TEDxRiodelaPlata
Carina Morillo: To understand autism, don't look away
Carina Morillo: အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာကို နားလည်ဖို့ မျက်နှာမလွှဲပါနဲ့။
Filmed:
Readability: 2.9
673,429 views
Carina Morillo ဟာ သူမရဲ့သား Ivan ရောဂါစပေါ်တော့ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာအကြောင်းကို ဘာမှ မသိသလောက်ပါ။ သူ စကားမပြောဘူး ဒါမှမဟုတ် စကားလုံးတွေကို မတုံ့ပြန်ဘူးဆိုတာ လောက်ဖြစ်ပြီး သူနဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့အတွက် အခြားနည်းလမ်းတွေ ရှာခဲ့ရပါတယ်။ သူနဲ့အတူလိုက်ပြီး သိချင်စိတ်ဖြစ်ခြင်းကနေ သူမရဲ့သားကို ဖွံ့ဖြိုးရှင်သန်စေဖို့ အထောက်အကူပေးဖို့ ဘယ်လို သူမလေ့လာ သင်ယူခဲ့တယ်ဆိုတာကို မျှဝေထားပါတယ်။
Carina Morillo - Autism advocate
Carina Morillo is an advocate for the social inclusion of people with autism. Full bio
Carina Morillo is an advocate for the social inclusion of people with autism. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
"Look at me!"
0
1278
1379
"ငါ့ကို ကြည့်"
00:16
That phrase turned me
into an eye-contact coach.
into an eye-contact coach.
1
4676
4625
ဒီစကားစုက ကျွန်မကို မျက်လုံးချင်း
ဆက်သွယ်တဲ့ နည်းပြဖြစ်စေခဲ့တယ်။
ဆက်သွယ်တဲ့ နည်းပြဖြစ်စေခဲ့တယ်။
00:22
I'm the mother of Ivan; he's 15 years old.
2
10795
2944
ကျွန်မက Ivan ရဲ့အမေပါ၊ သူက ၁၅ နှစ်သားပါ။
00:26
Ivan has autism,
3
14519
1944
သူ့မှာ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှိတယ်။
00:28
he doesn't speak,
4
16487
1545
သူ စကားမပြောတတ်ဘူး၊
00:30
and he communicates through an iPad,
5
18056
1990
ရုပ်ပုံတွေမှာ တည်ရှိတဲ့
00:32
where his whole universe of words
exists in images.
exists in images.
6
20070
3872
သူ့ရဲ့ စကားလုံးတွေရဲ့ စကြာဝဠာ တစ်ခုလုံးရှိ
ရာ iPad ကနေ ဆက်သွယ်ပါတယ်။
ရာ iPad ကနေ ဆက်သွယ်ပါတယ်။
00:37
He was diagnosed
when he was two and a half.
when he was two and a half.
7
25947
4542
သူ နှစ်နှစ်ခွဲမှာ ရောဂါပေါ်ခဲ့တာပါ။
00:43
I still remember that day painfully.
8
31707
4013
အဲဒီနေ့ကို နာကျင်စွာပဲ
ကျွန်မ အမှတ်ရနေဆဲပါ။
ကျွန်မ အမှတ်ရနေဆဲပါ။
00:49
My husband and I felt really lost;
9
37479
2733
ကျွန်မတို့ဟာ တကယ်
ဆုံးရှုံးမှု ခံစားရတယ်၊
ဆုံးရှုံးမှု ခံစားရတယ်၊
00:53
we didn't know where to begin.
10
41489
2178
ဘယ်က စရမှန်း မသိခဲ့ကြဘူးလေ။
00:56
There was no internet,
11
44940
2425
အင်တာနက်က မရှိခဲ့
00:59
you couldn't Google information,
12
47389
2430
သတင်းအချက်အလက်ကို ရှာလို့မရခဲ့တော့
01:02
so we made those first steps
13
50705
1977
အလိုလိုသိစိတ် သက်သက်ကနေ
01:05
out of sheer intuition.
14
53619
2126
ဒီပထမ ခြေလှမ်းတွေ လှမ်းခဲ့တယ်။
01:09
Ivan would not maintain eye contact,
15
57849
2090
Ivan က မျက်လုံးချင်း အဆုံမခံခဲ့ဘူး၊
01:13
he had lost the words that he did know,
16
61011
2249
သူသိခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေ ပျောက်ဆုံးခဲ့ကာ
01:16
and he didn't respond to his name
or to anything we asked him,
or to anything we asked him,
17
64284
3977
စကားလုံးတွေဟာ ဆူညံသံလို သူ့အမည်(သို့)
01:21
as if words were noise.
18
69069
2287
ကျွန်မတို့ မေးတဲ့တစ်ခုခုကို
မတုံ့ပြန်ခဲ့ဘူးလေ။
မတုံ့ပြန်ခဲ့ဘူးလေ။
01:25
The only way I could know
19
73467
3908
သူဖြစ်နေတာနဲ့ သူခံစားရတာကို
01:30
what was going on with him,
20
78017
1618
ကျွန်မသိနိုင်တဲ့
01:32
what he felt,
21
80303
1499
တစ်ခုတည်းသော နည်းလမ်းက
01:34
was looking him in the eye.
22
82337
1859
သူ့မျက်လုံးထဲကို ကြည့်နေခြင်းပါ။
01:37
But that bridge was broken.
23
85809
2153
ဒါပေမဲ့ ဒီတံတားက ကျိုးနေတယ်။
01:42
How could I teach him about life?
24
90621
2431
သူ့ကို ဘဝအကြောင်း ဘယ်လိုသင်ပေးနိုင်မလဲ။
01:47
When I did things he liked,
he would look at me,
he would look at me,
25
95519
3908
သူကြိုက်တာတွေ လုပ်ပေးတဲ့အခါ
ကျွန်မကို သူက ကြည့်တော့
ကျွန်မကို သူက ကြည့်တော့
01:51
and we were connected.
26
99451
1534
ကျွန်မတို့ ဆက်သွယ်မိသွားတယ်ပေါ့။
01:53
So I dedicated myself
to working with him on those things,
to working with him on those things,
27
101885
3568
ဒါနဲ့ ဒီအရာတွေကို သူနဲ့တွဲလုပ်ဖို့
ကိုယ့်ကိုယ်ကို ရည်စူးခဲ့တယ်။
ကိုယ့်ကိုယ်ကို ရည်စူးခဲ့တယ်။
01:57
so we would have more and more
eye-contact moments.
eye-contact moments.
28
105477
4329
ဒါနဲ့ ကျွန်မတို့ မျက်လုံးချင်း ဆက်သွယ်တဲ့
ကာလတွေ ပိုများများလာခဲ့တယ်။
ကာလတွေ ပိုများများလာခဲ့တယ်။
02:03
We would spend hours and hours playing tag
with his older sister, Alexia,
with his older sister, Alexia,
29
111290
6521
သူ့ရဲ့ အစ်မ Alexia နဲ့အတူ နာရီများစွာ
ကျွန်မတို့ လိုက်တမ်းပြေးတမ်း ကစားခဲ့တယ်။
ကျွန်မတို့ လိုက်တမ်းပြေးတမ်း ကစားခဲ့တယ်။
02:10
and when we said: "I caught you!"
30
118502
2617
"မိပြီဟေ့" လို့ ကျွန်မတို့ ပြောတဲ့အခါ
02:14
he would look around for us,
31
122186
1694
သူဟာ ကျွန်မတို့ကို ပတ်ပြီးရှာနေတော့
02:16
and at that moment,
I could feel he was alive.
I could feel he was alive.
32
124970
4739
အဲဒီအခိုက်မှာ သူ အသက်ရှိသေးတာကို
ကျွန်မခံစားလို့ရတယ်။
ကျွန်မခံစားလို့ရတယ်။
02:25
We also hold a record for hours spent
in a swimming pool.
in a swimming pool.
33
133088
4927
ရေကူးကန်က နာရီတွေကို မှတ်ထားသေးတယ်
02:31
Ivan always had a passion for water.
34
139182
3356
Ivan က အမြဲပဲ ရေဆို အရမ်းကြိုက်တာလေ။
02:35
I remember when he was two and a half,
35
143834
2857
သူနှစ်နှစ်ခွဲအရွယ်က မိုးရွာတဲ့
ဆောင်းတွင်း တစ်နေ့မှာ
ဆောင်းတွင်း တစ်နေ့မှာ
02:39
on a rainy winter day,
36
147761
3300
သူ့ကို မိုးလုံလေလုံ ရေကူးကန်တစ်ခုကို
02:43
I was taking him to an indoor pool,
37
151085
2476
ခေါ်သွားတာ မှတ်မိတယ်၊
02:45
because even on rainy days
we'd go swimming.
we'd go swimming.
38
153585
2650
မိုးရွာတဲ့နေ့တွေမှာတောင်
ကျွန်မတို့က ရေကူးကန်သွားတာလေ။
ကျွန်မတို့က ရေကူးကန်သွားတာလေ။
02:49
We were on the highway,
and I took the wrong exit.
and I took the wrong exit.
39
157823
3688
ကျွန်မတို့တွေ အဝေးပြေးလမ်းပေါ်မှာ
ထွက်ပေါက်မှားခဲ့တယ်။
ထွက်ပေါက်မှားခဲ့တယ်။
02:54
He burst into tears and cried
inconsolably, nonstop,
inconsolably, nonstop,
40
162295
3942
သူက မျက်ရည်ပေါက်ပေါက်ကျပြီး
ချော့မရအေင် မရပ်မနား ငိုတာ
ချော့မရအေင် မရပ်မနား ငိုတာ
02:58
until I turned back.
41
166261
1520
ပြန်မလှည်ခင်အထိလေ။
03:00
Only then did he calm down.
42
168536
1622
အဲဒီတော့မှပဲ သူငြိမ်ကျသွားတယ်။
03:03
How was it possible
that a two and a half year old
that a two and a half year old
43
171528
3696
နှစ်နှစ်ခွဲသားလေးက သူ့နာမည်ကို မတုံ့ပြန်တာ
03:07
didn't respond to his own name,
44
175248
1807
ဘယ်လိုဖြစ်ရတာလဲ။
03:09
yet in the middle of the rain and fog,
where I couldn't see anything,
where I couldn't see anything,
45
177851
4124
ကျွန်မ ဘာမှ မမြင်ရတဲ့
မိုးနဲ့ မြူခိုးကြားမှာ
မိုးနဲ့ မြူခိုးကြားမှာ
03:13
he knew the exact route?
46
181999
4306
သူက လမ်းကြောင်းကို အတိအကျသိတာလေ။
03:21
That's when I realized that Ivan
had an exceptional visual memory,
had an exceptional visual memory,
47
189066
3440
အဲဒီအချိန် သဘောပေါက်လိုက်တာက
Ivan ဟာ သူမတူတဲ့ အမြင်ပိုင်းမှတ်ဉဏ်ရှိပြီး
Ivan ဟာ သူမတူတဲ့ အမြင်ပိုင်းမှတ်ဉဏ်ရှိပြီး
03:25
and that that would be my way in.
48
193542
3400
ဒါဟာ ကျွန်မ လုပ်ရမယ့်ဟာဆိုတာပါ။
03:29
So I started taking
pictures of everything,
pictures of everything,
49
197827
2370
ဒါနဲ့ အရာတိုင်းကို ဓာတ်ပုံတွေ စရိုက်ပြီး
03:32
and teaching him what life was like,
50
200868
2146
သူ့ကို တစ်ပုံချင်းပြကာ ဘဝဆိုတာဘယ်လိုဆိုတာ
03:35
showing it to him, picture by picture.
51
203038
3590
သူကို သင်ပေးခဲ့တယ်။
03:39
Even now, it's the way Ivan communicates
52
207758
4698
အခုမှ ဒါဟာ Ivan လိုချင်တဲ့၊
03:44
what he wants,
53
212480
1362
သူလိုအပ်တဲ့၊
03:46
what he needs
54
214311
1279
သူလည်းခံစားရတဲ့
03:48
and also what he feels.
55
216392
2390
ဆက်သွယ်နည်းပါ။
03:54
But it wasn't just
Ivan's eye contact that mattered.
Ivan's eye contact that mattered.
56
222023
3199
ဒါပေမဲ့ Ivan ရဲ့ မျက်လုံးချင်းဆက်သွယ်မှု
တင် အရေးပါတာ မဟုတ်ပါဘူး။
တင် အရေးပါတာ မဟုတ်ပါဘူး။
03:58
Everyone else's did, too.
57
226932
1964
အခြားလူတိုင်းလည်း လုပ်ခဲ့တာပဲလေ။
04:02
How could I make people see
not only his autism,
not only his autism,
58
230735
3990
သူ့ရဲ့ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာကို
လူတွေမြင်အောင်လုပ်တာမက၊
လူတွေမြင်အောင်လုပ်တာမက၊
04:06
but see him the person
59
234749
1396
သူ့ကို လူတစ်ယောက်လို မြင်ဖို့
04:09
and everything he can give;
60
237312
1669
သူပေးနိုင်တာ အားလုံး၊
04:12
everything he can do;
61
240316
1746
သူကြိုက်တာ၊ မကြိုက်တာတွေ
04:15
the things he likes and doesn't like,
62
243387
2638
ကျွန်မတို့ အားလုံးလိုပဲဖြစ်အောင်
04:18
just like any one of us?
63
246049
1840
ကျွန်မ ဘယ်လိုများလုပ်နိုင်လဲ။
04:21
But for that, I also had
to give of myself.
to give of myself.
64
249311
3070
ဒါပေမဲ့ ဒါအတွက်တော့
စိတ်ရောကိုယ်ပါ မြှုပ်နှံဖို့လည်းလိုပါတယ်။
စိတ်ရောကိုယ်ပါ မြှုပ်နှံဖို့လည်းလိုပါတယ်။
04:25
I had to have the strength to let him go,
65
253794
2047
သူ့ကို လွှတ်ပေးဖို့ အင်အားရှိဖို့လိုတယ်။
04:28
which was extremely difficult.
66
256896
2059
ဒါက အင်မတန် ခက်ပါတယ်၊
04:33
Ivan was 11 years old,
67
261297
1470
Ivan က ၁၁ နှစ်သားဖြစ်ပြီး
04:35
and he went for treatment
in a neighborhood near our house.
in a neighborhood near our house.
68
263755
3690
အိမ်နားက ရပ်ကွက်ထဲမှာ
ကုသဖို့ သူသွားခဲ့တယ်။
ကုသဖို့ သူသွားခဲ့တယ်။
04:40
One afternoon,
while I was waiting for him,
while I was waiting for him,
69
268793
3431
နေ့လည်ခင်းတစ်ခုမှာ
သူ့ကို ကျွန်မစောင့်နေတုန်း
သူ့ကို ကျွန်မစောင့်နေတုန်း
04:44
I went into a greengrocer,
70
272863
1336
ကုန်စိမ်းဆိုင်ထဲကိုဝင်ခဲ့တယ်
04:46
a typical neighborhood store
with a little bit of everything.
with a little bit of everything.
71
274223
3269
တိုလီမုတ်စလေးတွေ အကုန်ရှိတဲ့
တကယ့် ရပ်ကွက်ဆိုင်ပါ။
တကယ့် ရပ်ကွက်ဆိုင်ပါ။
04:50
While doing the shopping,
72
278428
1552
စျေးဝယ်နေတုန်း
04:52
I started talking to Jose, the owner.
73
280004
3210
ဆိုင်ရှင် Jose နဲ့ စကားစပြောမိတယ်။
04:56
I told him about Ivan,
74
284942
1383
သူ့ကို Ivan အကြောင်းပြောမိတယ်
04:59
that he had autism,
75
287057
1356
သူက အထီးကျန်စိတ်ဝေဒနာရှိတယ်၊
05:01
and that I wanted him to learn
to walk down the street by himself,
to walk down the street by himself,
76
289437
4268
ဘယ်သူမှ လက်မကိုင်စေပဲ လမ်းထဲမှာ သူ့ဘာသာ
05:05
without anyone holding his hand.
77
293729
2100
လမ်းလျှောက် တတ်စေချင်တယ်ပေါ့။
05:08
So I decided to ask Jose
if Thursdays around 2pm,
if Thursdays around 2pm,
78
296875
3666
ဒီတော့ ကြသပတေး နေ့လည် ၂ နာရီလောက်
Ivan လာပြီး စင်တွေပေါ်က ရေဘူးတွေ
Ivan လာပြီး စင်တွေပေါ်က ရေဘူးတွေ
05:13
Ivan could come and help him arrange
the water bottles on the shelves,
the water bottles on the shelves,
79
301509
3749
ကူစီပေးလို့ရ၊ မရ
Jose ကိုမေးဖို့ဆုံးဖြတ်တယ်
Jose ကိုမေးဖို့ဆုံးဖြတ်တယ်
05:17
because he loved to organize things.
80
305282
2315
သူက ပစ္စည်းတွေ စီတာကြိုက်တာကိုး။
05:19
And as a reward, he could buy
some chocolate cookies,
some chocolate cookies,
81
307621
3766
ဆုအနေနဲ့ ချောကလက် ကွတ်ကီးတွေ
ပေးလို့ရတယ်၊
ပေးလို့ရတယ်၊
05:23
which were his favorite.
82
311411
1746
ဒါတွေက သူ့အကြိုက်တွေလေ။
05:27
He said "yes" right away.
83
315843
1500
သူက ချက်ချင်းပဲ သဘောတူခဲ့တယ်။
05:30
So that's how it went for a year:
84
318815
3242
ဒီတော့ ဒါက တစ်နှစ်တာဖြစ်ခဲ့ပုံပါ။
05:34
Ivan would go to Jose's greengrocer,
85
322081
2290
Ivan ဟာ Jose ရဲ့ ကုန်စိမ်းဆိုင်ကိုသွား၊
05:37
help him arrange the shelves
of water bottles
of water bottles
86
325312
3444
တံဆိပ်တွေကိုတစ်ဘက်တည်းမှာ
အံကိုက်တန်းပေးကာ
အံကိုက်တန်းပေးကာ
05:40
with the labels perfectly
lined up on the same side,
lined up on the same side,
87
328780
5263
သူ့ကို ရေဘူး စင်တွေကို ကူပြီး စီပေးတယ်၊
05:46
and he would leave happy
with his chocolate cookies.
with his chocolate cookies.
88
334067
3607
သူ့အကြိုက်ဆုံး ချောကလက် ကွတ်ကီးတွေနဲ့
ပျော်ပျော်ထွက်လာတယ်။
ပျော်ပျော်ထွက်လာတယ်။
05:56
Jose is not an expert in autism.
89
344054
2420
Jose ဟာ အထီးကျန် စိတ်ဝေနာ
ကျွမ်းကျင်သူ မဟုတ်ပါဘူး။
ကျွမ်းကျင်သူ မဟုတ်ပါဘူး။
06:01
There is no need to be an expert
90
349291
2811
ကျွမ်းကျင်သူဖြစ်ဖို့ မလိုသလို
06:05
nor do anything heroic to include someone.
91
353212
3788
တစ်ယောက်ယောက် ပါဝင်စေဖို့
သူရဲကောင်းဆန်တာ တစ်ခုမှ မလုပ်ပါဘူး။
သူရဲကောင်းဆန်တာ တစ်ခုမှ မလုပ်ပါဘူး။
06:12
We just need to be there --
92
360084
1996
ကျွန်မတို့ အဲဒီမှာ ရှိရုံပါပဲ။
06:14
(Applause)
93
362515
1572
(လက်ခုပ်သံများ)
06:22
(Applause ends)
94
370942
1572
(လက်ခုပ်သံ အဆုံးသတ်သည်)
06:25
Really, no heroic deed --
95
373737
1517
သူရဲကောင်းဆန်တဲ့ လုပ်ရပ်မရှိပဲ
06:28
we simply need to be close.
96
376977
2292
အနီးကပ် ရှိဖို့ပဲလိုတာပါ။
06:33
And if we are afraid of something
97
381948
1676
ကျွန်မတို့ တစ်ခုခုကို ကြောက်ရင်
06:36
or we don't understand something,
98
384511
2184
သို့မဟုတ် တစ်ခုခုကို နားမလည်ရင်
06:38
we need to ask.
99
386719
1249
ကျွန်မတို့ မေးဖို့လိုတယ်။
06:41
Let's be curious
100
389182
1680
ဘယ်တော့မှ ဂရုမစိုက်မဖြစ်ပဲ
06:44
but never indifferent.
101
392362
3160
သိလိုစိတ်ရှိကြပါစို့။
06:50
Let's have the courage
to look each other in the eye,
to look each other in the eye,
102
398217
3550
တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး မျက်လုံးချင်း
ကြည်ဖို့ သတ္တိရှိကြပါစို့၊
ကြည်ဖို့ သတ္တိရှိကြပါစို့၊
06:56
because by looking,
103
404386
2102
အကြောင်းက ကြည့်ခြင်းကနေ
06:58
we can open a whole world to someone else.
104
406512
3073
အခြားသူလူတစ်ယောက်အတွက်
ကမ္ဘာတစ်ခုလုံးကို ဖွင့်ပေးနိုင်လို့ပါ။
ကမ္ဘာတစ်ခုလုံးကို ဖွင့်ပေးနိုင်လို့ပါ။
07:03
(Applause)
105
411142
2398
လက်ခုပ်သံများ)
07:05
(Cheers)
106
413564
2324
(ဩဘာသံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Carina Morillo - Autism advocateCarina Morillo is an advocate for the social inclusion of people with autism.
Why you should listen
Carina Morillo is a founding member and president of Fundación Brincar, a non-profit organization in Argentina that has worked since 2010 for a better quality of life of people with autism and their families.
Morillo started Fundación Brincar -- inspired by her son Ivan, who is currently 16 years old and has autism -- because she strongly believes that although life with autism can be challenging, her family and others like it have the right to be happy. In spite of its high prevalence, most people still don't know what autism is about or how to help someone with autism. The foundation offers support services and training to families and professionals, community awareness programs and art and skills training for children, youth and adults on the autism spectrum. Brincar has trained more than 15,000 professionals and families, and it currently offers support services to more than 3,000 families throughout Argentina. The foundation's free virtual library monthly reaches 400,000 people per month throughout Latin America and Spain. Brincar is also founding member of the Argentina Network of Autism, and has become one of the leading autism references for both families, health professionals and teachers in Argentina and Latin America.
Morillo is actively working on the creation of an adult life platform for living with autism. Like many parents, her main concern is who will take care of her son during his adult life. Around one-third of people with autism remain nonverbal, and one-third have an intellectual disability, requiring 24/7 support throughout their life. Existing facilities and services in Argentina and Latin America are limited to school age, with no residence or occupation solutions for anyone older than 18.
Morillo has been awarded the 2016 US Ambassador in Argentina Entrepreneur Prize and the 2014 Argentine Solidarity Prize. In April 2017, Fundación Brincar was declared of Social Interest by the Congress of the City of Buenos Aires for its open community services. Morillo holds a BS in Business Administration degree of Babson College.
Carina Morillo | Speaker | TED.com