TED2018
César Hidalgo: A bold idea to replace politicians
César Hidalgo: နိုင်ငံရေးသမားတွေကို အစားထိုးနိုင်မယ့် ရဲဝံ့တဲ့ စိတ်ကူး
Filmed:
Readability: 4.1
2,044,328 views
César Hidalgo ကျုပ်တို့ရဲ့ အလုပ်မလုပ်တော့တဲ့ နိုင်ငံရေး စနစ်ကို ကုစားနိုင်ပြီး အခြေခံမှအစ ပြင်ပေးမယ့် အကြံပေးချက် တစ်ခု ရှိပါတယ်- အဲဒါကို အလိုအလျောက်ပုံစံမျိုး လုပ်ပစ်ရန်ပါပဲ။ ရဲဝံ့လွန်းတဲ့ သူ့ဟောပြောချက်ထဲတွင်၊ သူက နိုင်ငံရေးသမားတွေကို ရှောင်ကွင်းနိုင်မယ့် စိတ်ကူးကို တင်ပြထားရာ၊ နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားတွေကို ကိုယ်ပိုင် AI ကိုယ်စားလှယ်များကို ဖန်တီးပေးလျက် ဒီမိုကရေစီ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ၎င်းတို့အား ချမှတ်ခိုင်းရန် ဖြစ်ပါတယ်။ စုပေါင်း ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ရေး နည်းသစ် တစ်ခုကို စူးစမ်းလေ့လာရင်း မိမိတို့ရဲ့ ဒီမိုကရေစီအား သိနားလည်မှုကို တိုးချဲ့လိုက်ကြပါ။
Double-click the English transcript below to play the video.
ဒီမိုကရေစီကို ကျုပ်တို့နည်းနည်းလေး
စိတ်ပျက်နေတာက
စိတ်ပျက်နေတာက
00:13
Is it just me,
0
1373
1744
00:15
or are there other people here
1
3141
2332
ကျွန်တော် တစ်ယောက်တည်းလား
00:17
that are a little bit
disappointed with democracy?
disappointed with democracy?
2
5497
2344
ဒါမှမဟုတ် ဒီ့ပြင်လူတွေကော် ဒီမှာ
ရှိကြသေးလား။
ရှိကြသေးလား။
00:20
(Applause)
3
8986
2336
(လက်ခုပ်သံများ)
00:24
So let's look at a few numbers.
4
12141
2071
ကျုပ်တို့ နံပါတ်တချို့ကို ယူကြည့်ကြပါစို့။
00:26
If we look across the world,
5
14934
2173
ကျုပ်တို့က ကမ္ဘာ့တဝမ်းကို လေ့လာကြည့်ကြပါက၊
00:29
the median turnout
in presidential elections
in presidential elections
6
17131
3892
သမ္မတရွေးကောက်ပွဲများ အတွက်
ပျမ်းမျှမဲလာကြပေးသူတို့ဟာ
ပျမ်းမျှမဲလာကြပေးသူတို့ဟာ
00:33
over the last 30 years
7
21047
1651
နောက်ဆုံး နှစ် ၃၀ အတွင်းမှာ
00:34
has been just 67 percent.
8
22722
2622
၆၇ ရာခိုင်နှုန်းပဲ ရှိခဲ့ပါတယ်။
00:38
Now, if we go to Europe
9
26329
1973
အခု ကျုပ်တို့က ဥရောပကိုယူကြည့်ရင်၊
00:40
and we look at people that participated
in EU parliamentary elections,
in EU parliamentary elections,
10
28326
4428
အီးယူပါလီမန် ရွေးကောက်ပွဲထဲ
ပါဝင်ခဲ့ကြတဲ့ လူတွေကိုကြည့်ကြည့်ပါက၊
ပါဝင်ခဲ့ကြတဲ့ လူတွေကိုကြည့်ကြည့်ပါက၊
00:44
the median turnout in those elections
11
32778
2071
အဲဒီ ရွေးကောက်ပွဲတွေ အတွက် ပျမ်းမျှကျတော့
00:46
is just 42 percent.
12
34873
2104
၄၂ ရာခိုင်နှုန်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။
00:50
Now let's go to New York,
13
38125
1669
ဆက်ပြီး နယူးယောက်ကိုသွားကြပါစို့၊
00:51
and let's see how many people voted
in the last election for mayor.
in the last election for mayor.
14
39818
4681
နောက်ဆုံး မြို့တော်ဝန် ရွေးကောက်ပွဲမှာ
မဲပေးခဲ့ကြတာ ဘယ်လောက်လဲ ကြည့်ကြရအောင်။
မဲပေးခဲ့ကြတာ ဘယ်လောက်လဲ ကြည့်ကြရအောင်။
00:56
We will find that only
24 percent of people showed up to vote.
24 percent of people showed up to vote.
15
44523
3817
မဲပေးဖို့ လာခဲ့ကြတာက လူဦးရေ အားလုံးရဲ့
၂၄ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိခဲ့ကြတာ တွေ့ရမှာပါ။
၂၄ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိခဲ့ကြတာ တွေ့ရမှာပါ။
01:01
What that means is that,
if "Friends" was still running,
if "Friends" was still running,
16
49063
3095
ဆိုလိုရင်းက "သူငယ်ချင်းတွေ" ဆက်ပြီး
အရွေးခံနေတုန်း ဆိုရင်၊
အရွေးခံနေတုန်း ဆိုရင်၊
01:04
Joey and maybe Phoebe
would have shown up to vote.
would have shown up to vote.
17
52182
3348
Joey ရယ်၊ ပြီးတော့ Phoebe တို့ဟာ
မဲပေးလို့ လာခဲ့ကြမှာပါ။
မဲပေးလို့ လာခဲ့ကြမှာပါ။
01:07
(Laughter)
18
55554
1290
(ရယ်သံများ)
01:09
And you cannot blame them
because people are tired of politicians.
because people are tired of politicians.
19
57434
4426
လူတွေက နိုင်ငံရေးသမားတွေကို စိတ်ကုန်နေကြ
တော့ သူတို့ကို အပြစ်တင်လို့ မရနိုင်ပါ။
တော့ သူတို့ကို အပြစ်တင်လို့ မရနိုင်ပါ။
ပြီးတော့ လူတွေက သူတို့ရဲ့ မိတ်ဆွေများနဲ့
မိသားစုနဲ့ ဆက်သွယ်စကားပြောဖို့
မိသားစုနဲ့ ဆက်သွယ်စကားပြောဖို့
01:13
And people are tired of other people
using the data that they have generated
using the data that they have generated
20
61884
3887
အသုံးပြုခဲ့ကြတဲ့ ဒေတာကို တခြားလူတွေက
နိုင်ငံရေး ဝါဒဖြန့်ဖို့အတွက် ရည်ရွယ်ပြီး
နိုင်ငံရေး ဝါဒဖြန့်ဖို့အတွက် ရည်ရွယ်ပြီး
01:17
to communicate with
their friends and family,
their friends and family,
21
65795
2198
01:20
to target political propaganda at them.
22
68017
2094
သုံးနေကြတာကိုလည်း လူတွေဟာ
စိတ်ကုန်နေကြပါပြီ။
စိတ်ကုန်နေကြပါပြီ။
ဒါပေမဲ့ အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြောရရင်
ဒါဟာ အသစ်အဆန်း မဟုတ်ပါဘူး။
ဒါဟာ အသစ်အဆန်း မဟုတ်ပါဘူး။
01:22
But the thing about this
is that this is not new.
is that this is not new.
23
70519
2728
ဒီခေတ်ထဲမှာ လူတွေက ခင်ဗျားတို့ကို
ဝါဒဖြန့်ဖို့ ပစ်မှတ် ထားလာကြတာက
ဝါဒဖြန့်ဖို့ ပစ်မှတ် ထားလာကြတာက
01:25
Nowadays, people use likes
to target propaganda at you
to target propaganda at you
24
73271
3225
သူတို့က ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ဇစ်ကုဒ် ဒါမှမဟုတ်
လိင် ဒါမှမဟုတ် အသက်ကို မသုံးခင်မှာပါ၊
လိင် ဒါမှမဟုတ် အသက်ကို မသုံးခင်မှာပါ၊
01:28
before they use your zip code
or your gender or your age,
or your gender or your age,
25
76520
3373
01:31
because the idea of targeting people
with propaganda for political purposes
with propaganda for political purposes
26
79917
3570
လူတွေကို နိုင်ငံရေး ရည်ရွယ်ချက်များအတွက်
ပစ်မှတ်ထားလာခြင်းဟာ နိုင်ငံရေးလိုပဲ
ပစ်မှတ်ထားလာခြင်းဟာ နိုင်ငံရေးလိုပဲ
01:35
is as old as politics.
27
83511
1592
စိတ်ကူးစောင်း မို့လို့ပါ။
01:37
And the reason why that idea is there
28
85530
2278
ပြီးတော့ အဲဒီလို စိတ်ကူးကို ဆက်သုံးနေကြတာက
01:39
is because democracy
has a basic vulnerability.
has a basic vulnerability.
29
87832
3472
ဒီမိုကရေစီဆီမှာ အခြေခံအရ
အားနည်းချက် ရှိနေလို့ပါ။
အားနည်းချက် ရှိနေလို့ပါ။
01:43
This is the idea of a representative.
30
91710
1932
အဲဒါက ကိုယ်စားပြုရေး စိတ်ကူးမို့လို့ပါ။
01:46
In principle, democracy is the ability
of people to exert power.
of people to exert power.
31
94049
3944
အခြေခံမူအရ၊ ဒီမိုကရေစီ ဆိုတာက
လူတွေရဲ့ အာဏာကို ကျင့်သုံးနိုင်စွမ်းပါ။
လူတွေရဲ့ အာဏာကို ကျင့်သုံးနိုင်စွမ်းပါ။
01:50
But in practice, we have to delegate
that power to a representative
that power to a representative
32
98017
3818
ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့မှာကျတော့ ကျုပ်တို့ဟာ
အဲဒီအာဏာကို ကျနော်တို့ကိုယ်စား
အဲဒီအာဏာကို ကျနော်တို့ကိုယ်စား
01:53
that can exert that power for us.
33
101859
2255
ကျင့်သုံးနိုင်မယ့်
ကိုယ်စားလှယ်အား လွှဲပေးရတယ်။
ကိုယ်စားလှယ်အား လွှဲပေးရတယ်။
အဲဒီ ကိုယ်စားလှယ်ဟာ
ပြဿနာ တစ်ဆို့တဲ့နေရာ၊
ပြဿနာ တစ်ဆို့တဲ့နေရာ၊
01:56
That representative is a bottleneck,
34
104561
1825
ဒါမှမဟုတ် အားနည်းတဲ့ နေရာပါ။
01:58
or a weak spot.
35
106410
1297
01:59
It is the place that you want to target
if you want to attack democracy
if you want to attack democracy
36
107731
3949
အဲဒီနေရာက ကိုယ်က ဒီမိုကရေစီကို တိုက်ခိုက်
ချင်ရင် ပစ်မှတ်ထားရမယ့် နေရာပါ၊
ချင်ရင် ပစ်မှတ်ထားရမယ့် နေရာပါ၊
02:03
because you can capture democracy
by either capturing that representative
by either capturing that representative
37
111704
3489
ကိုယ်က ဒီမိုကရေစီကို ချုပ်ကိုင်ချင်ရင်
ကိုယ်စားလှယ်ကို ထိန်းချုပ်ရမယ်၊
ကိုယ်စားလှယ်ကို ထိန်းချုပ်ရမယ်၊
02:07
or capturing the way
that people choose it.
that people choose it.
38
115217
2148
ဒါမှမဟုတ် လူတွေက သူတို့ကို
ရွေးကြပုံကို ထိန်းချုပ်ရမှာပါ။
ရွေးကြပုံကို ထိန်းချုပ်ရမှာပါ။
02:10
So the big question is:
39
118065
1416
ဒီတော့ မေစရာ မေးခွန်းကြီးက-
02:11
Is this the end of history?
40
119505
1704
ဒါဟာ သမိုင်း၏ နိဂုံးပဲလား။
02:13
Is this the best that we can do
41
121989
3103
ကျုပ်တို့ အကောင်းဆုံး လုပ်နိုင်တာက
ဒါပဲလား
ဒါပဲလား
02:17
or, actually, are there alternatives?
42
125878
3067
ဒါမှမဟုတ်၊ အခြားနည်းလမ်းတွေ ရှိကြသေးလား။
လူအချို့တို့က အခြားအစားထိုးရမယ့်
နည်းလမ်းတွေကို စဉ်းစားလာခဲ့ကြရာ၊
နည်းလမ်းတွေကို စဉ်းစားလာခဲ့ကြရာ၊
02:22
Some people have been thinking
about alternatives,
about alternatives,
43
130130
2354
02:24
and one of the ideas that is out there
is the idea of direct democracy.
is the idea of direct democracy.
44
132508
3679
စိတ်ကူး တစ်ခုက တိုက်ရိုက် ဒီမိုကရေစီ
ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးပါ။
ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးပါ။
အဲဒါက နိုင်ငံရေးသမားကို လုံးဝကို
ရှောင်နိုင်မယ့် စိတ်ကူးပါ။
ရှောင်နိုင်မယ့် စိတ်ကူးပါ။
02:28
This is the idea of bypassing
politicians completely
politicians completely
45
136790
2479
ပြည်သူတွေကို ပြဿနာအလိုက်
တိုက်ရိုက် မဲပေးစေရန် ဖြစ်ပါတယ်။
တိုက်ရိုက် မဲပေးစေရန် ဖြစ်ပါတယ်။
02:31
and having people vote directly on issues,
46
139293
2403
02:33
having people vote directly on bills.
47
141720
2265
ပြည်သူတွေ ဥပဒေမူကြမ်းတွေကို
တိုက်ရိုက် မဲပေးနိုင်ကြမှာပါ။
တိုက်ရိုက် မဲပေးနိုင်ကြမှာပါ။
သိပ်ကို ရိုးလွန်းတဲ့ စိတ်ကူးပါ၊
02:36
But this idea is naive
48
144415
1336
02:37
because there's too many things
that we would need to choose.
that we would need to choose.
49
145775
3171
ကျုပ်တို့ ရွေးပေးရမယ့် အရာတွေက
သိပ်ကို များလွန်းမှာမို့လို့ပါ။
သိပ်ကို များလွန်းမှာမို့လို့ပါ။
02:40
If you look at the 114th US Congress,
50
148970
2782
ကျုပ်တို့က ၁၁၄ ကြိမ်မြောက်
အမေရိကန် ကွန်ဂရက်ကို ကြည့်ရင်၊
အမေရိကန် ကွန်ဂရက်ကို ကြည့်ရင်၊
02:43
you will have seen that
the House of Representatives
the House of Representatives
51
151776
2487
အောက်လွှတ်တော် ဆိုရင်
ဥပဒေမူကြမ်း
ဥပဒေမူကြမ်း
02:46
considered more than 6,000 bills,
52
154287
2889
၆၀၀၀ ကျော်ကို စဉ်းစားခဲ့တာကို၊
02:49
the Senate considered
more than 3,000 bills
more than 3,000 bills
53
157200
2656
အထက်လွှတ်တော် ကျတော့
ဥပဒေမူကြမ်း ၃၀၀၀ ကျော်ကို၊
ဥပဒေမူကြမ်း ၃၀၀၀ ကျော်ကို၊
02:51
and they approved more than 300 laws.
54
159880
2808
စဉ်းစားခဲ့ကြပြီး အတည်ပြုခဲ့ကြတာ
ဥပဒေ ၃၀၀ ကျော်ခဲ့ပါတယ်။
ဥပဒေ ၃၀၀ ကျော်ခဲ့ပါတယ်။
အဲဒီလို အတည်ပြုဖို့ လူတစ်ဦးချင်းဟာ
02:54
Those would be many decisions
55
162712
1579
02:56
that each person would have to make a week
56
164315
2187
သူသိခဲ့တဲ့ ခေါင်းစီး တစ်ခုကို တစ်ပတ်လောက်
02:58
on topics that they know little about.
57
166526
2142
စဉ်းစားခဲ့ပြီး ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
တိုက်ရိုက် ဒီမိုကရေစီကို
ဖြစ်နိုင်တဲ့ အလားအလာ တစ်ခုအနေနဲ့
ဖြစ်နိုင်တဲ့ အလားအလာ တစ်ခုအနေနဲ့
03:01
So there's a big cognitive
bandwidth problem
bandwidth problem
58
169229
2281
03:03
if we're going to try to think about
direct democracy as a viable alternative.
direct democracy as a viable alternative.
59
171534
3992
ကျုပ်တို့က စဉ်းစားကြမယ်ဆိုရင် သိမြင်မှု
ဘောင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေကို ရင်ဆိုင်ကြရမယ်။
ဘောင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေကို ရင်ဆိုင်ကြရမယ်။
03:08
So some people think about the idea
of liquid democracy, or fluid democracy,
of liquid democracy, or fluid democracy,
60
176205
4435
အဲဒါကြောင့် အချို့တို့က အရည်ဒီမိုကရေစီ
ဒါမှမဟုတ် စီးဆင်းနေတဲ့ ဒီမိုကရေစီကို
ဒါမှမဟုတ် စီးဆင်းနေတဲ့ ဒီမိုကရေစီကို
ကိုယ်က ကိုယ့်နိုင်ငံရေး လုပ်ပိုင်ခွင့်တွေ
အခြားသူ တစ်ဦးအား အပ်နှံပေးလျက်
အခြားသူ တစ်ဦးအား အပ်နှံပေးလျက်
03:12
which is the idea that you endorse
your political power to someone,
your political power to someone,
61
180664
3776
ထိုသူက ပြန်ပြီး တစ်ဦးဦးအား
ပြန်အပ်နှံရေးကို စဉ်းစားလာကြတယ်။
ပြန်အပ်နှံရေးကို စဉ်းစားလာကြတယ်။
03:16
who can endorse it to someone else,
62
184464
1700
ဒီလိုနည်းဖြင့် ကျုပ်တို့ဟာ ဧရာမများပြားတဲ့
နောက်လိုက်များရဲ့ ကွန်ရက်ကို ဖန်တီးလျက်
နောက်လိုက်များရဲ့ ကွန်ရက်ကို ဖန်တီးလျက်
03:18
and, eventually, you create
a large follower network
a large follower network
63
186188
2541
03:20
in which, at the end, there's a few people
that are making decisions
that are making decisions
64
188753
3294
နောက်ဆုံးတွင် လူအနည်းငယ်တို့ကသာ
သူတို့နောက်လိုက်များ ကိုယ်စား
သူတို့နောက်လိုက်များ ကိုယ်စား
03:24
on behalf of all of their followers
and their followers.
and their followers.
65
192071
3143
လိုအပ်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို
စဉ်းစား ချမှတ်ပေးကြတာပါ။
စဉ်းစား ချမှတ်ပေးကြတာပါ။
03:28
But this idea also doesn't solve
the problem of the cognitive bandwidth
the problem of the cognitive bandwidth
66
196326
4129
ဒါပေမဲ့ ဒီယူဆချက်ကလည်း သိမြင်မှုဘောင်
ဆိုင်ရာ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းမပေးနိုင်ဘဲ
ဆိုင်ရာ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းမပေးနိုင်ဘဲ
03:32
and, to be honest, it's also quite similar
to the idea of having a representative.
to the idea of having a representative.
67
200479
3877
အမှန်စင်စစ်မှာ ကိုယ်စားလှယ်ထားရှိရေး
စိတ်ကူးနဲ့ အတော်လေး ဆင်တူပါတယ်။
စိတ်ကူးနဲ့ အတော်လေး ဆင်တူပါတယ်။
03:36
So what I'm going to do today is
I'm going to be a little bit provocative,
I'm going to be a little bit provocative,
68
204795
3468
ဒါကြောင့် ကျွန်တော် ဒီနေ့ နည်းနည်းလေး
လှုံ့ဆော်ပေးတဲ့ အနေနဲ့
လှုံ့ဆော်ပေးတဲ့ အနေနဲ့
03:40
and I'm going to ask you, well:
69
208277
2300
ကျွန်တော် ခင်ဗျားတို့ကို မေးချင်တာက-
03:42
What if, instead of trying
to bypass politicians,
to bypass politicians,
70
210601
6562
နိုင်ငံရေးသမားတွေကို ရှောင်ကွင်းဖို့
ကြိုးစားမယ့်အစား၊
ကြိုးစားမယ့်အစား၊
03:49
we tried to automate them?
71
217187
2200
သူတို့ကို အလိုအလျောက် လုပ်လာဖို့
အားထုတ်ကြမယ် ဆိုရင်ကော။
အားထုတ်ကြမယ် ဆိုရင်ကော။
03:57
The idea of automation is not new.
72
225871
2926
အလိုအလျောက် လုပ်ခိုင်းခြင်းဟာ
ဆန်းသစ်တဲ့ စိတ်ကူး မဟုတ်ပါ။
ဆန်းသစ်တဲ့ စိတ်ကူး မဟုတ်ပါ။
04:00
It was started more than 300 years ago,
73
228821
2080
အဲဒါကို လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၃၀၀ ကျော်တုန်းက
ပြင်သစ် ရက်ကန်းသမားတွေက ရက်ကန်းစင်ကို
အလိုအလျောက် လုပ်ခိုင်းစဉ် စတင်ခဲ့တာပါ။
အလိုအလျောက် လုပ်ခိုင်းစဉ် စတင်ခဲ့တာပါ။
04:02
when French weavers decided
to automate the loom.
to automate the loom.
74
230925
3068
အဲဒီစက်မှုစစ်ပွဲမှ အောင်ပွဲကို ခံယူ
ထွက်လာခဲ့သူမှာ Joseph-Marie Jacquard ပါ။
ထွက်လာခဲ့သူမှာ Joseph-Marie Jacquard ပါ။
04:06
The winner of that industrial war
was Joseph-Marie Jacquard.
was Joseph-Marie Jacquard.
75
234820
4360
သူဟာ ပြင်သစ် ရက်ကန်းသမားနဲ့
ကုန်သည် ဖြစ်ခဲ့ပြီး
ကုန်သည် ဖြစ်ခဲ့ပြီး
04:11
He was a French weaver and merchant
76
239204
1751
ရက်ကန်းစင်ကို ရေနွေးငွေ့အင်ဂျင်နဲ့
ပေါင်းစပ်ပေးလျက်
ပေါင်းစပ်ပေးလျက်
04:12
that married the loom
with the steam engine
with the steam engine
77
240979
2440
အလိုအလျောက် လုပ်ကိုင်နိုင်တဲ့
ရက်ကန်းစင်တွေကို ဖန်တီးခဲ့သူပါ။
ရက်ကန်းစင်တွေကို ဖန်တီးခဲ့သူပါ။
04:15
to create autonomous looms.
78
243443
2190
04:17
And in those autonomous looms,
he gained control.
he gained control.
79
245657
2753
အလိုအလျောက် ရက်ကန်းစင်တွေကို
သူဟာ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
သူဟာ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
04:20
He could now make fabrics that were
more complex and more sophisticated
more complex and more sophisticated
80
248434
3885
သူဟာ လူတွေရဲ့ လက်များဖြင့်
ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့တဲ့ အထည်များထက်
ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့တဲ့ အထည်များထက်
04:24
than the ones they
were able to do by hand.
were able to do by hand.
81
252343
2128
ပိုမို ရှုပ်ထွေးပြီး သိမ်မွေ့တဲ့
အထည်များကို ထုတ်လုပ်နိုင်ကြတယ်။
အထည်များကို ထုတ်လုပ်နိုင်ကြတယ်။
04:27
But also, by winning that industrial war,
82
255193
2632
ပြီးတော့ အဲဒီ စက်မှုစစ်ပွဲကို
အနိုင်ယူလိုက်တဲ့ သူဟာ
အနိုင်ယူလိုက်တဲ့ သူဟာ
04:29
he laid out what has become
the blueprint of automation.
the blueprint of automation.
83
257849
3524
အလိုအလျောက်စနစ်တွေရဲ့
ပုံကြမ်းကို ချမှတ်ပေးလိုက်တာပါ။
ပုံကြမ်းကို ချမှတ်ပေးလိုက်တာပါ။
အရာတွေကို အလိုအလျောက် လုပ်ခဲ့ပုံဟာ
နောက်ဆုံး နှစ် ၃၀၀ အတွင်းမှာ
နောက်ဆုံး နှစ် ၃၀၀ အတွင်းမှာ
04:34
The way that we automate things
for the last 300 years
for the last 300 years
84
262135
2870
04:37
has always been the same:
85
265029
1382
အစဉ်လိုလို ဆင်တူပါပဲ-
အစပိုင်းတွင် ကျနော်တို့ဟာ
လိုအပ်ချက်ကို ဖေါ်ထုတ်ကြတယ်၊
လိုအပ်ချက်ကို ဖေါ်ထုတ်ကြတယ်၊
04:39
we first identify a need,
86
267006
2509
04:41
then we create a tool
to satisfy that need,
to satisfy that need,
87
269539
3184
ပြီးရင် အဲဒီလိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးမယ့်
ကိရိယာကို ထွင်ကြတယ်၊
ကိရိယာကို ထွင်ကြတယ်၊
04:44
like the loom, in this case,
88
272747
2040
ခုနက ရက်ကန်းစင်တို့လိုပေါ့။
04:46
and then we study how people use that tool
89
274811
2391
ပြီးရင် လူတွေ အဲဒီကိရိယာကို
သုံးကြပုံကို လေ့လာပြီး
သုံးကြပုံကို လေ့လာပြီး
သုံးသူကိုပါ အလိုအလျောက်
လုပ်ဖို့ကို လေ့လာကြပါတယ်။
လုပ်ဖို့ကို လေ့လာကြပါတယ်။
04:49
to automate that user.
90
277226
1485
04:51
That's how we came
from the mechanical loom
from the mechanical loom
91
279242
3061
စက်တပ် ရက်ကန်းစင်မှ
အလိုအလျောက် ရက်ကန်းစင်သို့
အလိုအလျောက် ရက်ကန်းစင်သို့
04:54
to the autonomous loom,
92
282327
1896
ကျုပ်တို့ ကူးပြောင်းခဲ့ကြတာ
အဲဒီလိုပုံစံပါ၊
အဲဒီလိုပုံစံပါ၊
04:56
and that took us a thousand years.
93
284247
2120
ပြီးတော့ အဲဒါဟာ နှစ်ပေါင်း
တစ်ထောင် ကြာခဲ့ပါတယ်။
တစ်ထောင် ကြာခဲ့ပါတယ်။
04:58
Now, it's taken us only a hundred years
94
286391
2071
တဖန်၊ ကားကို အလားတူပုံကြမ်းကို
သုံးပြီး လုပ်ကိုင်နိုင်ဖို့ကျတော့
သုံးပြီး လုပ်ကိုင်နိုင်ဖို့ကျတော့
05:00
to use the same script
to automate the car.
to automate the car.
95
288486
3211
နှစ်ပေါင်း တစ်ရာပဲ လိုအပ်ခဲ့တယ်။
05:05
But the thing is that, this time around,
96
293286
2452
ဒါပေမဲ့ ဒီတစ်ချီတွင်ကျတော့၊
05:07
automation is kind of for real.
97
295762
2129
တကယ့်ကို အလိုအလျောက်
လုပ်ကိုင်မှုမျိုးပါ။
လုပ်ကိုင်မှုမျိုးပါ။
05:09
This is a video that a colleague of mine
from Toshiba shared with me
from Toshiba shared with me
98
297915
3321
အခုပြမယ့် ဗီဒီယိုက Toshiba မှ
ကျွန်တော့် လုပ်ဖေါ် တစ်ဦးထံမှပါ၊
ကျွန်တော့် လုပ်ဖေါ် တစ်ဦးထံမှပါ၊
05:13
that shows the factory
that manufactures solid state drives.
that manufactures solid state drives.
99
301260
3259
solid state drives တွေ ထုတ်လုပ်တဲ့
စက်ရုံကို ပြသထားပါတယ်။
စက်ရုံကို ပြသထားပါတယ်။
05:16
The entire factory is a robot.
100
304543
2018
စက်ရုံတစ်ခုလုံးကိုက ရိုဘော့ပါ။
05:18
There are no humans in that factory.
101
306585
1925
အဲဒီစက်ရုံမှာ လူသားရယ်လို့
တစ်ဦးမှ မရှိပါ။
တစ်ဦးမှ မရှိပါ။
အဲဒီလို ရိုဘော့တွေဟာ မကြာမီတွင်
05:21
And the robots are soon
to leave the factories
to leave the factories
102
309033
2221
စက်ရုံမှ ထွက်လာကြပြီး ကျုပ်တို့
ကမ္ဘာရဲ့ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာကြမယ်၊
ကမ္ဘာရဲ့ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာကြမယ်၊
05:23
and become part of our world,
103
311278
2022
05:25
become part of our workforce.
104
313324
1835
ကျုပ်တို့ရဲ့ လုပ်သားအင်အား
တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်လာမယ်။
တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်လာမယ်။
05:27
So what I do in my day job
105
315183
1773
ကျွန်တော် နေ့စဉ် လုပ်ကိုင်တာက
05:28
is actually create tools that integrate
data for entire countries
data for entire countries
106
316980
3992
တစ်နိုင်ငံလုံးအတွက် ဒေတာကို စုစည်းပေးမယ့်
ကိရိယာများကို ဖန်တီးမှုပါ၊
ကိရိယာများကို ဖန်တီးမှုပါ၊
05:32
so that we can ultimately have
the foundations that we need
the foundations that we need
107
320996
3466
လာမယ့် အနာဂတ်တွင် ခုနကလို
စက်တွေကို စီမံခန့်ခွဲဖို့ လိုအပ်နိုင်တဲ့
စက်တွေကို စီမံခန့်ခွဲဖို့ လိုအပ်နိုင်တဲ့
05:36
for a future in which we need
to also manage those machines.
to also manage those machines.
108
324486
3687
အခြေခံအုတ်မြစ်မျိုးကို
ချမှတ်ပေးနိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပါ။
ချမှတ်ပေးနိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပါ။
ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ ကျွန်တော် ဒီကို လာခဲ့တာ
နိုင်ငံများဆိုင်ရာ ဒေတာကို စုစည်းပေးမဲ့
နိုင်ငံများဆိုင်ရာ ဒေတာကို စုစည်းပေးမဲ့
05:41
But today, I'm not here
to talk to you about these tools
to talk to you about these tools
109
329195
2906
အဲဒီလို ကိရိယာတွေ
အကြောင်း ပြောပြဖို့ မဟုတ်ပါ။
အကြောင်း ပြောပြဖို့ မဟုတ်ပါ။
05:44
that integrate data for countries.
110
332125
1824
05:46
But I'm here to talk to you
about another idea
about another idea
111
334463
2622
ဒါပေမဲ့ အသိဉာဏ်အတုကို ဒီမိုကရေစီထဲမှာ
သုံးနိုင်ဖို့ကို
သုံးနိုင်ဖို့ကို
05:49
that might help us think about how to use
artificial intelligence in democracy.
artificial intelligence in democracy.
112
337109
4865
ကူညီပေးမဲ့ စိတ်ကူး အကြေင်းကို
ပြောပြဖို့ အတွက် ဒီမှာ ရပ်နေတာပါ။
ပြောပြဖို့ အတွက် ဒီမှာ ရပ်နေတာပါ။
05:53
Because the tools that I build
are designed for executive decisions.
are designed for executive decisions.
113
341998
4733
ကျွန်တော် တီထွင်တဲ့ ကိရိယာတွေဟာ အချက်အချာ
ကျတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်များ အတွက်မို့လို့ပါ။
ကျတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်များ အတွက်မို့လို့ပါ။
05:58
These are decisions that can be cast
in some sort of term of objectivity --
in some sort of term of objectivity --
114
346755
3842
ဓမ္မဓိဌာန်ကျတဲ့ ပုံစံမျိုးဖြင့်
စဉ်းစား ချမှတ်ရမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်မျိုးပါ-
စဉ်းစား ချမှတ်ရမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်မျိုးပါ-
အများပြည်သူဆိုင်ရာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရေး
ဆုံးဖြတ်ချက်များပါ။
ဆုံးဖြတ်ချက်များပါ။
06:02
public investment decisions.
115
350621
1745
06:04
But there are decisions
that are legislative,
that are legislative,
116
352885
2631
ဒါပေမဲ့ ဥပဒေပြုစုရေးဆိုင်ရာ
ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ရှိကြပါတယ်၊
ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ရှိကြပါတယ်၊
06:07
and these decisions that are legislative
require communication among people
require communication among people
117
355540
3787
ဥပဒေပြု ဆုံးဖြတ်ချက်တွေအတွက်
အမြင်မျိုးစုံ ရှိကြတဲ့ ပြည်သူတွေ အကြားမှာ
အမြင်မျိုးစုံ ရှိကြတဲ့ ပြည်သူတွေ အကြားမှာ
06:11
that have different points of view,
118
359351
1700
ဆက်သွယ် ဆွေးနွေးရန် လိုအပ်တယ်၊
06:13
require participation, require debate,
119
361075
2613
လူတွေ ပါဝင်ကြဖို့၊ ငြင်းခုံဆွေးနွေးဖို့
06:15
require deliberation.
120
363712
1478
စဉ်းစားဖို့ လိုအပ်ပါမယ်။
ပြီးတော့ ကျုပ်တို့ အချိန်အတော်ကြာ
စဉ်းစားလာခဲ့လို့ နားလည်လာတာက
စဉ်းစားလာခဲ့လို့ နားလည်လာတာက
06:18
And for a long time,
we have thought that, well,
we have thought that, well,
121
366241
2804
ဒီမိုကရေစီကို မြှင့်တင်ပေးဖို့ တကယ် လိုအပ်
တာက ပိုပြီး ဆက်သွယ် ပြောဆိုကြဖို့ပါပဲ။
တာက ပိုပြီး ဆက်သွယ် ပြောဆိုကြဖို့ပါပဲ။
06:21
what we need to improve democracy
is actually more communication.
is actually more communication.
122
369069
3460
ဒါကြောင့်မို့လို့ ဒီမိုကရေစီနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး
ကျုပ်တို့ တီထွင်ခဲ့ကြတဲ့ နည်းပညာအားလုံးဟာ၊
ကျုပ်တို့ တီထွင်ခဲ့ကြတဲ့ နည်းပညာအားလုံးဟာ၊
06:24
So all of the technologies that we have
advanced in the context of democracy,
advanced in the context of democracy,
123
372553
3709
06:28
whether they are newspapers
or whether it is social media,
or whether it is social media,
124
376286
2778
သတင်းစာတွေပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊
လူမှုမီဒီယာပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊
လူမှုမီဒီယာပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊
ကျုပ်တို့အား ပိုပြီးဆက်သွယ် ပြောဆိုဖို့
ကြိိုးပမ်းနေကြတာပါ။
ကြိိုးပမ်းနေကြတာပါ။
06:31
have tried to provide us
with more communication.
with more communication.
125
379088
2382
ဒါပေမဲ့ ကျုပ်တို့ အဲဒီလို
လုပ်ကိုင်လာခဲ့တာ ကြာပါပြီ၊
လုပ်ကိုင်လာခဲ့တာ ကြာပါပြီ၊
06:34
But we've been down that rabbit hole,
126
382103
1822
06:35
and we know that's not
what's going to solve the problem.
what's going to solve the problem.
127
383949
2748
အဲဒါက ပြဿနာကို ဖြေရှင်း
မပေးနိုင်ကြောင်း ကျုပ်တို့ သိကြတယ်။
မပေးနိုင်ကြောင်း ကျုပ်တို့ သိကြတယ်။
06:38
Because it's not a communication problem,
128
386721
1996
ဆက်သွယ်ပြောဆိုမှု ဆိုင်ရာ ပြဿနာမဟုတ်ဘဲ၊
06:40
it's a cognitive bandwidth problem.
129
388741
1748
သိမြင်မှုဘောင် ပြဿနာပါ။
ပြဿနာက သိမြင်မှုဘောင်နဲ့
သက်ဆိုင်နေတယ် ဆိုတော့၊
သက်ဆိုင်နေတယ် ဆိုတော့၊
06:42
So if the problem is one
of cognitive bandwidth,
of cognitive bandwidth,
130
390513
2366
ပြည်သူတွေအတွက် ပိုပြီး
ဆက်သွယ်ပြောကြားခွင့် ထပ်ထည့်ပေးခြင်းက
ဆက်သွယ်ပြောကြားခွင့် ထပ်ထည့်ပေးခြင်းက
06:44
well, adding more communication to people
131
392903
2587
06:47
is not going to be
what's going to solve it.
what's going to solve it.
132
395514
2744
အဲဒါကို ဖြေရှင်းပေးနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
06:50
What we are going to need instead
is to have other technologies
is to have other technologies
133
398282
3113
အဲဒါအစား ကျုပ်တို့ လိုအပ်နေကြတာက
ကျုပ်တို့ ဝန်ပိနေကြတဲ့ များလွန်းနေတဲ့
ကျုပ်တို့ ဝန်ပိနေကြတဲ့ များလွန်းနေတဲ့
06:53
that help us deal with
some of the communication
some of the communication
134
401419
3046
ဆက်သွယ်ပြောဆိုမှုများကို
ကိုင်တွယ်ရာမှာ
ကိုင်တွယ်ရာမှာ
06:56
that we are overloaded with.
135
404489
2242
ကူညီပေးကြမယ့် နည်းပညာတွေပါ။
ကိုယ်ပွား အသေးလေး လိုဟာမျိုး၊
06:58
Think of, like, a little avatar,
136
406755
1699
ဆော့ဖ်ဝဲ အေဂျင့်မျိုး၊
07:00
a software agent,
137
408478
1339
ဒစ်ဂျစ်တယ် Jiminy Cricket မျိုးကို
စဉ်းစားကြည့်ကြပါ -
စဉ်းစားကြည့်ကြပါ -
07:01
a digital Jiminy Cricket --
138
409841
1878
07:03
(Laughter)
139
411743
1238
(ရယ်သံများ)
07:05
that basically is able
to answer things on your behalf.
to answer things on your behalf.
140
413005
4012
ကျုပ်တို့ ကိုယ်စား မေးခွန်းတွေကို
ဖြေကြားပေးနိုင်မယ့် အရာပါ။
ဖြေကြားပေးနိုင်မယ့် အရာပါ။
ကျုပ်တို့ဆီမှာ
အဲဒီလို နည်းပညာ ရှိလာရင်၊
အဲဒီလို နည်းပညာ ရှိလာရင်၊
07:09
And if we had that technology,
141
417759
1787
07:11
we would be able to offload
some of the communication
some of the communication
142
419570
2478
ကျုပ်တို့ဟာ ဆက်သွယ်ပြောဆိုရေး ဝန်တချို့ကို
ဖယ်ရှားနိုင်ကြပြီး
ဖယ်ရှားနိုင်ကြပြီး
07:14
and help, maybe, make better decisions
or decisions at a larger scale.
or decisions at a larger scale.
143
422072
4147
အကြီးစား စကေးဖြင့် ပိုကောင်းတဲ့
ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ဖို့ ကူညီပေးမယ်။
ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ဖို့ ကူညီပေးမယ်။
ဆော့ဝဲ အေဂျင့် ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးဟားလည်း
အသစ်အဆန်း မဟုတ်ပါဘူး။
အသစ်အဆန်း မဟုတ်ပါဘူး။
07:18
And the thing is that the idea
of software agents is also not new.
of software agents is also not new.
144
426860
3719
ကျုပ်တို့ဟာ ၎င်းတို့ကို တချိန်လုံး
သုံးနေကြပါပြီ။
သုံးနေကြပါပြီ။
07:22
We already use them all the time.
145
430603
2109
ကျုပ်တို့ ကားမောင်းစဉ် ကိုယ်သွားမယ့်
နေရာကို
နေရာကို
07:25
We use software agents
146
433216
1521
07:26
to choose the way that we're going
to drive to a certain location,
to drive to a certain location,
147
434761
3675
ဘယ်လို မောင်းသွားသင့်ကြောင်း ရွေးရာတွင်
ကျုပ်တို့ ဆော့ဝဲအေဂျင့်ကို သုံးကြတယ်။
ကျုပ်တို့ ဆော့ဝဲအေဂျင့်ကို သုံးကြတယ်။
07:31
the music that we're going to listen to
148
439070
2101
ကျုပ်တို့ နားထောင်ချင်တဲ့ တေးဂီတကို၊
ဒါမှမဟုတ် ဆက်ပြီး ဖတ်သင့်တဲ့ စာအုပ်ဆိုင်ရာ
အကြံပြုချက် ရယူဖို့ သုံးနေကြပါပြီ။
အကြံပြုချက် ရယူဖို့ သုံးနေကြပါပြီ။
07:33
or to get suggestions
for the next books that we should read.
for the next books that we should read.
149
441758
3021
အခု ၂၁ ရာစုမှာ ထင်ရှားလာတဲ့ စိတ်ကူး တစ်ခုက
07:37
So there is an obvious idea
in the 21st century
in the 21st century
150
445994
2574
Jacquard ခေတ်တုန်းက ရက်ကန်းစင်ကို
အင်ဂျင်တပ်ပေးဖို့ လိုဘဲ
အင်ဂျင်တပ်ပေးဖို့ လိုဘဲ
07:40
that was as obvious as the idea
151
448592
2643
07:43
of putting together a steam engine
with a loom at the time of Jacquard.
with a loom at the time of Jacquard.
152
451259
5581
ထင်ရှားတဲ့ စိတ်ကူး တစ်ခု ပေါ်လာခဲ့ပါပြီ။
07:49
And that idea is combining
direct democracy with software agents.
direct democracy with software agents.
153
457538
4456
တိုက်ရိုက် ဒီမိုကရေစီကို ဆော့ဝဲ အေဂျင့်
များနဲ့ ပေါင်းစပ်ပေးရေး စိတ်ကူးပါပဲ။
များနဲ့ ပေါင်းစပ်ပေးရေး စိတ်ကူးပါပဲ။
07:54
Imagine, for a second, a world
154
462849
2121
ခဏလောက် စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ၊
07:56
in which, instead of having
a representative that represents you
a representative that represents you
155
464994
3166
ခင်ဗျားကိုရော ကျန်တဲ့ လူသန်းချီတို့ကို
ကိုယ်စားပြုတဲ့
ကိုယ်စားပြုတဲ့
08:00
and millions of other people,
156
468184
1574
ကိုယ်စားလှယ်တွေ အစား
08:01
you can have a representative
that represents only you,
that represents only you,
157
469782
3036
ခင်ဗျားကိုယ်တိုင်ကိုသာ ကိုယ်စားပြုတဲ့
ကိုယ်စားလှယ် ရှိနိုင်ပြီး
ကိုယ်စားလှယ် ရှိနိုင်ပြီး
ခင်ဗျားရဲ့ သူများနဲ့မတူတဲ့ နိုင်ငံရေး
အမြင်တွေကို၊
အမြင်တွေကို၊
08:05
with your nuanced political views --
158
473504
2254
08:07
that weird combination
of libertarian and liberal
of libertarian and liberal
159
475782
3344
လစ်ဘရယ်ဝါဒီနဲ့ လွတ်လပ်မှု၊
ပြီးတော့ တချို့ပြဿနာတွေမှာ ရှေးရိုးဆန်တဲ့
အမြင်တွေ၊
အမြင်တွေ၊
08:11
and maybe a little bit
conservative on some issues
conservative on some issues
160
479150
2392
အခြားကိစ္စများဆိုင်ရာ တိုးတက်တဲ့ အမြင်တွေ
ပေါင်းစပ်ကျင့်သုံးနိုင်လာမယ်။
ပေါင်းစပ်ကျင့်သုံးနိုင်လာမယ်။
08:13
and maybe very progressive on others.
161
481566
2108
ဒီနေ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေဟာ သူတို့အစီအစဉ်
တွေနဲ့ အပေးအယူ များစွာကို လုပ်ကြရပါတယ်။
တွေနဲ့ အပေးအယူ များစွာကို လုပ်ကြရပါတယ်။
08:15
Politicians nowadays are packages,
and they're full of compromises.
and they're full of compromises.
162
483698
3267
08:18
But you might have someone
that can represent only you,
that can represent only you,
163
486989
3634
ဒါပေမဲ့ ခင်ဗျားကိုသာ ကိုယ်စားပြုမယ့်
တစ်ဦးဦး ခင်ဗျားမှာ ရှိနိုင်ပါတယ်၊
တစ်ဦးဦး ခင်ဗျားမှာ ရှိနိုင်ပါတယ်၊
08:22
if you are willing to give up the idea
164
490647
1852
ကိုယ့်ကိုယ်စားလှယ်ဟာ လူသားပဲ ဖြစ်ရမယ်
08:24
that that representative is a human.
165
492523
2249
စိတ်ကူးကို စွန့်လွှတ်လိုက်ပြီး
ဆော့ဖ်ဝဲ အေဂျင့်ကို ကိုယ်စားပြုခွင့်
ပေးဖို့ သဘောတူရင်ပေါ့။
ပေးဖို့ သဘောတူရင်ပေါ့။
08:27
If that representative
is a software agent,
is a software agent,
166
495229
2082
08:29
we could have a senate that has
as many senators as we have citizens.
as many senators as we have citizens.
167
497335
4170
ကျုပ်တို့မှာ ကိုယ်ပိုင် အမတ် ရှိပြီး
လူတိုင်း အမတ်ကိုယ်စီ ရှိနိုင်တယ်။
လူတိုင်း အမတ်ကိုယ်စီ ရှိနိုင်တယ်။
အဲဒီ အမတ်တွေဟာ ဥပဒေမူကြမ်းတိုင်းကို
ဖတ်နိုင်စွမ်း ရှိကြမှာဖြစ်ပြီး၊
ဖတ်နိုင်စွမ်း ရှိကြမှာဖြစ်ပြီး၊
08:33
And those senators are going to be able
to read every bill
to read every bill
168
501529
2858
08:36
and they're going to be able
to vote on each one of them.
to vote on each one of them.
169
504411
2747
၎င်းတို့ တစ်ခုချင်းစီကို
မဲပေးနိုင်စွမ်းလည်း ရှိကြမှာပါ။
မဲပေးနိုင်စွမ်းလည်း ရှိကြမှာပါ။
ဒီတော့ ကျုပ်တို့အနေနဲ့ စဉ်းစားသင့်တဲ့
ထင်ရှားတဲ့ စိတ်ကူး တစ်ခုပါ။
ထင်ရှားတဲ့ စိတ်ကူး တစ်ခုပါ။
08:39
So there's an obvious idea
that maybe we want to consider.
that maybe we want to consider.
170
507822
2956
08:42
But I understand that in this day and age,
171
510802
2422
ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ ဒီအသက်အရွယ်မျိုးမှာ
08:45
this idea might be quite scary.
172
513248
1889
ဒီစိတ်ကူးဟာ ထိတ်လန့်ဖွယ် ဖြစ်နိုင်တာကို
နားလည်ပါတယ်။
နားလည်ပါတယ်။
တကယ်ပါပဲ၊ ကျုပ်တို့ အစိုးရတွေကို
စီမံအုပ်ချုပ်ဖို့
စီမံအုပ်ချုပ်ဖို့
08:48
In fact, thinking of a robot
coming from the future
coming from the future
173
516391
3440
အနာဂတ်ထံမှ ရိုဘော့ လာကူနိုင်မယ်ဆိုတာ
08:51
to help us run our governments
174
519855
1673
08:53
sounds terrifying.
175
521552
1631
ထိတ်လန့်စရာ ကောင်းတာ အမှန်ပါပဲ။
ဒါပေမဲ့ ကျုပ်တို့ ဒါမျိုး အရင်တုန်းက
ကြုံခဲ့ဖူးပါတယ်။
ကြုံခဲ့ဖူးပါတယ်။
08:56
But we've been there before.
176
524223
1651
08:57
(Laughter)
177
525898
1273
(ရယ်သံများ)
08:59
And actually he was quite a nice guy.
178
527195
2495
တကယ်တော့ အဲဒီငနဲဟာ လူတော်လေးပါ။
09:03
So what would the Jacquard loom
version of this idea look like?
version of this idea look like?
179
531677
6434
ဒီတော့ အခုစိတ်ကူးရဲ့ Jacquard ရဲ့
ရက်ကန်းစင် ဗားရှင်းဟာ ဘယ်လိုများရှိမလဲ။
ရက်ကန်းစင် ဗားရှင်းဟာ ဘယ်လိုများရှိမလဲ။
09:10
It would be a very simple system.
180
538135
1901
အဲဒါ သိပ်ကို ရိုးရှင်းတဲ့ စနစ် ဖြစ်မယ်။
09:12
Imagine a system that you log in
and you create your avatar,
and you create your avatar,
181
540060
3458
ကိုယ်က လက်မှတ်ထိုး ဝင်ရမယ့် စနစ်ကို
စိတ်ကူးကြည့်ပါ၊ ကိုယ့်ပွားကို ဖန်တီးရမယ်၊
စိတ်ကူးကြည့်ပါ၊ ကိုယ့်ပွားကို ဖန်တီးရမယ်၊
09:15
and then you're going
to start training your avatar.
to start training your avatar.
182
543542
2456
ပြီးရင် ကိုယ်ပွားကို ကိုယ်ဟာ
စပြီး လေ့ကျင့်ပေးရတော့မယ်။
စပြီး လေ့ကျင့်ပေးရတော့မယ်။
09:18
So you can provide your avatar
with your reading habits,
with your reading habits,
183
546022
2682
ကိုယ်ဟာ ကိုယ်ရဲ့ စာဖတ်တဲ့ အလေ့အကျင့်ကို
သင်ပေးနိုင်တယ်၊
သင်ပေးနိုင်တယ်၊
09:20
or connect it to your social media,
184
548728
1861
ဒါမှမဟုတ် သင့်လူမှုမီဒီယာနဲ့
ဆက်သွယ်ပေးနိုင်တယ်၊
ဆက်သွယ်ပေးနိုင်တယ်၊
09:22
or you can connect it to other data,
185
550613
2408
အခြား ဒေတာနဲ့လည်း ဆက်သွယ်ပေးနိုင်တယ်၊
ဥပမာအဖြစ် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ
စမ်းသပ်မှုတွေကို ထည့်ပေးနိုင်တယ်။
စမ်းသပ်မှုတွေကို ထည့်ပေးနိုင်တယ်။
09:25
for example by taking
psychological tests.
psychological tests.
186
553045
2272
09:27
And the nice thing about this
is that there's no deception.
is that there's no deception.
187
555341
2968
အဲ့ထဲ ကောင်းတဲ့ အချက်က
လှည့်စားမှုမျိုး မရှိုနိုင်ခြင်းပါပဲ။
လှည့်စားမှုမျိုး မရှိုနိုင်ခြင်းပါပဲ။
09:30
You are not providing data to communicate
with your friends and family
with your friends and family
188
558333
3339
ကိုယ်က ဒေတာကို ကိုယ့်မိတ်ဆွေများနဲ့
မိသားစုကို မပေးဘူးဆိုတော့၊
မိသားစုကို မပေးဘူးဆိုတော့၊
09:33
that then gets used in a political system.
189
561696
3151
အဲဒါကို နောက်ပိုင်းတွင်
နိုင်ငံရေးစနစ်ကလည်း သုံးမရနိုင်ပါ။
နိုင်ငံရေးစနစ်ကလည်း သုံးမရနိုင်ပါ။
09:36
You are providing data to a system
that is designed to be used
that is designed to be used
190
564871
3704
ဒေတာကို ခင်ဗျား ပေးနေတာက ခင်ဗျား
ကိုယ်စား နိုင်ငံရေး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို
ကိုယ်စား နိုင်ငံရေး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို
09:40
to make political decisions
on your behalf.
on your behalf.
191
568599
2116
ပြုလုပ်ပေးရမယ့် ကိုယ်ပိုင်စနစ်ကိုပါ။
နောက်မှာ ခင်ဗျားက ဒေတာကို ယူပြီး
လေ့ကျင့်ရေး အယ်လ်ဂိုရီသမ်ကို ရွေးရမယ်။
လေ့ကျင့်ရေး အယ်လ်ဂိုရီသမ်ကို ရွေးရမယ်။
09:43
Then you take that data and you choose
a training algorithm,
a training algorithm,
192
571264
3980
အဲဒါဟာ အားလုံးသုံးနိုင်တဲ့
ဈေးကွက်နေရာ ဖြစ်ပြီး
ဈေးကွက်နေရာ ဖြစ်ပြီး
09:47
because it's an open marketplace
193
575268
1563
ခင်ဗျားက ပေးလိုက်တဲ့ ဒေတာကို အခြေခံပြီး
ခင်ဗျား ဘယ်လို မဲပေးမလဲဆိုတာကို
ခင်ဗျား ဘယ်လို မဲပေးမလဲဆိုတာကို
09:48
in which different people
can submit different algorithms
can submit different algorithms
194
576855
2786
09:51
to predict how you're going to vote,
based on the data you have provided.
based on the data you have provided.
195
579665
4394
ခန့်မှန်းပေးမယ့် အယ်လ်ဂိုရီသမ်ကို
လူတွေ အမျိုးမျိုးက ကမ်းလှမ်းကြပါမယ်။
လူတွေ အမျိုးမျိုးက ကမ်းလှမ်းကြပါမယ်။
09:56
And the system is open,
so nobody controls the algorithms;
so nobody controls the algorithms;
196
584083
3455
အဲဒီစနစ်က လုံးဝမြင်သာလို့ ဘယ်သူမှ
အယ်လ်ဂိုရီသမ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် မလိုပါ။
အယ်လ်ဂိုရီသမ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် မလိုပါ။
အဲဒါနဲ့ ပိုလူကြိုက်များလာတဲ့
အယ်လ်ဂိုရီသမ်တွေ ရှိလာပြီး
အယ်လ်ဂိုရီသမ်တွေ ရှိလာပြီး
09:59
there are algorithms
that become more popular
that become more popular
197
587562
2112
10:01
and others that become less popular.
198
589698
1723
လူကြိုက်နည်းတာတွေ ရှိပါလိမ့်မယ်။
10:03
Eventually, you can audit the system.
199
591445
1807
နောက်ဆုံး ကိုယ်ဟာ စနစ်ကို စိစစ်နိုင်တယ်။
10:05
You can see how your avatar is working.
200
593276
1881
ကိုယ်ပွားရဲ့ လုပ်ကိုင်ပုံကို
ကိုယ်မြင်နိုင်တယ်။
ကိုယ်မြင်နိုင်တယ်။
10:07
If you like it,
you can leave it on autopilot.
you can leave it on autopilot.
201
595181
2152
ကိုယ်ကကြိုက်ရင်
အော်တိုလုပ်ပိုင်ခွင့် ပေးနိုင်တယ်။
အော်တိုလုပ်ပိုင်ခွင့် ပေးနိုင်တယ်။
10:09
If you want to be
a little more controlling,
a little more controlling,
202
597357
2062
ကိုယ်က ပိုပြီး ထိန်းချုပ်ချင်ရင်၊
10:11
you can actually choose that they ask you
203
599443
1968
ဆုံးဖြတ်ချက် တစ်ခုခု ချမှတ်တိုင်း
10:13
every time they're going
to make a decision,
to make a decision,
204
601435
2068
၎င်းတို့မှ ခင်ဗျားကို မေးဖို့
မှာထားနိုင်တယ်၊
မှာထားနိုင်တယ်၊
10:15
or you can be anywhere in between.
205
603527
1635
ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်စိတ်ကြိုက်
သတ်မှတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
သတ်မှတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
10:17
One of the reasons
why we use democracy so little
why we use democracy so little
206
605186
2405
ကျုပ်တို့က ဒီမိုကရေစီကို ဒီနေ့ နည်းနည်းပဲ
သုံးကြတာရဲ့ အကြောင်းရင်းတစ်ခုက
သုံးကြတာရဲ့ အကြောင်းရင်းတစ်ခုက
10:19
may be because democracy
has a very bad user interface.
has a very bad user interface.
207
607615
3568
ဒီမိုကရေစိရဲ့ အင်တာဖေ့စ်
ညံ့နေလို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ညံ့နေလို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။
10:23
And if we improve the user
interface of democracy,
interface of democracy,
208
611207
2483
အသုံးပြုသူတို့အတွက်
အင်တာဖေ့စ်ကို မြှင့်ပေးခြင်းဖြင့်
အင်တာဖေ့စ်ကို မြှင့်ပေးခြင်းဖြင့်
10:25
we might be able to use it more.
209
613714
2127
၎င်းကို တိုးပြီး သုံးနိုင်စွမ်း
ရှိလာစေနိုင်တယ်။
ရှိလာစေနိုင်တယ်။
10:28
Of course, there's a lot of questions
that you might have.
that you might have.
210
616452
3207
ဒီနေရာမှာ ခင်ဗျားတို့အနေနဲ့
မေးလိုမယ့် မေးခွန်းအများကြီးရှိမှာပါ။
မေးလိုမယ့် မေးခွန်းအများကြီးရှိမှာပါ။
ဆက်ပြီး ကိုယ်ပွားများကို ဘယ်လို
လေ့ကျင့်ပေးရမှာလဲ။
လေ့ကျင့်ပေးရမှာလဲ။
10:32
Well, how do you train these avatars?
211
620473
2161
ဒေတာတွေ လုံခြုံစေဖို့ ဘယ်လို လုပ်ကိုင်မလဲ။
10:34
How do you keep the data secure?
212
622658
1894
10:36
How do you keep the systems
distributed and auditable?
distributed and auditable?
213
624576
3248
စနစ်တွေကို ဖြန့်ချိနိုင်ပြီး စစ်ဆေး
နိုင်အောင် ဘယ်လို လုပ်ကိုင်မလဲ။
နိုင်အောင် ဘယ်လို လုပ်ကိုင်မလဲ။
10:39
How about my grandmother,
who's 80 years old
who's 80 years old
214
627848
2062
အသက် ၈၀ ရှိပြီး အင်တာနက်ကို
မသုံးတတ်တဲ့
မသုံးတတ်တဲ့
10:41
and doesn't know how to use the internet?
215
629946
1960
ကျွန်တော့်အဖွားကကော ဘာလုပ်ရမလဲ။
10:44
Trust me, I've heard them all.
216
632262
2221
အဲဒါတွေ အားလုံး
ကျွန်တော် သိတာ ယုံစေလိုပါတယ်။
ကျွန်တော် သိတာ ယုံစေလိုပါတယ်။
10:46
So when you think about an idea like this,
you have to beware of pessimists
you have to beware of pessimists
217
634507
4560
ကိုယ်က ဒီလိုစိတ်ကူးမျိုးကို စဉ်းစားကတည်းက
အဆိုးမြင်ကြတဲ့သူတွေ ရှိတာ တွက်ထားရမယ်၊
အဆိုးမြင်ကြတဲ့သူတွေ ရှိတာ တွက်ထားရမယ်၊
10:51
because they are known to have
a problem for every solution.
a problem for every solution.
218
639091
4319
ဖြေရှင်းချက်တိုင်းအတွက် သူတို့က ပြဿနာ
တစ်ခုစီ ရှိကြတယ်လေ။
တစ်ခုစီ ရှိကြတယ်လေ။
10:55
(Laughter)
219
643434
1825
(ရယ်သံများ)
ဆက်ပြီး ကြီးမားတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကို
စဉ်းစားကြရန် ကျွန်တော် ဖိတ်ကြားလိုပါတယ်။
စဉ်းစားကြရန် ကျွန်တော် ဖိတ်ကြားလိုပါတယ်။
10:57
So I want to invite you to think
about the bigger ideas.
about the bigger ideas.
220
645283
3040
11:00
The questions I just showed you
are little ideas
are little ideas
221
648347
3626
ကျွန်တော် ခုနလေးတင် ပြသခဲ့တာက
စိတ်ကူး အသေးလေးတွေပါ၊
စိတ်ကူး အသေးလေးတွေပါ၊
11:03
because they are questions
about how this would not work.
about how this would not work.
222
651997
2902
ဒါ အလုပ်မလုပ်ဖြစ်နိုင်တဲ့
မေးခွန်းတွေ ဖြစ်ခဲ့ကြလို့ပါ။
မေးခွန်းတွေ ဖြစ်ခဲ့ကြလို့ပါ။
11:07
The big ideas are ideas of:
223
655502
1981
ကြီးမားတဲ့ စိတ်ကူးများကျတော့ -
11:09
What else can you do with this
224
657507
1807
ဒီစိတ်ကူး လက်တွေ့ လုပ်ဖြစ်ခဲ့ရင်
11:11
if this would happen to work?
225
659338
1889
ကိုယ်ဟာ နောက်ထပ် ဘာများ လုပ်ပေးနိုင်မလဲ။
11:13
And one of those ideas is,
well, who writes the laws?
well, who writes the laws?
226
661774
3445
အဲဒီလို စိတ်ကူး တစ်ခုက
ဥပဒေတွေကို ရေးကြတာက ဘယ်သူတွေလဲ။
ဥပဒေတွေကို ရေးကြတာက ဘယ်သူတွေလဲ။
11:17
In the beginning, we could have
the avatars that we already have,
the avatars that we already have,
227
665854
4223
အစပိုင်းတွင်၊ ကျုပ်တို့ဟာ ရှိနှင့်ပြီးသား
ကိုယ်ပွားတွေကို သုံးပြီး
ကိုယ်ပွားတွေကို သုံးပြီး
11:22
voting on laws that are written
by the senators or politicians
by the senators or politicians
228
670101
3497
ဒီနေ့ လုပ်နေကျအတိုင်း အမတ်များနဲ့
နိုင်ငံရေးသမားတွေ ရေးခဲ့ကြတဲ့
နိုင်ငံရေးသမားတွေ ရေးခဲ့ကြတဲ့
11:25
that we already have.
229
673622
1351
မဲပေးနိုင်ကြပါတယ်။
11:27
But if this were to work,
230
675491
1714
ဒါပေမဲ့ ဒီလို လုပ်ကိုင်လာနိုင်ပြီဆိုရင်၊
11:29
you could write an algorithm
231
677902
2350
တစ်ဦးဦးက ဥပဒေကို ပြုစုရေးသားဖို့
11:32
that could try to write a law
232
680276
2150
အယ်လ်ဂိုရီသမ်ကို ရေးပေးလိုက်လို့၊
အဲဒီ ဥပဒေမျိုးဟာ ထောက်ခံမှု
ရာခိုင်နှုန်း တချို့ ရနိုင်ပါတယ်၊
ရာခိုင်နှုန်း တချို့ ရနိုင်ပါတယ်၊
11:34
that would get a certain
percentage of approval,
percentage of approval,
233
682450
2421
11:36
and you could reverse the process.
234
684895
1782
ဒီဖြစ်စဉ် ပြောင်းပြန်
လုပ်ခိုင်းလို့ ရနိုင်ပါတယ်။
လုပ်ခိုင်းလို့ ရနိုင်ပါတယ်။
11:38
Now, you might think that this idea
is ludicrous and we should not do it,
is ludicrous and we should not do it,
235
686701
3512
ဒီစိတ်ကူးဟာ အဓိပ္ပါယ်မရှိဘူး၊ လက်တွေ့လုပ်
မရနိုင်ဘူးလို့ ခင်ဗျားတို့ ထင်နိုင်ပါတယ်၊
မရနိုင်ဘူးလို့ ခင်ဗျားတို့ ထင်နိုင်ပါတယ်၊
11:42
but you cannot deny that it's an idea
that is only possible
that is only possible
236
690237
2786
ဒါပေမဲ့၊ တိုက်ရိုက် ဒီမိုကရေစီထဲ
ဆော့ဝဲ အေဂျင့်တွေ ပါဝင်ခွင့်ရှိမယ့်
ဆော့ဝဲ အေဂျင့်တွေ ပါဝင်ခွင့်ရှိမယ့်
11:45
in a world in which direct democracy
and software agents
and software agents
237
693047
3020
ကမ္ဘာကြီးမျိုးထဲမှာသာ
အခု တင်ပြလာခဲ့တဲ့
အခု တင်ပြလာခဲ့တဲ့
11:48
are a viable form of participation.
238
696091
2656
စိတ်ကူးဟာ လက်တွေ့ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။
11:52
So how do we start the revolution?
239
700596
2753
ဒီတော့ ကျုပ်တို့က တော်လှန်ရေးကို
ဘယ်လိုများ စတင်ကြမလဲ။
ဘယ်လိုများ စတင်ကြမလဲ။
ဒီတော်လှန်ရေးကို ကျွန်တော်တို့ဟာ
ထွက်ပြီး ဆန္ဒပြခြင်းဖြင့်၊
ထွက်ပြီး ဆန္ဒပြခြင်းဖြင့်၊
11:56
We don't start this revolution
with picket fences or protests
with picket fences or protests
240
704238
3310
လက်ရှိ နိုင်ငံရေးသမားတွေကို ရိုဘော့တွေနဲ့
ပြောင်းဖို့ တောင်းဆိုကြမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
ပြောင်းဖို့ တောင်းဆိုကြမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
11:59
or by demanding our current politicians
to be changed into robots.
to be changed into robots.
241
707572
4190
12:03
That's not going to work.
242
711786
1549
အဲဒါက မလုပ်မဖြစ်နိုင်ပါ။
12:05
This is much more simple,
243
713359
1612
ပိုပြီးရိုးရှင်းတာ ရှိပါတယ်။
12:06
much slower
244
714995
1159
ပိုပြီး နှေးပါမယ်၊
12:08
and much more humble.
245
716178
1414
ပိုပြီး နှိမ့်ချခံရပါမယ်။
12:09
We start this revolution by creating
simple systems like this in grad schools,
simple systems like this in grad schools,
246
717616
4349
ဒီလိုတော်လှန်ရေးကို အထက်တန်းကျောင်းတွေ၊
စာကြည့်တိုက်တွေ၊ ပရဟိတအဖွဲ့တွေမှာ
စာကြည့်တိုက်တွေ၊ ပရဟိတအဖွဲ့တွေမှာ
12:13
in libraries, in nonprofits.
247
721989
2094
စတင်ပြီး ဖန်တီးရကြပါမယ်။
12:16
And we try to figure out
all of those little questions
all of those little questions
248
724107
2654
တချိန်တည်းမှာ ကျုပ်တို့ဟာ
ဒီစိတ်ကူး ရှင်သန်ဖို့
ဒီစိတ်ကူး ရှင်သန်ဖို့
ဒီစိတ်ကူးကို ကျုပ်တို့ ယုံကြည်မှုရှိလာဖို့
12:18
and those little problems
249
726785
1221
12:20
that we're going to have to figure out
to make this idea something viable,
to make this idea something viable,
250
728030
3901
ရှိနိုင်ကြတဲ့ မေးခွန်းတွေကို ညှိပေးဖို့
ပေါ်လာနိုင်ကြတဲ့ အခက်အခဲတွေကို
ဖြေရှင်းဖို့ အားထုတ်ကြရမယ်။
ဖြေရှင်းဖို့ အားထုတ်ကြရမယ်။
12:23
to make this idea something
that we can trust.
that we can trust.
251
731955
2351
12:26
And as we create those systems that have
a hundred people, a thousand people,
a hundred people, a thousand people,
252
734330
3635
အဲဒီစနစ်တွေကို ကျုပ်တို့ ဖန်တီးလိုက်လို့
လူတွေ ရာချီ၊ ထောင်ချီ၊
လူတွေ ရာချီ၊ ထောင်ချီ၊
သိန်းချီတို့က နိုင်ငံရေးအရ မလိုက်နာမနေရ
မဟုတ်ပေမဲ့၊ ကျင့်သုံးလာကြမယ်ဆိုရင်
မဟုတ်ပေမဲ့၊ ကျင့်သုံးလာကြမယ်ဆိုရင်
12:29
a hundred thousand people voting
in ways that are not politically binding,
in ways that are not politically binding,
253
737989
3770
ဒီစိတ်ကူးကို လူတွေ ယုံကြည်လာအောင်
ကျုပ်တို့ လုပ်နိုင်ကြမှာပါ။
ကျုပ်တို့ လုပ်နိုင်ကြမှာပါ။
12:33
we're going to develop trust in this idea,
254
741783
2018
12:35
the world is going to change,
255
743825
1519
ကမ္ဘာကြီးဟာ ပြောင်းလဲလာရမှာပါ၊
12:37
and those that are as little
as my daughter is right now
as my daughter is right now
256
745368
2875
ဒီနေ့တွင် ကျွန်တော့်သမီးလို ငယ်ကြတဲ့
လူငယ်တွေဟာ
လူငယ်တွေဟာ
12:40
are going to grow up.
257
748267
1337
တစ်နေ့တွင် ကြီးပြင်းလာကြမှာပါ။
ကျွန်တော့်သမီးက ကျွန်တော့် အသက်မျိုး
ရှိလာတဲ့ အချိန်မှာ
ရှိလာတဲ့ အချိန်မှာ
12:42
And by the time my daughter is my age,
258
750580
2369
12:44
maybe this idea, that I know
today is very crazy,
today is very crazy,
259
752973
4436
ဒီနေ့တွင် စိတ်ကူးအရူးလို ထင်စရာရှိတဲ့
ဒီစိတ်ကူးဟာဖြင့်၊
ဒီစိတ်ကူးဟာဖြင့်၊
12:49
might not be crazy to her
and to her friends.
and to her friends.
260
757433
4134
သူမအတွက် သူ့မိတ်ဆွေများအတွက်
ရူးစရာလို့ ထင်ချင်မှ ထင်ကြပါမယ်။
ရူးစရာလို့ ထင်ချင်မှ ထင်ကြပါမယ်။
အဲဒီလို အချိန်မျိုးမှာ၊
12:53
And at that point,
261
761956
1837
ကျုပ်တို့ဟာ ကျုပ်တို့ရဲ့ သမိုင်း
နိဂုံးပိုင်းမှာ ရှိနေကြမှာ ဖြစ်ပေမဲ့၊
နိဂုံးပိုင်းမှာ ရှိနေကြမှာ ဖြစ်ပေမဲ့၊
12:55
we will be at the end of our history,
262
763817
2603
12:58
but they will be
at the beginning of theirs.
at the beginning of theirs.
263
766444
2821
သူတို့ကျတော့ သူတို့ရဲ့ သမိုင်းအစမှာ
ရှိကြမှာပါ။
ရှိကြမှာပါ။
13:01
Thank you.
264
769646
1183
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
13:02
(Applause)
265
770853
3042
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
César Hidalgo - PhysicistCésar Hidalgo studies how teams, cities and nations learn.
Why you should listen
César A. Hidalgo leads the Collective Learning group at The MIT Media Lab and is an associate professor of media arts and sciences at MIT. Hidalgo's work focuses on understanding how teams, organizations, cities and nations learn. At the Collective Learning group, Hidalgo develops software tools to facilitate learning in organizations. His academic publications have been cited more than 10,000 times, and his online systems, including the Observatory of Economic Complexity and DataUSA, have received more than 100 million views and numerous awards.
Hidalgo's latest book, Why Information Grows (2015), has been translated into 10+ languages. He is also the co-author of The Atlas of Economic Complexity (2014) and a co-founder of Datawheel LLC, a company that has professionalized the creation of large data visualization engines.
César Hidalgo | Speaker | TED.com