TEDGlobal 2007
Spencer Wells: A family tree for humanity
Spencer Wells buduje drzewo genealogiczne całej ludzkości.
Filmed:
Readability: 4.5
824,434 views
Wszyscy ludzie mają wspólne fragmenty DNA, przekazane nam przez afrykańskich przodków. Genetyk Spencer Wells opowiada o tym, jak jego Projekt Genograficzny wykorzystuje fakt, że dzielimy ze sobą DNA do wyjaśnienia jak - pomimo naszej różnorodności - jesteśmy wzajemnie prawdziwie powiązani.
Spencer Wells - Genographer
Spencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread. Full bio
Spencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
Jambo, bonjour, zdravstvujtye, dayo: these are a few of the languages
0
0
9000
Jambo, bonjour, zdrastwujtie, tayo. To kilka języków,
00:27
that I've spoken little bits of over the course of the last six weeks,
1
9000
4000
w których trochę rozmawiałem w ciągu ostatnich sześciu tygodni.
00:31
as I've been to 17 countries I think I'm up to, on this crazy tour I've been doing,
2
13000
5000
Odwiedzając 17 krajów w czasie mojej szalonej podróży,
00:36
checking out various aspects of the project that we're doing.
3
18000
3000
sprawdzałem rozmaite aspekty naszego projektu,
00:39
And I'm going to tell you a little bit about later on.
4
21000
2000
o którym opowiem wam trochę później.
00:41
And visiting some pretty incredible places,
5
23000
3000
Odwiedziłem kilka niesamowitych miejsc,
00:44
places like Mongolia, Cambodia, New Guinea, South Africa, Tanzania twice --
6
26000
6000
jak Mongolia, Kambodża, Nowa Gwinea, RPA, dwukrotnie Tanzania.
00:50
I was here a month ago.
7
32000
2000
Byłem tu miesiąc temu.
00:52
And the opportunity to make a whirlwind tour of the world like that
8
34000
5000
Możliwość odbycia takiej szybkiej podróży po świecie
00:57
is utterly amazing, for lots of reasons.
9
39000
3000
z wielu powodów jest absolutnie niesamowita.
01:00
You see some incredible stuff.
10
42000
2000
Można zobaczyć niewiarygodne rzeczy.
01:02
And you get to make these spot comparisons
11
44000
2000
Można również dokonać na miejscu
01:04
between people all around the globe.
12
46000
2000
porównania ludzi z całego świata.
01:06
And the thing that you really take away from that,
13
48000
2000
Wnioski, jakie można z tego wyciągnąć,
01:08
the kind of surface thing that you take away from it,
14
50000
3000
wnioski nieco powierzchowne, są takie,
01:11
is not that we're all one, although I'm going to tell you about that,
15
53000
4000
że nie jesteśmy tacy sami - o tym jeszcze wam opowiem -
01:15
but rather how different we are.
16
57000
2000
a raczej odmienni.
01:17
There is so much diversity around the globe.
17
59000
3000
Na świecie jest tyle różnorodności.
01:20
6,000 different languages spoken by six and a half billion people,
18
62000
3000
6000 odmiennych języków, w których rozmawia 6,5 miliarda ludzi,
01:23
all different colors, shapes, sizes.
19
65000
3000
o różnych kolorach, sylwetkach, rozmiarach.
01:26
You walk down the street in any big city, you travel like that,
20
68000
3000
Gdy spacerujesz ulicami wielkiego miasta, podróżujesz,
01:29
and you are amazed at the diversity in the human species.
21
71000
4000
jesteś zdumiony różnorodnością gatunku ludzkiego.
01:33
How do we explain that diversity?
22
75000
3000
Jak wyjaśnić to zróżnicowanie?
01:36
Well, that's what I'm going to talk about today,
23
78000
2000
O tym właśnie będę dziś mówił.
01:38
is how we're using the tools of genetics,
24
80000
2000
O tym jak używamy narzędzi genetyki,
01:40
population genetics in particular, to tell us how we generated this diversity,
25
82000
6000
a w szczególności genetyki populacyjnej, do opisu jak tworzyła się różnorodność
01:46
and how long it took.
26
88000
2000
i jak długo to trwało.
01:48
Now, the problem of human diversity,
27
90000
2000
Problem ze zróżnicowaniem ludzi,
01:50
like all big scientific questions --
28
92000
2000
tak jak wszystkie wielkie pytania nauki,
01:52
how do you explain something like that --
29
94000
2000
problem, jak to wyjaśnić,
01:54
can be broken down into sub-questions.
30
96000
2000
można rozszerzyć o dodatkowe pytania.
01:56
And you can ferret away at those little sub-questions.
31
98000
3000
Nietrudno ugrzęznąć na dobre w tych pytaniach pomocniczych.
01:59
First one is really a question of origins.
32
101000
2000
Pierwsze z pytań dotyczy naszego pochodzenia.
02:01
Do we all share a common origin, in fact?
33
103000
2000
Czy naprawdę mamy wspólnego przodka?
02:03
And given that we do -- and that's the assumption
34
105000
3000
Zakładając, że tak istotnie jest, myślę
02:06
everybody, I think, in this room would make -- when was that?
35
108000
3000
że wszyscy na tej sali zapytają: "od kiedy"?
02:09
When did we originate as a species?
36
111000
2000
Kiedy nastąpiła geneza naszego gatunku?
02:11
How long have we been divergent from each other?
37
113000
2000
Od jak dawna jesteśmy od siebie odmienni?
02:13
And the second question is related, but slightly different.
38
115000
4000
Drugie pytanie wiąże się z pierwszym, ale nieco się różnią.
02:17
If we do spring from a common source,
39
119000
2000
Jeśli wypłynęliśmy ze wspólnego źródła,
02:19
how did we come to occupy every corner of the globe,
40
121000
2000
jak udało nam się opanować każdy zakątek globu
02:21
and in the process generate all of this diversity,
41
123000
2000
i w rezultacie wytworzyć całą tę różnorodność,
02:23
the different ways of life, the different appearances,
42
125000
3000
odmienne style życia, wygląd zewnętrzny,
02:26
the different languages around the world?
43
128000
2000
różne języki na całym świecie.
02:28
Well, the question of origins, as with so many other questions in biology,
44
130000
3000
Na pytanie o pochodzenie, jak i na wiele innych z dziedziny biologii,
02:31
seems to have been answered by Darwin over a century ago.
45
133000
2000
odpowiedział Darwin ponad sto lat temu.
02:33
In "The Descent of Man," he wrote,
46
135000
2000
w dziele "O pochodzeniu człowieka" napisał:
02:35
"In each great region of the world, the living mammals
47
137000
2000
"W każdym wielkim regionie świata żyjące ssaki
02:37
are closely related to the extinct species of the same region.
48
139000
3000
są blisko spokrewnione z gatunkami wymarłymi w tym samym regionie.
02:40
It's therefore probable that Africa was formerly inhabited by extinct apes
49
142000
3000
Jest zatem prawdopodobne, że Afryka była uprzednio zamieszkana
02:43
closely allied to the gorilla and chimpanzee,
50
145000
3000
przez wymarłe małpy, pokrewne gorylom i szympansom.
02:46
and as these two species are now man's nearest allies,
51
148000
3000
Skoro te dwa gatunki są najbliższymi krewniakami człowieka,
02:49
it's somewhat more probable that our early progenitors
52
151000
2000
jest bardziej prawdopodobne, że nasi wcześni przodkowie
02:51
lived on the African continent than elsewhere."
53
153000
2000
żyli w Afryce, niż gdziekolwiek indziej".
02:53
So we're done, we can go home -- finished the origin question.
54
155000
4000
Wszystko jasne, możemy iść do domu z gotową odpowiedzią.
02:57
Well, not quite. Because Darwin was talking about our distant ancestry,
55
159000
4000
Nie do końca, ponieważ Darwin mówił o naszym dalekim rodowodzie,
03:01
our common ancestry with apes.
56
163000
2000
wspólnym z małpami człekokształtnymi.
03:03
And it is quite clear that apes originated on the African continent.
57
165000
4000
Jest jasne, że pochodzą one z kontynentu afrykańskiego.
03:07
Around 23 million years ago, they appear in the fossil record.
58
169000
3000
Pojawiają się w zapisie kopalnym sprzed około 23 mln. lat.
03:10
Africa was actually disconnected from the other landmasses at that time,
59
172000
3000
Afryka była w tamtym czasie oddzielona od innych lądów
03:13
due to the vagaries of plate tectonics, floating around the Indian Ocean.
60
175000
4000
za sprawą kapryśnych płyt tektonicznych, unoszących się w okolicach Oceanu Indyjskiego.
03:17
Bumped into Eurasia around 16 million years ago,
61
179000
2000
Afryka zderzyła się z Eurazją około 16 mln. lat temu
03:19
and then we had the first African exodus, as we call it.
62
181000
3000
i doszło do tzw. pierwszego afrykańskiego eksodusu.
03:22
The apes that left at that time ended up in Southeast Asia,
63
184000
2000
Małpy, które opuściły wtedy Afrykę trafiły do Południowej Azji
03:24
became the gibbons and the orangutans.
64
186000
2000
i stały się gibonami i orangutanami.
03:26
And the ones that stayed on in Africa
65
188000
2000
Te, które zostały
03:28
evolved into the gorillas, the chimpanzees and us.
66
190000
2000
wyewoluowały w goryle, szympansy i w nas.
03:30
So, yes, if you're talking about our common ancestry with apes,
67
192000
3000
Więc tak, jeśli mówimy o wspólnym rodowodzie z małpami,
03:33
it's very clear, by looking at the fossil record, we started off here.
68
195000
4000
patrząc na zapis kopalny staje się jasne, że właśnie tam zaczęliśmy.
03:37
But that's not really the question I'm asking.
69
199000
2000
Nie całkiem takie pytanie chciałem zadać.
03:39
I'm asking about our human ancestry,
70
201000
2000
Pytam o rodowód ludzi,
03:41
things that we would recognize as being like us
71
203000
3000
stworzeń, w których rozpoznalibyśmy samych siebie,
03:44
if they were sitting here in the room.
72
206000
2000
jeśli siedziałyby obok nas na tej sali.
03:46
If they were peering over your shoulder,
73
208000
2000
Gdyby jedno z nich wpatrywało się w was,
03:48
you wouldn't leap back, like that. What about our human ancestry?
74
210000
3000
nie wzdrygnęlibyście się jak ja teraz. Co z naszym rodowodem?
03:51
Because if we go far enough back,
75
213000
2000
Jeśli cofniemy się odpowiednio daleko,
03:53
we share a common ancestry with every living thing on Earth.
76
215000
3000
okaże się, że dzielimy go z każdym żywym stworzeniem.
03:56
DNA ties us all together, so we share ancestry with barracuda
77
218000
3000
DNA nas łączy, mamy więc wspólnego przodka z barakudą,
03:59
and bacteria and mushrooms, if you go far enough back -- over a billion years.
78
221000
5000
bakteriami i grzybami, jeśli cofniemy się w czasie o ponad miliard lat.
04:04
What we're asking about though is human ancestry.
79
226000
2000
Pytamy dziś jednak o pochodzenie człowieka.
04:06
How do we study that?
80
228000
2000
Jak możemy je zgłębiać?
04:08
Well, historically, it has been studied using the science of paleoanthropology.
81
230000
4000
Dawniej badano je z pomocą paleoantropologii,
04:12
Digging things up out of the ground,
82
234000
2000
wygrzebując kości z ziemi,
04:14
and largely on the basis of morphology --
83
236000
2000
oraz w dużej mierze dzięki morfologii,
04:16
the way things are shaped, often skull shape -- saying,
84
238000
3000
opisującej kształty, na przykład kości czaszki.
04:19
"This looks a little bit more like us than that, so this must be my ancestor.
85
241000
4000
"Ta wygląda całkiem jak nasza, więc to musi być nasz przodek.
04:23
This must be who I'm directly descended from."
86
245000
3000
Na pewno od niego bezpośrednio się wywodzimy".
04:26
The field of paleoanthropology, I'll argue,
87
248000
3000
Przyznam, że paleoantropologia
04:29
gives us lots of fascinating possibilities about our ancestry,
88
251000
3000
podsuwa nam dużo fascynujących koncepcji naszego pochodzenia,
04:32
but it doesn't give us the probabilities that we really want as scientists.
89
254000
3000
ale nie daje prawdopodobnych rozwiązań, których tak pragną naukowcy.
04:35
What do I mean by that?
90
257000
2000
Co mam na myśli?
04:37
You're looking at a great example here.
91
259000
2000
Patrzycie na doskonały przykład.
04:39
These are three extinct species of hominids,
92
261000
2000
Oto trzy wymarłe gatunki hominidów,
04:41
potential human ancestors.
93
263000
2000
potencjalni przodkowie ludzi.
04:43
All dug up just west of here in Olduvai Gorge, by the Leakey family.
94
265000
3000
Wszystkie zostały odnalezione w wąwozie Olduvai przez rodzinę Leakey`ów.
04:46
And they're all dating to roughly the same time.
95
268000
2000
Każdy z nich datowany jest na niemal ten sam czas.
04:48
From left to right, we've got Homo erectus, Homo habilis,
96
270000
2000
Od lewej: Homo erectus, Homo habilis,
04:50
and Australopithecus -- now called Paranthropus boisei,
97
272000
3000
i Australopitek, teraz nazywany Paranthropus boisei,
04:53
the robust australopithecine. Three extinct species, same place, same time.
98
275000
5000
masywny australopitek. Trzy wymarłe gatunki, to samo miejsce, ten sam czas.
04:58
That means that not all three could be my direct ancestor.
99
280000
3000
Znaczy to, że wszystkie trzy nie mogą być moimi bezpośrednimi przodkami.
05:01
Which one of these guys am I actually related to?
100
283000
3000
Z którym z nich jestem spokrewniony?
05:04
Possibilities about our ancestry, but not the probabilities that we're really looking for.
101
286000
5000
Szukamy tu poszlak, a nie dowodów dotyczących naszego rodowodu.
05:10
Well, a different approach has been to look at morphology in humans
102
292000
4000
Odmienne podejście oferuje nam morfologia.
05:14
using the only data that people really had at hand until quite recently --
103
296000
3000
Analizuje dowody, które do niedawna były dostępne jako jedyne,
05:17
again, largely skull shape.
104
299000
2000
głownie kształt czaszki.
05:19
The first person to do this systematically was Linnaeus,
105
301000
4000
Pierwszą osobą, która to usystematyzowała był Linneusz.
05:23
Carl von Linne, a Swedish botanist,
106
305000
2000
Carl von Linne, szwedzki botanik,
05:25
who in the eighteenth century took it upon himself
107
307000
2000
który w XVIII wieku postanowił
05:27
to categorize every living organism on the planet.
108
309000
2000
skategoryzować wszystkie żyjące na Ziemi organizmy.
05:29
You think you've got a tough job?
109
311000
2000
Myślicie, że wasza praca jest ciężka?
05:31
And he did a pretty good job.
110
313000
2000
On swoją wykonał całkiem nieźle.
05:33
He categorized about 12,000 species in "Systema Naturae."
111
315000
4000
Sklasyfikował około 12.000 gatunków w dziele Systema Naturae.
05:37
He actually coined the term Homo sapiens -- it means wise man in Latin.
112
319000
3000
To on wymyślił nazwę Homo sapiens - po łacinie człowiek myślący.
05:40
But looking around the world at the diversity of humans, he said,
113
322000
4000
Jednak obserwując różnorodność ludzi na całym świecie, powiedział:
05:44
"Well, you know, we seem to come in discreet sub-species or categories."
114
326000
4000
"Wydaje się, że dzielimy się na różne podgatunki lub rodzaje".
05:48
And he talked about Africans and Americans and Asians and Europeans,
115
330000
4000
Mówił o Afrykanach, Amerykanach, Azjatach i Europejczykach,
05:52
and a blatantly racist category he termed "Monstrosus,"
116
334000
3000
stworzył rażąco rasistowską kategorię - monstrosus -
05:55
which basically included all the people he didn't like,
117
337000
3000
która obejmowała wszystkich ludzi, których nie lubił,
05:58
including imaginary folk like elves.
118
340000
3000
włącznie z wyimaginowanymi rasami, jak elfy.
06:02
It's easy to dismiss this as the perhaps well-intentioned
119
344000
5000
Łatwo odrzucić te wypracowane w dobrej wierze,
06:07
but ultimately benighted musings of an eighteenth century scientist
120
349000
3000
ale w rezultacie zacofane przemyślenia XVIII-wiecznego naukowca,
06:10
working in the pre-Darwinian era.
121
352000
2000
działającego w erze przed Darwinem.
06:12
Except, if you had taken physical anthropology
122
354000
2000
Jednak jeśli przyjrzymy się antropologii fizycznej
06:14
as recently as 20 or 30 years ago, in many cases you would have learned
123
356000
4000
sprzed zaledwie 20 czy 30 lat, w wielu wypadkach zobaczymy
06:18
basically that same classification of humanity.
124
360000
2000
w gruncie rzeczy takie same klasyfikacje ludzi.
06:20
Human races that according to physical anthropologists of 30, 40 years ago --
125
362000
5000
Drogi ras ludzkich według antropologów fizycznych sprzed 30-40 lat
06:25
Carlton Coon is the best example --
126
367000
2000
- Carlton Coon najlepszym przykładem -
06:27
had been diverging from each other -- this was in the post-Darwinian era --
127
369000
4000
zaczęły się rozchodzić, a jest to pogląd z ery po Darwinie,
06:31
for over a million years, since the time of Homo erectus.
128
373000
3000
od czasów Homo erectusa, przed ponad milionem lat.
06:34
But based on what data?
129
376000
2000
Ale jakie dane o tym świadczą?
06:36
Very little. Very little. Morphology and a lot of guesswork.
130
378000
4000
Jest ich bardzo mało. Morfologia i domysły.
06:40
Well, what I'm going to talk about today,
131
382000
2000
To, o czym chciałbym dziś powiedzieć,
06:42
what I'm going to talk about now is a new approach to this problem.
132
384000
3000
właśnie w tej chwili, to nowe podejście do tego problemu.
06:45
Instead of going out and guessing about our ancestry,
133
387000
3000
Nie trzeba już snuć domysłów o naszym rodowodzie,
06:48
digging things up out of the ground, possible ancestors,
134
390000
2000
wykopując z ziemi potencjalnych przodków,
06:50
and saying it on the basis of morphology --
135
392000
2000
i analizować danych na bazie morfologii,
06:52
which we still don't completely understand,
136
394000
2000
której wciąż do końca nie rozumiemy.
06:54
we don't know the genetic causes underlying this morphological variation --
137
396000
4000
Nie znamy genetycznych przyczyn morfologicznej zmienności.
06:58
what we need to do is turn the problem on its head.
138
400000
2000
Musimy podejść do problemu z całkiem innej strony.
07:00
Because what we're really asking is a genealogical problem,
139
402000
4000
To, o co pytamy jest bowiem problemem genealogicznym.
07:04
or a genealogical question.
140
406000
2000
Jest kwestią z tej dziedziny.
07:06
What we're trying to do is construct a family tree for everybody alive today.
141
408000
5000
Chcemy stworzyć drzewo genealogiczne dla wszystkich dziś żyjących.
07:11
And as any genealogist will tell you --
142
413000
2000
Genealodzy potwierdzą,
07:13
anybody have a member of the family, or maybe you
143
415000
2000
że każdy z nas próbował, lub ma kogoś w rodzinie,
07:15
have tried to construct a family tree, trace back in time?
144
417000
3000
kto starał się stworzyć drzewo genealogiczne rodu?
07:18
You start in the present, with relationships you're certain about.
145
420000
2000
Zaczynasz od teraźniejszości i związków, których jesteś pewien.
07:20
You and your siblings, you have a parent in common.
146
422000
2000
Ty i twoje rodzeństwo macie wspólnych rodziców.
07:22
You and your cousins share a grandparent in common.
147
424000
2000
Razem z kuzynami macie wspólnych dziadków.
07:24
You gradually trace further and further back into the past,
148
426000
3000
Stopniowo cofasz się coraz dalej w przeszłość,
07:27
adding these ever more distant relationships.
149
429000
2000
dodając osoby coraz dalej spokrewnione.
07:29
But eventually, no matter how good you are at digging up the church records,
150
431000
4000
Ale w końcu, nie ważne jak dobry jesteś w przeszukiwaniu archiwów kościelnych,
07:33
and all that stuff, you hit what the genealogists call a brick wall.
151
435000
4000
dochodzisz do miejsca, zwanego przez genealogów ścianą z cegieł.
07:37
A point beyond which you don't know anything else about your ancestors,
152
439000
3000
Do punktu, gdzie nie da się dowiedzieć więcej o twoich przodkach,
07:40
and you enter this dark and mysterious realm we call history
153
442000
4000
wchodzisz do mrocznego i tajemniczego królestwa, zwanego historią,
07:44
that we have to feel our way through with whispered guidance.
154
446000
3000
gdzie musisz kroczyć ostrożnie, licząc na przewodników.
07:47
Who were these people who came before?
155
449000
2000
Kim byli ludzie, którzy żyli wcześniej?
07:49
We have no written record. Well, actually, we do.
156
451000
3000
Nie istnieje żadna dokumentacja. W zasadzie to jednak mamy ją.
07:52
Written in our DNA, in our genetic code --
157
454000
3000
Zapisana jest w naszym DNA, kodzie genetycznym.
07:55
we have a historical document that takes us back in time
158
457000
2000
Dysponujemy historycznym zapisem, przenoszącym w przeszłość
07:57
to the very earliest days of our species. And that's what we study.
159
459000
4000
do samego początku naszego gatunku. To właśnie badamy.
08:01
Now, a quick primer on DNA.
160
463000
2000
A teraz, elementarz DNA.
08:03
I suspect that not everybody in the audience is a geneticist.
161
465000
3000
Podejrzewam, że na sali nie siedzą sami genetycy.
08:06
It is a very long, linear molecule, a coded version
162
468000
4000
Jest to bardzo długa, podłużna molekuła, zakodowany plan
08:10
of how to make another copy of you. It's your blueprint.
163
472000
3000
dotyczący tego, jak wykonać kopię nas samych.
08:13
It's composed of four subunits: A, C, G and T, we call them.
164
475000
3000
Składa się z podjednostek: A, C, G i T.
08:16
And it's the sequence of those subunits that defines that blueprint.
165
478000
4000
Sekwencja tych podjednostek tworzy nasz plan.
08:20
How long is it? Well, it's billions of these subunits in length.
166
482000
3000
Jak długa jest nić? Składa się z miliardów podjednostek.
08:23
A haploid genome -- we actually have two copies of all of our chromosomes --
167
485000
3000
Genom haploidalny. Posiadamy dwie kopie wszystkich chromosomów.
08:26
a haploid genome is around 3.2 billion nucleotides in length.
168
488000
4000
Genom haploidalny składa się z około 3,2 miliarda nukleotydów.
08:30
And the whole thing, if you add it all together,
169
492000
2000
Całość, jeśli dodamy wszystko do siebie,
08:32
is over six billion nucleotides long.
170
494000
2000
ma długość ponad sześciu miliardów nukleotydów.
08:34
If you take all the DNA out of one cell in your body,
171
496000
3000
Jeśli rozwiniemy całe DNA z jednej komórki ciała
08:37
and stretch it end to end, it's around two meters long.
172
499000
4000
będzie liczyć około dwóch metrów długości.
08:41
If you take all the DNA out of every cell in your body,
173
503000
2000
Jeśli rozciągniemy całe DNA ze wszystkich komórek,
08:43
and you stretch it end to end, it would reach from here to the moon and back,
174
505000
4000
osiągnie długość równą drodze na Księżyc i z powrotem,
08:47
thousands of times. It's a lot of information.
175
509000
3000
pomnożoną tysiące razy. To bardzo dużo informacji.
08:50
And so when you're copying this DNA molecule to pass it on, it's a pretty tough job.
176
512000
6000
Jeśli chcielibyśmy skopiować molekułę DNA, czeka nas ciężka praca.
08:56
Imagine the longest book you can think of, "War and Peace."
177
518000
4000
Wyobraźcie sobie najdłuższą powieść, jak "Wojna i pokój".
09:00
Now multiply it by 100.
178
522000
2000
Teraz pomnóżcie ją stukrotnie.
09:02
And imagine copying that by hand.
179
524000
2000
I wyobraźcie sobie jej ręczne kopiowanie.
09:04
And you're working away until late at night,
180
526000
2000
Pracujesz do późna w nocy,
09:06
and you're very, very careful, and you're drinking coffee
181
528000
2000
będąc niezwykle skrupulatnym, pijesz kawę,
09:08
and you're paying attention, but, occasionally,
182
530000
2000
uważasz, ale od czasu do czasu,
09:10
when you're copying this by hand,
183
532000
2000
gdy kopiujesz ręcznie,
09:12
you're going to make a little typo, a spelling mistake --
184
534000
2000
wkrada się mała literówka.
09:14
substitute an I for an E, or a C for a T.
185
536000
4000
Zamieniasz I na E czy C na T.
09:18
Same thing happens to our DNA as it's being passed on through the generations.
186
540000
4000
To samo dzieje się z naszym DNA, gdy przekazywane jest przez pokolenia.
09:22
It doesn't happen very often. We have a proofreading mechanism built in.
187
544000
3000
Nie zdarza się to zbyt często. Mamy wbudowany mechanizm korygujący.
09:25
But when it does happen, and these changes get transmitted down
188
547000
2000
Ale jeśli się już zdarzy, zmiany zostają przekazane
09:27
through the generations, they become markers of descent.
189
549000
3000
kolejnym generacjom, stając się markerami pochodzenia.
09:30
If you share a marker with someone,
190
552000
2000
Jeśli dzielisz z kimś taki znacznik,
09:32
it means you share an ancestor at some point in the past,
191
554000
3000
to znaczy, że w którymś momencie historii mieliście wspólnego przodka.
09:35
the person who first had that change in their DNA.
192
557000
2000
Osobę, u której pierwszy raz wystąpiła taka zmiana w DNA.
09:37
And it's by looking at the pattern of genetic variation,
193
559000
3000
Obserwując wzór genetycznego zróżnicowania,
09:40
the pattern of these markers in people all over the world,
194
562000
3000
wzór jaki tworzą markery u wszystkich ludzi na świecie,
09:43
and assessing the relative ages when they occurred throughout our history,
195
565000
4000
szacując względny czas ich pojawienia się w dziejach ludzkości,
09:47
that we've been able to construct a family tree for everybody alive today.
196
569000
3000
możemy stworzyć drzewo genealogiczne dla wszystkich żyjących dziś.
09:50
These are two pieces of DNA that we use quite widely in our work.
197
572000
3000
W naszej pracy używamy często dwóch rodzajów DNA.
09:53
Mitochondrial DNA, tracing a purely maternal line of descent.
198
575000
3000
Dzięki DNA mitochondrialnemu śledzimy matczyną linię pochodzenia.
09:56
You get your mtDNA from your mother, and your mother's mother,
199
578000
3000
mtDNA otrzymujesz od matki i babci ze strony matki.
09:59
all the way back to the very first woman.
200
581000
2000
Cofamy się aż do pierwszej kobiety.
10:01
The Y chromosome, the piece of DNA that makes men men,
201
583000
3000
Chromosom Y, część DNA, która określa mężczyzn,
10:04
traces a purely paternal line of descent.
202
586000
3000
pozwala na śledzenie linii rodowej ojca.
10:07
Everybody in this room, everybody in the world,
203
589000
4000
Wszyscy na tej sali i wszyscy na świecie
10:11
falls into a lineage somewhere on these trees.
204
593000
4000
należą do któregoś z rodów na tych drzewach.
10:15
Now, even though these are simplified versions of the real trees,
205
597000
3000
Jeśli nawet są to uproszczone wersje prawdziwych drzew,
10:18
they're still kind of complicated, so let's simplify them.
206
600000
2000
wciąż są zbyt skomplikowane, uprośćmy je jeszcze.
10:20
Turn them on their sides, combine them so that they look like a tree
207
602000
2000
Obróćmy je na bok i połączmy, teraz wygląda to jak drzewo,
10:22
with the root at the bottom and the branches going up.
208
604000
3000
z korzeniami u dołu i pnącymi się do góry gałęziami.
10:25
What's the take-home message?
209
607000
2000
Co musimy z tego zapamiętać?
10:27
Well, the thing that jumps out at you first
210
609000
2000
To, co uderza nas na samym początku,
10:29
is that the deepest lineages in our family trees
211
611000
3000
to fakt, że najdalej sięgające rodowody
10:32
are found within Africa, among Africans.
212
614000
5000
odnajdujemy u Afrykanów.
10:37
That means that Africans have been accumulating
213
619000
3000
To oznacza, że Afrykanie akumulowali
10:40
this mutational diversity for longer.
214
622000
3000
mutacje przez dłuższy czas.
10:43
And what that means is that we originated in Africa. It's written in our DNA.
215
625000
4000
Oznacza to też, że pochodzimy z Afryki. Jest to zapisane w naszym DNA.
10:47
Every piece of DNA we look at has greater diversity within Africa than outside of Africa.
216
629000
5000
Każda próbka DNA, którą badaliśmy, jest bogatsza u Afrykanów niż u innych.
10:52
And at some point in the past, a sub-group of Africans
217
634000
3000
Swego czasu w przeszłości podgrupa mieszkańców Afryki
10:55
left the African continent to go out and populate the rest of the world.
218
637000
4000
opuściła kontynent, aby zasiedlić resztę świata.
10:59
Now, how recently do we share this ancestry?
219
641000
2000
Od jak dawna dzielimy wspólny rodowód?
11:01
Was it millions of years ago, which we might suspect
220
643000
4000
Czy było to miliony lat temu, co możemy podejrzewać,
11:05
by looking at all this incredible variation around the world?
221
647000
3000
obserwując tę niesamowitą różnorodność na Ziemi?
11:08
No, the DNA tells a story that's very clear.
222
650000
3000
Nie, DNA wyraźnie mówi co innego.
11:11
Within the last 200,000 years, we all share an ancestor, a single person --
223
653000
5000
Od 200 tysięcy lat wszyscy dzielimy przodka, jedną osobę,
11:16
Mitochondrial Eve, you might have heard about her -- in Africa,
224
658000
4000
Mitochondrialną Ewę - być może słyszeliście o niej - z Afryki.
11:20
an African woman who gave rise to all the mitochondrial diversity in the world today.
225
662000
3000
Afrykańska kobieta, od której zaczęła się cała mitochondrialna różnorodność na świecie.
11:23
But what's even more amazing
226
665000
2000
Co bardziej niezwykłe,
11:25
is that if you look at the Y-chromosome side,
227
667000
2000
jeśli spojrzymy na chromosom Y,
11:27
the male side of the story, the Y-chromosome Adam
228
669000
4000
męską część tej historii, okaże się, że
11:31
only lived around 60,000 years ago.
229
673000
2000
Y-chromosomalny Adam żył zaledwie 60 tys. lat temu.
11:33
That's only about 2,000 human generations,
230
675000
3000
To jedynie 2000 pokoleń.
11:36
the blink of an eye in an evolutionary sense.
231
678000
3000
W skali ewolucji to mrugnięcie okiem.
11:40
That tells us we were all still living in Africa at that time.
232
682000
3000
To świadczy, że w tamtym czasie wszyscy żyliśmy w Afryce.
11:43
This was an African man who gave rise
233
685000
2000
Afrykański mężczyzna zapoczątkował
11:45
to all the Y chromosome diversity around the world.
234
687000
2000
światową różnorodność w kontekście chromosomu Y.
11:47
It's only within the last 60,000 years
235
689000
2000
Ledwie 60 tysięcy lat temu
11:49
that we have started to generate this incredible diversity we see around the world.
236
691000
4000
rozpoczął się proces tworzenia niewiarygodnej różnorodności na Ziemi.
11:53
Such an amazing story.
237
695000
2000
To niezwykła historia.
11:55
We're all effectively part of an extended African family.
238
697000
3000
Wszyscy jesteśmy członkami rozszerzonej afrykańskiej rodziny.
11:59
Now, that seems so recent. Why didn't we start to leave earlier?
239
701000
3000
Nastąpiło to tak niedawno. Dlaczego nie wyszliśmy wcześniej?
12:02
Why didn't Homo erectus evolve into separate species,
240
704000
4000
Dlaczego Homo erectus nie wyewoluował w inne gatunki,
12:06
or sub-species rather, human races around the world?
241
708000
2000
a w zasadzie podgatunki, człowiekowatych?
12:08
Why was it that we seem to have come out of Africa so recently?
242
710000
4000
Dlaczego wychodzi na to, że tak niedawno opuściliśmy Afrykę?
12:12
Well, that's a big question. These "why" questions,
243
714000
2000
To ważna kwestia. Pytania z gatunku "dlaczego",
12:14
particularly in genetics and the study of history in general, are always the big ones,
244
716000
5000
zwłaszcza w genetyce i badaniach historii, są zawsze doniosłe.
12:19
the ones that are tough to answer.
245
721000
2000
Trudno na nie odpowiedzieć.
12:21
And so when all else fails, talk about the weather.
246
723000
3000
Jeśli wszystko inne nas zawodzi, pogadajmy o pogodzie.
12:24
What was going on to the world's weather around 60,000 years ago?
247
726000
3000
Co działo się z globalną pogodą 60 tysięcy lat temu?
12:27
Well, we were going into the worst part of the last ice age.
248
729000
3000
Wkraczaliśmy w najgorszy okres ostatniej epoki lodowcowej.
12:30
The last ice age started roughly 120,000 years ago.
249
732000
3000
Zaczęła się ona mniej więcej 120 tysięcy lat temu.
12:33
It went up and down, and it really started to accelerate around 70,000 years ago.
250
735000
4000
Warunki się zmieniały, ale przyspieszenie zaczęło się jakieś 70 tysięcy lat temu.
12:37
Lots of evidence from sediment cores
251
739000
2000
Mamy dużo dowodów - rdzenie z osadów,
12:39
and the pollen types, oxygen isotopes and so on.
252
741000
3000
pyłki, izotopy tlenu i tak dalej.
12:42
We hit the last glacial maximum around 16,000 years ago,
253
744000
3000
Ostatnie maksimum zlodowacenia miało miejsce 16 tysięcy lat temu,
12:45
but basically, from 70,000 years on, things were getting really tough,
254
747000
4000
jednak w zasadzie już 70 tysięcy lat wstecz, zaczęło robić się niewesoło.
12:49
getting very cold. The Northern Hemisphere had massive growing ice sheets.
255
751000
5000
Było bardzo zimno. Północną półkulę pokrywały masywne lodowce.
12:54
New York City, Chicago, Seattle, all under a sheet of ice.
256
756000
4000
Nowy Jork, Chicago i Seattle znajdowały się pod lodem.
12:58
Most of Britain, all of Scandinavia, covered by ice several kilometers thick.
257
760000
5000
Większość Wielkiej Brytanii i Skandynawii pokrywała kilkukilometrowa warstwa.
13:03
Now, Africa is the most tropical continent on the planet --
258
765000
3000
Afryka jest najbardziej tropikalnym kontynentem na Ziemi.
13:06
about 85 percent of it lies between Cancer and Capricorn --
259
768000
4000
Około 85 % jej powierzchni leży między zwrotnikami.
13:10
and there aren't a lot of glaciers here,
260
772000
2000
Nie było tu zbyt wielu lodowców,
13:12
except on the high mountains here in East Africa.
261
774000
2000
nie licząc wysokich gór we Wschodniej Afryce.
13:14
So what was going on here? We weren't covered in ice in Africa.
262
776000
3000
Zatem, co się tu działo? Afryka nie była pokryta lodem.
13:17
Rather, Africa was drying out at that time.
263
779000
3000
Kontynent raczej wysychał.
13:20
This is a paleo-climatological map
264
782000
2000
Oto mapa paleoklimatyczna,
13:22
of what Africa looked like between 60,000 and 70,000 years ago,
265
784000
3000
pokazująca Afrykę między 60 a 70 tysięcy lat temu,
13:25
reconstructed from all these pieces of evidence that I mentioned before.
266
787000
4000
stworzona na podstawie dowodów, o których wspomniałem wcześniej.
13:29
The reason for that is that ice actually sucks moisture out of the atmosphere.
267
791000
4000
Przyczyną suszy było wysysanie wilgoci z atmosfery przez lód.
13:33
If you think about Antarctica, it's technically a desert, it gets so little precipitation.
268
795000
4000
Weźmy Antarktydę, która jest pustynią, otrzymuje tak niewiele opadów.
13:37
So the whole world was drying out.
269
799000
2000
Cały świat wysychał.
13:39
The sea levels were dropping. And Africa was turning to desert.
270
801000
4000
Poziom mórz opadał. Afryka zamieniała się w pustynię.
13:43
The Sahara was much bigger then than it is now.
271
805000
3000
Sahara była znacznie większa niż jest teraz.
13:46
And the human habitat was reduced to just a few small pockets,
272
808000
3000
Liczebność siedlisk ludzi zmalała do zaledwie kilku przyczółków,
13:49
compared to what we have today.
273
811000
2000
w porównaniu do tego, co mamy dziś.
13:51
The evidence from genetic data
274
813000
2000
Dowody z danych genetycznych
13:53
is that the human population around this time, roughly 70,000 years ago,
275
815000
3000
wskazują, że ludzka populacja około 70 tysięcy lat temu,
13:56
crashed to fewer than 2,000 individuals.
276
818000
3000
skurczyła się do co najwyżej 2 tysięcy.
13:59
We nearly went extinct. We were hanging on by our fingernails.
277
821000
4000
Prawie wymarliśmy. Trzymaliśmy się krawędzi paznokciami.
14:03
And then something happened. A great illustration of it.
278
825000
3000
I wtedy coś się wydarzyło. To świetna ilustracja.
14:06
Look at some stone tools.
279
828000
2000
Popatrzcie na te kamienne narzędzia.
14:08
The ones on the left are from Africa, from around a million years ago.
280
830000
4000
Te po lewej są z Afryki, sprzed około miliona lat.
14:12
The ones on the right were made by Neanderthals, our distant cousins,
281
834000
3000
Te po prawej wykonane przez Neandertalczyków, naszych odległych kuzynów,
14:15
not our direct ancestors, living in Europe,
282
837000
2000
niebezpośrednich przodków, żyjących w Europie.
14:17
and they date from around 50,000 or 60,000 years ago.
283
839000
4000
Pochodzą sprzed 50-60 tysięcy lat.
14:21
Now, at the risk of offending any paleoanthropologists
284
843000
3000
Ryzykując obrazę paleoantropologa,
14:24
or physical anthropologists in the audience,
285
846000
3000
czy antropologa fizycznego na tej sali,
14:27
basically there's not a lot of change between these two stone tool groups.
286
849000
5000
powiem, że w zasadzie nie ma różnic między tymi dwiema grupami narzędzi.
14:32
The ones on the left are pretty similar to the ones on the right.
287
854000
3000
Te po lewej są niemal jednakowe, jak te po prawej.
14:35
We are in a period of long cultural stasis from a million years ago
288
857000
4000
Od czasów odległych o milion lat mieliśmy do czynienia z kulturowym zastojem,
14:39
until around 60,000 to 70,000 years ago.
289
861000
2000
który skończył się 60-70 tysięcy lat temu.
14:41
The tool styles don't change that much.
290
863000
2000
Styl wykonywania narzędzi bardzo się nie zmienił.
14:43
The evidence is that the human way of life
291
865000
2000
Dowodzi to, że sposób życia ludzi
14:45
didn't change that much during that period.
292
867000
2000
również nie uległ zmianie w tym czasie.
14:47
But then 50, 60, 70 thousand years ago, somewhere in that region,
293
869000
5000
Jednak między 70 a 50 tysięcy la temu, gdzieś w tym rejonie,
14:52
all hell breaks loose. Art makes its appearance.
294
874000
3000
nastąpiła gwałtowna zmiana. Powstała sztuka.
14:55
The stone tools become much more finely crafted.
295
877000
3000
Kamienne narzędzia stały się lepsze.
14:58
The evidence is that humans begin to specialize in particular prey species,
296
880000
2000
Dowiedziono, że ludzie zaczęli polować na daną zwierzynę,
15:01
at particular times of the year.
297
883000
2000
w zależności od pory roku.
15:03
The population size started to expand.
298
885000
3000
Liczebność populacji zwiększała się.
15:06
Probably, according to what many linguists believe,
299
888000
2000
Prawdopodobnie, jak uważa wielu lingwistów,
15:08
fully modern language, syntactic language -- subject, verb, object --
300
890000
4000
pojawił się wtedy nowoczesny język ze składnią - podmiotem, czasownikiem i dopełnieniem -
15:12
that we use to convey complex ideas, like I'm doing now, appeared around that time.
301
894000
4000
umożliwiającą tworzenie złożonych konstrukcji, jak robię to teraz.
15:16
We became much more social. The social networks expanded.
302
898000
4000
Więzi społeczne umocniły się i rozszerzyły.
15:20
This change in behavior allowed us to survive these worsening conditions in Africa,
303
902000
5000
Ta zmiana zachowań pozwoliła nam przetrwać pogarszające się warunki w Afryce
15:25
and they allowed us to start to expand around the world.
304
907000
4000
i umożliwiła rozpoczęcie ekspansji na cały świat.
15:30
We've been talking at this conference about African success stories.
305
912000
3000
Na tej konferencji mówiliśmy o afrykańskich sukcesach.
15:33
Well, you want the ultimate African success story?
306
915000
3000
Chcecie poznań ten największy?
15:36
Look in the mirror. You're it. The reason you're alive today
307
918000
3000
Spójrzcie w lustro. Wy nim jesteście. Jesteście tu dziś
15:39
is because of those changes in our brains that took place in Africa --
308
921000
4000
z powodu zmian, jakie zaszły w naszych mózgach w Afryce,
15:43
probably somewhere in the region where we're sitting right now,
309
925000
3000
zapewne w okolicy, w której teraz przebywamy,
15:46
around 60, 70 thousand years ago --
310
928000
3000
około 60 - 70 tysięcy lat temu.
15:49
allowing us not only to survive in Africa, but to expand out of Africa.
311
931000
3000
Pozwoliło nam to nie tylko przetrwać w Afryce, ale opuścić ją.
15:52
An early coastal migration along the south coast of Asia,
312
934000
3000
Wczesna migracja wzdłuż południowych wybrzeży Azji,
15:55
leaving Africa around 60,000 years ago,
313
937000
2000
która zaczęła się w Afryce 60 tysięcy lat temu,
15:57
reaching Australia very rapidly, by 50,000 years ago.
314
939000
4000
dotarła bardzo szybko do Australii, 50 tysięcy lat wstecz.
16:01
A slightly later migration up into the Middle East.
315
943000
2000
Nieco później miała miejsce wędrówka na Bliski Wschód.
16:03
These would have been savannah hunters.
316
945000
2000
Zapewne brali w niej udział myśliwi z sawanny.
16:05
So those of you who are going on one of the post-conference tours,
317
947000
2000
Ci z was, którzy wyruszą po tej konferencji na jedną z wycieczek,
16:07
you'll get to see what a real savannah is like.
318
949000
2000
zobaczą jak naprawdę wygląda sawanna.
16:09
And it's basically a meat locker.
319
951000
2000
Jest to swego rodzaju lodówka z mięsem.
16:11
People who would have specialized in killing the animals,
320
953000
3000
Ludzie, którzy specjalizowali się w zabijaniu zwierząt,
16:14
hunting the animals on those meat locker savannahs, moving up,
321
956000
3000
polowali na nie na tych obfitych w mięso sawannach. Wyruszyli,
16:17
following the grasslands into the Middle East around 45,000 years ago,
322
959000
4000
kierując się przez równiny na Bliski Wschód, jakieś 45 tys. lat temu,
16:21
during one of the rare wet phases in the Sahara.
323
963000
2000
podczas nietypowego okresu, gdy Sahara była wilgotna.
16:23
Migrating eastward, following the grasslands,
324
965000
3000
Wędrowali na wschód, przez zielone równiny,
16:26
because that's what they were adapted to live on.
325
968000
2000
ponieważ byli nawykli do życia na nich.
16:28
And when they reached Central Asia,
326
970000
2000
Gdy dotarli do Azji Środkowej,
16:30
they reached what was effectively a steppe super-highway,
327
972000
3000
natrafili na autostradę, którą tworzył step.
16:33
a grassland super-highway.
328
975000
2000
Autostradę łąk i pastwisk.
16:35
The grasslands at that time -- this was during the last ice age --
329
977000
2000
Tereny tego typu, podczas ostatniej epoki lodowcowej,
16:37
stretched basically from Germany all the way over to Korea,
330
979000
3000
rozciągały się od dzisiejszych Niemiec po Koreę.
16:40
and the entire continent was open to them.
331
982000
2000
Cały kontynent stanął przed ludźmi otworem.
16:42
Entering Europe around 35,000 years ago,
332
984000
2000
Do Europy trafiliśmy około 35 tys.lat temu,
16:44
and finally, a small group migrating up
333
986000
2000
w końcu mała grupa wędrująca
16:46
through the worst weather imaginable, Siberia,
334
988000
4000
przez Syberię z niewyobrażalnie trudnym klimatem,
16:50
inside the Arctic Circle, during the last ice age --
335
992000
2000
potem przez Krąg Polarny, gdzie w czasie epoki lodowcowej
16:52
temperature was at -70, -80, even -100, perhaps --
336
994000
4000
temperatury osiągały minus 55-65, a nawet może 75 st. C,
16:56
migrating into the Americas, ultimately reaching that final frontier.
337
998000
4000
wreszcie dotarła do Ameryki, osiągając kres podróży.
17:00
An amazing story, and it happened first in Africa.
338
1002000
4000
Niesłychana historia, a wszystko zaczęło się w Afryce.
17:04
The changes that allowed us to do that,
339
1006000
2000
Zmiany, które pozwoliły nam to osiągnąć,
17:06
the evolution of this highly adaptable brain that we all carry around with us,
340
1008000
3000
jak ewolucja mózgu o wielkiej zdolności adaptacji,
17:09
allowing us to create novel cultures,
341
1011000
2000
zapoczątkowały nowe kultury.
17:11
allowing us to develop the diversity
342
1013000
3000
Za nimi przyszła różnorodność,
17:14
that we see on a whirlwind trip like the one I've just been on.
343
1016000
3000
którą zaobserwowałem podczas mojej podróży.
17:18
Now, that story I just told you is literally a whirlwind tour
344
1020000
4000
Dzisiejsza opowieść to właśnie taka błyskawiczna podróż
17:22
of how we populated the world, the great Paleolithic wanderings of our species.
345
1024000
5000
razem z ludźmi, którzy zasiedlili Ziemię podczas wielkiej paleolitycznej wędrówki.
17:27
And that's the story that I told a couple of years ago
346
1029000
2000
Jest to opowieść, którą przedstawiłem parę lat temu
17:29
in my book, "The Journey of Man," and a film that we made with the same title.
347
1031000
4000
w mojej książce "Wędrówka człowieka" i w filmie pod tym samym tytułem.
17:33
And as we were finishing up that film --
348
1035000
3000
Gdy kończyliśmy ten film,
17:36
it was co-produced with National Geographic --
349
1038000
2000
współtworzony przez National Geographic,
17:38
I started talking to the folks at NG about this work.
350
1040000
3000
zacząłem rozmawiać o nim z ludźmi z tej stacji.
17:41
And they got really excited about it. They liked the film, but they said,
351
1043000
4000
Byli nim podekscytowani, podobał im się, ale powiedzieli:
17:45
"You know, we really see this as kind of
352
1047000
2000
"Widać, że jest to swego rodzaju
17:47
the next wave in the study of human origins, where we all came from,
353
1049000
4000
kolejny etap w badaniach początków ludzi, skąd pochodzimy.
17:51
using the tools of DNA to map the migrations around the world.
354
1053000
5000
Używamy DNA do śledzenia migracji na całym świecie.
17:56
You know, the study of human origins is kind of in our DNA,
355
1058000
2000
Zgłębianie ludzkich korzeni tkwi w naszym DNA,
17:58
and we want to take it to the next level.
356
1060000
2000
chcemy osiągnąć kolejny poziom w tej dziedzinie.
18:00
What do you want to do next?"
357
1062000
2000
Co byś chciał teraz robić"?
18:02
Which is a great question to be asked by National Geographic.
358
1064000
2000
To świetne pytanie od National Geographic.
18:04
And I said, "Well, you know, what I've sketched out here is just that.
359
1066000
4000
Odpowiedziałem im, że to, co pokazałem, to tylko szkic.
18:08
It is a very coarse sketch of how we migrated around the planet.
360
1070000
4000
Bardzo prosta ilustracja naszych migracji po świecie.
18:12
And it's based on a few thousand people we've sampled from,
361
1074000
3000
Jej podstawą były próbki pobrane od kilku tysięcy ludzi,
18:15
you know, a handful of populations around the world.
362
1077000
2000
niewielkiego odsetka światowej populacji.
18:17
Studied a few genetic markers, and there are lots of gaps on this map.
363
1079000
4000
Przebadaliśmy niewiele genetycznych markerów, na mapie jest wiele pustych miejsc.
18:21
We've just connected the dots. What we need to do
364
1083000
2000
Połączyliśmy jedynie punkty.
18:23
is increase our sample size by an order of magnitude or more --
365
1085000
4000
Musimy zwiększyć próbę o rząd wielkości lub więcej.
18:27
hundreds of thousands of DNA samples from people all over the world."
366
1089000
4000
Pobrać setki tysięcy próbek DNA od ludzi z całego świata.
18:31
And that was the genesis of the Genographic Project.
367
1093000
3000
Taka była geneza Projektu Genograficznego.
18:34
The project launched in April 2005.
368
1096000
3000
Wystartował on w kwietniu 2005 roku.
18:37
It has three core components. Obviously, science is a big part of it.
369
1099000
4000
Ma trzy kluczowe składniki. Oczywiście nauka jest w nim bardzo ważna.
18:41
The field research that we're doing around the world with indigenous peoples.
370
1103000
3000
Na całym świecie prowadzimy badania terenowe nad tubylczą ludnością.
18:44
People who have lived in the same location for a long period of time
371
1106000
3000
Nad ludźmi, którzy żyli w tym samym miejscu przez długi czas.
18:47
retain a connection to the place where they live
372
1109000
2000
Zachowują więź z miejscem, w którym żyją,
18:49
that many of the rest of us have lost.
373
1111000
2000
którą to więź wielu z nas utraciło.
18:52
So my ancestors come from all over northern Europe.
374
1114000
2000
Moi przodkowie przybyli z całej Północnej Europy.
18:54
I live in the Eastern Seaboard of North America when I'm not traveling.
375
1116000
3000
Gdy nie podróżuję, mieszkam na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej.
18:57
Where am I indigenous to? Nowhere really. My genes are all jumbled up.
376
1119000
3000
Czy gdzieś jestem autochtonem? Nie za bardzo. Moje geny są pomieszane.
19:00
But there are people who retain that link to their ancestors
377
1122000
3000
Ale istnieją ludzie, którzy zachowali tę więź z przodkami,
19:03
that allows us to contextualize the DNA results.
378
1125000
3000
co pozwala umieścić badania DNA w pewnym kontekście.
19:06
That's the focus of the field research,
379
1128000
2000
Takie jest zadanie badań terenowych,
19:08
the centers that we've set up all over the world --
380
1130000
2000
na potrzeby których stworzyliśmy ośrodki na całym świecie.
19:10
10 of them, top population geneticists.
381
1132000
3000
W 10 z nich działają najlepsi genetycy populacyjni.
19:13
But, in addition, we wanted to open up this study to anybody around the world.
382
1135000
3000
Dodatkowo chcieliśmy udostępnić nasze badania każdemu na świecie.
19:16
How often do you get to participate in a big scientific project?
383
1138000
4000
Jak często macie okazję uczestniczyć w wielkim projekcie naukowym?
19:20
The Human Genome Project, or a Mars Rover mission.
384
1142000
2000
Jak projekt poznania ludzkiego genomu, czy misja Mars Rover.
19:22
In this case, you actually can.
385
1144000
2000
Z nami macie taką możliwość.
19:24
You can go onto our website, Nationalgeographic.com/genographic.
386
1146000
4000
Możecie wejść na naszą stronę, nationalgeographic.com/genographic
19:28
You can order a kit. You can test your own DNA.
387
1150000
3000
i zamówić tam zestaw do przetestowania swojego DNA.
19:31
And you can actually submit those results to the database,
388
1153000
3000
Możecie też umieścić wyniki w naszej bazie danych,
19:34
and tell us a little about your genealogical background,
389
1156000
2000
opowiedzieć nam o swojej genealogii,
19:36
have the data analyzed as part of the scientific effort.
390
1158000
4000
a my naukowo przeanalizujemy dane.
19:40
Now, this is all a nonprofit enterprise, and so the money that we raise,
391
1162000
4000
Jest to przedsięwzięcie non-profit, więc pieniądze które zbierzemy
19:44
after we cover the cost of doing the testing and making the kit components,
392
1166000
3000
i opłacimy koszty wykonania badań i wykonania zestawów testowych,
19:47
gets plowed back into the project.
393
1169000
2000
są przeznaczane na potrzeby projektu.
19:49
The majority going to something we call the Legacy Fund.
394
1171000
2000
Większość z nich idzie na nasz fundusz.
19:51
It's a charitable entity, basically a grant-giving entity
395
1173000
4000
Jest to podmiot charytatywny, przyznający granty
19:55
that gives money back to indigenous groups around the world
396
1177000
2000
dla rdzennych mieszkańców różnych części świata
19:57
for educational, cultural projects initiated by them.
397
1179000
4000
na cele edukacyjne, związane z kulturą, a inicjowane przez nich.
20:01
They apply to this fund in order to do various projects,
398
1183000
2000
Aplikują o dotacje, aby realizować rozmaite projekty,
20:03
and I'll show you a couple of examples.
399
1185000
2000
pokażę wam kilka przykładów.
20:05
So how are we doing on the project? We've got about 25,000 samples
400
1187000
3000
Jak nam idzie z projektem? Mamy około 25 tysięcy próbek
20:08
collected from indigenous people around the world.
401
1190000
2000
zebranych od rdzennych mieszkańców z całego świata.
20:10
The most amazing thing has been the interest on the part of the public;
402
1192000
3000
Najbardziej niezwykłą rzeczą jest zainteresowanie ze strony ludzi.
20:13
210,000 people have ordered these participation kits
403
1195000
3000
210 tysięcy zamówiło zestawy testowe,
20:16
since we launched two years ago,
404
1198000
2000
od czasu gdy wystartowaliśmy, dwa lata temu.
20:18
which has raised around five million dollars,
405
1200000
3000
Zebraliśmy dzięki temu 5 milionów dolarów,
20:21
the majority of which, at least half, is going back into the Legacy Fund.
406
1203000
3000
z których większość, co najmniej połowa, wróciła do funduszu.
20:24
We've just awarded the first Legacy Grants totaling around 500,000 dollars.
407
1206000
4000
Przyznaliśmy właśnie pierwsze granty na kwotę około pół miliona dolarów.
20:28
Projects around the world -- documenting oral poetry in Sierra Leone,
408
1210000
3000
Projekty z całego świata, jak zapis poezji przekazywanej ustnie w Sierra Leone,
20:31
preserving traditional weaving patterns in Gaza,
409
1213000
3000
zachowanie tradycyjnego tkactwa w Gazie,
20:34
language revitalization in Tajikistan, etc., etc.
410
1216000
3000
rewitalizację języka w Tadżykistanie, i tym podobne.
20:37
So the project is going very, very well,
411
1219000
3000
Projekt ma się bardzo dobrze,
20:40
and I urge you to check out the website and watch this space.
412
1222000
4000
zachęcam was do wejścia na naszą stronę i śledzenia go.
20:44
Thank you very much.
413
1226000
2000
Dziękuję bardzo.
20:46
(Applause)
414
1228000
2000
(oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Spencer Wells - GenographerSpencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread.
Why you should listen
By analyzing DNA from people in all regions of the world, Spencer Wells has concluded that all humans alive today are descended
from a single man who lived in Africa around 60,000 to 90,000 years ago. Now, Wells is working on the follow-up question: How did this man, sometimes called "Ychromosomal Adam," become the multicultural, globe-spanning body of life known as humanity?
Wells was recently named project director of the National Geographic Society's multiyear Genographic Project, which uses DNA samples to trace human migration out of Africa. In his 2002 book The Journey of Man: A Genetic Odyssey, he shows how genetic data can trace human migrations over the past 50,000 years, as our ancestors wandered out of Africa to fill up the continents of the globe.
Spencer Wells | Speaker | TED.com