TEDGlobal 2011
Paul Bloom: The origins of pleasure
Paul Bloom: Pochodzenie przyjemności
Filmed:
Readability: 3.7
2,137,903 views
Dlaczego wolimy oryginalny obraz niż podróbkę? Psycholog Paul Bloom argumentuje, że ludzie są esencjalistami - nasze poglądy dotyczące historii obiektu zmieniają nasze doświadczanie go, nie jako iluzja, ale jako fundamentalna cecha przyjemności (a także bólu).
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm going to talk today
0
0
2000
Chcę dzisiaj opowiedzieć
00:17
about the pleasures of everyday life.
1
2000
2000
o przyjemnościach życia codziennego.
00:19
But I want to begin with a story
2
4000
2000
Ale chcę zacząć opowieścią
00:21
of an unusual and terrible man.
3
6000
2000
o niezwykłym i strasznym człowieku.
00:23
This is Hermann Goering.
4
8000
2000
To Hermann Goering.
00:25
Goering was Hitler's second in command in World War II,
5
10000
3000
Goering był zastępcą Hitlera podczas II wojny światowej,
00:28
his designated successor.
6
13000
2000
jego wyznaczonym następcą.
00:30
And like Hitler,
7
15000
2000
I jak Hitler,
00:32
Goering fancied himself a collector of art.
8
17000
2000
Goering uważał się za kolekcjonera sztuki.
00:34
He went through Europe, through World War II,
9
19000
2000
Przeszedł przez Europę, przez II wojnę światową,
00:36
stealing, extorting and occasionally buying
10
21000
3000
kradnąc, wymuszając i czasem kupując
00:39
various paintings for his collection.
11
24000
2000
różne obrazy do swojej kolekcji.
00:41
And what he really wanted was something by Vermeer.
12
26000
3000
Takie, którego naprawdę pragnął, miało być pędzla Vermeera.
00:44
Hitler had two of them, and he didn't have any.
13
29000
3000
Hitler miał takie dwa, a on nie miał żadnego.
00:47
So he finally found an art dealer,
14
32000
2000
Więc w końcu znalazł marszanda,
00:49
a Dutch art dealer named Han van Meegeren,
15
34000
3000
holenderskiego marszanda Hana van Meegrena,
00:52
who sold him a wonderful Vermeer
16
37000
2000
który sprzedał mu pięknego Vermeera
00:54
for the cost of what would now be 10 million dollars.
17
39000
3000
za cenę dzisiejszych 10 milionów dolarów.
00:57
And it was his favorite artwork ever.
18
42000
3000
I to było jego ulubione dzieło.
01:00
World War II came to an end,
19
45000
2000
II wojna światowa się skończyła,
01:02
and Goering was captured, tried at Nuremberg
20
47000
3000
Goering został pojmany, osądzony w Norymberdze
01:05
and ultimately sentenced to death.
21
50000
3000
i w końcu skazany na śmierć.
01:08
Then the Allied forces went through his collections
22
53000
2000
Potem alianci przejrzeli jego zbiory,
01:10
and found the paintings
23
55000
2000
znaleźli obrazy
01:12
and went after the people who sold it to him.
24
57000
2000
i szukali ludzi, którzy je sprzedali.
01:14
And at some point the Dutch police came into Amsterdam
25
59000
3000
W pewnym momencie holenderska policja dotarła do Amsterdamu
01:17
and arrested Van Meegeren.
26
62000
2000
i aresztowała van Meegrena.
01:19
Van Meegeren was charged with the crime of treason,
27
64000
3000
Van Meegren został oskarżony o zdradę,
01:22
which is itself punishable by death.
28
67000
3000
która karana jest śmiercią.
01:25
Six weeks into his prison sentence,
29
70000
2000
Po sześciu tygodniach kary więzienia,
01:27
van Meegeren confessed.
30
72000
2000
Van Meegren przyznał się.
01:29
But he didn't confess to treason.
31
74000
2000
Ale nie przyznał się do zdrady.
01:31
He said, "I did not sell a great masterpiece
32
76000
3000
Powiedział: "Nie sprzedałem wielkiego dzieła
01:34
to that Nazi.
33
79000
2000
temu naziście.
01:36
I painted it myself; I'm a forger."
34
81000
3000
Sam to namalowałem, jestem fałszerzem."
01:39
Now nobody believed him.
35
84000
3000
Nikt mu nie uwierzył.
01:42
And he said, "I'll prove it.
36
87000
2000
Powiedział więc: "Udowodnię to.
01:44
Bring me a canvas and some paint,
37
89000
2000
Przynieście mi płótno i farby,
01:46
and I will paint a Vermeer much better
38
91000
2000
a namaluję znacznie lepszego Vermeera
01:48
than I sold that disgusting Nazi.
39
93000
2000
niż ten, którego sprzedałem temu obrzydliwemu naziście.
01:50
I also need alcohol and morphine, because it's the only way I can work."
40
95000
3000
Potrzebuję też alkoholu i morfiny, ponieważ tylko tak mogę pracować."
01:53
(Laughter)
41
98000
2000
(Śmiech)
01:55
So they brought him in.
42
100000
2000
Więc przynieśli mu to wszystko.
01:57
He painted a beautiful Vermeer.
43
102000
3000
Namalował pięknego Vermeera.
02:00
And then the charges of treason were dropped.
44
105000
3000
A wówczas odsunięto oskarżenie o zdradę.
02:03
He had a lesser charge of forgery,
45
108000
2000
Dostał lżejsze oskarżenie o fałszerstwo,
02:05
got a year sentence
46
110000
2000
dostał roczny wyrok
02:07
and died a hero to the Dutch people.
47
112000
3000
i zmarł jako holenderski bohater.
02:11
There's a lot more to be said about van Meegeren,
48
116000
3000
Można powiedzieć wiele więcej o van Meegrenie,
02:14
but I want to turn now to Goering,
49
119000
2000
ale chcę wrócić do Goeringa,
02:16
who's pictured here being interrogated at Nuremberg.
50
121000
3000
którego widać tutaj podczas przesłuchania w Norymberdze.
02:19
Now Goering was, by all accounts, a terrible man.
51
124000
2000
Goering był, pod każdym względem, strasznym człowiekiem.
02:21
Even for a Nazi, he was a terrible man.
52
126000
3000
Nawet jak na nazistę był straszny.
02:24
His American interrogators described him
53
129000
3000
Przesłuchujący go amerykańscy śledczy opisali go
02:27
as an amicable psychopath.
54
132000
2000
jako przyjacielskiego psychopatę.
02:29
But you could feel sympathy
55
134000
2000
Ale możecie empatyzować
02:31
for the reaction he had
56
136000
2000
z jego reakcją,
02:33
when he was told that his favorite painting
57
138000
2000
gdy powiedziano mu, że jego ulubiony obraz
02:35
was actually a forgery.
58
140000
2000
był w rzeczywistości podróbką.
02:37
According to his biographer,
59
142000
2000
Zgodnie z wypowiedzią jego biografa,
02:39
"He looked as if for the first time
60
144000
2000
"Wyglądał jakby po raz pierwszy
02:41
he had discovered there was evil in the world."
61
146000
2000
odkrył, że jest zło na świecie."
02:43
(Laughter)
62
148000
3000
(Śmiech)
02:46
And he killed himself soon afterwards.
63
151000
3000
A krótko po tym się zabił.
02:49
He had discovered after all
64
154000
2000
Ostatecznie odkrył,
02:51
that the painting he thought was this
65
156000
2000
że obraz, o którym myślał, że jest tym,
02:53
was actually that.
66
158000
3000
był tak naprawdę tym.
02:56
It looked the same,
67
161000
2000
Wyglądał tak samo,
02:58
but it had a different origin, it was a different artwork.
68
163000
2000
ale miał inne pochodzenie, było to inne dzieło.
03:00
It wasn't just him who was in for a shock.
69
165000
2000
Nie tylko on był w szoku.
03:02
Once van Meegeren was on trial, he couldn't stop talking.
70
167000
3000
Kiedy już van Meegren stanął przed sądem, nie mógł przestać gadać.
03:05
And he boasted about all the great masterpieces
71
170000
2000
I chwalił się wszystkimi wielkimi dziełami,
03:07
that he himself had painted
72
172000
2000
które sam namalował,
03:09
that were attributed to other artists.
73
174000
2000
a które przypisywano innym artystom.
03:11
In particular, "The Supper at Emmaus"
74
176000
2000
W szczególności "Wieczerza w Emaus",
03:13
which was viewed as Vermeer's finest masterpiece, his best work --
75
178000
3000
którą postrzegano jako największe arcydzieło Vermeera, jego najlepszą pracę -
03:16
people would come [from] all over the world to see it --
76
181000
3000
ludzie przybywali z całego świata by je zobaczyć -
03:19
was actually a forgery.
77
184000
2000
była w rzeczywistości falsyfikatem.
03:21
It was not that painting, but that painting.
78
186000
2000
To nie było to malowidło, ale to malowidło.
03:23
And when that was discovered,
79
188000
2000
I kiedy to odkryto,
03:25
it lost all its value and was taken away from the museum.
80
190000
3000
straciło całą swoją wartość i zostało usunięte z muzeum.
03:28
Why does this matter?
81
193000
2000
Dlaczego to ma znaczenie?
03:30
I'm a psychologists -- why do origins matter so much?
82
195000
3000
Psycholodzy, dlaczego pochodzenie ma tak wielkie znaczenie?
03:33
Why do we respond so much
83
198000
2000
Dlaczego tak bardzo reagujemy
03:35
to our knowledge of where something comes from?
84
200000
3000
na swoją wiedzę dotyczącą tego, skąd coś pochodzi?
03:38
Well there's an answer that many people would give.
85
203000
2000
Jest taka odpowiedź, która często pada.
03:40
Many sociologists like Veblen and Wolfe
86
205000
3000
Wielu socjologów jak Veblen i Wolfe
03:43
would argue that the reason why we take origins so seriously
87
208000
3000
argumentowałoby, że przyczyną, dla której tak poważnie traktujemy pochodzenie,
03:46
is because we're snobs, because we're focused on status.
88
211000
3000
jest nasz snobizm, nasze skupienie na statusie.
03:49
Among other things,
89
214000
2000
Między innymi,
03:51
if you want to show off how rich you are, how powerful you are,
90
216000
2000
jeśli chcesz się pochwalić swoim bogactwem, wpływami,
03:53
it's always better to own an original than a forgery
91
218000
2000
zawsze lepiej posiadać oryginał niż podróbkę,
03:55
because there's always going to be fewer originals than forgeries.
92
220000
3000
ponieważ zawsze będzie mniej oryginałów niż podróbek.
03:59
I don't doubt that that plays some role,
93
224000
2000
Nie wątpię, że odgrywa to pewną rolę,
04:01
but what I want to convince you of today
94
226000
2000
ale chcę was dzisiaj przekonać,
04:03
is that there's something else going on.
95
228000
2000
że dzieje się coś innego.
04:05
I want to convince you
96
230000
2000
Chcę was przekonać,
04:07
that humans are, to some extent, natural born essentialists.
97
232000
3000
że ludzie są, do pewnego stopnia, urodzonymi esencjalistami.
04:10
What I mean by this
98
235000
2000
Rozumiem przez to,
04:12
is we don't just respond to things as we see them,
99
237000
2000
że nie reagujemy na rzeczy jakimi je widzimy,
04:14
or feel them, or hear them.
100
239000
2000
lub czujemy, lub słyszymy.
04:16
Rather, our response is conditioned on our beliefs,
101
241000
3000
Nasza reakcja jest raczej uwarunkowana naszymi przekonaniami,
04:19
about what they really are, what they came from,
102
244000
3000
o tym, czym one naprawdę są, skąd pochodzą,
04:22
what they're made of, what their hidden nature is.
103
247000
3000
z czego są wykonane, jaka jest ich ukryta natura.
04:25
I want to suggest that this is true,
104
250000
2000
Chcę zasugerować, że sprawdza się to
04:27
not just for how we think about things,
105
252000
2000
nie tylko dla naszego myślenia o rzeczach,
04:29
but how we react to things.
106
254000
2000
ale i naszych reakcji na nie.
04:31
So I want to suggest that pleasure is deep --
107
256000
2000
Więc chcę zasugerować, że przyjemność jest głęboka -
04:33
and that this isn't true
108
258000
2000
i że nie jest to prawdziwe
04:35
just for higher level pleasures like art,
109
260000
3000
tylko dla przyjemności wyższego rzędu jak sztuka,
04:38
but even the most seemingly simple pleasures
110
263000
3000
ale nawet wydawałoby się najprostsze przyjemności
04:41
are affected by our beliefs about hidden essences.
111
266000
3000
ulegają wpływowi naszych przekonań o ich ukrytej esencji.
04:44
So take food.
112
269000
2000
Weźmy jedzenie.
04:46
Would you eat this?
113
271000
2000
Zjedlibyście to?
04:48
Well, a good answer is, "It depends. What is it?"
114
273000
3000
Cóż, dobra odpowiedzią jest: "To zależy. Co to jest?"
04:51
Some of you would eat it if it's pork, but not beef.
115
276000
2000
Niektórzy z was zjedliby to jeśli to wieprzowina, ale nie wołowina.
04:53
Some of you would eat it if it's beef, but not pork.
116
278000
3000
Inni zjedliby jeśli to wołowina, ale nie wieprzowina.
04:56
Few of you would eat it if it's a rat
117
281000
2000
Kilkoro zjadłoby jeśli to szczur
04:58
or a human.
118
283000
2000
lub człowiek.
05:00
Some of you would eat it only if it's a strangely colored piece of tofu.
119
285000
3000
Niektórzy z was zjedliby tylko jeśli to kawałek tofu w dziwnym kolorze.
05:04
That's not so surprising.
120
289000
2000
Nie jest to zaskakujące.
05:06
But what's more interesting
121
291000
2000
Ale co bardziej interesujące,
05:08
is how it tastes to you
122
293000
2000
smak tego
05:10
will depend critically on what you think you're eating.
123
295000
3000
będzie istotnie zależał od przekonania o tym, co jecie.
05:13
So one demonstration of this was done with young children.
124
298000
3000
Unaoczniono to na małych dzieciach.
05:16
How do you make children
125
301000
2000
Jak sprawić by dzieci
05:18
not just be more likely to eat carrots and drink milk,
126
303000
3000
nie tylko chętniej jadły marchewki i piły mleko,
05:21
but to get more pleasure from eating carrots and drinking milk --
127
306000
3000
ale i czerpały więcej przyjemności z jedzenia marchewek i picia mleka -
05:24
to think they taste better?
128
309000
2000
by myślały, że smakują one lepiej?
05:26
It's simple, you tell them they're from McDonald's.
129
311000
3000
To proste, mówi się im, że są z McDonalda.
05:29
They believe McDonald's food is tastier,
130
314000
2000
Dzieci wierzą, że jedzenie z McDonalda jest smaczniejsze,
05:31
and it leads them to experience it as tastier.
131
316000
3000
co sprawia, że smakuje im ono bardziej.
05:34
How do you get adults to really enjoy wine?
132
319000
2000
Jak sprawić, by dorosłym naprawdę smakowało wino?
05:36
It's very simple:
133
321000
2000
To bardzo proste:
05:38
pour it from an expensive bottle.
134
323000
2000
nalej go z drogiej butelki.
05:40
There are now dozens, perhaps hundreds of studies showing
135
325000
3000
Są teraz tuziny, może setki badań wykazujących,
05:43
that if you believe you're drinking the expensive stuff,
136
328000
2000
że jeśli wierzysz, że pijesz coś drogiego,
05:45
it tastes better to you.
137
330000
2000
smakuje ci to lepiej.
05:47
This was recently done with a neuroscientific twist.
138
332000
3000
Niedawno zbadano to z pomocą neuronauki.
05:50
They get people into a fMRI scanner,
139
335000
2000
Wkładają ludzi w skaner fMRI
05:52
and while they're lying there, through a tube,
140
337000
2000
i podczas gdy oni tam leżą, przez rurkę
05:54
they get to sip wine.
141
339000
2000
podaje im się wino.
05:56
In front of them on a screen is information about the wine.
142
341000
3000
Przed nimi na ekranie jest informacja o winie.
05:59
Everybody, of course,
143
344000
2000
Każdy, oczywiście,
06:01
drinks exactly the same wine.
144
346000
2000
pije dokładnie to samo wino.
06:03
But if you believe you're drinking expensive stuff,
145
348000
3000
Ale jeśli wierzysz, że pijesz coś drogiego,
06:06
parts of the brain associated with pleasure and reward
146
351000
3000
obszary mózgu związane z przyjemnością i nagrodą
06:09
light up like a Christmas tree.
147
354000
2000
świecą się jak świąteczna choinka.
06:11
It's not just that you say it's more pleasurable, you say you like it more,
148
356000
3000
Nie tylko mówisz, że to przyjemniejsze, że bardziej ci się to podoba,
06:14
you really experience it in a different way.
149
359000
3000
ale naprawdę doświadczasz tego w inny sposób.
06:17
Or take sex.
150
362000
3000
Weźmy seks.
06:20
These are stimuli I've used in some of my studies.
151
365000
3000
To są bodźce, których używałem w niektórych moich badaniach.
06:23
And if you simply show people these pictures,
152
368000
3000
I jeśli po prostu pokaże się ludziom te zdjęcia,
06:26
they'll say these are fairly attractive people.
153
371000
2000
powiedzą, że to są całkiem atrakcyjni ludzie.
06:28
But how attractive you find them,
154
373000
3000
Ale jak atrakcyjni będą,
06:31
how sexually or romantically moved you are by them,
155
376000
3000
jak bardzo będą cię poruszać seksualnie lub romantycznie,
06:34
rests critically on who you think you're looking at.
156
379000
3000
zależy głównie od tego, na kogo uważasz, że patrzysz.
06:37
You probably think the picture on the left is male,
157
382000
3000
Myślicie pewnie, że zdjęcie po lewej to mężczyzną,
06:40
the one on the right is female.
158
385000
2000
po prawej kobieta.
06:42
If that belief turns out to be mistaken, it will make a difference.
159
387000
3000
Jeśli to przekonanie okaże się błędne, będzie to robiło różnicę.
06:45
(Laughter)
160
390000
2000
(Śmiech)
06:47
It will make a difference if they turn out to be
161
392000
2000
Będzie robiło różnicę, jeśli okażą się
06:49
much younger or much older than you think they are.
162
394000
3000
dużo młodsi albo dużo starsi niż myślisz, że są.
06:52
It will make a difference if you were to discover
163
397000
2000
Będzie robiło różnicę, jeśli odkryjesz,
06:54
that the person you're looking at with lust
164
399000
2000
że osoba, na którą patrzysz z pożądaniem
06:56
is actually a disguised version of your son or daughter,
165
401000
2000
jest w rzeczywistości przebraną wersją twojego syna lub córki,
06:58
your mother or father.
166
403000
2000
matki lub ojca.
07:00
Knowing somebody's your kin typically kills the libido.
167
405000
3000
Wiedza, że ktoś jest twoim krewnym zabija libido.
07:03
Maybe one of the most heartening findings
168
408000
2000
Chyba jednym z najbardziej pocieszających odkryć
07:05
from the psychology of pleasure
169
410000
2000
psychologii przyjemności
07:07
is there's more to looking good than your physical appearance.
170
412000
3000
jest to, że trzeba czegoś więcej niż wyglądu fizycznego, by wyglądać dobrze.
07:10
If you like somebody, they look better to you.
171
415000
3000
Jeśli kogoś lubisz, wygląda on dla ciebie lepiej.
07:13
This is why spouses in happy marriages
172
418000
3000
To dlatego partnerzy w szczęśliwych małżeństwach
07:16
tend to think that their husband or wife
173
421000
2000
uważają, że ich mąż czy żona
07:18
looks much better than anyone else thinks that they do.
174
423000
3000
wyglądają znacznie lepiej niż ktokolwiek inny myśli, że wyglądają.
07:21
(Laughter)
175
426000
2000
(Śmiech)
07:23
A particularly dramatic example of this
176
428000
3000
Szczególnie dramatyczny przykład
07:26
comes from a neurological disorder known as Capgras syndrome.
177
431000
3000
niesie zaburzenie neurologiczne znane jako zespół Capgrasa.
07:29
So Capgras syndrome is a disorder
178
434000
3000
Zespół Capgrasa to zaburzenie,
07:32
where you get a specific delusion.
179
437000
2000
w którym ma się szczególne urojenie.
07:34
Sufferers of Capgras syndrome
180
439000
2000
Chorzy na zespół Capgrasa
07:36
believe that the people they love most in the world
181
441000
2000
uważają, że ludzie, których kochają najbardziej na świecie
07:38
have been replaced by perfect duplicates.
182
443000
2000
są podstawieni przez idealnych sobowtórów.
07:40
Now often, a result of Capgras syndrome is tragic.
183
445000
3000
Często wynik zespołu Capgrasa jest tragiczny.
07:43
People have murdered those that they loved,
184
448000
2000
Ludzie mordowali tych, których kochają,
07:45
believing that they were murdering an imposter.
185
450000
3000
wierząc, że mordują oszusta.
07:48
But there's at least one case
186
453000
2000
Ale jest przynajmniej jeden przypadek,
07:50
where Capgras syndrome had a happy ending.
187
455000
2000
gdy zespół Capgrasa miał szczęśliwe zakończenie.
07:52
This was recorded in 1931.
188
457000
2000
Opisano to w 1931.
07:54
"Research described a woman with Capgras syndrome
189
459000
3000
"Badanie opisuje kobietę z zespołem Capgrasa,
07:57
who complained about her poorly endowed and sexually inadequate lover."
190
462000
3000
która skarżyła się na swojego kiepsko wyposażonego i seksualnie nieudolnego kochanka."
08:00
But that was before she got Capgras syndrome.
191
465000
3000
Ale to było przed zapadnięciem na zespół Capgrasa.
08:03
After she got it, "She was happy to report
192
468000
2000
Dotknięta nim, "Była szczęśliwa opowiadając,
08:05
that she has discovered that he possessed a double
193
470000
3000
że odkryła, iż posiada on sobowtóra,
08:08
who was rich, virile, handsome and aristocratic."
194
473000
2000
który był bogaty, męski, przystojny i o arystokratycznym pochodzeniu."
08:10
Of course, it was the same man,
195
475000
2000
Oczywiście był to ten sam mężczyzna,
08:12
but she was seeing him in different ways.
196
477000
2000
ale postrzegała go inaczej.
08:14
As a third example,
197
479000
2000
Jako trzeci przykład
08:16
consider consumer products.
198
481000
2000
rozważcie produkty konsumenckie.
08:18
So one reason why you might like something is its utility.
199
483000
3000
Jedną przyczyną, dla której możesz coś lubić jest użyteczność.
08:21
You can put shoes on your feet; you can play golf with golf clubs;
200
486000
3000
Możesz założyć buty na stopy, grać w golfa kijami,
08:24
and chewed up bubble gum doesn't do anything at all for you.
201
489000
3000
a wyżuta guma prawdopodobnie do niczego ci nie służy.
08:27
But each of these three objects has value
202
492000
2000
Ale każda z tych trzech rzeczy ma wartość
08:29
above and beyond what it can do for you
203
494000
2000
ponad to, do czego może służyć,
08:31
based on its history.
204
496000
2000
bazującą na swojej historii.
08:33
The golf clubs were owned by John F. Kennedy
205
498000
3000
Kije golfowe należały do Johna F. Kennedy'ego
08:36
and sold for three-quarters of a million dollars at auction.
206
501000
3000
i sprzedano je za 750 000$ na aukcji.
08:39
The bubble gum was chewed up by pop star Britney Spears
207
504000
3000
Guma była żuta przez gwiazdę muzyki pop Britney Spears
08:42
and sold for several hundreds of dollars.
208
507000
2000
i sprzedana za kilka tysięcy dolarów.
08:44
And in fact, there's a thriving market
209
509000
2000
W istocie kwitnie rynek
08:46
in the partially eaten food of beloved people.
210
511000
3000
nadjedzonych potraw znanych ludzi.
08:49
(Laughter)
211
514000
2000
(Śmiech)
08:51
The shoes are perhaps the most valuable of all.
212
516000
3000
Buty są chyba najcenniejsze ze wszystkiego.
08:54
According to an unconfirmed report,
213
519000
2000
Zgodnie z niepotwiedzonym doniesieniem
08:56
a Saudi millionaire offered 10 million dollars
214
521000
2000
saudyjski milioner zaoferował 10 milionów dolarów
08:58
for this pair of shoes.
215
523000
2000
za tę parę butów.
09:00
They were the ones thrown at George Bush
216
525000
3000
To były te rzucone w George'a Busha
09:03
at an Iraqi press conference several years ago.
217
528000
2000
na irackiej konferencji prasowej kilka lat temu.
09:05
(Applause)
218
530000
2000
(Oklaski)
09:07
Now this attraction to objects
219
532000
2000
To upodobanie do przedmiotów
09:09
doesn't just work for celebrity objects.
220
534000
2000
działa nie tylko w przypadku własności gwiazd.
09:11
Each one of us, most people,
221
536000
2000
Każdy z nas, większość,
09:13
have something in our life that's literally irreplaceable,
222
538000
3000
ma w życiu coś dosłownie nie do zastąpienia,
09:16
in that it has value because of its history --
223
541000
3000
o wartości związanej ze swoją historią -
09:19
maybe your wedding ring, maybe your child's baby shoes --
224
544000
3000
może obrączka ślubna, może pierwsze buciki dziecka -
09:22
so that if it was lost, you couldn't get it back.
225
547000
3000
gdyby zostało to zagubione, nie można tego zastąpić.
09:25
You could get something that looked like it or felt like it,
226
550000
2000
Można zdobyć coś, co wygląda podobnie,
09:27
but you couldn't get the same object back.
227
552000
3000
ale nie można odzyskać tego samego przedmiotu.
09:30
With my colleagues George Newman and Gil Diesendruck,
228
555000
3000
W kolegami Georgem Newmanem i Gilem Diesendruckiem
09:33
we've looked to see what sort of factors, what sort of history, matters
229
558000
3000
badaliśmy, jakie rodzaje czynników, jakie historie mają znaczenie
09:36
for the objects that people like.
230
561000
2000
dla obiektów lubianych przez ludzi.
09:38
So in one of our experiments,
231
563000
2000
W jednym z naszych eksperymentów
09:40
we asked people to name a famous person who they adored,
232
565000
3000
poprosiliśmy ludzi, by podali znaną osobę, którą uwielbiają,
09:43
a living person they adored.
233
568000
2000
żyjącą osobę, którą uwielbiają.
09:45
So one answer was George Clooney.
234
570000
2000
Jedną z odpowiedzi był George Clooney.
09:47
Then we asked them,
235
572000
2000
Potem zapytaliśmy ich:
09:49
"How much would you pay for George Clooney's sweater?"
236
574000
2000
"Jak dużo zapłaciłbyś za sweter George'a Clooneya?"
09:51
And the answer is a fair amount --
237
576000
2000
I odpowiedzią jest duża suma -
09:53
more than you would pay for a brand new sweater
238
578000
3000
więcej niż zapłacilibyście za całkiem nowy sweter
09:56
or a sweater owned by somebody who you didn't adore.
239
581000
3000
lub sweter posiadany przez kogoś, kogo nie uwielbiacie.
09:59
Then we asked other groups of subjects --
240
584000
2000
Potem zapytaliśmy inne grupy badanych -
10:01
we gave them different restrictions
241
586000
2000
daliśmy im inne ograniczenia
10:03
and different conditions.
242
588000
2000
i inne warunki.
10:05
So for instance, we told some people,
243
590000
2000
Więc na przykład, niektórym powiedzieliśmy:
10:07
"Look, you can buy the sweater,
244
592000
2000
"Zobacz, możesz kupić ten sweter,
10:09
but you can't tell anybody you own it,
245
594000
2000
ale nikomu nie możesz powiedzieć, że go masz
10:11
and you can't resell it."
246
596000
2000
i nie możesz go odsprzedać."
10:13
That drops the value of it,
247
598000
2000
To obniża jego wartość,
10:15
suggesting that that's one reason why we like it.
248
600000
3000
sugerując, że jest to jedna z przyczyn, dla których go lubimy.
10:18
But what really causes an effect
249
603000
2000
Ale co naprawdę wywiera wpływ,
10:20
is you tell people, "Look, you could resell it, you could boast about it,
250
605000
3000
to powiedzenie ludziom: "Patrz, możesz go odsprzedać, możesz się nim chwalić,
10:23
but before it gets to you,
251
608000
2000
ale zanim do ciebie trafi,
10:25
it's thoroughly washed."
252
610000
2000
zostanie dokładnie wyprany."
10:27
That causes a huge drop in the value.
253
612000
3000
To wywołuje ogromny spadek wartości.
10:30
As my wife put it, "You've washed away the Clooney cooties."
254
615000
3000
Jak powiedziała moja żona: "Wypraliście weszki Clooneya."
10:33
(Laughter)
255
618000
2000
(Śmiech)
10:35
So let's go back to art.
256
620000
2000
Więc wróćmy do sztuki.
10:37
I would love a Chagall. I love the work of Chagall.
257
622000
2000
Chciałbym Chagalla. Kocham prace Chagalla.
10:39
If people want to get me something at the end of the conference,
258
624000
2000
Gdybyście chcieli mi coś dać na koniec konferencji,
10:41
you could buy me a Chagall.
259
626000
2000
moglibyście kupić mi Chagalla.
10:43
But I don't want a duplicate,
260
628000
2000
Ale nie chcę kopii,
10:45
even if I can't tell the difference.
261
630000
2000
nawet jeśli nie poznam różnicy.
10:47
That's not because, or it's not simply because,
262
632000
2000
To nie dlatego, lub nie po prostu dlatego,
10:49
I'm a snob and want to boast about having an original.
263
634000
3000
że jestem snobem i chcę się chwalić oryginałem.
10:52
Rather, it's because I want something that has a specific history.
264
637000
3000
Raczej to dlatego, że chcę coś, co ma szczególną historię.
10:55
In the case of artwork,
265
640000
2000
W przypadku dzieła sztuki,
10:57
the history is special indeed.
266
642000
2000
historia jest rzeczywiście szczególna.
10:59
The philosopher Denis Dutton
267
644000
2000
Filozof Denis Dutton
11:01
in his wonderful book "The Art Instinct"
268
646000
2000
w swojej wspaniałej książce "The Art Instinct"
11:03
makes the case that, "The value of an artwork
269
648000
2000
pisze, że "Wartość dzieła sztuki
11:05
is rooted in assumptions about the human performance underlying its creation."
270
650000
3000
jest zakorzeniona w założeniach o działaniach człowieka leżących u podłoża jego tworzenia."
11:08
And that could explain the difference
271
653000
2000
I to by wyjaśniało różnicę
11:10
between an original and a forgery.
272
655000
2000
między oryginałem i podróbką.
11:12
They may look alike, but they have a different history.
273
657000
2000
Mogą wyglądać tak samo, ale mają różne historie.
11:14
The original is typically the product of a creative act,
274
659000
3000
Oryginał jest najczęściej produktem aktu twórczości,
11:17
the forgery isn't.
275
662000
2000
falsyfikat nie.
11:19
I think this approach can explain differences
276
664000
3000
Sądzę, że to podejście może tłumaczyć różnice
11:22
in people's taste in art.
277
667000
2000
w ludzkich gustach w sztuce.
11:24
This is a work by Jackson Pollock.
278
669000
2000
To praca Jacksona Pollocka.
11:26
Who here likes the work of Jackson Pollock?
279
671000
3000
Kto tutaj lubi prace Jacksona Pollocka?
11:30
Okay. Who here, it does nothing for them?
280
675000
2000
OK. Kogo tutaj to nie rusza?
11:32
They just don't like it.
281
677000
3000
Po prostu go nie lubią.
11:35
I'm not going to make a claim about who's right,
282
680000
2000
Nie będę rozstrzygał, kto ma rację,
11:37
but I will make an empirical claim
283
682000
2000
ale wygłoszę empiryczne stwierdzenie
11:39
about people's intuitions,
284
684000
2000
o ludzkiej intuicji,
11:41
which is that, if you like the work of Jackson Pollock,
285
686000
2000
mianowicie, jeśli lubicie prace Jacksona Pollocka,
11:43
you'll tend more so than the people who don't like it
286
688000
3000
będziecie bardziej przekonani niż ludzie, którzy go nie lubią,
11:46
to believe that these works are difficult to create,
287
691000
3000
że te prace są trudne do stworzenia,
11:49
that they require a lot of time and energy
288
694000
2000
że wymagają wiele czasu i energii,
11:51
and creative energy.
289
696000
2000
i to energii twórczej.
11:53
I use Jackson Pollock on purpose as an example
290
698000
3000
Celowo używam Jacksona Pollocka jako przykładu,
11:56
because there's a young American artist
291
701000
2000
ponieważ jest młoda amerykańska artystka,
11:58
who paints very much in the style of Jackson Pollock,
292
703000
2000
która maluje bardzo w stylu Jacksona Pollocka,
12:00
and her work was worth
293
705000
2000
a jej praca była warta
12:02
many tens of thousands of dollars --
294
707000
2000
wiele dziesiątek tysięcy dolarów -
12:04
in large part because she's a very young artist.
295
709000
2000
w dużej mierze dlatego, że była bardzo młodą artystką.
12:06
This is Marla Olmstead
296
711000
2000
To Marla Olmstead,
12:08
who did most of her work when she was three years old.
297
713000
2000
która namalowała większość swoich prac jako trzylatka.
12:10
The interesting thing about Marla Olmstead
298
715000
2000
Ciekawe w przypadku Marli Olmstead jest,
12:12
is her family made the mistake
299
717000
2000
że jej rodzina popełniła błąd,
12:14
of inviting the television program 60 Minutes II into their house
300
719000
4000
zapraszając program telewizyjny 60 Minutes II do swojego domu,
12:18
to film her painting.
301
723000
2000
by nagrali ją jak maluje.
12:20
And they then reported that her father was coaching her.
302
725000
3000
I podali wówczas, że uczy ją jej ojciec.
12:23
When this came out on television,
303
728000
2000
Kiedy to ukazało się w telewizji,
12:25
the value of her art dropped to nothing.
304
730000
3000
wartość jej sztuki spadła do zera.
12:28
It was the same art, physically,
305
733000
2000
Fizycznie była to ta sama sztuka,
12:30
but the history had changed.
306
735000
3000
ale historia się zmieniła.
12:33
I've been focusing now on the visual arts,
307
738000
2000
Skupiałem się na sztukach wizualnych,
12:35
but I want to give two examples from music.
308
740000
2000
ale chcę podać dwa przykłady z muzyki.
12:37
This is Joshua Bell, a very famous violinist.
309
742000
2000
To Joshua Bell, bardzo znany skrzypek.
12:39
And the Washington Post reporter Gene Weingarten
310
744000
3000
Reporter Washington Post Gene Weingarten
12:42
decided to enlist him for an audacious experiment.
311
747000
3000
zdecydował się go nakłonić do zuchwałego eksperymentu.
12:45
The question is: How much would people like Joshua Bell,
312
750000
2000
Pytanie brzmi: Jak bardzo ludziom spodoba się Joshua Bell,
12:47
the music of Joshua Bell,
313
752000
2000
muzyka Joshuy Bella,
12:49
if they didn't know they were listening to Joshua Bell?
314
754000
3000
jeśli nie będą wiedzieli, że słuchają Joshuy Bella?
12:53
So he got Joshua Bell to take his million dollar violin
315
758000
3000
Więc skłonił Joshuę Bella do zabrania swoich skrzypiec wartych milion dolarów
12:56
down to a Washington D.C. subway station
316
761000
3000
na stację metra w Waszyngtonie
12:59
and stand in the corner and see how much money he would make.
317
764000
3000
i stania w rogu, by zobaczyć, jak wiele pieniędzy zarobi.
13:02
And here's a brief clip of this.
318
767000
2000
I tu jest krótkie nagranie tego.
13:04
(Violin music)
319
769000
7000
(muzyka skrzypcowa)
13:11
After being there for three-quarters of an hour,
320
776000
2000
W ciągu trzech kwadransów
13:13
he made 32 dollars.
321
778000
3000
zarobił 32$.
13:16
Not bad. It's also not good.
322
781000
2000
Nieźle. Nie jest to także dobrze.
13:18
Apparently to really enjoy the music of Joshua Bell,
323
783000
3000
Widocznie by naprawdę się cieszyć muzyką Joshuy Bella
13:21
you have to know you're listening to Joshua Bell.
324
786000
3000
trzeba wiedzieć, że się słucha Joshuy Bella.
13:24
He actually made 20 dollars more than that,
325
789000
2000
Tak naprawdę zarobił o 20$ więcej,
13:26
but he didn't count it.
326
791000
2000
ale tego nie policzył.
13:28
Because this woman comes up --
327
793000
2000
Ponieważ przyszła ta kobieta -
13:30
you see at the end of the video -- she comes up.
328
795000
2000
widzicie na końcu filmu - przyszła.
13:32
She had heard him at the Library of Congress a few weeks before
329
797000
2000
Słyszała go w Bibliotece Kongresu Stanów Zjednoczonych kilka tygodni wcześniej
13:34
at this extravagant black-tie affair.
330
799000
3000
na ekstrawaganckim galowym koncercie.
13:37
So she's stunned that he's standing in a subway station.
331
802000
3000
Więc jest oszołomiona, że on stoi na stacji metra.
13:40
So she's struck with pity.
332
805000
2000
Budzi w niej to litość.
13:42
She reaches into her purse and hands him a 20.
333
807000
2000
Sięga do portmonetki i daje mu dwudziestkę.
13:44
(Laughter)
334
809000
2000
(Śmiech)
13:46
(Applause)
335
811000
2000
(Oklaski)
13:48
The second example from music
336
813000
2000
Drugi przykład z muzyki
13:50
is from John Cage's modernist composition,
337
815000
2000
dotyczy utworu kompozytora współczesnego Johna Cage'a
13:52
"4'33"."
338
817000
2000
"4'33".
13:54
As many of you know,
339
819000
2000
Jak wielu z was wie,
13:56
this is the composition where the pianist sits at a bench,
340
821000
3000
to kompozycja, gdzie pianista siada na stołku,
13:59
opens up the piano
341
824000
2000
otwiera pianino,
14:01
and sits and does nothing for four minutes and 33 seconds --
342
826000
2000
siedzi i nic nie robi przez 4 minuty i 33 sekundy -
14:03
that period of silence.
343
828000
2000
taki okres ciszy.
14:05
And people have different views on this.
344
830000
2000
Ludzie mają na ten temat różne zdania.
14:07
But what I want to point out
345
832000
2000
Ale chcę podkreślić,
14:09
is you can buy this from iTunes.
346
834000
2000
że można to kupić na iTunes.
14:11
(Laughter)
347
836000
2000
(Śmiech)
14:13
For a dollar 99,
348
838000
2000
Za dolara dziewięćdziesiąt dziewięć,
14:15
you can listen to that silence,
349
840000
2000
można słuchać tej ciszy,
14:17
which is different than other forms of silence.
350
842000
3000
która różni się od innych rodzajów ciszy.
14:20
(Laughter)
351
845000
2000
(Śmiech)
14:22
Now I've been talking so far about pleasure,
352
847000
3000
Mówiłem do tej pory o przyjemności,
14:25
but what I want to suggest
353
850000
2000
ale chcę zasugerować,
14:27
is that everything I've said applies as well to pain.
354
852000
3000
że wszystko, co powiedziałem odnosi się także do bólu.
14:30
And how you think about what you're experiencing,
355
855000
2000
I to, jak myślisz o swoim doświadczeniu,
14:32
your beliefs about the essence of it,
356
857000
2000
twoje poglądy na jego esencję,
14:34
affect how it hurts.
357
859000
2000
wpływają na to, jak bardzo boli.
14:36
One lovely experiment
358
861000
2000
Jeden cudowny eksperyment
14:38
was done by Kurt Gray and Dan Wegner.
359
863000
2000
został przeprowadzony przez Kurta Graya i Dana Wegnera.
14:40
What they did was they hooked up Harvard undergraduates
360
865000
2000
Podłączyli studentów Harvardu
14:42
to an electric shock machine.
361
867000
2000
do maszyny wydzielającej wstrząsy elektryczne.
14:44
And they gave them a series of painful electric shocks.
362
869000
3000
I podali im serię bolesnych wstrząsów elektrycznych.
14:47
So it was a series of five painful shocks.
363
872000
3000
Więc była to seria pięciu bolesnych wstrząsów.
14:50
Half of them are told that they're being given the shocks
364
875000
2000
Połowie z nich powiedziano, że doświadczają wstrząsów
14:52
by somebody in another room,
365
877000
2000
dawanych przez kogoś w innym pokoju,
14:54
but the person in the other room doesn't know they're giving them shocks.
366
879000
3000
ale osoba w innym pokoju nie wie, że razi ich prądem.
14:57
There's no malevolence, they're just pressing a button.
367
882000
2000
Nie ma wrogości, po prostu naciskają guzik.
14:59
The first shock is recorded as very painful.
368
884000
3000
Pierwszy wstrząs określano jako bardzo bolesny.
15:02
The second shock feels less painful, because you get a bit used to it.
369
887000
3000
Drugi wydaje się mniej bolesny, ponieważ trochę się przyzwyczajasz.
15:05
The third drops, the fourth, the fifth.
370
890000
2000
Spada trzeci, czwarty, piąty.
15:07
The pain gets less.
371
892000
3000
Ból się zmniejsza.
15:10
In the other condition,
372
895000
2000
W drugim warunku
15:12
they're told that the person in the next room
373
897000
2000
powiedziano im, że osoba w drugim pokoju
15:14
is shocking them on purpose -- knows they're shocking them.
374
899000
3000
razi ich specjalnie - wie, że ich razi.
15:17
The first shock hurts like hell.
375
902000
2000
Pierwszy wstrząs boli jak diabli.
15:19
The second shock hurts just as much,
376
904000
2000
Drugi boli tak samo,
15:21
and the third and the fourth and the fifth.
377
906000
2000
i trzeci, i czwarty, i piąty.
15:23
It hurts more
378
908000
2000
Boli bardziej,
15:25
if you believe somebody is doing it to you on purpose.
379
910000
3000
jeśli sądzisz, że ktoś to robi specjalnie.
15:28
The most extreme example of this
380
913000
3000
Najbardziej skrajnym przykładem
15:31
is that in some cases,
381
916000
2000
jest to, że w pewnych przypadkach
15:33
pain under the right circumstances
382
918000
2000
ból we właściwych okolicznościach
15:35
can transform into pleasure.
383
920000
2000
może się przemienić w przyjemność.
15:37
Humans have this extraordinarily interesting property
384
922000
3000
Ludzie mają to niezwykle interesującą cechę,
15:40
that will often seek out low-level doses of pain
385
925000
2000
że często poszukują niskich dawek bólu
15:42
in controlled circumstances
386
927000
2000
w kontrolowanych okolicznościach
15:44
and take pleasure from it --
387
929000
2000
i czerpią z tego przyjemność -
15:46
as in the eating of hot chili peppers
388
931000
2000
jak przy jedzeniu papryczek chilli
15:48
and roller coaster rides.
389
933000
3000
i jazdach na kolejce górce.
15:51
The point was nicely summarized
390
936000
2000
Zostało to ładnie podsumowane
15:53
by the poet John Milton
391
938000
2000
przez poetę Johna Miltona,
15:55
who wrote, "The mind is its own place,
392
940000
2000
który napisał: "Umysł jest miejscem samym w sobie,
15:57
and in itself can make a heaven of hell,
393
942000
2000
i sam może uczynić niebo z piekła,
15:59
a hell of heaven."
394
944000
2000
piekło z nieba."
16:01
And I'll end with that. Thank you.
395
946000
2000
I tym zakończę. Dziękuję.
16:03
(Applause)
396
948000
7000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - PsychologistPaul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.
Why you should listen
In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)
Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy."
He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."
Paul Bloom | Speaker | TED.com