TEDWomen 2010
Liza Donnelly: Drawing on humor for change
Liza Donnelly: Humor obrazkowy na rzecz zmian
Filmed:
Readability: 3.5
1,435,431 views
Liza Donnelly, rysowniczka dla New Yorker'a, prezentuje portfolio pełne mądrych oraz śmiesznych obrazków poświęconych codziennemu życiu. Mówi również o tym, jak humor może umacniać kobiety oraz zmieniać zasady.
Liza Donnelly - Cartoonist
New Yorker cartoonist Liza Donnelly tackles global issues with humor, intelligence and sarcasm. Her latest project supports the United Nations initiative Cartooning For Peace. Full bio
New Yorker cartoonist Liza Donnelly tackles global issues with humor, intelligence and sarcasm. Her latest project supports the United Nations initiative Cartooning For Peace. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
(Laughter)
0
2000
7000
(Śmiech)
00:24
I was afraid of womanhood.
1
9000
3000
Bałam się kobiecości.
00:27
Not that I'm not afraid now,
2
12000
2000
Nie to bym wciąż się nie bała,
00:29
but I've learned to pretend.
3
14000
2000
lecz nauczyłam się udawać.
00:31
I've learned to be flexible.
4
16000
2000
Nauczyłam się być elastyczna.
00:33
In fact, I've developed some interesting tools
5
18000
2000
Stworzyłam ciekawe narzędzia,
00:35
to help me deal with this fear.
6
20000
2000
pozwalające mi zwalczać ten strach.
00:37
Let me explain.
7
22000
2000
Już tłumacze.
00:39
Back in the '50s and '60s, when I was growing up,
8
24000
2000
W latach 50-tych i 60-tych, gdy dorastałam,
00:41
little girls were supposed to be kind and thoughtful
9
26000
2000
małe dziewczynki musiały być miłe i mądre.
00:43
and pretty and gentle and soft,
10
28000
3000
i ładne, i grzeczne, i delikatne.
00:46
and we were supposed to fit into roles
11
31000
2000
Oraz musiałyśmy pasować do ról,
00:48
that were sort of shadowy --
12
33000
2000
które były na swój sposób rozmazane.
00:50
really not quite clear what we were supposed to be.
13
35000
2000
Nie do końca było pewne, jakie miałyśmy być.
00:52
(Laughter)
14
37000
4000
(Śmiech)
00:56
There were plenty of role models all around us.
15
41000
2000
Wszędzie wokoło było mnóstwo przykładów.
00:58
We had our mothers, our aunts, our cousins, our sisters,
16
43000
3000
Nasze matki, ciotki, kuzynki czy siostry,
01:01
and of course, the ever-present media
17
46000
2000
oraz oczywiście wszechobecne media,
01:03
bombarding us with images and words,
18
48000
3000
zasypujące nas obrazami i słowami,
01:06
telling us how to be.
19
51000
2000
mówiąc nam kim być.
01:09
Now my mother was different.
20
54000
2000
Moja matka była inna.
01:11
She was a homemaker,
21
56000
2000
Chociaż była gospodynią domową,
01:13
but she and I didn't go out and do girlie things together,
22
58000
2000
nigdy nie robiliśmy kobiecych rzeczy razem.
01:15
and she didn't buy me pink outfits.
23
60000
2000
Nie kupowała mi różowych ubranek.
01:17
Instead, she knew what I needed, and she bought me a book of cartoons.
24
62000
3000
Przeciwnie - wiedząc co potrzebuję - kupiła mi kreskówkę,
01:20
And I just ate it up.
25
65000
2000
a ja ją po prostu pochłonęłam.
01:22
I drew, and I drew,
26
67000
2000
Rysowałam i rysowałam,
01:24
and since I knew that humor was acceptable in my family,
27
69000
3000
wiedząc, że humor jest powszechnie akceptowany w mojej rodzinie,
01:27
I could draw, do what I wanted to do,
28
72000
2000
mogłam rysować co tylko zapragnęłam,
01:29
and not have to perform, not have to speak --
29
74000
2000
zamiast rozmawiać, wykonywać...
01:31
I was very shy --
30
76000
2000
Byłam bardzo nieśmiała --
01:33
and I could still get approval.
31
78000
2000
a i tak wciąż spotykałam się ze zrozumieniem.
01:36
I was launched as a cartoonist.
32
81000
2000
Zaczęłam pracę jako rysownik.
01:40
Now when we're young,
33
85000
2000
Będąc młodym,
01:42
we don't always know. We know there are rules out there,
34
87000
3000
nie zawsze wiemy... cóż, wiemy, że wszystko się rządzi jakimiś prawami,
01:45
but we don't always know --
35
90000
2000
ale nie zawsze wiemy...
01:47
we don't perform them right,
36
92000
2000
nie wpasowujemy się w nie właściwie,
01:49
even though we are imprinted at birth
37
94000
2000
mimo, że rodzimy się
01:51
with these things,
38
96000
3000
z tą wiedzą
01:54
and we're told
39
99000
2000
oraz mówi się nam
01:56
what the most important color in the world is.
40
101000
3000
co jest najważniejsze na świecie.
01:59
We're told what shape we're supposed to be in.
41
104000
3000
Mówi się nam jak powinniśmy być ukształtowani.
02:02
(Laughter)
42
107000
3000
(Śmiech)
02:05
We're told what to wear --
43
110000
2000
Mówi się nam co nosić --
02:07
(Laughter)
44
112000
2000
(Śmiech)
02:09
-- and how to do our hair --
45
114000
2000
-- jakie nosić fryzury --
02:11
(Laughter)
46
116000
5000
(Śmiech)
02:16
-- and how to behave.
47
121000
3000
-- oraz jak się zachowywać.
02:19
Now the rules that I'm talking about
48
124000
2000
Zasady, o których mówię
02:21
are constantly being monitored by the culture.
49
126000
2000
są nieustannie sprawdzane przez kulturę.
02:23
We're being corrected,
50
128000
2000
Jesteśmy poprawiani.
02:25
and the primary policemen are women,
51
130000
3000
Najlepszymi policjantami są kobiety,
02:28
because we are the carriers of the tradition.
52
133000
2000
gdyż to my podtrzymujemy tradycje.
02:30
We pass it down from generation to generation.
53
135000
3000
Przekazujemy je z pokolenia na pokolenie.
02:34
Not only that --
54
139000
2000
Nie tylko,
02:36
we always have this vague notion
55
141000
2000
zawsze mamy też to niejasne uczucie,
02:38
that something's expected of us.
56
143000
2000
że czegoś się od nas oczekuje.
02:40
And on top of all off these rules,
57
145000
3000
Zaś na samym szczycie tych oczekiwań,
02:43
they keep changing.
58
148000
2000
coś się cały czas zmienia.
02:45
(Laughter)
59
150000
4000
(Śmiech)
02:49
We don't know what's going on half the time,
60
154000
3000
Nie zdajemy sobie sprawy co się dzieje przez część czasu,
02:52
so it puts us in a very tenuous position.
61
157000
3000
co stawia nas w marnej pozycji.
02:55
(Laughter)
62
160000
2000
(Śmiech)
02:57
Now if you don't like these rules,
63
162000
2000
Teraz, jeśli nie lubisz tych zasad,
02:59
and many of us don't --
64
164000
2000
a większość z nas tak ma.
03:01
I know I didn't, and I still don't,
65
166000
3000
Nie lubiłam i wciąż nie lubię.
03:04
even though I follow them half the time,
66
169000
2000
mimo to częściowo ich przestrzegam,
03:06
not quite aware that I'm following them --
67
171000
2000
nie zawsze będąc tego świadomą --
03:08
what better way than to change them [than] with humor?
68
173000
3000
czy jest lepszy sposób na ich zmianę, niż przez zastosowanie humoru?
03:13
Humor relies on the traditions of a society.
69
178000
3000
Humor bazuje na tradycjach społecznych.
03:16
It takes what we know, and it twists it.
70
181000
3000
Wykręca to, co już nam znane.
03:19
It takes the codes of behavior and the codes of dress,
71
184000
2000
Kodeks zachowania, sposób ubierania
03:21
and it makes it unexpected,
72
186000
2000
i zmienia je na coś nieoczekiwanego.
03:23
and that's what elicits a laugh.
73
188000
2000
To właśnie to pobudza do śmiechu.
03:25
Now what if you put together women and humor?
74
190000
3000
Teraz, co się stanie jeżeli połączymy kobietę i humor?
03:28
I think you can get change.
75
193000
2000
Myślę, że można temu dać szansę.
03:30
Because women are on the ground floor,
76
195000
2000
Ponieważ kobiety zajmują ważną pozycję,
03:32
and we know the traditions so well,
77
197000
2000
tak samo jak tradycje,
03:34
we can bring a different voice to the table.
78
199000
2000
możemy osiągnąć nieco inny efekt.
03:36
Now I started drawing
79
201000
2000
Zaczęłam rysować
03:38
in the middle of a lot of chaos.
80
203000
2000
w chaotycznym okresie.
03:40
I grew up not far from here in Washington D.C.
81
205000
2000
Dorastałam niedaleko Waszyngtonu
03:42
during the Civil Rights movement, the assassinations,
82
207000
3000
podczas ruchu praw obywatelskich, zamachów,
03:45
the Watergate hearings and then the feminist movement,
83
210000
3000
nagrań Watergate oraz ruchu feministycznego.
03:48
and I think I was drawing,
84
213000
2000
Myślę, że przez rysunek
03:50
trying to figure out what was going on.
85
215000
2000
próbowałam zrozumieć co się tak naprawdę dzieje.
03:52
And then also my family was in chaos,
86
217000
3000
Potem również moją rodzinę ogarną chaos.
03:55
and I drew to try to bring my family together --
87
220000
3000
Zatem rysowałam by znów ich zjednoczyć --
03:58
(Laughter)
88
223000
5000
(Śmiech)
04:03
-- try to bring my family together with laughter.
89
228000
3000
-- zjednoczyć przez śmiech.
04:06
It didn't work.
90
231000
2000
Nie zadziałało.
04:08
My parents got divorced, and my sister was arrested.
91
233000
3000
Moi rodzice się rozwiedli, moja siostra została aresztowana.
04:11
But I found my place.
92
236000
2000
Ale ja znalazłam swoje miejsce na świecie.
04:13
I found that I didn't have to wear high heels,
93
238000
2000
Zrozumiałam, że nie muszę nosić szpilek,
04:15
I didn't have to wear pink,
94
240000
2000
czy różowych ubrań,
04:17
and I could feel like I fit in.
95
242000
3000
i wciąż czułam, że wszystko pasuje.
04:20
Now when I was a little older, in my 20s,
96
245000
3000
Kiedy byłam nieco po 20-stce,
04:23
I realized there are not many women in cartooning.
97
248000
3000
zrozumiałam, że nie ma zbyt dużo rysowniczek.
04:26
And I thought, "Well, maybe I can break
98
251000
2000
Pomyślałam, "Cóż, może mogę
04:28
the little glass ceiling of cartooning,"
99
253000
2000
zwojować rysowniczy świat?"
04:30
and so I did. I became a cartoonist.
100
255000
2000
I tak zrobiłam, zostałam rysowniczką.
04:32
And then I thought -- in my 40s I started thinking,
101
257000
3000
Następnie, mając 40-stkę na karku, zaczęłam myśleć
04:35
"Well, why don't I do something?
102
260000
2000
"Czemu-by tu czegoś nie zdziałać?"
04:37
I always loved political cartoons,
103
262000
2000
Zawsze uwielbiałam satyry polityczne,
04:39
so why don't I do something with the content of my cartoons
104
264000
3000
czemu zatem nie wykorzystać tego w moich rysunkach,
04:42
to make people think about the stupid rules that we're following
105
267000
3000
by zmusić ludzi do myślenia o głupich rolach społecznych, których się trzymamy,
04:45
as well as laugh?"
106
270000
3000
a przy okazji również do śmiechu?"
04:48
Now my perspective
107
273000
2000
Obecnie moja perspektywa
04:50
is a particularly --
108
275000
2000
jest szczególnie --
04:52
(Laughter)
109
277000
2000
(Śmiech)
04:54
-- my perspective is a particularly American perspective.
110
279000
2000
moja perspektywa jest szczególnie amerykańska.
04:56
I can't help it. I live here.
111
281000
3000
Nic na to nie poradzę, tutaj mieszkam.
04:59
Even though I've traveled a lot,
112
284000
2000
Mimo, że dużo podróżowałam,
05:01
I still think like an American woman.
113
286000
2000
wciąż myślę jak amerykańska kobieta.
05:03
But I believe that the rules that I'm talking about
114
288000
2000
Mimo to wierzę, że role, o których mówię
05:05
are universal, of course --
115
290000
2000
są uniwersalne, oczywiście --
05:07
that each culture has its different codes of behavior
116
292000
3000
wszystkie kultury mają różne zestawy zachowań,
05:10
and dress and traditions,
117
295000
2000
zasad ubioru, tradycji,
05:12
and each woman has to deal with these same things
118
297000
2000
lecz w każdej z nich kobieta musi się zmagać z tymi samymi problemami,
05:14
that we do here in the U.S.
119
299000
2000
z którymi się zmaga w U.S.
05:16
Consequently, we have.
120
301000
2000
W efekcie, mamy -- my - kobiety -
05:18
Women, because we're on the ground, we know the tradition.
121
303000
3000
stąpające po ziemi, znające tradycje,
05:21
We have amazing antennae.
122
306000
3000
mamy doskonałe anteny.
05:24
Now my work lately
123
309000
2000
Ostatnio moją pracą
05:26
has been to collaborate with international cartoonists,
124
311000
2000
była współpraca z międzynarodowymi rysownikami
05:28
which I so enjoy,
125
313000
2000
przy czym bardzo dobrze się bawiłam.
05:31
and it's given me a greater appreciation
126
316000
2000
Oraz bardzo docieniłam
05:33
for the power of cartoons
127
318000
2000
siłę kreskówek
05:35
to get at the truth,
128
320000
4000
do odkrywania prawdy,
05:39
to get at the issues quickly and succinctly.
129
324000
3000
szybko i zwięźle.
05:42
And not only that, it can get to the viewer
130
327000
2000
Nie tylko przez to. Docieramy do odbiorcy,
05:44
through not only the intellect, but through the heart.
131
329000
3000
nie tylko przez intelekt, lecz i serce.
05:47
My work also has allowed me to collaborate
132
332000
3000
Moja praca również pozwala mi na współpracę
05:50
with women cartoonists from across the world --
133
335000
2000
z rysowniczkami z całego świata,
05:52
countries such as Saudi Arabia,
134
337000
2000
z Arabii Saudyjskiej,
05:54
Iran, Turkey,
135
339000
2000
Iranu, Turcji,
05:56
Argentina, France --
136
341000
2000
Argentyny, Francji...
05:58
and we have sat together and laughed
137
343000
2000
Siedząc razem śmiejemy się,
06:00
and talked and shared our difficulties.
138
345000
2000
rozmawiamy i dzielimy się naszymi problemami.
06:02
And these women are working so hard to get their voices heard
139
347000
3000
Te kobiety ciężko pracują, by ich głos mógł być usłyszany
06:05
in some very difficult circumstances.
140
350000
3000
w bardzo nieprzychylnych warunkach.
06:08
But I feel blessed to be able to work with them.
141
353000
3000
Jednak czuję się wyróżniona mogąc z nimi pracować.
06:12
And we talk about
142
357000
2000
Rozmawiamy o tym,
06:14
how women have such strong perceptions,
143
359000
2000
jak kobiety mocno postrzegają
06:16
because of our tenuous position
144
361000
2000
mimo marnej pozycji
06:18
and our role as tradition-keepers,
145
363000
3000
oraz roli pośrednika tradycji.
06:21
that we can have the great potential
146
366000
3000
O tym, że mamy ogromny potencjał
06:24
to be change-agents.
147
369000
2000
by zacząć odgrywać ważną rolę w zmianach.
06:26
And I think, I truly believe,
148
371000
3000
Wierzę, że
06:29
that we can change this thing
149
374000
2000
możemy dokonywać tych zmian
06:31
one laugh at a time.
150
376000
2000
za pomocą każdorazowego śmiechu.
06:33
Thank you.
151
378000
2000
Dziękuję.
06:35
(Applause)
152
380000
2000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Liza Donnelly - CartoonistNew Yorker cartoonist Liza Donnelly tackles global issues with humor, intelligence and sarcasm. Her latest project supports the United Nations initiative Cartooning For Peace.
Why you should listen
When Liza Donnelly joined The New Yorker in 1982, she was the youngest cartoonist on staff and one of only three women at the time to draw cartoons for the magazine. She’s still there. In 2005, Donnelly wrote the definitive book about her colleagues: Funny Ladies: The New Yorker’s Greatest Women Cartoonists and Their Cartoons. She’s been part of many other books, including Sex and Sensibility, Cartoon Marriage (about her life with fellow New Yorker cartoonist Michael Maslin) and a popular series of dinosaur books for kids. Her latest is Women on Men.
In 2007, Donnelly joined the United Nations initiative Cartooning for Peace. She travels worldwide to speak out about freedom of speech, world peace, and other global issues. Along with her New Yorker cartoons, Donnelly writes a column for Forbes, and draws a weekly political cartoon for Medium. She's a founding member of the US branch of the international organization FECO, and has taught at Vassar College and The School of Visual Arts. She received an honorary PhD from the University of Connecticut and is a cultural envoy for the US State Department, traveling to speak about women's rights, freedom of expression and cartoons.
Liza Donnelly | Speaker | TED.com