TEDGlobal 2011
Paul Bloom: The origins of pleasure
Пол Блум: Потеклото на задоволството
Filmed:
Readability: 3.7
2,137,903 views
Зошто повеќе сакаме оригинална слика отколку копија? Психологот Пол Блум вели дека луѓето се есенцијалисти -- дека нашите верувања за историјата на одреден предмет влијаат врз тоа како го доживуваме истиот, не само како илузија, туку како длабока карактеристика на задоволството (и болката).
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm going to talk today
0
0
2000
Денеска ќе зборувам
00:17
about the pleasures of everyday life.
1
2000
2000
за секојдневните задоволства.
00:19
But I want to begin with a story
2
4000
2000
Меѓутоа сакам да започнам со приказна
00:21
of an unusual and terrible man.
3
6000
2000
за еден необичен и ужасен човек.
00:23
This is Hermann Goering.
4
8000
2000
Ова е Херман Геринг.
00:25
Goering was Hitler's second in command in World War II,
5
10000
3000
За време на Втората светска војна Геринг бил втор командант веднаш позади Хитлер,
00:28
his designated successor.
6
13000
2000
а воедно и негов назначен наследник.
00:30
And like Hitler,
7
15000
2000
И, исто како и Хитлер,
00:32
Goering fancied himself a collector of art.
8
17000
2000
себе си се сметал за колекционер на уметнички дела.
00:34
He went through Europe, through World War II,
9
19000
2000
За време на Втората Светска Војна тој одел
00:36
stealing, extorting and occasionally buying
10
21000
3000
низ Европа и притоа крадел, изнудувал и понекогаш купувал
00:39
various paintings for his collection.
11
24000
2000
различни слики за својата колекција.
00:41
And what he really wanted was something by Vermeer.
12
26000
3000
Она што навистина сакал е да поседува нешто од Вермер.
00:44
Hitler had two of them, and he didn't have any.
13
29000
3000
Хитлер поседувал две вакви слики, а тој немал ниту една.
00:47
So he finally found an art dealer,
14
32000
2000
Конечно пронашол трговец со уметнички дела,
00:49
a Dutch art dealer named Han van Meegeren,
15
34000
3000
Холандски трговец со уметнички дела кој се викал Хан ван Мегерен,
00:52
who sold him a wonderful Vermeer
16
37000
2000
кој што му продал прекрасно дело од Вермер
00:54
for the cost of what would now be 10 million dollars.
17
39000
3000
за цена која што денеска би била 10 милиони долари.
00:57
And it was his favorite artwork ever.
18
42000
3000
Тоа било неговото најомилено уметничко дело.
01:00
World War II came to an end,
19
45000
2000
Втората Светска војна завршила,
01:02
and Goering was captured, tried at Nuremberg
20
47000
3000
Геринг бил фатен, му било судено во Нирнберг
01:05
and ultimately sentenced to death.
21
50000
3000
и конечно бил осуден на смрт.
01:08
Then the Allied forces went through his collections
22
53000
2000
Веднаш после тоа, сојузниците ги пребарале неговите колекции
01:10
and found the paintings
23
55000
2000
и ги пронашле сликите,
01:12
and went after the people who sold it to him.
24
57000
2000
па тргнале во потрага по луѓето кои што му ги продале.
01:14
And at some point the Dutch police came into Amsterdam
25
59000
3000
Холандската полиција отишла во Амстердам
01:17
and arrested Van Meegeren.
26
62000
2000
и го уапсила Ван Мегерен.
01:19
Van Meegeren was charged with the crime of treason,
27
64000
3000
Ван Мегерен бил обвинет за предавство,
01:22
which is itself punishable by death.
28
67000
3000
кое што пак било казниво со смрт.
01:25
Six weeks into his prison sentence,
29
70000
2000
После шест недели од затворската казна,
01:27
van Meegeren confessed.
30
72000
2000
Ван Мегерен признал.
01:29
But he didn't confess to treason.
31
74000
2000
Меѓутоа тој не го признал предавството.
01:31
He said, "I did not sell a great masterpiece
32
76000
3000
Тој рекол, "Не му продадов големо уметничко дело
01:34
to that Nazi.
33
79000
2000
на тој Нацист.
01:36
I painted it myself; I'm a forger."
34
81000
3000
Сам ја насликав, Јас сум фалсификатор."
01:39
Now nobody believed him.
35
84000
3000
Никој не му поверувал.
01:42
And he said, "I'll prove it.
36
87000
2000
Потоа рекол, "Ќе докажам.
01:44
Bring me a canvas and some paint,
37
89000
2000
Донесете ми платно и боја,
01:46
and I will paint a Vermeer much better
38
91000
2000
и ќе ви насликам многу подобра слика од Вермер
01:48
than I sold that disgusting Nazi.
39
93000
2000
за разлика од онаа што му ја продадов на оној одвратен Нацист.
01:50
I also need alcohol and morphine, because it's the only way I can work."
40
95000
3000
Исто така ми треба алкохол и морфиум, бидејќи само така можам да работам."
01:53
(Laughter)
41
98000
2000
(Смеа)
01:55
So they brought him in.
42
100000
2000
Му донеле она што барал.
01:57
He painted a beautiful Vermeer.
43
102000
3000
Насликал прекрасна слика од Вермер.
02:00
And then the charges of treason were dropped.
44
105000
3000
И потоа тужбите за предавство биле повлечени.
02:03
He had a lesser charge of forgery,
45
108000
2000
Се соочил со поблаго обвинување за фалсификат,
02:05
got a year sentence
46
110000
2000
добил казна од една година
02:07
and died a hero to the Dutch people.
47
112000
3000
и умрел како херој на Холандскиот народ.
02:11
There's a lot more to be said about van Meegeren,
48
116000
3000
Има уште многу да се зборува за Ван Мегерен,
02:14
but I want to turn now to Goering,
49
119000
2000
но сега сакам да се осврнам на Геринг,
02:16
who's pictured here being interrogated at Nuremberg.
50
121000
3000
кој е прикажан на сликава за време на неговото сослушување во Нирнберг.
02:19
Now Goering was, by all accounts, a terrible man.
51
124000
2000
Геринг, според сите стандарди, бил ужасен човек.
02:21
Even for a Nazi, he was a terrible man.
52
126000
3000
Дури и за Нацист, тој бил ужасен човек.
02:24
His American interrogators described him
53
129000
3000
Американските детективи кои го испрашувале го опишале
02:27
as an amicable psychopath.
54
132000
2000
како пријателски психопат.
02:29
But you could feel sympathy
55
134000
2000
Но веројатно би почувствувале сожалување
02:31
for the reaction he had
56
136000
2000
на неговата реакција
02:33
when he was told that his favorite painting
57
138000
2000
кога му кажале дека неговата омилена слика
02:35
was actually a forgery.
58
140000
2000
всушност е фалсификат.
02:37
According to his biographer,
59
142000
2000
Според неговиот биограф,
02:39
"He looked as if for the first time
60
144000
2000
"Изгледаше како за прв пат
02:41
he had discovered there was evil in the world."
61
146000
2000
да открил дека постои зло на светот."
02:43
(Laughter)
62
148000
3000
(Смеа)
02:46
And he killed himself soon afterwards.
63
151000
3000
Набргу после тоа се самоубил.
02:49
He had discovered after all
64
154000
2000
Сепак открил дека сликата,
02:51
that the painting he thought was this
65
156000
2000
за која што мислел дека е оваа,
02:53
was actually that.
66
158000
3000
била всушност оваа.
02:56
It looked the same,
67
161000
2000
Изгледала идентично,
02:58
but it had a different origin, it was a different artwork.
68
163000
2000
но имала различно потекло, била поинакво уметничко дело.
03:00
It wasn't just him who was in for a shock.
69
165000
2000
Не бил само тој шокиран.
03:02
Once van Meegeren was on trial, he couldn't stop talking.
70
167000
3000
Откако започнало судењето, Ван Мегерен не престанал да зборува.
03:05
And he boasted about all the great masterpieces
71
170000
2000
Се фалел со големите дела
03:07
that he himself had painted
72
172000
2000
кои што сам ги насликал, а кои што
03:09
that were attributed to other artists.
73
174000
2000
им биле препишувани на други уметници.
03:11
In particular, "The Supper at Emmaus"
74
176000
2000
Особено, "Вечерата кај Емаус"
03:13
which was viewed as Vermeer's finest masterpiece, his best work --
75
178000
3000
која што се сметала како најубаво дело на Вермер, негова најдобра изработка --
03:16
people would come [from] all over the world to see it --
76
181000
3000
доаѓале луѓе од цел свет за да ја видат --
03:19
was actually a forgery.
77
184000
2000
всушност била фалсификат.
03:21
It was not that painting, but that painting.
78
186000
2000
Не била оваа слика, туку оваа.
03:23
And when that was discovered,
79
188000
2000
Кога тоа било откриено,
03:25
it lost all its value and was taken away from the museum.
80
190000
3000
сликата ја изгубила својата вредност и била отстранета од музејот.
03:28
Why does this matter?
81
193000
2000
Зошто е ова важно?
03:30
I'm a psychologists -- why do origins matter so much?
82
195000
3000
Психолози, зошто потеклото е толку важно?
03:33
Why do we respond so much
83
198000
2000
Зошто реагираме толку многу
03:35
to our knowledge of where something comes from?
84
200000
3000
кога ќе дознаеме од каде нешто потекнува?
03:38
Well there's an answer that many people would give.
85
203000
2000
Постои одговор кој што многу луѓе ќе ви го дадат.
03:40
Many sociologists like Veblen and Wolfe
86
205000
3000
Многу социолози, како Веблен и Волф ќе
03:43
would argue that the reason why we take origins so seriously
87
208000
3000
кажат дека причината поради која го земаме потеклото толку сериозно
03:46
is because we're snobs, because we're focused on status.
88
211000
3000
е поради тоа што сме снобови, бидејќи сме насочени кон статусот.
03:49
Among other things,
89
214000
2000
Помеѓу другите нешта,
03:51
if you want to show off how rich you are, how powerful you are,
90
216000
2000
доколку сакаш да покажеш колку си богат, колку си моќен,
03:53
it's always better to own an original than a forgery
91
218000
2000
секогаш е подобро да поседуваш оригинал отколку фалсификат
03:55
because there's always going to be fewer originals than forgeries.
92
220000
3000
бидејќи секогаш ќе има помалку оригинали отколку фалсификати.
03:59
I don't doubt that that plays some role,
93
224000
2000
Не се сомневам дека тоа игра одредена улога,
04:01
but what I want to convince you of today
94
226000
2000
но она во што сакам да ве убедам денес
04:03
is that there's something else going on.
95
228000
2000
е дека нешто друго игра улога.
04:05
I want to convince you
96
230000
2000
Сакам да ве убедам
04:07
that humans are, to some extent, natural born essentialists.
97
232000
3000
дека луѓето се, до одреден степен, природно родени есенцијалисти.
04:10
What I mean by this
98
235000
2000
Поентата ми е
04:12
is we don't just respond to things as we see them,
99
237000
2000
дека нашата реакција не зависи од нашиот вид,
04:14
or feel them, or hear them.
100
239000
2000
чувства, или слух.
04:16
Rather, our response is conditioned on our beliefs,
101
241000
3000
Туку, нашата реакција е условена од нашите верувања,
04:19
about what they really are, what they came from,
102
244000
3000
но кои се тие верувања, од каде доаѓаат,
04:22
what they're made of, what their hidden nature is.
103
247000
3000
од што се направени, каква е нивната скриена природа.
04:25
I want to suggest that this is true,
104
250000
2000
Сакам да укажам дека ова е точно,
04:27
not just for how we think about things,
105
252000
2000
не само за тоа како размислуваме за нештата,
04:29
but how we react to things.
106
254000
2000
туку и како реагираме кон истите.
04:31
So I want to suggest that pleasure is deep --
107
256000
2000
Оттука, сакам да укажам дека задоволството е сложено --
04:33
and that this isn't true
108
258000
2000
и ова не важи само за
04:35
just for higher level pleasures like art,
109
260000
3000
повисоките нивоа на задоволство како што е уметноста,
04:38
but even the most seemingly simple pleasures
110
263000
3000
туку и навидум наједноставните задоволства
04:41
are affected by our beliefs about hidden essences.
111
266000
3000
се под влијание на нашите верувања за скриените суштини.
04:44
So take food.
112
269000
2000
Еве да ја земеме како пример храната.
04:46
Would you eat this?
113
271000
2000
Дали ќе го јадете ова?
04:48
Well, a good answer is, "It depends. What is it?"
114
273000
3000
Паа, добар одговор е, "Зависи. Што е?"
04:51
Some of you would eat it if it's pork, but not beef.
115
276000
2000
Некои од вас би го јаделе доколку е свинско, а не телешко.
04:53
Some of you would eat it if it's beef, but not pork.
116
278000
3000
Некои од вас би го јаделе доколку е телешко, а не свинско.
04:56
Few of you would eat it if it's a rat
117
281000
2000
Малкумина од вас би го јаделе доколку е од стаорец
04:58
or a human.
118
283000
2000
или човек.
05:00
Some of you would eat it only if it's a strangely colored piece of tofu.
119
285000
3000
Некои од вас би го јаделе само доколку е чудно обоено парче од тофу сирење.
05:04
That's not so surprising.
120
289000
2000
Тоа не е толку изненадувачко.
05:06
But what's more interesting
121
291000
2000
Но, она што е поинтересно
05:08
is how it tastes to you
122
293000
2000
е дека неговиот вкус
05:10
will depend critically on what you think you're eating.
123
295000
3000
ќе зависи најмногу од тоа што вие мислите дека јадете во моментот.
05:13
So one demonstration of this was done with young children.
124
298000
3000
Една демонстрација за ова беше направена со мали деца.
05:16
How do you make children
125
301000
2000
Како ќе ги натерате децата
05:18
not just be more likely to eat carrots and drink milk,
126
303000
3000
не само да јадат повеќе моркови и да пијат млеко,
05:21
but to get more pleasure from eating carrots and drinking milk --
127
306000
3000
туку и да чувствуваат поголемо задоволство од тоа што јадат моркови и пијат млеко --
05:24
to think they taste better?
128
309000
2000
да мислат дека имаат подобар вкус?
05:26
It's simple, you tell them they're from McDonald's.
129
311000
3000
Едноставно е, ќе им кажете дека се од МекДоналдс.
05:29
They believe McDonald's food is tastier,
130
314000
2000
Тие веруваат дека храната од МекДоналдс е повкусна,
05:31
and it leads them to experience it as tastier.
131
316000
3000
а тоа ги води кон тоа да ја доживеат како повкусна.
05:34
How do you get adults to really enjoy wine?
132
319000
2000
Како ќе ги натерате возрасните навистина да уживаат во вино?
05:36
It's very simple:
133
321000
2000
Многу е едноставно:
05:38
pour it from an expensive bottle.
134
323000
2000
налејте го од скапо шише.
05:40
There are now dozens, perhaps hundreds of studies showing
135
325000
3000
Постојат повеќе, можеби стотици истражувања кои покажуваат
05:43
that if you believe you're drinking the expensive stuff,
136
328000
2000
дека доколку веруваш дека пиеш скап пијалок,
05:45
it tastes better to you.
137
330000
2000
истиот ќе има подобар вкус за тебе.
05:47
This was recently done with a neuroscientific twist.
138
332000
3000
Ова неодамна беше направено во едно невролошко истражување.
05:50
They get people into a fMRI scanner,
139
335000
2000
Ги внесуваат луѓето во магнетна резонанца,
05:52
and while they're lying there, through a tube,
140
337000
2000
и додека лежат таму, преку цевка,
05:54
they get to sip wine.
141
339000
2000
пијат вино.
05:56
In front of them on a screen is information about the wine.
142
341000
3000
Пред нив на екран се наоѓа информација за виното.
05:59
Everybody, of course,
143
344000
2000
Сите, се разбира,
06:01
drinks exactly the same wine.
144
346000
2000
пијат од истото вино.
06:03
But if you believe you're drinking expensive stuff,
145
348000
3000
Но доколку веруваш дека пиеш нешто скапо,
06:06
parts of the brain associated with pleasure and reward
146
351000
3000
делови од мозокот поврзани со задоволството и награда
06:09
light up like a Christmas tree.
147
354000
2000
светнуваат како Божикна елка.
06:11
It's not just that you say it's more pleasurable, you say you like it more,
148
356000
3000
Не само што кажувате дека повеќе уживате, дека повеќе ви се допаѓа,
06:14
you really experience it in a different way.
149
359000
3000
туку навистина го доживувате поинаку.
06:17
Or take sex.
150
362000
3000
Или еве да речеме сексот.
06:20
These are stimuli I've used in some of my studies.
151
365000
3000
Ова се стимули кои што ги користев во некои од моите истражувања.
06:23
And if you simply show people these pictures,
152
368000
3000
И доколку едноставно им ги покажете овие слики на луѓето,
06:26
they'll say these are fairly attractive people.
153
371000
2000
ќе ви кажат дека ова се прилично атрактивни луѓе.
06:28
But how attractive you find them,
154
373000
3000
Но, колку ќе бидат привлечни за вас,
06:31
how sexually or romantically moved you are by them,
155
376000
3000
колку многу сексуално или романтично ќе ве допрат,
06:34
rests critically on who you think you're looking at.
156
379000
3000
најмногу зависи од вашето мислење во што гледате.
06:37
You probably think the picture on the left is male,
157
382000
3000
Веројатно мислите дека сликата од лево е машко,
06:40
the one on the right is female.
158
385000
2000
а онаа на десно е женско.
06:42
If that belief turns out to be mistaken, it will make a difference.
159
387000
3000
Доколку излезе дека не е така, сепак тоа ќе има големо значење.
06:45
(Laughter)
160
390000
2000
(Смеа)
06:47
It will make a difference if they turn out to be
161
392000
2000
Исто така ќе има значење доколку излезе дека е
06:49
much younger or much older than you think they are.
162
394000
3000
многу помлад/а или многу постар/а од колку што вие мислите.
06:52
It will make a difference if you were to discover
163
397000
2000
Ќе има значење доколку откриете
06:54
that the person you're looking at with lust
164
399000
2000
дека личноста во која што гледате со страст
06:56
is actually a disguised version of your son or daughter,
165
401000
2000
е всушност маскирана верзија на вашиот син или ќерка,
06:58
your mother or father.
166
403000
2000
вашата мајка или татко.
07:00
Knowing somebody's your kin typically kills the libido.
167
405000
3000
Сознанието дека некоја личност ви е роднина, вообичаено го убива либидото.
07:03
Maybe one of the most heartening findings
168
408000
2000
Еден од охрабрувачките наоди од
07:05
from the psychology of pleasure
169
410000
2000
психологијата на задоволството е дека
07:07
is there's more to looking good than your physical appearance.
170
412000
3000
привлечноста не се состои само во физичкиот изглед.
07:10
If you like somebody, they look better to you.
171
415000
3000
Личноста ви изгледа поубаво доколку ви се допаѓа.
07:13
This is why spouses in happy marriages
172
418000
3000
Токму поради ова сопружниците од среќните бракови
07:16
tend to think that their husband or wife
173
421000
2000
мислат дека нивниот сопруг или сопруга
07:18
looks much better than anyone else thinks that they do.
174
423000
3000
изгледаат многу подобро отколку што другите мислат.
07:21
(Laughter)
175
426000
2000
(Смеа)
07:23
A particularly dramatic example of this
176
428000
3000
Особено драматичен пример за ова
07:26
comes from a neurological disorder known as Capgras syndrome.
177
431000
3000
доаѓа од еден вид на невролошко растројство познато како Капграсов синдром.
07:29
So Capgras syndrome is a disorder
178
434000
3000
Капграсовиот синдром е растројство
07:32
where you get a specific delusion.
179
437000
2000
каде што имате специфична делузија.
07:34
Sufferers of Capgras syndrome
180
439000
2000
Оние кои што страдаат од Капграсов синдром
07:36
believe that the people they love most in the world
181
441000
2000
веруваат дека луѓето кои што тие ги сакаат најмногу на светот
07:38
have been replaced by perfect duplicates.
182
443000
2000
се заменети со совршени дупликати.
07:40
Now often, a result of Capgras syndrome is tragic.
183
445000
3000
Честопати, последиците од Капграсовиот синдром се трагични.
07:43
People have murdered those that they loved,
184
448000
2000
Имало случаи во кои што луѓето ги убиваат своите сакани
07:45
believing that they were murdering an imposter.
185
450000
3000
а притоа верувајќи дека убиваат натрапник.
07:48
But there's at least one case
186
453000
2000
Меѓутоа, има еден случај
07:50
where Capgras syndrome had a happy ending.
187
455000
2000
каде што Капграсовиот синдром имал среќен крај.
07:52
This was recorded in 1931.
188
457000
2000
Ова било забележано во 1931.
07:54
"Research described a woman with Capgras syndrome
189
459000
3000
"Еден истражувач опишува жена со Капграсов синдром
07:57
who complained about her poorly endowed and sexually inadequate lover."
190
462000
3000
која што се жалела на нејзиниот слабо надарен и сексуално несоодветен љубовник."
08:00
But that was before she got Capgras syndrome.
191
465000
3000
Меѓутоа тоа било пред да заболи од Капграсов синдром.
08:03
After she got it, "She was happy to report
192
468000
2000
После заболувањето, "Среќна изјавила
08:05
that she has discovered that he possessed a double
193
470000
3000
дека открила оти тој поседува двојник
08:08
who was rich, virile, handsome and aristocratic."
194
473000
2000
кој што бил богат, витален, згоден и аристократ."
08:10
Of course, it was the same man,
195
475000
2000
Се разбира, станувало збор за истиот човек,
08:12
but she was seeing him in different ways.
196
477000
2000
но таа го доживувала на поинаков начин.
08:14
As a third example,
197
479000
2000
Како трет пример,
08:16
consider consumer products.
198
481000
2000
земете ги во предвид продуктите за широка потрошувачка.
08:18
So one reason why you might like something is its utility.
199
483000
3000
Една причина поради која можете да сакате нешто е неговата корисност.
08:21
You can put shoes on your feet; you can play golf with golf clubs;
200
486000
3000
Чевлите можете да ги облечете; можете да играте голф со голф палките;
08:24
and chewed up bubble gum doesn't do anything at all for you.
201
489000
3000
додека изџвакана мастика не ви врши никаква работа.
08:27
But each of these three objects has value
202
492000
2000
Меѓутоа секој од овие три објекти имаат вредности
08:29
above and beyond what it can do for you
203
494000
2000
кои се поголеми и подалекусежни за разлика од она што можат да го направат за вас
08:31
based on its history.
204
496000
2000
врз основа на нивното минато.
08:33
The golf clubs were owned by John F. Kennedy
205
498000
3000
Голф палките биле поседувани од страна на Џон Кенеди
08:36
and sold for three-quarters of a million dollars at auction.
206
501000
3000
и биле продадени за 750 000 долари на аукција.
08:39
The bubble gum was chewed up by pop star Britney Spears
207
504000
3000
Мастиката била џвакана од страна на поп звездата Бритни Спирс
08:42
and sold for several hundreds of dollars.
208
507000
2000
и била продадена за неколку стотици долари.
08:44
And in fact, there's a thriving market
209
509000
2000
Всушност, постои растечки пазар
08:46
in the partially eaten food of beloved people.
210
511000
3000
за делумно изедена храна од луѓето кои ни се омилени.
08:49
(Laughter)
211
514000
2000
(Смеа)
08:51
The shoes are perhaps the most valuable of all.
212
516000
3000
Чевлите се можеби највредни од се друго.
08:54
According to an unconfirmed report,
213
519000
2000
Според една непотврдена изјава,
08:56
a Saudi millionaire offered 10 million dollars
214
521000
2000
еден Саудиски милионер понудил 10 милиони долари
08:58
for this pair of shoes.
215
523000
2000
за овој пар чевли.
09:00
They were the ones thrown at George Bush
216
525000
3000
Тие се оние кои беа фрлени кон Џорџ Буш
09:03
at an Iraqi press conference several years ago.
217
528000
2000
на прес-конференција во Ирак пред неколку години.
09:05
(Applause)
218
530000
2000
(Аплауз)
09:07
Now this attraction to objects
219
532000
2000
Оваа привлечност кон објектите
09:09
doesn't just work for celebrity objects.
220
534000
2000
не е случај само за објектите од славните луѓе.
09:11
Each one of us, most people,
221
536000
2000
Секој од нас, повеќето луѓе,
09:13
have something in our life that's literally irreplaceable,
222
538000
3000
имаме нешто во нашиот живот кое што е буквално незаменливо,
09:16
in that it has value because of its history --
223
541000
3000
кое што има вредност поради неговото минато --
09:19
maybe your wedding ring, maybe your child's baby shoes --
224
544000
3000
можеби вашиот свадбен прстен, можеби бебешките чевли на вашето дете --
09:22
so that if it was lost, you couldn't get it back.
225
547000
3000
кое што доколку го изгубите, веќе нема да можете да го вратите назад.
09:25
You could get something that looked like it or felt like it,
226
550000
2000
Можете да најдете нешто што е слично или нешто што ги побудува истите чувства кај вас,
09:27
but you couldn't get the same object back.
227
552000
3000
но не можете да го вратите истиот објект.
09:30
With my colleagues George Newman and Gil Diesendruck,
228
555000
3000
Со моите колеги Џорџ Њуман и Жил Дизендрук,
09:33
we've looked to see what sort of factors, what sort of history, matters
229
558000
3000
се обидовме да дознаеме каков вид на фактори и каков вид на минато се важни
09:36
for the objects that people like.
230
561000
2000
за објектите кои што луѓето ги сакаат.
09:38
So in one of our experiments,
231
563000
2000
Во еден од нашите експерименти,
09:40
we asked people to name a famous person who they adored,
232
565000
3000
ги замоливме луѓето да наведат позната личност која што ја обожаваат,
09:43
a living person they adored.
233
568000
2000
жива личност која што тие ја обожаваат.
09:45
So one answer was George Clooney.
234
570000
2000
Еден од одговорите беше Џорџ Клуни.
09:47
Then we asked them,
235
572000
2000
Потоа ги прашавме,
09:49
"How much would you pay for George Clooney's sweater?"
236
574000
2000
"Колку многу би платиле за џемперот на Џорџ Клуни?"
09:51
And the answer is a fair amount --
237
576000
2000
Одговорот е достоен --
09:53
more than you would pay for a brand new sweater
238
578000
3000
повеќе одошто би платиле за чисто нов џемпер
09:56
or a sweater owned by somebody who you didn't adore.
239
581000
3000
или џемпер кој што му припаѓал на некој кој што не го обожавате.
09:59
Then we asked other groups of subjects --
240
584000
2000
Потоа прашавме друга група на испитаници --
10:01
we gave them different restrictions
241
586000
2000
им дадовме поинакви ограничувања
10:03
and different conditions.
242
588000
2000
и поинакви услови.
10:05
So for instance, we told some people,
243
590000
2000
На пример, на едни луѓе им кажавме,
10:07
"Look, you can buy the sweater,
244
592000
2000
"Види, можеш да го купиш џемперот,
10:09
but you can't tell anybody you own it,
245
594000
2000
меѓутоа не смееш да кажеш на никому дека го поседуваш,
10:11
and you can't resell it."
246
596000
2000
а исто така не смееш да го продаваш."
10:13
That drops the value of it,
247
598000
2000
Ова ја намалува неговата вредност,
10:15
suggesting that that's one reason why we like it.
248
600000
3000
сугерирајќи дека тоа е една од причините поради која ни се допаѓа.
10:18
But what really causes an effect
249
603000
2000
Меѓутоа уште поголем ефект предизвикува
10:20
is you tell people, "Look, you could resell it, you could boast about it,
250
605000
3000
доколку им кажете на луѓето, "Види, можеш да го продадеш, можеш да се фалиш со него,
10:23
but before it gets to you,
251
608000
2000
но пред да дојде во твои раце,
10:25
it's thoroughly washed."
252
610000
2000
претходно ќе биде темелно испран."
10:27
That causes a huge drop in the value.
253
612000
3000
Ова предизвикува огромен пад не неговата вредност.
10:30
As my wife put it, "You've washed away the Clooney cooties."
254
615000
3000
Како што рече жена ми, "Ги нема повеќе вошките од Клуни."
10:33
(Laughter)
255
618000
2000
(Смеа)
10:35
So let's go back to art.
256
620000
2000
Ајде да се вратиме на уметноста.
10:37
I would love a Chagall. I love the work of Chagall.
257
622000
2000
Би сакал нешто од Шагал. Ја сакам работата на Шагал.
10:39
If people want to get me something at the end of the conference,
258
624000
2000
Доколку на крајот од конференцијата сакате да ми подарите нешто,
10:41
you could buy me a Chagall.
259
626000
2000
можете да ми купите нешто од Шагал.
10:43
But I don't want a duplicate,
260
628000
2000
Меѓутоа, не сакам фалсификат,
10:45
even if I can't tell the difference.
261
630000
2000
дури и ако не можам да ја забележам разликата.
10:47
That's not because, or it's not simply because,
262
632000
2000
Тоа не е поради тоа, или не е едноставно бидејќи сум,
10:49
I'm a snob and want to boast about having an original.
263
634000
3000
сноб и сакам да се фалам дека поседувам оригинал.
10:52
Rather, it's because I want something that has a specific history.
264
637000
3000
Туку, бидејќи сакам нешто што има специфично минато.
10:55
In the case of artwork,
265
640000
2000
Кога станува збор за уметничките дела,
10:57
the history is special indeed.
266
642000
2000
минатото има посебна улога.
10:59
The philosopher Denis Dutton
267
644000
2000
Филозофот Денис Датон
11:01
in his wonderful book "The Art Instinct"
268
646000
2000
во неговата одлична книга "Уметнички инстинкт"
11:03
makes the case that, "The value of an artwork
269
648000
2000
вели дека, "Вредноста на уметничкото дело
11:05
is rooted in assumptions about the human performance underlying its creation."
270
650000
3000
е вкоренета во претпоставката за човечкиот чин кој стои во позадина на неговото создавање."
11:08
And that could explain the difference
271
653000
2000
Ова може да ја објасни разликата
11:10
between an original and a forgery.
272
655000
2000
помеѓу оригиналот и фалсификатот.
11:12
They may look alike, but they have a different history.
273
657000
2000
Тие можеби изгледаат исто, но имаат различно минато.
11:14
The original is typically the product of a creative act,
274
659000
3000
Оригиналот е вообичаено производ на креативен чин,
11:17
the forgery isn't.
275
662000
2000
фалсификатот не е.
11:19
I think this approach can explain differences
276
664000
3000
Мислам дека овој пристап може да ги објасни разликите
11:22
in people's taste in art.
277
667000
2000
помеѓу уметничките вкусови.
11:24
This is a work by Jackson Pollock.
278
669000
2000
Ова е дело од Џексон Полок.
11:26
Who here likes the work of Jackson Pollock?
279
671000
3000
Кој од овде ја сака работата на Џексон Полок?
11:30
Okay. Who here, it does nothing for them?
280
675000
2000
Добро. За кого не претставуваат ништо посебно?
11:32
They just don't like it.
281
677000
3000
Едноставно не ви се допаѓа.
11:35
I'm not going to make a claim about who's right,
282
680000
2000
Нема да судам кој е во право,
11:37
but I will make an empirical claim
283
682000
2000
но ќе дадам една емпириска изјава
11:39
about people's intuitions,
284
684000
2000
за интуициите на луѓето,
11:41
which is that, if you like the work of Jackson Pollock,
285
686000
2000
а тоа е дека, доколку ви се допаѓа работата на Џексон Полок,
11:43
you'll tend more so than the people who don't like it
286
688000
3000
поголема е веројатноста, за разлика од луѓето на кои не им се допаѓа,
11:46
to believe that these works are difficult to create,
287
691000
3000
да верувате дека овие дела тешко се создаваат,
11:49
that they require a lot of time and energy
288
694000
2000
дека е потребно многу време и труд
11:51
and creative energy.
289
696000
2000
и креативна енергија.
11:53
I use Jackson Pollock on purpose as an example
290
698000
3000
Намерно го користам Џексон Полок како пример
11:56
because there's a young American artist
291
701000
2000
бидејќи постои еден млад американски уметник
11:58
who paints very much in the style of Jackson Pollock,
292
703000
2000
кој што слика многу слично на стилот на Џексон Полок,
12:00
and her work was worth
293
705000
2000
и нејзината работа вредеше
12:02
many tens of thousands of dollars --
294
707000
2000
многу десетици илјади долари --
12:04
in large part because she's a very young artist.
295
709000
2000
најмногу поради тоа што таа е многу млад уметник.
12:06
This is Marla Olmstead
296
711000
2000
Ова е Марла Олмстед
12:08
who did most of her work when she was three years old.
297
713000
2000
која што најголем дел од своите дела ги направи кога имаше три години.
12:10
The interesting thing about Marla Olmstead
298
715000
2000
Она што е интересно за Марла Олмстед
12:12
is her family made the mistake
299
717000
2000
е тоа што нејзиното семејство направи грешка
12:14
of inviting the television program 60 Minutes II into their house
300
719000
4000
поканувајќи ја телевизиската програма 60 Минути II кај нив дома
12:18
to film her painting.
301
723000
2000
за да ги снимаат нејзините слики.
12:20
And they then reported that her father was coaching her.
302
725000
3000
Во емисијата кажаа дека нејзиниот татко ја подучувал.
12:23
When this came out on television,
303
728000
2000
Кога ова излезе на телевизија,
12:25
the value of her art dropped to nothing.
304
730000
3000
вредноста на нејзините дела падна на нула.
12:28
It was the same art, physically,
305
733000
2000
Тоа беа истите уметнички дела, физички,
12:30
but the history had changed.
306
735000
3000
меѓутоа нивното минато беше сменето.
12:33
I've been focusing now on the visual arts,
307
738000
2000
Се насочив кон визуелната уметност,
12:35
but I want to give two examples from music.
308
740000
2000
меѓутоа сакам да дадам два примера од музиката.
12:37
This is Joshua Bell, a very famous violinist.
309
742000
2000
Ова е Џошуа Бел, многу познат виолинист.
12:39
And the Washington Post reporter Gene Weingarten
310
744000
3000
Новинарот од Вашингтон Пост, Џин Веингартен,
12:42
decided to enlist him for an audacious experiment.
311
747000
3000
одлучи да го вклучи во еден храбар експеримент.
12:45
The question is: How much would people like Joshua Bell,
312
750000
2000
Прашањето е: Колку луѓето ќе го сакаат Џошуа Бел,
12:47
the music of Joshua Bell,
313
752000
2000
музиката на Џошуа Бел,
12:49
if they didn't know they were listening to Joshua Bell?
314
754000
3000
доколку не знаат дека го слушаат Џошуа Бел?
12:53
So he got Joshua Bell to take his million dollar violin
315
758000
3000
Така, Џошуа Бел со својата виолина од еден милион долари
12:56
down to a Washington D.C. subway station
316
761000
3000
отишол во метрото на Вашингтон D.C.
12:59
and stand in the corner and see how much money he would make.
317
764000
3000
застанал во еден ќош за да види колку пари може да заработи.
13:02
And here's a brief clip of this.
318
767000
2000
Еве еден кратка снимка од ова.
13:04
(Violin music)
319
769000
7000
(Музика од виолина)
13:11
After being there for three-quarters of an hour,
320
776000
2000
После 45 минути
13:13
he made 32 dollars.
321
778000
3000
тој заработил 32 долари.
13:16
Not bad. It's also not good.
322
781000
2000
Не е лошо. Но, не е ниту добро.
13:18
Apparently to really enjoy the music of Joshua Bell,
323
783000
3000
Очигледно за навистина да уживате во музиката на Џошуа Бел,
13:21
you have to know you're listening to Joshua Bell.
324
786000
3000
мора да знаете дека го слушате Џошуа Бел.
13:24
He actually made 20 dollars more than that,
325
789000
2000
Тој всушност заработи дополнителни 20 долари,
13:26
but he didn't count it.
326
791000
2000
но нив не ги рачунаше.
13:28
Because this woman comes up --
327
793000
2000
Дојде една жена --
13:30
you see at the end of the video -- she comes up.
328
795000
2000
се гледа на крајот од снимката -- таа доаѓа.
13:32
She had heard him at the Library of Congress a few weeks before
329
797000
2000
Го слушала неколку недели претходно, во Конгресната Библиотека
13:34
at this extravagant black-tie affair.
330
799000
3000
за време на еден екстравагантен настан.
13:37
So she's stunned that he's standing in a subway station.
331
802000
3000
Таа е зачудена од фактот што тој стои овде во метрото.
13:40
So she's struck with pity.
332
805000
2000
И’ паѓа жал за него.
13:42
She reaches into her purse and hands him a 20.
333
807000
2000
Вади од својата чанта 20 долари и му ги подава.
13:44
(Laughter)
334
809000
2000
(Смеа)
13:46
(Applause)
335
811000
2000
(Аплауз)
13:48
The second example from music
336
813000
2000
Вториот музички пример
13:50
is from John Cage's modernist composition,
337
815000
2000
е модернистичката композиција од Џон Кејџ,
13:52
"4'33"."
338
817000
2000
"4'33"."
13:54
As many of you know,
339
819000
2000
Како што многумина од вас знаат,
13:56
this is the composition where the pianist sits at a bench,
340
821000
3000
ова е композиција во која пијанистот седнува на клупата,
13:59
opens up the piano
341
824000
2000
го отвара пијаното
14:01
and sits and does nothing for four minutes and 33 seconds --
342
826000
2000
и седи и не прави ништо четири минута и 33 секунди --
14:03
that period of silence.
343
828000
2000
период на тишина.
14:05
And people have different views on this.
344
830000
2000
Луѓето имаат различни мислења за ова.
14:07
But what I want to point out
345
832000
2000
Но, она на што сакам да укажам
14:09
is you can buy this from iTunes.
346
834000
2000
е дека ова можете да го купите од Ај Тјунс.
14:11
(Laughter)
347
836000
2000
(Смеа)
14:13
For a dollar 99,
348
838000
2000
За долар и деведесет и девет центи,
14:15
you can listen to that silence,
349
840000
2000
можете да ја слушате таа тишина,
14:17
which is different than other forms of silence.
350
842000
3000
која што е различна од другите видови на тишина.
14:20
(Laughter)
351
845000
2000
(Смеа)
14:22
Now I've been talking so far about pleasure,
352
847000
3000
До сега зборував за задоволството,
14:25
but what I want to suggest
353
850000
2000
но сакам да укажам
14:27
is that everything I've said applies as well to pain.
354
852000
3000
дека се’ што кажав до сега, исто така важи и за болката.
14:30
And how you think about what you're experiencing,
355
855000
2000
Како размислуваш за твоето моментално доживување,
14:32
your beliefs about the essence of it,
356
857000
2000
твоите верувања за неговата суштина,
14:34
affect how it hurts.
357
859000
2000
влијае врз тоа колку боли.
14:36
One lovely experiment
358
861000
2000
Еден убав експеримент
14:38
was done by Kurt Gray and Dan Wegner.
359
863000
2000
беше спроведен од Курт Греј и Ден Вегнер.
14:40
What they did was they hooked up Harvard undergraduates
360
865000
2000
Студенти од Харвард беа прикачени
14:42
to an electric shock machine.
361
867000
2000
на машина за електрични шокови.
14:44
And they gave them a series of painful electric shocks.
362
869000
3000
Им дадоа серија од болни електрични шокови.
14:47
So it was a series of five painful shocks.
363
872000
3000
Имаше серии од пет болни шокови.
14:50
Half of them are told that they're being given the shocks
364
875000
2000
На половина им е кажано дека шоковите им ги задава
14:52
by somebody in another room,
365
877000
2000
некој од соседната соба,
14:54
but the person in the other room doesn't know they're giving them shocks.
366
879000
3000
но дека тој од соседната соба не знае дека задава шокови на некој друг.
14:57
There's no malevolence, they're just pressing a button.
367
882000
2000
Не постои злобна намера, тие само притискаат копче.
14:59
The first shock is recorded as very painful.
368
884000
3000
Првиот шок е оценет како многу болен.
15:02
The second shock feels less painful, because you get a bit used to it.
369
887000
3000
Вториот шок е помалку болен, бидејќи се навикнувате веќе.
15:05
The third drops, the fourth, the fifth.
370
890000
2000
Третиот опаѓа, четвртиот, петиот.
15:07
The pain gets less.
371
892000
3000
Болката се намалува.
15:10
In the other condition,
372
895000
2000
Во другата група,
15:12
they're told that the person in the next room
373
897000
2000
им е кажано дека човекот од другата соба
15:14
is shocking them on purpose -- knows they're shocking them.
374
899000
3000
намерно им задава шокови -- знае дека задава шокови на некому.
15:17
The first shock hurts like hell.
375
902000
2000
Првиот е пеколно болен.
15:19
The second shock hurts just as much,
376
904000
2000
Вториот исто како претходниот,
15:21
and the third and the fourth and the fifth.
377
906000
2000
и третиот и четвртиот и петиот.
15:23
It hurts more
378
908000
2000
Повеќе боли
15:25
if you believe somebody is doing it to you on purpose.
379
910000
3000
доколку веруваш дека некој намерно те повредува.
15:28
The most extreme example of this
380
913000
3000
Најекстремниот пример за ова
15:31
is that in some cases,
381
916000
2000
е дека во некои случаи,
15:33
pain under the right circumstances
382
918000
2000
болката во вистинските услови
15:35
can transform into pleasure.
383
920000
2000
може да се претвори во задоволство.
15:37
Humans have this extraordinarily interesting property
384
922000
3000
Луѓето имаат една интересна карактеристика
15:40
that will often seek out low-level doses of pain
385
925000
2000
често пати да сакаат болка која е на ниско ниво
15:42
in controlled circumstances
386
927000
2000
во контролирани услови
15:44
and take pleasure from it --
387
929000
2000
и притоа им причинува задоволство --
15:46
as in the eating of hot chili peppers
388
931000
2000
како кога јадеме лути пиперчиња
15:48
and roller coaster rides.
389
933000
3000
и возењата на ролер костер.
15:51
The point was nicely summarized
390
936000
2000
Наравоучението е убаво сумирано
15:53
by the poet John Milton
391
938000
2000
од поетот Џон Милтон
15:55
who wrote, "The mind is its own place,
392
940000
2000
која напишал, "Умот е место за себе,
15:57
and in itself can make a heaven of hell,
393
942000
2000
и во себе може да направи рај од пекол,
15:59
a hell of heaven."
394
944000
2000
пекол од рај."
16:01
And I'll end with that. Thank you.
395
946000
2000
Со ова ќе завршам. Ви благодарам.
16:03
(Applause)
396
948000
7000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - PsychologistPaul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.
Why you should listen
In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)
Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy."
He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."
Paul Bloom | Speaker | TED.com