TEDxWomen 2011
Lauren Hodge, Shree Bose + Naomi Shah: Award-winning teenage science in action
Award-winning teen-age science in action
Filmed:
Readability: 4.7
1,029,643 views
W 2011 roku trzy młode kobiety zdobyły główne nagrody na pierwszym Google Science Fair [konkurs naukowy dla młodych organizowany przez Google]. Na TEDxWomen, Lauren Hodge, Shree Bose i Naomi Shah opisują swój nadzwyczajny projekt i ich zamiłowanie do nauki.
Lauren Hodge - Science fair winner
Lauren Hodge won the 2011 Google Science Fair in the age 13-14 category. Full bioShree Bose - Science fair winner
Shree Bose was the grand prize winner at the 2011 Google Science Fair. Full bioNaomi Shah - Science fair winner
Naomi Shah won the 2011 Google Science Fair in the age 15-16 category. Full bio
Lauren Hodge won the 2011 Google Science Fair in the age 13-14 category. Full bioShree Bose - Science fair winner
Shree Bose was the grand prize winner at the 2011 Google Science Fair. Full bioNaomi Shah - Science fair winner
Naomi Shah won the 2011 Google Science Fair in the age 15-16 category. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Lauren Hodge: If you were going to a restaurant and wanted a healthier option,
0
0
3000
Lauren Hodge: Jeśli w restauracji chcielibyście zamówić coś zdrowszego,
00:18
which would you choose, grilled or fried chicken?
1
3000
2000
to wzięlibyście kurczaka z grilla, czy smażonego?
00:20
Now most people would answer grilled,
2
5000
2000
Większość ludzi odpowiedziałoby, że z grilla.
00:22
and it's true that grilled chicken does contain less fat and fewer calories.
3
7000
3000
Prawdą jest, że grillowany kurczak zawiera mniej tłuszczu i kalorii.
00:25
However, grilled chicken poses a hidden danger.
4
10000
2000
Jednak grillowany kurczak kryje w sobie pewne ukryte zagrożenie:
00:27
The hidden danger is heterocyclic amines --
5
12000
2000
aminy heterocykliczne,
00:29
specifically phenomethylimidazopyridine,
6
14000
2000
a dokładniej fenometyloimidazopirydyna
00:31
or PhIP --
7
16000
2000
lub PhIP,
00:33
(laughter)
8
18000
2000
(Śmiech)
00:35
which is the immunogenic or carcinogenic compound.
9
20000
3000
czyli immunogeniczny i rakotwórczy związek chemiczny.
00:38
A carcinogen is any substance or agent
10
23000
2000
Kancerogenem jest każda substancja lub czynnik,
00:40
that causes abnormal growth of cells,
11
25000
2000
wywołujący nieprawidłowy rozwój komórek,
00:42
which can also cause them to metastasize or spread.
12
27000
3000
który może również powodować przerzuty lub rozprzestrzenianie się.
00:45
They are also organic compounds
13
30000
2000
To związki organiczne,
00:47
in which one or more of the hydrogens in ammonia
14
32000
3000
w których jeden lub więcej wodorów w amoniaku
00:50
is replaced with a more complex group.
15
35000
2000
zastąpionych jest przez bardziej złożony związek.
00:52
Studies show that antioxidants
16
37000
2000
Badania pokazują, że antyoksydanty
00:54
are known to decrease these heterocyclic amines.
17
39000
2000
zmniejszają poziom amin heterocyklicznych.
00:56
However, no studies exist yet
18
41000
2000
Jednak do tej pory żadne badania
00:58
that show how or why.
19
43000
2000
nie wyjaśniają jak i dlaczego.
01:00
These here are five different organizations that classify carcinogens.
20
45000
3000
Oto pięć różnych klasyfikacji substancji rakotwórczych:
01:03
And as you can see, none of the organizations consider the compounds to be safe,
21
48000
3000
Jak widzicie, żadna z tych klasyfikacji, nie traktuje tych związków jako bezpiecznych,
01:06
which justifies the need to decrease them in our diet.
22
51000
3000
w związku z czym, ich ilość w naszej diecie powinna zostać zmniejszona.
01:09
Now you might wonder how a 13 year-old girl could come up with this idea.
23
54000
3000
Pewnie zastanawiacie się, jak trzynastolatka wpadła na ten pomysł.
01:12
And I was led to it through a series of events.
24
57000
2000
Doprowadziła mnie do tego seria zdarzeń.
01:14
I first learned about it through a lawsuit I read about in my doctor's office --
25
59000
3000
Po raz pierwszy dowiedziałam się o tym w pozwie, który przeczytałam u swojego doktora.
01:17
(Laughter)
26
62000
3000
(Śmiech)
01:20
which was between the Physician's Committee for Responsible Medicine
27
65000
3000
Spór przebiegał pomiędzy siedzibą Komitetu Lekarzy na rzecz Medycyny Odpowiedzialnej,
01:23
and seven different fast food restaurants.
28
68000
2000
a siedmioma różnymi sieciami fast foodów.
01:25
They weren't sued because there was carcinogens in the chicken,
29
70000
3000
Zostali pozwani nie dlatego, że w kurczakach znajdowały się kancerogeny,
01:28
but they were sued because of California's Proposition 65,
30
73000
4000
ale przez kalifornijską Ustawę 65,
01:32
which stated that if there's anything dangerous in the products
31
77000
3000
według której, jeśli produkty zawierają jakiekolwiek substancje niebezpieczne,
01:35
then the companies had to give a clear warning.
32
80000
2000
producenci muszą umieszczać na nich wyraźne ostrzeżenie.
01:37
So I was very surprised about this.
33
82000
2000
Bardzo mnie to zaskoczyło.
01:39
And I was wondering why nobody knew more
34
84000
2000
Zastanawiało mnie, dlaczego nikt nie wiedział
01:41
about this dangerous grilled chicken,
35
86000
2000
o niebezpiecznych grillowanych kurczakach,
01:43
which doesn't seem very harmful.
36
88000
2000
które nie wydają się zbyt szkodliwe.
01:45
But then one night, my mom was cooking grilled chicken for dinner,
37
90000
3000
Ale pewnego wieczoru, moja mam przygotowywała grillowanego kurczaka na kolację,
01:48
and I noticed that the edges of the chicken,
38
93000
2000
a ja zauważyłam, że powierzchnia kurczaka,
01:50
which had been marinated in lemon juice, turned white.
39
95000
3000
którego marynowałam w soku z cytryny, zrobiła się biała.
01:53
And later in biology class, I learned that it's due to a process called denaturing,
40
98000
3000
Później na lekcji biologii, dowiedziałam się, że odpowiedzialny jest za to proces denaturacji,
01:56
which is where the proteins will change shape
41
101000
2000
w którym zmienia się struktura białka,
01:58
and lose their ability to chemically function.
42
103000
3000
powodując utratę jego właściwości.
02:01
So I combined these two ideas and I formulated a hypothesis,
43
106000
3000
Połączyłam te dwie informacje i postawiłam tezę:
02:04
saying that, could possibly
44
109000
2000
czy można
02:06
the carcinogens be decreased due to a marinade
45
111000
3000
zmniejszyć ilość kancerogenów w zależności od rodzaju marynaty
02:09
and could it be due to the differences in PH?
46
114000
2000
i czy mogłoby to zależeć od różnic w PH?
02:11
So my idea was born,
47
116000
2000
Miałam więc pomysł,
02:13
and I had the project set up and a hypothesis,
48
118000
2000
plan projektu i hipotezę.
02:15
so what was my next step?
49
120000
2000
Co było dalej?
02:17
Well obviously I had to find a lab to work at
50
122000
2000
Musiałam oczywiście znaleźć laboratorium,
02:19
because I didn't have the equipment in my school.
51
124000
3000
ponieważ w szkole nie było odpowiedniego sprzętu.
02:22
I thought this would be easy,
52
127000
2000
Myślałam, że to będzie proste,
02:24
but I emailed about 200 different people
53
129000
2000
ale rozesłałam maile do 200 różnych ludzi
02:26
within a five-hour radius of where I lived,
54
131000
2000
w promieniu 5 godzin drogi od mojego miejsca zamieszkania
02:28
and I got one positive response that said that they could work with me.
55
133000
3000
i otrzymałam tylko jedną pozytywną odpowiedź.
02:31
Most of the others either never responded back,
56
136000
2000
Z pozostałych większość nie odpisała,
02:33
said they didn't have the time
57
138000
2000
tłumacząc to, że nie mogą pomóc brakiem czasu
02:35
or didn't have the equipment and couldn't help me.
58
140000
2000
lub sprzętu.
02:37
So it was a big commitment
59
142000
2000
Dużym poświęceniem była
02:39
to drive to the lab to work multiple times.
60
144000
3000
wielokrotna podróż do laboratorium.
02:42
However, it was a great opportunity to work in a real lab --
61
147000
2000
Aczkolwiek, była to świetna możliwość popracowania w prawdziwym laboratorium.
02:44
so I could finally start my project.
62
149000
2000
Mogłam w końcu rozpocząć swój projekt.
02:46
The first stage was completed at home,
63
151000
2000
Pierwszy etap wykonałam w domu:
02:48
which consisted of marinating the chicken,
64
153000
2000
zamarynowałam kurczaka,
02:50
grilling the chicken, amassing it
65
155000
2000
upiekłam na grillu, spakowałam
02:52
and preparing it to be transported to the lab.
66
157000
3000
i przygotowałam do transportu do laboratorium.
02:55
The second stage was completed
67
160000
2000
Drugi etap został wykonany
02:57
at the Penn State University main campus lab,
68
162000
2000
w laboratorium głównego kampusu na Uniwersytecie Stanowym w Pensylwanii,
02:59
which is where I extracted the chemicals,
69
164000
2000
gdzie dokonałam ekstrakcji substancji chemicznych,
03:01
changed the PH so I could run it through the equipment
70
166000
2000
zmieniłam PH, by móc przepuścić je przez urządzenia
03:03
and separated the compounds I needed
71
168000
2000
i, z reszty kurczaka, odseparowałam
03:05
from the rest of the chicken.
72
170000
2000
potrzebne mi związki.
03:07
The final stages, when I ran the samples
73
172000
2000
W ostatniej fazie badań, przepuściłam próbki
03:09
through a high-pressure
74
174000
2000
przez spektrometr masowy
03:11
liquid chromatography mass spectrometer,
75
176000
3000
do wysokociśnieniowej chromatografii cieczowej,
03:14
which separated the compounds and analyzed the chemicals
76
179000
3000
który oddzielił interesujące mnie związki i przeanalizował substancje chemiczne,
03:17
and told me exactly how much carcinogens I had
77
182000
2000
mówiąc mi dokładnie ile kancerogenów znajdowało się
03:19
in my chicken.
78
184000
2000
w moim kurczaku.
03:21
So when I went through the data, I had very surprising results,
79
186000
3000
Przeglądając dane, trafiłam na zaskakujące wyniki:
03:24
because I found that four out of the five marinating ingredients
80
189000
3000
4 z 5 składników marynaty!♫
03:27
actually inhibited the carcinogen formation.
81
192000
2000
hamowały powstawanie substancji rakotwórczych.
03:29
When compared with the unmarinated chicken,
82
194000
2000
W porównaniu z niezamarynowanym kurczakiem,
03:31
which is what I used as my control,
83
196000
3000
którego użyłam jako grupę kontrolną,
03:34
I found that lemon juice worked by far the best,
84
199000
2000
odkryłam, że do tej pory sok z cytryny działał najlepiej,
03:36
which decreased the carcinogens
85
201000
2000
zmniejszając ilość kancerogenów
03:38
by about 98 percent.
86
203000
2000
o ok. 98%.
03:40
The saltwater marinade and the brown sugar marinade
87
205000
3000
Dobrze działały również marynaty ze słonej wody
03:43
also worked very well,
88
208000
2000
i brązowego cukru,
03:45
decreasing the carcinogens by about 60 percent.
89
210000
2000
obniżając ilość kancerogenów o ok. 60%.
03:47
Olive oil slightly decreased the PhIP formation,
90
212000
3000
Oliwa z oliwek lekko zwiększyła ilość PhIP,
03:50
but it was nearly negligible.
91
215000
2000
ale prawie niezauważalnie.
03:52
And the soy sauce results were inconclusive
92
217000
2000
Wyniki odnośnie sosu sojowego były nierozstrzygające,
03:54
because of the large data range,
93
219000
2000
z uwagi na duże rozbieżności w danych,
03:56
but it seems like soy sauce
94
221000
2000
ale wygląda na to, że sos sojowy
03:58
actually increased the potential carcinogens.
95
223000
2000
lekko zwiększył ilość kancerogenów.
04:00
Another important factor that I didn't take into account initially
96
225000
2000
Inny ważnym czynnikiem, którego nie wzięłam początkowo pod uwagę,
04:02
was the time cooked.
97
227000
2000
był czas przyrządzania.
04:04
And I found that if you increase the time cooked,
98
229000
2000
Odkryłam, że im dłuższy czas pieczenia,
04:06
the amount of carcinogens rapidly increases.
99
231000
3000
tym ilość kancerogenów drastycznie rośnie.
04:09
So the best way to marinate chicken, based on this,
100
234000
3000
W związku z tym, najlepszą metodą marynowania kurczaka,
04:12
is to, not under-cook,
101
237000
2000
nie jest niedopiekanie,
04:14
but definitely don't over-cook and char the chicken,
102
239000
2000
ale i nie zbyt długie pieczenie i zwęglanie kurczaka,
04:16
and marinate in either lemon juice, brown sugar or saltwater.
103
241000
4000
a marynowanie w soku z cytryny, brązowym cukrze lub słonej wodzie.
04:21
(Applause)
104
246000
5000
(Oklaski)
04:26
Based on these findings, I have a question for you.
105
251000
3000
Opierając się na tych odkryciach, mam do was pytanie.
04:29
Would you be willing to make a simple change in your diet
106
254000
3000
Czy dokonalibyście małej zmiany w swojej diecie,
04:32
that could potentially save your life?
107
257000
2000
która potencjalnie uratowałaby wam życie?
04:34
Now I'm not saying that if you eat grilled chicken that's not marinated,
108
259000
2000
Nie mówię, że jak zjecie grillowanego kurczaka bez marynaty,
04:36
you're definitely going to catch cancer and die.
109
261000
2000
to na pewno zachorujecie na raka i umrzecie.
04:38
However, anything you can do
110
263000
2000
Ale wszystko co możecie zrobić,
04:40
to decrease the risk of potential carcinogens
111
265000
2000
by zmniejszyć ryzyko ewentualnych kancerogenów,
04:42
can definitely increase the quality of lifestyle.
112
267000
3000
może zdecydowanie polepszyć jakość życia.
04:45
Is it worth it to you?
113
270000
2000
Czy jest to dla was tego warte?
04:47
How will you cook your chicken now?
114
272000
2000
Jak będziecie teraz przyrządzać kurczaka?
04:49
(Applause)
115
274000
16000
(Oklaski)
05:05
Shree Bose: Hi everyone. I'm Shree Bose.
116
290000
2000
Shree Bose: Witam wszystkich. Nazywam się Shree Bose.
05:07
I was the 17-18 year-old age category winner
117
292000
2000
Jestem laureatką w kategorii wiekowej 17-18 lat
05:09
and then the grand prize winner.
118
294000
3000
oraz zdobywczynią nagrody głównej.
05:12
And I want all of you
119
297000
2000
Wyobraźcie sobie
05:14
to imagine a little girl
120
299000
2000
małą dziewczynkę
05:16
holding a dead blue spinach plant.
121
301000
3000
trzymającą niebieski szpinak.
05:19
And she's standing in front of you and she's explaining to you
122
304000
3000
Stoi przed wami i tłumaczy,
05:22
that little kids will eat their vegetables
123
307000
2000
że małe dzieci będą jeść warzywa,
05:24
if they're different colors.
124
309000
2000
jeśli będą kolorowe.
05:26
Sounds ridiculous, right.
125
311000
2000
Niedorzeczne?
05:28
But that was me years ago.
126
313000
2000
To byłam ja, ileś lat wstecz.
05:30
And that was my first science fair project.
127
315000
3000
To był mój pierwszy projekt naukowy.
05:33
It got a bit more complicated from there.
128
318000
3000
Od tego czasu, rzeczy bardziej się skomplikowały.
05:36
My older brother Panaki Bose
129
321000
2000
Mój starszy brat, Panaki Bose,
05:38
spent hours of his time explaining atoms to me
130
323000
3000
spędził długie godziny na wyjaśnianiu mi struktury atomów,
05:41
when I barely understood basic algebra.
131
326000
3000
kiedy ledwo rozumiałam podstawy algebry.
05:44
My parents suffered through many more of my science fair projects,
132
329000
3000
Bardziej przez moje projekty cierpieli rodzice
05:47
including a remote controlled garbage can.
133
332000
2000
oraz sterowany pilotem pojemnik na śmieci.
05:49
(Laughter)
134
334000
2000
(Śmiech)
05:51
And then came the summer after my freshman year,
135
336000
3000
Latem, po moim pierwszym roku studiów,
05:54
when my grandfather passed away due to cancer.
136
339000
3000
na raka zmarł mój dziadek.
05:57
And I remember watching my family go through that
137
342000
2000
Pamiętam jak przeżywała to moja rodzina.
05:59
and thinking that I never wanted another family
138
344000
3000
Nigdy bym nie chciały, by inna rodzina przeżywała
06:02
to feel that kind of loss.
139
347000
3000
taką stratę.
06:05
So, armed with all the wisdom
140
350000
2000
Uzbrojona w całą wiedzę z zakresu biologii
06:07
of freshman year biology,
141
352000
2000
pierwszego roku studiów,
06:09
I decided I wanted to do cancer research
142
354000
3000
postanowiłam w wieku 15 lat przeprowadzić
06:12
at 15.
143
357000
2000
badania nad rakiem.
06:14
Good plan.
144
359000
2000
Dobry plan.
06:16
So I started emailing all of these professors in my area
145
361000
2000
Porozsyłałam maile do wszystkich profesorów z okolicy,
06:18
asking to work under their supervision in a lab.
146
363000
4000
prosząc o możliwość pracy w laboratorium pod ich nadzorem.
06:22
Got rejected by all except one.
147
367000
2000
Wszyscy odmówili, poza jednym.
06:24
And then went on, my next summer,
148
369000
2000
Kolejnego lata,
06:26
to work under Dr. Basu
149
371000
2000
pracowałam u dra Basu
06:28
at the UNT Health Center at Fort Worth, Texas.
150
373000
3000
w UNT Health Center w Fort Worth w Teksasie.
06:31
And that is where the research began.
151
376000
3000
Tam rozpoczęły się badania.
06:34
So ovarian cancer
152
379000
2000
O raku jajnika
06:36
is one of those cancers that most people don't know about,
153
381000
3000
niewielu ludzi słyszało
06:39
or at least don't pay that much attention to.
154
384000
3000
albo nie przywiązuje do tego wagi.
06:42
But yet, it's the fifth leading cause of cancer deaths
155
387000
3000
Jest jednak piątym typem raka, pod względem liczby zgonów
06:45
among women in the United States.
156
390000
3000
wśród kobiet w USA.
06:48
In fact, one in 70 women
157
393000
2000
W rzeczywistości, u 1 z 70 kobiet
06:50
will be diagnosed with ovarian cancer.
158
395000
2000
zostanie zdiagnozowany rak jajnika .
06:52
One in 100
159
397000
2000
1 ze 100
06:54
will die from it.
160
399000
2000
na niego umrze.
06:56
Chemotherapy, one of the most effective ways
161
401000
2000
Chemioterapia jest obecnie jednym z najskuteczniejszych
06:58
used to treat cancer today,
162
403000
2000
sposobów leczenia raka.
07:00
involves giving patients really high doses of chemicals
163
405000
2000
Obejmuje podawanie pacjentom dużych dawek leków,
07:02
to try and kill off cancer cells.
164
407000
3000
mających na celu uśmiercenie komórek rakowych.
07:05
Cisplatin is a relatively common
165
410000
2000
Cisplatin jest dość powszechnie stosowanym
07:07
ovarian cancer chemotherapy drug --
166
412000
3000
chemioterapeutykiem w leczeniu raka jajnika.
07:10
a relatively simple molecule made in the lab
167
415000
3000
Dość prosta cząsteczka, stworzona w laboratorium,
07:13
that messes with the DNA of cancer cells
168
418000
2000
mieszająca w DNA komórek rakowych,
07:15
and causes them to kill themselves.
169
420000
2000
tak że same się zabijają.
07:17
Sounds great, right?
170
422000
2000
Brzmi niesamowicie?
07:19
But here's the problem:
171
424000
2000
Jest jednak problem:
07:21
sometimes patients become resistant to the drug,
172
426000
3000
pacjenci czasami stają się odporni na lek
07:24
and then years after they've been declared to be cancer free,
173
429000
3000
i 10 lat po wyleczeniu raka,
07:27
they come back.
174
432000
2000
wracają do nas.
07:29
And this time, they no longer respond to the drug.
175
434000
2000
Tym razem jednak nie reagują na lek.
07:31
It's a huge problem.
176
436000
2000
To wielki problem.
07:33
In fact, it's one of the biggest problems
177
438000
2000
Właściwie to jeden z największych problemów
07:35
with chemotherapy today.
178
440000
2000
dzisiejszej chemioterapii.
07:37
So we wanted to figure out
179
442000
2000
Chcieliśmy zbadać,
07:39
how these ovarian cancer cells are becoming resistant
180
444000
3000
jak komórki raka jajnika uodparniają się
07:42
to this drug called Cisplatin.
181
447000
2000
na Cisplatin.
07:44
And we wanted to figure this out,
182
449000
2000
Chcieliśmy się tego dowiedzieć,
07:46
because if we could figure that out,
183
451000
2000
ponieważ rozumiejąc ten proces
07:48
then we might be able to prevent that resistance from ever happening.
184
453000
3000
moglibyśmy zapobiegać temu uodparnianiu.
07:51
So that's what we set out to do.
185
456000
2000
To właśnie zamierzaliśmy zrobić.
07:53
And we thought it had something to do with this protein called AMP kinase,
186
458000
3000
Sądziliśmy, że ma to coś wspólnego z białkiem zwanym kinazą AMP,
07:56
an energy protein.
187
461000
2000
białkiem energetycznym.
07:58
So we ran all of these tests blocking the protein,
188
463000
3000
Przeprowadziliśmy testy blokujące to białko
08:01
and we saw this huge shift.
189
466000
2000
i zauważyliśmy ogromną zmianę.
08:03
I mean, on the slide, you can see
190
468000
2000
Na slajdzie widać
08:05
that on our sensitive side,
191
470000
2000
po stronie CISPLATIN SENSITIVE (komórki czułe na Cisplatin)
08:07
these cells that are responding to the drug,
192
472000
2000
komórki reagujące na lek,
08:09
when we start blocking the protein,
193
474000
2000
gdy zaczniemy blokować białko,
08:11
the number of dying cells -- those colored dots --
194
476000
3000
liczba obumierających komórek, te kolorowe kropki,
08:14
they're going down.
195
479000
2000
spada.
08:16
But then on this side, with the same treatment,
196
481000
3000
Z kolei po drugiej stronie, to samo leczenie,
08:19
they're going up -- interesting.
197
484000
3000
komórki namnażają się. Interesujące.
08:22
But those are dots on a screen for you;
198
487000
2000
Dla was to tylko kropki na ekranie;
08:24
what exactly does that mean?
199
489000
2000
a co to dokładnie oznacza?
08:26
Well basically that means
200
491000
2000
Znaczy to,
08:28
that this protein is changing
201
493000
2000
że to białko zmienia się z komórki
08:30
from the sensitive cell to the resistant cell.
202
495000
2000
reagującej na lek, w odporną.
08:32
And in fact, it might be changing the cells themselves
203
497000
4000
Możliwe, że sam lek zmienia komórki
08:36
to make the cells resistant.
204
501000
3000
w odporne.
08:39
And that's huge.
205
504000
2000
To bardzo ważne.
08:41
In fact, it means that if a patient comes in
206
506000
2000
Oznacza to, że jeśli pacjent
08:43
and they're resistant to this drug,
207
508000
2000
jest odporny na lek,
08:45
then if we give them a chemical to block this protein,
208
510000
3000
możemy mu zablokować to białko,
08:48
then we can treat them again
209
513000
2000
i znowu leczyć
08:50
with the same drug.
210
515000
2000
tym samym lekiem.
08:52
And that's huge for chemotherapy effectiveness --
211
517000
3000
To ważne dla skuteczności chemioterapii,
08:55
possibly for many different types of cancer.
212
520000
4000
w leczeniu prawdopodobnie różnych typów raka.
08:59
So that was my work,
213
524000
2000
Nad tym pracowałam,
09:01
and it was my way of reimagining the future
214
526000
3000
i był to mój sposób na narysowanie przyszłości na nowo,
09:04
for future research, with figuring out exactly what this protein does,
215
529000
4000
dla nowych badań, które powiedzą nam, czym dokładnie to białko się zajmuje,
09:08
but also for the future of chemotherapy effectiveness --
216
533000
3000
oraz dla przyszłości skutecznej chemioterapii,
09:11
so maybe all grandfathers with cancer
217
536000
3000
może więc wszyscy dziadkowie z rakiem
09:14
have a little bit more time to spend with their grandchildren.
218
539000
3000
zyskają trochę więcej czasu do spędzenia ze swoimi wnukami.
09:17
But my work wasn't just about the research.
219
542000
4000
Moja praca nie była skoncentrowana tylko na badaniach.
09:21
It was about finding my passion.
220
546000
3000
Rozwijałam swoją pasję.
09:24
That's why being the grand prize winner
221
549000
2000
Dlatego zdobycie głównej nagrody
09:26
of the Google Global Science Fair --
222
551000
2000
Google Global Science Fair,
09:28
cute picture, right --
223
553000
2000
nieźle brzmi,
09:30
it was so exciting to me and it was such an amazing honor.
224
555000
3000
było ekscytujące i było dla mnie prawdziwym zaszczytem.
09:33
And ever since then,
225
558000
2000
Od tamtej pory,
09:35
I've gotten to do some pretty cool stuff --
226
560000
2000
robiłam całkiem fajne rzeczy,
09:37
from getting to meet the president
227
562000
2000
od spotkania z prezydentem,
09:39
to getting to be on this stage
228
564000
2000
po dzisiejsze spotkanie na tej scenie
09:41
to talk to all of you guys.
229
566000
2000
i przemawianie do was.
09:43
But like I said, my journey wasn't just about the research,
230
568000
3000
Jak już wspomniałam, nie chodziło tylko o badania,
09:46
it was about finding my passion,
231
571000
2000
a o znalezienie mojej pasji
09:48
and it was about making my own opportunities
232
573000
2000
i stwarzanie sobie możliwości,
09:50
when I didn't even know what I was doing.
233
575000
3000
kiedy nawet nie wiedziałam dokąd zmierzam.
09:53
It was about inspiration
234
578000
2000
Chodziło o inspirację
09:55
and determination
235
580000
2000
i determinację.
09:57
and never giving up on my interest
236
582000
2000
Nie rezygnowanie ze swoich zainteresowań
09:59
for science and learning and growing.
237
584000
3000
dla nauki, uczenia się i rozwoju.
10:02
After all, my story begins
238
587000
3000
Ostatecznie, moja historia rozpoczyna się
10:05
with a dried, withered spinach plant
239
590000
2000
z wysuszonym, zwiędniętym liściem szpinaku,
10:07
and it's only getting better from there.
240
592000
2000
a od tego momentu jest już tylko lepiej.
10:09
Thank you.
241
594000
2000
Dziękuję.
10:11
(Applause)
242
596000
10000
(Oklaski)
10:23
Naomi Shah: Hi everyone. I'm Naomi Shah,
243
608000
3000
Naomi Shah: Witam wszystkich. Nazywam się Naomi Shah
10:26
and today I'll be talking to you about my research
244
611000
2000
i opowiem dziś o swoich badaniach
10:28
involving indoor air quality
245
613000
2000
dotyczących jakości powietrza w pomieszczeniach
10:30
and asthmatic patients.
246
615000
2000
i astmatykach.
10:32
1.6 million deaths worldwide.
247
617000
3000
1,6 mln zgonów na całym świecie.
10:35
One death every 20 seconds.
248
620000
3000
1 zgon co 20 sekund.
10:38
People spend over 90 percent of their lives indoors.
249
623000
4000
Ludzie spędzają ponad 90% życia w pomieszczeniach.
10:42
And the economic burden of asthma
250
627000
2000
Koszty związane z astmą
10:44
exceeds that of HIV and tuberculosis combined.
251
629000
3000
przewyższają koszty związane z HIV i gruźlicą włącznie.
10:47
Now these statistics had a huge impact on me,
252
632000
3000
Te statystyki miały na mnie ogromny wpływ,
10:50
but what really sparked my interest in my research
253
635000
3000
ale co naprawdę przyciągnęło moje zainteresowanie w tych badaniach,
10:53
was watching both my dad and my brother
254
638000
2000
było oglądanie mojego ojca i brata,
10:55
suffer from chronic allergies year-round.
255
640000
2000
jak przez okrągły rok cierpią na chroniczne alergie.
10:57
It confused me;
256
642000
2000
Wprawiło mnie to w zakłopotanie;
10:59
why did these allergy symptoms persist
257
644000
2000
dlaczego symptomy alergii utrzymują się
11:01
well past the pollen season?
258
646000
2000
długo po sezonie pylenia?
11:03
With this question in mind, I started researching,
259
648000
3000
Z tym pytaniem w głowie, zaczęłam badania
11:06
and I soon found that indoor air pollutants were the culprit.
260
651000
3000
i szybko odkryłam, że winowajcą były zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach.
11:09
As soon as I realized this,
261
654000
2000
Jak tylko na to wpadłam,
11:11
I investigated the underlying relationship
262
656000
2000
zbadałam podstawową zależność
11:13
between four prevalent air pollutants
263
658000
2000
pomiędzy czterema szeroko rozpowszechnionymi zanieczyszczeniami
11:15
and their affect on the lung health of asthmatic patients.
264
660000
3000
i ich wpływem na zdrowie płuc astmatyków.
11:18
At first, I just wanted to figure out
265
663000
3000
Najpierw chciałam dowiedzieć się,
11:21
which of these four pollutants have the largest negative health impact
266
666000
3000
który z tycz czterech zanieczyszczeń ma najbardziej negatywny wpływ
11:24
on the lung health of asthmatic patients.
267
669000
3000
na zdrowie płuc pacjentów z astmą.
11:27
But soon after, I developed a novel mathematical model
268
672000
3000
Następnie szybko rozwinęłam nowatorski model matematyczny,
11:30
that essentially quantifies the effect
269
675000
2000
który ilościowo określa wpływ
11:32
of these environmental pollutants
270
677000
3000
tych zanieczyszczeń środowiskowych
11:35
on the lung health of asthmatic patients.
271
680000
2000
na stan płuc u astmatyków.
11:37
And it surprises me
272
682000
2000
Zaskakuje mnie,
11:39
that no model currently exists
273
684000
2000
że nie istnieje obecnie żaden model,
11:41
that quantifies the effect of environmental factors
274
686000
2000
który określałby ilościowo wpływ czynników środowiskowych
11:43
on human lung health,
275
688000
2000
na stan płuc człowieka,
11:45
because that relationship seems so important.
276
690000
3000
ponieważ zależności te, wydają się bardzo ważne.
11:48
So with that in mind,
277
693000
2000
Mając to na uwadze,
11:50
I started researching more, I started investigating more,
278
695000
2000
zaczęłam dogłębniej szukać
11:52
and I became very passionate.
279
697000
2000
i bardzo mnie to wciągnęło.
11:54
Because I realized
280
699000
2000
Uświadomiłam sobie,
11:56
that if we could find a way to target remediation,
281
701000
2000
że jeśli znajdziemy sposób na poprawę sytuacji,
11:58
we could also find a way
282
703000
2000
to znajdziemy również sposób
12:00
to treat asthmatic patients more effectively.
283
705000
4000
na efektywniejsze leczenie pacjentów z astmą,
12:04
For example, volatile organic compounds
284
709000
2000
np. lotne związki organiczne
12:06
are chemical pollutants
285
711000
2000
są zanieczyszczeniami chemicznymi,
12:08
that are found in our schools, homes and workplaces.
286
713000
2000
które możemy spotkać w szkołach, domach i miejscach pracy.
12:10
They're everywhere.
287
715000
2000
Są wszędzie.
12:12
These chemical pollutants
288
717000
2000
Te zanieczyszczenia chemiczne
12:14
are currently not a criteria air pollutant,
289
719000
2000
nie są obecnie zdefiniowanymi zanieczyszczeniami powietrza,
12:16
as defined by the U.S. Clean Air Act.
290
721000
2000
zgodnie z amerykańską Ustawą o Czystym Powietrzu (U.S. Clean Air Act)
12:18
Which is surprising to me,
291
723000
2000
Co jest według mnie zaskakujące,
12:20
because these chemical pollutants, through my research,
292
725000
2000
ponieważ zanieczyszczenia te, według moich badań,
12:22
I show that they had a very large negative impact
293
727000
3000
mają bardzo negatywny wpływ
12:25
on the lung health of asthmatic patients
294
730000
2000
na zdrowie astmatyków
12:27
and thus should be regulated.
295
732000
2000
i dlatego powinny zostać uregulowane prawnie.
12:29
So today I want to show you
296
734000
2000
Dziś pokażę
12:31
my interactive software model that I created.
297
736000
3000
interaktywny model oprogramowania, które stworzyłam.
12:34
I'm going to show it to you on my laptop.
298
739000
2000
Pokażę wam na swoim laptopie.
12:36
And I have a volunteer subject in the audience today,
299
741000
2000
Zaprezentuję dziś przypadek ochotniczki,
12:38
Julie.
300
743000
2000
Julie.
12:40
And all of Julie's data has been pre-entered
301
745000
3000
Wszystkie dane Julii zostały wcześniej wprowadzone
12:43
into my interactive software model.
302
748000
2000
do mojego interaktywnego modelu,
12:45
And this can be used by anyone.
303
750000
2000
z którego może korzystać każdy.
12:47
So I want you to imagine that you're in Julie's shoes,
304
752000
2000
Postawcie się w sytuacji Julie
12:49
or someone who's really close to you
305
754000
2000
lub kogoś
12:51
who suffers from asthma or another lung disorder.
306
756000
3000
kto cierpi na astmę lub inną chorobę płuc.
12:54
So Julie's going to her doctor's office
307
759000
2000
Julie idzie do lekarza
12:56
to get treated for her asthma.
308
761000
2000
na leczenie astmy.
12:58
And the doctor has her sit down,
309
763000
2000
Lekarz każe jej usiąść
13:00
and he takes her peak expiratory flow rate --
310
765000
3000
i mierzy jej maksymalną szybkość wydechową,
13:03
which is essentially her exhalation rate,
311
768000
2000
co jest w zasadzie szybkością wydechu Julie
13:05
or the amount of air that she can breathe out in one breath.
312
770000
3000
lub ilością powietrza wydychanego przez nią w jednym wydechu.
13:08
So that peak expiratory flow rate,
313
773000
2000
Wprowadziłam jej maksymalną szybkość wydechową
13:10
I've entered it up into the interactive software model.
314
775000
2000
do interaktywnego modelu.
13:12
I've also entered in her age, her gender and her height.
315
777000
3000
Wpisałam również jej wiek, płeć i wzrost.
13:15
I've assumed that she lives in an average household
316
780000
2000
Zakładam, że żyje w przeciętnym gospodarstwie domowym,
13:17
with average air pollutant levels.
317
782000
2000
ze standardową ilością zanieczyszczeń w powietrzu.
13:19
So any user can come in here
318
784000
2000
Każdy z użytkowników może podejść
13:21
and click on "lung function report"
319
786000
2000
i kliknąć na "raport funkcjonowania płuc"
13:23
and it'll take them to this report that I created.
320
788000
2000
i wyświetli się raport, który stworzyłam.
13:25
And this report really drives home the crux of my research.
321
790000
4000
Ten raport jest sednem moich badań.
13:29
So what it shows -- if you want to focus on that top graph in the right-hand corner --
322
794000
4000
Przedstawia, jak spojrzycie na wykres w prawym górnym rogu,
13:33
it shows Julie's actual peak expiratory flow rate
323
798000
2000
faktyczną maksymalną szybkość wydechową Julie,
13:35
in the yellow bar.
324
800000
2000
na żółtym pasku.
13:37
This is the measurement that she took in her doctor's office.
325
802000
3000
To jej pomiar z zrobiony u lekarza.
13:40
In the blue bar at the bottom of the graph,
326
805000
2000
Na niebieskim pasku, u dołu wykresu,
13:42
it shows what her peak expiratory flow rate,
327
807000
3000
widzimy jaką powinna mieć maksymalną szybkość wydechową,
13:45
what her exhalation rate or lung health, should be
328
810000
2000
szybkość wydechu i wydolność płuc,
13:47
based on her age, gender and height.
329
812000
3000
opierając się na jej wieku, płci i wzroście.
13:50
So the doctor sees this difference between the yellow bar and the blue bar,
330
815000
3000
Lekarz widzi różnice pomiędzy żółtym i niebieskim paskiem
13:53
and he says, "Wow, we need to give her steroids,
331
818000
3000
i mówi: "Wow, musimy podać jej sterydy,
13:56
medication and inhalers."
332
821000
3000
leki i inhalatory."
13:59
But I want everyone here to reimagine a world
333
824000
3000
Chciałabym żebyście wyobrazili sobie świat na nowo,
14:02
where instead of prescribing steroids,
334
827000
2000
gdzie zamiast przepisywania sterydów,
14:04
inhalers and medication,
335
829000
2000
inhalatorów i leków,
14:06
the doctor turns to Julie and says,
336
831000
2000
lekarz powie Julie:
14:08
"Why don't you go home and clean out your air filters.
337
833000
2000
"Idź do domu i wyczyść filtry powietrza.
14:10
Clean out the air ducts in your home,
338
835000
2000
Wyczyść przewody wentylacyjne w domu,
14:12
in your workplace, in your school.
339
837000
2000
pracy i szkole.
14:14
Stop the use of incense and candles.
340
839000
3000
Przestań używać kadzidełek i świeczek.
14:17
And if you're remodeling your house,
341
842000
2000
Przemeblowując dom,
14:19
take out all the carpeting and put in hardwood flooring."
342
844000
3000
pozbądź się dywanów, zrób drewniane podłogi."
14:22
Because these solutions are natural,
343
847000
2000
To naturalne i zrównoważone rozwiązania,
14:24
these solutions are sustainable,
344
849000
2000
To naturalne i zrównoważone rozwiązania,
14:26
and these solutions are long-term investments --
345
851000
3000
będące inwestycją długoterminową
14:29
long-term investments that we're making
346
854000
2000
dla nas i przyszłych pokoleń.
14:31
for our generation and for future generations.
347
856000
2000
dla nas i dla przyszłych pokoleń.
14:33
Because these environmental solutions
348
858000
3000
Rozwiązania środowiskowe,
14:36
that Julie can make in her home, her workplace and her school
349
861000
3000
które Julie może zastosować u siebie w domu, pracy i szkole,
14:39
are impacting everyone that lives around her.
350
864000
3000
mają wpływ na wszystkich z jej otoczenia.
14:42
So I'm very passionate about this research
351
867000
2000
Jestem bardzo podekscytowana tymi badaniami
14:44
and I really want to continue it
352
869000
2000
i bardzo chcę je kontynuować
14:46
and expand it to more disorders besides asthma,
353
871000
3000
i poszerzyć je o inne schorzenia niż astma,
14:49
more respiratory disorders, as well as more pollutants.
354
874000
3000
o więcej schorzeń oddechowych oraz o więcej różnych czynników zanieczyszczających.
14:52
But before I end my talk today,
355
877000
2000
Zanim skończę,
14:54
I want to leave you with one saying.
356
879000
2000
chciałabym tylko powiedzieć,
14:56
And that saying is that genetics loads the gun,
357
881000
3000
że genetyka ładuje pistolet,
14:59
but the environment pulls the trigger.
358
884000
2000
ale to środowisko pociąga za spust.
15:01
And that made a huge impact on me
359
886000
2000
To właśnie miało na mnie ogromny wpływ,
15:03
when I was doing this research.
360
888000
2000
kiedy robiłam te badania.
15:05
Because what I feel, is a lot of us think
361
890000
2000
Uważam, że wielu z nas rozpatruje
15:07
that the environment is at a macro level,
362
892000
3000
środowisko na poziomie globalnym,
15:10
that we can't do anything to change our air quality
363
895000
2000
myśląc, że nic nie można zrobić by polepszyć jakość powietrza
15:12
or to change the climate or anything.
364
897000
3000
czy zmienić klimat itp.
15:15
But if each one of us takes initiative in our own home,
365
900000
3000
Ale jeśli każdy z nas podejmie inicjatywę w swoim domu,
15:18
in our own school and in our own workplace,
366
903000
3000
szkole i miejscy pracy,
15:21
we can make a huge difference in air quality.
367
906000
2000
radykalnie zmieni się jakość powietrza.
15:23
Because remember, we spend 90 percent of our lives indoors.
368
908000
4000
Pamiętajcie, że 90% życia spędzamy w pomieszczeniach.
15:27
And air quality and air pollutants
369
912000
3000
Jakość powietrza i zanieczyszczenia powietrza
15:30
have a huge impact on the lung health of asthmatic patients,
370
915000
3000
mają ogromny wpływ na zdrowie astmatyków
15:33
anyone with a respiratory disorder
371
918000
2000
i wszystkich z chorobami oddechowymi
15:35
and really all of us in general.
372
920000
2000
i tak naprawdę wszystkich z nas.
15:37
So I want you to reimagine a world
373
922000
2000
Wyobraźcie sobie świat
15:39
with better air quality,
374
924000
2000
z czystszym powietrzem,
15:41
better quality of life
375
926000
2000
lepszym życiem
15:43
and better quality of living for everyone
376
928000
2000
i lepszymi warunkami dla każdego,
15:45
including our future generations.
377
930000
2000
w tym przyszłych pokoleń.
15:47
Thank you.
378
932000
2000
Dziękuję.
15:49
(Applause)
379
934000
7000
(Oklaski)
15:56
Lisa Ling: Right.
380
941000
2000
Lisa Ling: OK.
15:58
Can I have Shree and Lauren come up really quickly?
381
943000
5000
Poproszę jeszcze na scenę Shree i Lauren.
16:03
Your Google Science Fair champions.
382
948000
2000
Zwyciężczynie Google Science Fair.
16:05
Your winners.
383
950000
2000
Wasze zwyciężczynie.
16:07
(Applause)
384
952000
3000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKERS
Lauren Hodge - Science fair winnerLauren Hodge won the 2011 Google Science Fair in the age 13-14 category.
Why you should listen
Lauren Hodge has been competing in science fair projects since she was 7 years old. For her latest project, she investigated the formation of carcinogens in different methods of preparing chicken -- and found a surprising result. That work won first prize in the Google Science Fair's age 13-14 category.
Lauren Hodge | Speaker | TED.com
Shree Bose - Science fair winner
Shree Bose was the grand prize winner at the 2011 Google Science Fair.
Why you should listen
Shree Bose's school system doesn't officially participate in science fairs, so for ten years she entered herself in as many fairs as she could. In 2011 she presented her latest project: determining the mechanism of chemotherapy resistance in ovarian cancer -- a breakthrough that could improve future treatments. That project earned her the grand prize at the inaugural Google Science Fair.
Shree Bose | Speaker | TED.com
Naomi Shah - Science fair winner
Naomi Shah won the 2011 Google Science Fair in the age 15-16 category.
Why you should listen
Naomi Shah's first word was "why." She went from pestering her parents with questions about organic chemistry and nuclear energy, to a resarch project that developed a novel mathematical model for the effects of air polution on asthmatics. That work won her first place in the Google Science Fair age 15-16 category.
Naomi Shah | Speaker | TED.com