို့နဲ့ အတူ
the big injustice they suffered
စစ်ကျူးကျော်ရေး သမားတွေအတွက်
သူတို့ခံစားခဲ့ရတဲ့
of the war perpetrators.
ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် ရရှိခဲ့ကြပါတယ်။
acknowledged the victims' pain
သူတို့နစ်နာမှုတွေကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့ပြီး
behind their flawed approaches.
မှုများကို ရှင်းပြဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့ကြတယ်။
that has stayed with me
tour of the play,
မြောက်ပိုင်းခရီးစဉ် အတွင်းမှာ၊
ကိုယ့်ကိုကိုယ် မိတ်ဆက်ပေးခဲ့လျက်
feeling disappointed,
ထင်မိနိုင်မတဲ့ ရယ်မောမှုတွေကြောင့်
inappropriate laughter.
အားပေးစကား ပြောခဲ့ပါတယ်။
was a laughter of embarrassment
ရယ်မောမှု ဖြစ်ပြီး
of his own embarrassment.
အသိအမှတ်ပြုမှုပါလို့ ရှင်းပြခဲ့တယ်။
အကြားမှာ မြင်တွေ့လိုက်လို့
of his past actions.
အဓိပ္ပာယ်မဲ့ခဲ့ပုံကို နားလည်မိပါတယ်။
ကိုယ့်အမှန်တရားတွေကို မျှဝေကြပါ။
နားထောင်ကြပါလို ပြောနေတာပါ။
a more powerfully uniting truth
လာစေမယ့် ပိုအားကောင်း ညီညွတ်စေမယ့်
would be shocked at my ignorance
lasagna လို လူကြိုက်များတဲ့
like lasagna, for instance.
လျစ်လျူရှုမှုကြောင့် အံ့အားသင့်ခဲ့ကြရတယ်။
about malakwang,
အကြောင်းကို ပြောမှာပါ၊
ဟင်းသီးဟင်းရွက် ဟင်းလျာ တခုပါ။
lasagna အကြောင်းပြောကြမယ်။
richer and fuller individuals.
ပြည့်စုံတဲ့ သူတွေ ဖြစ်လာကြမှာပါ။
အမှန်တရား ရှာနည်းကို မျှဝေကြပါ။
ပိုအရသာ ရှိလာမှာပါ။
ABOUT THE SPEAKER
Adong Judith - Playwright, filmmakerAdong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions.
Why you should listen
Founder and artistic director of Silent Voices Uganda, a nonprofit performing arts company, Adong Judith creates art that provokes meaningful conversation on issues often considered taboo.
Notable among her training programs is the annual Summer Theater Directors Apprenticeship, a two-tier program that combines production and training of ten aspiring theater directors. Originally only for Ugandans, Judith has opened the 2018 and future apprenticeships to aspiring theater directors across the African continent, who she believes share the same challenges in practicum gaps.
In 2018, Judith will be in residence at Illinois State University, where she will direct her 2016 social media buzz-stirring play, Ga-AD!, which explores spirituality and the place of women in Pentecostal churches. Her first social change play, Silent Voices, which she wrote after accidentally encountering the inescapable stories of war crime victims in her hometown of Gulu, developed at Sundance Institute’s Theater Lab, received its world premiere in 2012 at the National Theater of Uganda and was described by the Ugandan media as "the spiritual rebirth of theater since its decline due to political persecution of artists by the Idi Amin regime."
Adong’s plays are taught at Ivy League Universities including Dartmouth College and Princeton University, and she recently signed a contract with Methuen Publishers UK to publish Silent Voices in an anthology of Contemporary African Women Playwrights.
Adong Judith | Speaker | TED.com