TEDGlobal 2007
Spencer Wells: A family tree for humanity
Spencer Wells: Cây phả hệ cho loài người
Filmed:
Readability: 4.5
824,434 views
Tất cả mọi người có chung với nhau một vài DNA, truyền lại cho chúng ta từ những tổ tiên châu Phi. Nhà di truyền học Spencer Wells trình bày làm sao Dự án Bản đồ Gene của anh ấy sử dụng những đoạn DNA chung này để tìm ra chúng ta là ai trong sự đa dạng này.
Spencer Wells - Genographer
Spencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread. Full bio
Spencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
Jambo, bonjour, zdravstvujtye, dayo: these are a few of the languages
0
0
9000
Jambo, bonjour, zdravstvujtye, dayo:
đây là vài ngôn ngữ
đây là vài ngôn ngữ
00:27
that I've spoken little bits of over the course of the last six weeks,
1
9000
4000
mà tôi đã nói một chút trong suốt
6 tuần qua
6 tuần qua
00:31
as I've been to 17 countries I think I'm up to, on this crazy tour I've been doing,
2
13000
5000
khi tôi đến 17 nước tôi nghĩ đến, trong
chuyến hành trình điên rồ tôi đang đi,
chuyến hành trình điên rồ tôi đang đi,
00:36
checking out various aspects of the project that we're doing.
3
18000
3000
kiểm tra các lĩnh vực khác nhau của
dự án mà chúng tôi đang làm.
dự án mà chúng tôi đang làm.
00:39
And I'm going to tell you a little bit about later on.
4
21000
2000
Và lát nữa tôi sẽ kể cho các bạn một ít.
00:41
And visiting some pretty incredible places,
5
23000
3000
Đến thăm vài địa điểm xinh đẹp kỳ diệu,
00:44
places like Mongolia, Cambodia, New Guinea, South Africa, Tanzania twice --
6
26000
6000
những nơi như Mông Cổ, Campuchia,
New Guinea, Nam Phi, Tanzania - 2 lần,
New Guinea, Nam Phi, Tanzania - 2 lần,
00:50
I was here a month ago.
7
32000
2000
tôi đã ở đó một tháng trước.
00:52
And the opportunity to make a whirlwind tour of the world like that
8
34000
5000
Có cơ hội làm một tour vòng quanh thế giới
tốc hành như thế
tốc hành như thế
00:57
is utterly amazing, for lots of reasons.
9
39000
3000
hoàn toàn tuyệt vời, vì rất nhiều lý do.
01:00
You see some incredible stuff.
10
42000
2000
Bạn thấy những điều kỳ diệu.
01:02
And you get to make these spot comparisons
11
44000
2000
Và bạn có thể làm so sánh
01:04
between people all around the globe.
12
46000
2000
giữa các dân tộc khác nhau trên khắp địa cầu.
01:06
And the thing that you really take away from that,
13
48000
2000
Và thứ mà chúng ta thật sự nhận ra từ đó,
01:08
the kind of surface thing that you take away from it,
14
50000
3000
thứ nổi trội mà ta nhận ra,
01:11
is not that we're all one, although I'm going to tell you about that,
15
53000
4000
không phải là chúng ta là một, dù tôi sẽ
nói với các bạn điều đó,
nói với các bạn điều đó,
01:15
but rather how different we are.
16
57000
2000
mà là chúng ta khác nhau như thế nào.
01:17
There is so much diversity around the globe.
17
59000
3000
Có rất nhiều sự đa dạng trên toàn thế giới.
01:20
6,000 different languages spoken by six and a half billion people,
18
62000
3000
6000 ngôn ngữ khác nhau được nói bởi
6 tỉ rưỡi người,
6 tỉ rưỡi người,
01:23
all different colors, shapes, sizes.
19
65000
3000
tất cả khác nhau về màu da, hình dáng,
kích thước.
kích thước.
01:26
You walk down the street in any big city, you travel like that,
20
68000
3000
Bạn đi trên đường trên bất kỳ thành phố lớn nào,
bạn đi như vậy,
bạn đi như vậy,
01:29
and you are amazed at the diversity in the human species.
21
71000
4000
và bạn ngạc nhiên bời sự đa dạng
của con người.
của con người.
01:33
How do we explain that diversity?
22
75000
3000
Làm sao chúng ta giải thích
sự đa dạng đó?
sự đa dạng đó?
01:36
Well, that's what I'm going to talk about today,
23
78000
2000
Vâng, đó là những gì tôi sẽ nói hôm nay,
01:38
is how we're using the tools of genetics,
24
80000
2000
cách chúng ta sử dụng công cụ di truyền học,
01:40
population genetics in particular, to tell us how we generated this diversity,
25
82000
6000
di truyền quần thể nói riêng, để nói cho
chúng ta biết cách tạo ra sự đa dạng này,
chúng ta biết cách tạo ra sự đa dạng này,
01:46
and how long it took.
26
88000
2000
và nó mất bao lâu.
01:48
Now, the problem of human diversity,
27
90000
2000
Giờ, vấn đề của sự đa dạng của loài người
01:50
like all big scientific questions --
28
92000
2000
giống tất cả những câu hỏi khoa học lớn khác
01:52
how do you explain something like that --
29
94000
2000
làm sao bạn giải thích được một thứ
như vậy
như vậy
01:54
can be broken down into sub-questions.
30
96000
2000
có thể được chia thành các câu hỏi nhỏ.
01:56
And you can ferret away at those little sub-questions.
31
98000
3000
Và bạn có thể tìm hiểu những câu hỏi nhỏ đó.
01:59
First one is really a question of origins.
32
101000
2000
Câu đầu tiên là một câu hỏi về nguồn gốc.
02:01
Do we all share a common origin, in fact?
33
103000
2000
Chúng ta có chung một nguồn gốc không?
02:03
And given that we do -- and that's the assumption
34
105000
3000
Và nếu có -- giả định rằng mọi người
02:06
everybody, I think, in this room would make -- when was that?
35
108000
3000
trong căn phòng này đều có -- thì từ khi nào?
02:09
When did we originate as a species?
36
111000
2000
Từ khi nào chúng ta có nguồn gốc chung?
02:11
How long have we been divergent from each other?
37
113000
2000
Chúng ta đã tách ra bao lâu rồi?
02:13
And the second question is related, but slightly different.
38
115000
4000
Câu thứ hai cũng liên quan, nhưng khác
một chút.
một chút.
02:17
If we do spring from a common source,
39
119000
2000
Nếu chúng ta xuất phát từ một nguồn,
02:19
how did we come to occupy every corner of the globe,
40
121000
2000
làm sao chúng ta có thể chiếm cứ
mọi nơi trên thế giới,
mọi nơi trên thế giới,
02:21
and in the process generate all of this diversity,
41
123000
2000
và trong quá trình tạo ra tất cả
sự đa dạng này,
sự đa dạng này,
02:23
the different ways of life, the different appearances,
42
125000
3000
khác biệt trong cách sống,
vẻ ngoài khác biệt,
vẻ ngoài khác biệt,
02:26
the different languages around the world?
43
128000
2000
ngôn ngữ khác biệt khắp thế giới?
02:28
Well, the question of origins, as with so many other questions in biology,
44
130000
3000
Vâng, câu hỏi về nguồn gốc, cũng như
các câu hỏi sinh học khác,
các câu hỏi sinh học khác,
02:31
seems to have been answered by Darwin over a century ago.
45
133000
2000
có vẻ như đã được trả lời bởi Darwin
hơn 1 thế kỉ trước.
hơn 1 thế kỉ trước.
02:33
In "The Descent of Man," he wrote,
46
135000
2000
Trong "Nguồn gốc loài người",
ông ấy viết,
ông ấy viết,
02:35
"In each great region of the world, the living mammals
47
137000
2000
"Trong mỗi khu vực lớn trên thế giới,
động vật có vú
động vật có vú
02:37
are closely related to the extinct species of the same region.
48
139000
3000
có quan hệ gần với sinh vật tuyệt chủng
trong cùng khu vực.
trong cùng khu vực.
02:40
It's therefore probable that Africa was formerly inhabited by extinct apes
49
142000
3000
Vì vậy có lẽ loài khỉ tuyệt chủng
từng sống ở Châu Phi trước đây
từng sống ở Châu Phi trước đây
02:43
closely allied to the gorilla and chimpanzee,
50
145000
3000
có liên quan chặt chẽ với khỉ đột
và tinh tinh,
và tinh tinh,
02:46
and as these two species are now man's nearest allies,
51
148000
3000
và vì hai loài này có liên hệ gần nhất với người,
02:49
it's somewhat more probable that our early progenitors
52
151000
2000
nên có lẽ tổ tiên sớm nhất của chúng ta
có khả năng
có khả năng
02:51
lived on the African continent than elsewhere."
53
153000
2000
sống ở châu Phi nhiều hơn nơi khác."
02:53
So we're done, we can go home -- finished the origin question.
54
155000
4000
Vậy là xong, chúng ta có thể về nhà--
kết thúc câu hỏi nguồn gốc.
kết thúc câu hỏi nguồn gốc.
02:57
Well, not quite. Because Darwin was talking about our distant ancestry,
55
159000
4000
Ừm, không hẳn. Vì Darwin nói về
tổ tiên xa của chúng ta,
tổ tiên xa của chúng ta,
03:01
our common ancestry with apes.
56
163000
2000
tổ tiên gần của chúng ta với vượn.
03:03
And it is quite clear that apes originated on the African continent.
57
165000
4000
Và khá rõ rằng khỉ có nguồn gốc
từ Châu Phi.
từ Châu Phi.
03:07
Around 23 million years ago, they appear in the fossil record.
58
169000
3000
Khoảng 23 triệu năm trước,
chúng xuất hiện trong mẫu hoá thạch.
chúng xuất hiện trong mẫu hoá thạch.
03:10
Africa was actually disconnected from the other landmasses at that time,
59
172000
3000
Thật ra Châu phi bị tách ra khỏi
vùng đất khác vào thời gian đó,
vùng đất khác vào thời gian đó,
03:13
due to the vagaries of plate tectonics, floating around the Indian Ocean.
60
175000
4000
do sự thay đổi thất thường của các
mảng kiến tạo, trôi nổi trên Ấn Độ Dương.
mảng kiến tạo, trôi nổi trên Ấn Độ Dương.
03:17
Bumped into Eurasia around 16 million years ago,
61
179000
2000
Đâm vào mảng Á Âu khoảng 16 triệu năm trước,
03:19
and then we had the first African exodus, as we call it.
62
181000
3000
và rồi chúng ta có sự di cư tới châu Phi đầu tiên,
chúng ta gọi nó thế.
chúng ta gọi nó thế.
03:22
The apes that left at that time ended up in Southeast Asia,
63
184000
2000
Loà khỉ rời đi lúc đó kết thúc ở
Đông Nam Á,
Đông Nam Á,
03:24
became the gibbons and the orangutans.
64
186000
2000
trở thành vượn và đười ươi.
03:26
And the ones that stayed on in Africa
65
188000
2000
Và những con ở lại châu Phi
03:28
evolved into the gorillas, the chimpanzees and us.
66
190000
2000
tiến hoá thành khỉ đột, tinh tinh và con người.
03:30
So, yes, if you're talking about our common ancestry with apes,
67
192000
3000
Vậy, vâng, nói bạn nói về tổ tiên gần của ta
và khỉ,
và khỉ,
03:33
it's very clear, by looking at the fossil record, we started off here.
68
195000
4000
rất rõ ràng, bằng việc nhìn vào mẫu hoá thạch,
chúng ta bắt đầu từ đây.
chúng ta bắt đầu từ đây.
03:37
But that's not really the question I'm asking.
69
199000
2000
Nhưng nó không hẳn là câu hỏi
mà tôi đang hỏi.
mà tôi đang hỏi.
03:39
I'm asking about our human ancestry,
70
201000
2000
Tôi đang hỏi về nguồn gốc loài người,
03:41
things that we would recognize as being like us
71
203000
3000
những 'thứ' chúng ta thừa nhận
cùng giống loài với chúng ta
cùng giống loài với chúng ta
03:44
if they were sitting here in the room.
72
206000
2000
nếu họ cũng ngồi trong căn phòng này.
03:46
If they were peering over your shoulder,
73
208000
2000
Nếu họ đang nhìn qua vai bạn,
03:48
you wouldn't leap back, like that. What about our human ancestry?
74
210000
3000
nếu bạn không giật lùi, như vậy.
Nguồn gốc loài người thì sao?
Nguồn gốc loài người thì sao?
03:51
Because if we go far enough back,
75
213000
2000
Vì nếu chúng ta quay trở lại đủ xa,
03:53
we share a common ancestry with every living thing on Earth.
76
215000
3000
chúng ta chia sẻ một nguồn gốc gần
với mọi sinh vật trên Trái Đất.
với mọi sinh vật trên Trái Đất.
03:56
DNA ties us all together, so we share ancestry with barracuda
77
218000
3000
DNA gắn kết chúng ta lại với nhau,
chúng ta có chung nguồn gốc với cá nhông
chúng ta có chung nguồn gốc với cá nhông
03:59
and bacteria and mushrooms, if you go far enough back -- over a billion years.
78
221000
5000
và vi khuẩn và nấm, nếu bạn quay lại đủ xa--
khoảng 1 tỉ năm trước.
khoảng 1 tỉ năm trước.
04:04
What we're asking about though is human ancestry.
79
226000
2000
Mà những gì ta đang hỏi là nguồn gốc loài người.
04:06
How do we study that?
80
228000
2000
Làm sao chúng ta nghiên cứu được?
04:08
Well, historically, it has been studied using the science of paleoanthropology.
81
230000
4000
Thì, theo lịch sử, nó được nghiên cứu
dựa trên cổ nhân chủng học.
dựa trên cổ nhân chủng học.
04:12
Digging things up out of the ground,
82
234000
2000
Đào mọi thứ lên khỏi mặt đất,
04:14
and largely on the basis of morphology --
83
236000
2000
và chủ yếu trên cơ sở hình thái --
04:16
the way things are shaped, often skull shape -- saying,
84
238000
3000
cách mọi thứ được tạo hình,
thường lấy hình dạng hộp sọ -- nói rằng,
thường lấy hình dạng hộp sọ -- nói rằng,
04:19
"This looks a little bit more like us than that, so this must be my ancestor.
85
241000
4000
"Thứ này giống chúng ta nhiều hơn cái đó,
nên đây hẳn là tổ tiên của tôi.
nên đây hẳn là tổ tiên của tôi.
04:23
This must be who I'm directly descended from."
86
245000
3000
Đây hẳn là người trực tiếp di truyền cho tôi."
04:26
The field of paleoanthropology, I'll argue,
87
248000
3000
Phần cổ nhân chủng học,
tôi sẽ chứng minh,
tôi sẽ chứng minh,
04:29
gives us lots of fascinating possibilities about our ancestry,
88
251000
3000
cho chúng ta rất nhiều khả năng thú vị
về nguồn gốc của chúng ta,
về nguồn gốc của chúng ta,
04:32
but it doesn't give us the probabilities that we really want as scientists.
89
254000
3000
nhưng nó không cho khả năng chúng ta
thật sự muốn dưới góc độ khoa học.
thật sự muốn dưới góc độ khoa học.
04:35
What do I mean by that?
90
257000
2000
Ý của tôi là gì?
04:37
You're looking at a great example here.
91
259000
2000
Bạn nhìn vào ví dụ này.
04:39
These are three extinct species of hominids,
92
261000
2000
Đây là ba giống người đã tuyệt chủng,
04:41
potential human ancestors.
93
263000
2000
có khả năng là tổ tiên con người.
04:43
All dug up just west of here in Olduvai Gorge, by the Leakey family.
94
265000
3000
Được đào lên từ phía tây ở Olduvai Gorge,
bởi gia đình Leakey.
bởi gia đình Leakey.
04:46
And they're all dating to roughly the same time.
95
268000
2000
Và chúng có niên đại cỡ thời điểm đó.
04:48
From left to right, we've got Homo erectus, Homo habilis,
96
270000
2000
Từ trái sang phải, chúng ta có Homo erectus.
Homo habilis,
Homo habilis,
04:50
and Australopithecus -- now called Paranthropus boisei,
97
272000
3000
và Australopithecus - bây giờ được gọi là
Paranthropus boisei
Paranthropus boisei
04:53
the robust australopithecine. Three extinct species, same place, same time.
98
275000
5000
người vượn phương Nam mạnh mẽ.
Những loài đã tuyệt chủng này, cùng 1 nơi, cùng 1 thời điểm.
Những loài đã tuyệt chủng này, cùng 1 nơi, cùng 1 thời điểm.
04:58
That means that not all three could be my direct ancestor.
99
280000
3000
Nó có nghĩa là không phải tất cả 3 loài này
là tổ tiên của chúng ta.
là tổ tiên của chúng ta.
05:01
Which one of these guys am I actually related to?
100
283000
3000
Tôi thực sự có mối liên quan nào với 1 trong 3 anh chàng này?
05:04
Possibilities about our ancestry, but not the probabilities that we're really looking for.
101
286000
5000
Có khả năng đây là tổ tiên của chúng ta, nhưng không phải là
điều mà chúng ta thực sự tìm kiếm.
điều mà chúng ta thực sự tìm kiếm.
05:10
Well, a different approach has been to look at morphology in humans
102
292000
4000
Vậy nên, cách tiếp cận khác về mặt hình thái học con người
05:14
using the only data that people really had at hand until quite recently --
103
296000
3000
sử dụng dữ liệu mà con người đang có trong tay
cho tới thời điểm hiện tại
cho tới thời điểm hiện tại
05:17
again, largely skull shape.
104
299000
2000
vẫn là những hộp sọ lớn.
05:19
The first person to do this systematically was Linnaeus,
105
301000
4000
Người đầu tiên tiếp cận theo hướng này
một cách có hệ thống là Linnaeus,
một cách có hệ thống là Linnaeus,
05:23
Carl von Linne, a Swedish botanist,
106
305000
2000
Carl von Linne, nhà thực vật học người Thụy Điển
05:25
who in the eighteenth century took it upon himself
107
307000
2000
là người - vào thế kỉ 18 - tự ý phân loại
05:27
to categorize every living organism on the planet.
108
309000
2000
mọi sinh vật sống trên trái đất.
05:29
You think you've got a tough job?
109
311000
2000
Bạn nghĩ rằng bạn có công việc khó khăn?
05:31
And he did a pretty good job.
110
313000
2000
Và ông ấy đã làm được 1 việc tốt.
05:33
He categorized about 12,000 species in "Systema Naturae."
111
315000
4000
Ông phân loại khoảng 12 000 loài
trong quyển "Systema Naturae".
trong quyển "Systema Naturae".
05:37
He actually coined the term Homo sapiens -- it means wise man in Latin.
112
319000
3000
Ông đã thực sự tạo ra cụm từ Homo sapiens,
trong tiếng Latin có nghĩa là người thông minh.
trong tiếng Latin có nghĩa là người thông minh.
05:40
But looking around the world at the diversity of humans, he said,
113
322000
4000
Nhưng nhìn khắp thế giới với sự đa dạng của loài người,
ông nói
ông nói
05:44
"Well, you know, we seem to come in discreet sub-species or categories."
114
326000
4000
"Bạn biết đấy, chúng ta dường như có được
những ý tưởng dè dặt về các phân bộ dưới loài hoặc các nhóm".
những ý tưởng dè dặt về các phân bộ dưới loài hoặc các nhóm".
05:48
And he talked about Africans and Americans and Asians and Europeans,
115
330000
4000
Và rồi ông nói về người châu Phi, châu Mỹ, châu Á và châu Âu
05:52
and a blatantly racist category he termed "Monstrosus,"
116
334000
3000
và đặt tên một cách hiển nhiên đầy khinh miệt
"Monstrous" (người khổng lồ, người kì dị)
"Monstrous" (người khổng lồ, người kì dị)
05:55
which basically included all the people he didn't like,
117
337000
3000
bao gồm những người ông ấy không thích,
05:58
including imaginary folk like elves.
118
340000
3000
trong đó có cả thần thoại tưởng tượng ra như yêu tinh.
06:02
It's easy to dismiss this as the perhaps well-intentioned
119
344000
5000
Nó có thể bị bỏ qua 1 cách dễ dàng cũng như
giành được 1 sự quan tâm xứng đáng.
giành được 1 sự quan tâm xứng đáng.
06:07
but ultimately benighted musings of an eighteenth century scientist
120
349000
3000
nhưng đương nhiên đó chỉ là suy tưởng đen tối
của một nhà khoa học thế kì 18
của một nhà khoa học thế kì 18
06:10
working in the pre-Darwinian era.
121
352000
2000
làm việc trước kỉ nguyên của Darwin
06:12
Except, if you had taken physical anthropology
122
354000
2000
Nhưng nếu bạn dựa trên bằng chứng nhân chủng học
06:14
as recently as 20 or 30 years ago, in many cases you would have learned
123
356000
4000
trong thời gian gần đây cỡ 20 - 30 năm,
trong nhiều trường hợp bạn có thể khám phá ra rằng
trong nhiều trường hợp bạn có thể khám phá ra rằng
06:18
basically that same classification of humanity.
124
360000
2000
đó là định phân loại khá cơ bản cho loài người.
06:20
Human races that according to physical anthropologists of 30, 40 years ago --
125
362000
5000
Loài người dựa vào bằng chứng nhân chủng học
30 - 40 năm trước
30 - 40 năm trước
06:25
Carlton Coon is the best example --
126
367000
2000
Carlton Coon là ví dụ tốt nhất
06:27
had been diverging from each other -- this was in the post-Darwinian era --
127
369000
4000
đã tự tách mình ra khỏi đồng loại -
đó là sau kỉ nguyên của Darwin
đó là sau kỉ nguyên của Darwin
06:31
for over a million years, since the time of Homo erectus.
128
373000
3000
hơn 1 triệu năm qua kể từ khi có Homo erectus.
06:34
But based on what data?
129
376000
2000
Nhưng dựa vào dữ kiện nào?
06:36
Very little. Very little. Morphology and a lot of guesswork.
130
378000
4000
Rất ít. Rất nhỏ bé. Hình thái học và hàng đống suy luận.
06:40
Well, what I'm going to talk about today,
131
382000
2000
Cái mà tôi sẽ nói hôm nay,
06:42
what I'm going to talk about now is a new approach to this problem.
132
384000
3000
là cách tiếp cận mới cho vấn đề này.
06:45
Instead of going out and guessing about our ancestry,
133
387000
3000
Thay vì đi ra đó và đoán xem
ai mới là tổ tiên của chúng ta,
ai mới là tổ tiên của chúng ta,
06:48
digging things up out of the ground, possible ancestors,
134
390000
2000
đào mọi thứ lên khỏi lòng đất,
có thể có cả tổ tiên ông bà
có thể có cả tổ tiên ông bà
06:50
and saying it on the basis of morphology --
135
392000
2000
và nói rằng dựa vào hình thái học
06:52
which we still don't completely understand,
136
394000
2000
cái chúng ta vẫn chưa hiểu được hoàn toàn
06:54
we don't know the genetic causes underlying this morphological variation --
137
396000
4000
chúng ta không biết được gene nào
chịu trách nhiệm cho việc đa dạng hình thái như vậy.
chịu trách nhiệm cho việc đa dạng hình thái như vậy.
06:58
what we need to do is turn the problem on its head.
138
400000
2000
cái chúng ta cần làm là xoay ngược lại vấn đề.
07:00
Because what we're really asking is a genealogical problem,
139
402000
4000
Bởi vì cái chúng ta thật sự hỏi là
vấn đề phả hệ,
vấn đề phả hệ,
07:04
or a genealogical question.
140
406000
2000
hoặc là câu hỏi phả hệ.
07:06
What we're trying to do is construct a family tree for everybody alive today.
141
408000
5000
Cái chúng ta đang thử là xây dựng cây phả hệ loài người.
07:11
And as any genealogist will tell you --
142
413000
2000
Và như mọi nhà phả hệ sẽ nói với bạn
07:13
anybody have a member of the family, or maybe you
143
415000
2000
bất cứ người nào trong gia đình, hoặc là chính bạn
07:15
have tried to construct a family tree, trace back in time?
144
417000
3000
có bao giờ tự lập phả hệ, truy ngược về quá khứ hay chưa?
07:18
You start in the present, with relationships you're certain about.
145
420000
2000
Bạn bắt đầu ở hiện tại,
với các mối liên hệ bạn biết rõ.
với các mối liên hệ bạn biết rõ.
07:20
You and your siblings, you have a parent in common.
146
422000
2000
Bạn và anh chị em ruột của mình có chung ba mẹ.
07:22
You and your cousins share a grandparent in common.
147
424000
2000
Bạn và anh chị em họ có chung ông bà.
07:24
You gradually trace further and further back into the past,
148
426000
3000
Bạn tiếp tục truy ngược về quá khứ
07:27
adding these ever more distant relationships.
149
429000
2000
thêm vào đó những mối quan hệ họ hàng xa hơn.
07:29
But eventually, no matter how good you are at digging up the church records,
150
431000
4000
Nhưng sau cùng, không quan trọng việc bạn
đào hết mọi ghi chép trong nhà thờ
đào hết mọi ghi chép trong nhà thờ
07:33
and all that stuff, you hit what the genealogists call a brick wall.
151
435000
4000
và những việc đại loại vậy, bạn đụng phải cái mà
các nhà gia phả học gọi là bức tường gạch.
các nhà gia phả học gọi là bức tường gạch.
07:37
A point beyond which you don't know anything else about your ancestors,
152
439000
3000
Tại một điểm mà bạn không thể biết thêm gì nữa về
tổ tiên của bạn
tổ tiên của bạn
07:40
and you enter this dark and mysterious realm we call history
153
442000
4000
và bạn tiến vào vương quốc đen tối và bí hiểm
mà chúng ta gọi là lịch sử
mà chúng ta gọi là lịch sử
07:44
that we have to feel our way through with whispered guidance.
154
446000
3000
chúng ta phải cảm nhận theo cách của chúng ta
bằng những sự giúp đỡ nhỏ nhoi.
bằng những sự giúp đỡ nhỏ nhoi.
07:47
Who were these people who came before?
155
449000
2000
Những người tới trước này là ai?
07:49
We have no written record. Well, actually, we do.
156
451000
3000
Chúng ta không có trong tay những ghi chép đó.
À mà thực ra chúng ta có.
À mà thực ra chúng ta có.
07:52
Written in our DNA, in our genetic code --
157
454000
3000
Nó được viết ra ngay bên trong DNA,
ngay bên trong mã di truyền
ngay bên trong mã di truyền
07:55
we have a historical document that takes us back in time
158
457000
2000
chúng ta có một tài liệu lịch sử
có thể giúp chúng ta quay ngược thời gian
có thể giúp chúng ta quay ngược thời gian
07:57
to the very earliest days of our species. And that's what we study.
159
459000
4000
về lúc khởi đầu của loài người chúng ta.
Và đó là những gì chúng tôi nghiên cứu.
Và đó là những gì chúng tôi nghiên cứu.
08:01
Now, a quick primer on DNA.
160
463000
2000
Bây giờ, đây là một đoạn mồi nhanh trên DNA.
08:03
I suspect that not everybody in the audience is a geneticist.
161
465000
3000
Tôi nghi ngờ rằng không phải tất cả mọi người
trong khán phòng này đều là nhà di truyền học.
trong khán phòng này đều là nhà di truyền học.
08:06
It is a very long, linear molecule, a coded version
162
468000
4000
Nó là 1 đoạn phân tử rất dài, thẳng được mã hóa
08:10
of how to make another copy of you. It's your blueprint.
163
472000
3000
để tạo nên 1 bản sao của riêng bạn.
Đó là bản vẽ của riêng mỗi người.
Đó là bản vẽ của riêng mỗi người.
08:13
It's composed of four subunits: A, C, G and T, we call them.
164
475000
3000
Nó chứa 4 đơn vị nhỏ: A, C, G và T như tôi gọi.
08:16
And it's the sequence of those subunits that defines that blueprint.
165
478000
4000
Và sự nối tiếp của những đơn vị này tạo nên bản vẽ đó.
08:20
How long is it? Well, it's billions of these subunits in length.
166
482000
3000
Nó dài bao nhiêu? Dài cả triệu đơn vị nhỏ này.
08:23
A haploid genome -- we actually have two copies of all of our chromosomes --
167
485000
3000
Và 1 NST đơn - bộ NST của chúng ta là lưỡng bội
08:26
a haploid genome is around 3.2 billion nucleotides in length.
168
488000
4000
một NST đơn dài cỡ 3,2 tỉ nucleotide.
08:30
And the whole thing, if you add it all together,
169
492000
2000
Và nếu bạn cộng tất cả lại
08:32
is over six billion nucleotides long.
170
494000
2000
nó sẽ dài trên 6 tỉ nucleotide.
08:34
If you take all the DNA out of one cell in your body,
171
496000
3000
Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi 1 tế bào trong cơ thể,
08:37
and stretch it end to end, it's around two meters long.
172
499000
4000
và tháo xoắn nó, nó sẽ dài cỡ 2m.
08:41
If you take all the DNA out of every cell in your body,
173
503000
2000
Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi tất cả các tế bào trong cơ thể,
08:43
and you stretch it end to end, it would reach from here to the moon and back,
174
505000
4000
và bạn cũng tháo xoắn nó ra, nó sẽ dài bằng
khoảng cách từ đây tới mặt trăng và quay trở lại
khoảng cách từ đây tới mặt trăng và quay trở lại
08:47
thousands of times. It's a lot of information.
175
509000
3000
hàng ngàn lần. Nó chứa rất nhiều thông tin trong đó.
08:50
And so when you're copying this DNA molecule to pass it on, it's a pretty tough job.
176
512000
6000
Và khi bạn sao chép những phân tử DNA này,
nó là 1 công việc rất cực nhọc.
nó là 1 công việc rất cực nhọc.
08:56
Imagine the longest book you can think of, "War and Peace."
177
518000
4000
Tưởng tượng cuốn sách dài nhất bạn có thể nghĩ tới,
ví dụ như "Chiến tranh và hòa bình".
ví dụ như "Chiến tranh và hòa bình".
09:00
Now multiply it by 100.
178
522000
2000
Bây giờ nhân nó lên 100 lần.
09:02
And imagine copying that by hand.
179
524000
2000
Và tưởng tượng sao chép nó bằng tay.
09:04
And you're working away until late at night,
180
526000
2000
Và bạn sẽ làm việc miệt mài cho tới tận tối khuya,
09:06
and you're very, very careful, and you're drinking coffee
181
528000
2000
và bạn phải rất rất cẩn thận, bạn phải uống cà phê
09:08
and you're paying attention, but, occasionally,
182
530000
2000
và bạn đang chú ý tới nó, nhưng tới một lúc nào đó
09:10
when you're copying this by hand,
183
532000
2000
khi bạn đang sao chép
09:12
you're going to make a little typo, a spelling mistake --
184
534000
2000
bạn sẽ mắc một vài lỗi, như lỗi chính tả
09:14
substitute an I for an E, or a C for a T.
185
536000
4000
thay I cho E, hoặc C cho T.
09:18
Same thing happens to our DNA as it's being passed on through the generations.
186
540000
4000
Điều tương tự cũng xảy ra trên DNA khi nó sao chép
liên tục qua nhiều thế hệ.
liên tục qua nhiều thế hệ.
09:22
It doesn't happen very often. We have a proofreading mechanism built in.
187
544000
3000
Nó không thường xuyên xảy ra lắm. Chúng ta có cơ chế
tự sửa sai bên trong cơ thể.
tự sửa sai bên trong cơ thể.
09:25
But when it does happen, and these changes get transmitted down
188
547000
2000
Nhưng nếu đã xảy ra rồi, và những thay đổi này
được truyền tiếp cho các thế hệ sau
được truyền tiếp cho các thế hệ sau
09:27
through the generations, they become markers of descent.
189
549000
3000
chúng trở thành dấu hiệu đánh dấu cho tổ tiên của chúng ta.
09:30
If you share a marker with someone,
190
552000
2000
Nếu bạn có chung dấu hiệu này với ai đó,
09:32
it means you share an ancestor at some point in the past,
191
554000
3000
có nghĩa là bạn với họ có cùng 1 tổ tiên
ở 1 thời điểm nào đó trong quá khứ,
ở 1 thời điểm nào đó trong quá khứ,
09:35
the person who first had that change in their DNA.
192
557000
2000
người đầu tiên có sự thay đổi đó trong DNA.
09:37
And it's by looking at the pattern of genetic variation,
193
559000
3000
Nhìn vào sự đa dạng gene
09:40
the pattern of these markers in people all over the world,
194
562000
3000
của mọi người trên toàn thế giới
09:43
and assessing the relative ages when they occurred throughout our history,
195
565000
4000
và đánh giá độ tuổi tương đối của chúng
khi nó xảy ra trong quá khứ
khi nó xảy ra trong quá khứ
09:47
that we've been able to construct a family tree for everybody alive today.
196
569000
3000
ta có thể xây dựng cây gia hệ cho tất cả mọi người
còn sống hiện nay.
còn sống hiện nay.
09:50
These are two pieces of DNA that we use quite widely in our work.
197
572000
3000
Có 2 loại DNA hiện nay đang được sử dụng rộng rãi
trong phòng thí nghiệm,
trong phòng thí nghiệm,
09:53
Mitochondrial DNA, tracing a purely maternal line of descent.
198
575000
3000
một là DNA của ti thể, truy ngược lại hướng gia đình của người mẹ.
09:56
You get your mtDNA from your mother, and your mother's mother,
199
578000
3000
Bạn có DNA ti thể từ mẹ, bà ngoại,
09:59
all the way back to the very first woman.
200
581000
2000
trở ngược về từ người phụ nữ đầu tiên của gia đình.
10:01
The Y chromosome, the piece of DNA that makes men men,
201
583000
3000
NST Y, 1 loại DNA tạo nên người đàn ông,
10:04
traces a purely paternal line of descent.
202
586000
3000
truy ngược lại hướng gia đình của người bố.
10:07
Everybody in this room, everybody in the world,
203
589000
4000
Mọi người trong phòng này,
mọi người trên thế giới,
mọi người trên thế giới,
10:11
falls into a lineage somewhere on these trees.
204
593000
4000
rơi vào 1 nhánh đâu đó trên những cây gia hệ này.
10:15
Now, even though these are simplified versions of the real trees,
205
597000
3000
Bây giờ, ngay cả khi những phiên bản đơn giản hóa
của những cái cây thật,
của những cái cây thật,
10:18
they're still kind of complicated, so let's simplify them.
206
600000
2000
chúng vẫn là thứ gì đó rất phức tạp,
cho nên hãy đơn giản hóa nó.
cho nên hãy đơn giản hóa nó.
10:20
Turn them on their sides, combine them so that they look like a tree
207
602000
2000
Kéo họ lại gần nhau, kết hợp họ với nhau
để nhìn giống 1 cái cây
để nhìn giống 1 cái cây
10:22
with the root at the bottom and the branches going up.
208
604000
3000
với rễ ở dưới và các cành cây vươn lên trên.
10:25
What's the take-home message?
209
607000
2000
Thông điệp cần truyền tải ở đây là gì?
10:27
Well, the thing that jumps out at you first
210
609000
2000
Thứ mà bạn nghĩ ra đầu tiên
10:29
is that the deepest lineages in our family trees
211
611000
3000
là dòng họ bắt nguồn cây gia hệ của gia đình mình
10:32
are found within Africa, among Africans.
212
614000
5000
được tìm thấy trong châu Phi, giữa những người châu Phi.
10:37
That means that Africans have been accumulating
213
619000
3000
Điều đó nghĩa là những người châu Phi
đã tập hợp
đã tập hợp
10:40
this mutational diversity for longer.
214
622000
3000
những đột biến đa dạng này 1 thời gian dài
10:43
And what that means is that we originated in Africa. It's written in our DNA.
215
625000
4000
Và chúng ta bắt nguồn từ châu Phi.
Nó được viết trong DNA của chúng ta rồi.
Nó được viết trong DNA của chúng ta rồi.
10:47
Every piece of DNA we look at has greater diversity within Africa than outside of Africa.
216
629000
5000
Mỗi phần của DNA chúng ta đang nhìn có sự đa dạng
lớn ở châu Phi hơn là những nơi khác.
lớn ở châu Phi hơn là những nơi khác.
10:52
And at some point in the past, a sub-group of Africans
217
634000
3000
Và tại 1 thời điểm nào đó trong quá khứ,
một nhóm nhỏ người châu Phi
một nhóm nhỏ người châu Phi
10:55
left the African continent to go out and populate the rest of the world.
218
637000
4000
rời khỏi lục địa Phi tới định cư khắp mọi nơi trên thế giới.
10:59
Now, how recently do we share this ancestry?
219
641000
2000
Chúng ta có chung tổ tiên gần như thế nào?
11:01
Was it millions of years ago, which we might suspect
220
643000
4000
Có phải hàng triệu năm trước, khi chúng ta
có thể nghi ngờ
có thể nghi ngờ
11:05
by looking at all this incredible variation around the world?
221
647000
3000
bằng cách nhìn vào tất cả sự đa dạng trên trái đất này?
11:08
No, the DNA tells a story that's very clear.
222
650000
3000
Không, DNA kể cho ta nghe
một câu chuyện khá rõ ràng.
một câu chuyện khá rõ ràng.
11:11
Within the last 200,000 years, we all share an ancestor, a single person --
223
653000
5000
Trong vòng 200 000 năm trở lại đây, chúng ta
có chung tổ tiên, 1 con người
có chung tổ tiên, 1 con người
11:16
Mitochondrial Eve, you might have heard about her -- in Africa,
224
658000
4000
Mitochondrial Eve, các bạn có thể đã nghe về bà ấy,
ở châu Phi,
ở châu Phi,
11:20
an African woman who gave rise to all the mitochondrial diversity in the world today.
225
662000
3000
người phụ nữ châu Phi tạo nên sự đa dạng trên thế giới.
11:23
But what's even more amazing
226
665000
2000
Nhưng thứ còn thú vị hơn nữa
11:25
is that if you look at the Y-chromosome side,
227
667000
2000
là khi bạn nhìn theo hướng của NST Y,
11:27
the male side of the story, the Y-chromosome Adam
228
669000
4000
câu chuyện phía bên người đàn ông,
NST Y - Adam
NST Y - Adam
11:31
only lived around 60,000 years ago.
229
673000
2000
chỉ sống cỡ 60 000 năm trước.
11:33
That's only about 2,000 human generations,
230
675000
3000
Đó chỉ cỡ 2000 thế hệ con người,
11:36
the blink of an eye in an evolutionary sense.
231
678000
3000
một cái chớp mắt trong thuyết Tiến hóa.
11:40
That tells us we were all still living in Africa at that time.
232
682000
3000
Nó nói cho ta biết chúng ta vẫn còn đang sống
tại châu Phi ở thời điểm đó.
tại châu Phi ở thời điểm đó.
11:43
This was an African man who gave rise
233
685000
2000
Đây là người đàn ông châu Phi đã tạo nên
11:45
to all the Y chromosome diversity around the world.
234
687000
2000
sự đa dạng cho NST Y trên toàn thế giới.
11:47
It's only within the last 60,000 years
235
689000
2000
Chỉ trong có 60 000 năm thôi
11:49
that we have started to generate this incredible diversity we see around the world.
236
691000
4000
mà chúng ta đã bắt đầu sinh sôi nảy nở
một cách đa dạng như vậy.
một cách đa dạng như vậy.
11:53
Such an amazing story.
237
695000
2000
Thật là một câu chuyện thú vị.
11:55
We're all effectively part of an extended African family.
238
697000
3000
Chúng ta đều là một phần có ích của đại gia đình
người châu Phi.
người châu Phi.
11:59
Now, that seems so recent. Why didn't we start to leave earlier?
239
701000
3000
Bây giờ, tới gần hơn một chút. Tại sao chúng ta
không rời đi sớm hơn?
không rời đi sớm hơn?
12:02
Why didn't Homo erectus evolve into separate species,
240
704000
4000
Tại sao Homo erectus chỉ tiến hóa thành một vài loài khác,
12:06
or sub-species rather, human races around the world?
241
708000
2000
hoặc dưới loài, con người toàn thế giới?
12:08
Why was it that we seem to have come out of Africa so recently?
242
710000
4000
Tại sao chúng ta dường như đi khỏi châu Phi chỉ thời gian gần đây thôi?
12:12
Well, that's a big question. These "why" questions,
243
714000
2000
Ừm, đó là một câu hỏi lớn.
Những câu hỏi tại sao này
Những câu hỏi tại sao này
12:14
particularly in genetics and the study of history in general, are always the big ones,
244
716000
5000
đặc biệt trong ngành di truyền học và nghiên cứu lịch sử nói chung
luôn là 1 câu hỏi lớn
luôn là 1 câu hỏi lớn
12:19
the ones that are tough to answer.
245
721000
2000
câu hỏi rất khó để trả lời.
12:21
And so when all else fails, talk about the weather.
246
723000
3000
Và khi mọi thứ đều thất bại, hãy nói về thời tiết.
12:24
What was going on to the world's weather around 60,000 years ago?
247
726000
3000
Chuyện gì đã xảy ra với thời tiết của trái đất
60 000 năm về trước?
60 000 năm về trước?
12:27
Well, we were going into the worst part of the last ice age.
248
729000
3000
Chúng ta sắp đi vào phần tồi tệ nhất của kỉ băng hà cuối cùng.
12:30
The last ice age started roughly 120,000 years ago.
249
732000
3000
Kỉ băng hà cuối cùng bắt đầu vào khoảng 120 000 năm trước.
12:33
It went up and down, and it really started to accelerate around 70,000 years ago.
250
735000
4000
Nó trồi sụt bất thường và chỉ bắt đầu tăng tốc vào khoảng
70 000 năm trước.
70 000 năm trước.
12:37
Lots of evidence from sediment cores
251
739000
2000
Rất nhiều bằng chứng từ các lõi trầm tích,
12:39
and the pollen types, oxygen isotopes and so on.
252
741000
3000
các hạt phấn hoa, đồng vị Oxy và nhiều hơn nữa.
12:42
We hit the last glacial maximum around 16,000 years ago,
253
744000
3000
Chúng ta tiến tới thời đại băng hà tối đa
cỡ 16 000 năm trước,
cỡ 16 000 năm trước,
12:45
but basically, from 70,000 years on, things were getting really tough,
254
747000
4000
nhưng cơ bản từ 70 000 năm trước,
mọi thứ dường như khó khăn hơn,
mọi thứ dường như khó khăn hơn,
12:49
getting very cold. The Northern Hemisphere had massive growing ice sheets.
255
751000
5000
thời tiết trở nên lạnh hơn. Bắc Cực đóng băng tối đa.
12:54
New York City, Chicago, Seattle, all under a sheet of ice.
256
756000
4000
New York, Chicago, Seattle đều nằm dưới hàng đống lớp băng.
12:58
Most of Britain, all of Scandinavia, covered by ice several kilometers thick.
257
760000
5000
Hầu hết nước Anh, tất cả bán đảo Scandinavia đều được
phủ bởi băng tuyết dày hàng kilomet.
phủ bởi băng tuyết dày hàng kilomet.
13:03
Now, Africa is the most tropical continent on the planet --
258
765000
3000
Bây giờ, châu Phi là lục địa nóng nhất trên Trái Đất,
13:06
about 85 percent of it lies between Cancer and Capricorn --
259
768000
4000
khoảng 85% nằm giữa chòm sao
Cự Giải và Thiên Yết
Cự Giải và Thiên Yết
13:10
and there aren't a lot of glaciers here,
260
772000
2000
và không có bao nhiêu phần bị phủ dưới băng,
13:12
except on the high mountains here in East Africa.
261
774000
2000
ngoại trừ những đỉnh núi cao ở Đông Phi.
13:14
So what was going on here? We weren't covered in ice in Africa.
262
776000
3000
Vậy chuyện gì đã xảy ra ở đây? Chúng ta không bị
vùi lấp bởi băng tuyết ở châu Phi.
vùi lấp bởi băng tuyết ở châu Phi.
13:17
Rather, Africa was drying out at that time.
263
779000
3000
Hơn nữa, châu Phi còn khô ráo ở thời điểm đó.
13:20
This is a paleo-climatological map
264
782000
2000
Đây là bản đồ khí hậu Paleo của châu Phi
13:22
of what Africa looked like between 60,000 and 70,000 years ago,
265
784000
3000
vào khoảng 60 000 - 70 000 năm về trước,
13:25
reconstructed from all these pieces of evidence that I mentioned before.
266
787000
4000
dựng lại từ các chứng cứ tôi đã nhắc đến lúc nãy.
13:29
The reason for that is that ice actually sucks moisture out of the atmosphere.
267
791000
4000
Nguyên nhân cho sự kì diệu đó là do băng đã hút hết
độ ẩm ra khỏi khí quyển.
độ ẩm ra khỏi khí quyển.
13:33
If you think about Antarctica, it's technically a desert, it gets so little precipitation.
268
795000
4000
Nếu bạn nghĩ đến Nam cực, về lí thuyết nó là một sa mạc,
nó mưa rất ít.
nó mưa rất ít.
13:37
So the whole world was drying out.
269
799000
2000
Vậy nên cả thế giới đều đang khô đi.
13:39
The sea levels were dropping. And Africa was turning to desert.
270
801000
4000
Mực nước biển giảm, và châu Phi biến thành sa mạc.
13:43
The Sahara was much bigger then than it is now.
271
805000
3000
Sa mạc Sahara từng rộng hơn bây giờ.
13:46
And the human habitat was reduced to just a few small pockets,
272
808000
3000
Và môi trường sống của con người chỉ còn
một vài nơi nhỏ,
một vài nơi nhỏ,
13:49
compared to what we have today.
273
811000
2000
nếu như so sánh với những gì hiện có.
13:51
The evidence from genetic data
274
813000
2000
Bằng chứng từ dữ liệu di truyền cho thấy
13:53
is that the human population around this time, roughly 70,000 years ago,
275
815000
3000
dân số lúc đó - 70 000 năm trước -
13:56
crashed to fewer than 2,000 individuals.
276
818000
3000
giảm xuống dưới 2000 người.
13:59
We nearly went extinct. We were hanging on by our fingernails.
277
821000
4000
Chúng ta gần như tuyệt chủng.
Cuộc sống của chúng ta như treo trên ngọn cây.
Cuộc sống của chúng ta như treo trên ngọn cây.
14:03
And then something happened. A great illustration of it.
278
825000
3000
Sau đó một chuyện bất ngờ đã xảy ra.
Một minh họa tuyệt vời.
Một minh họa tuyệt vời.
14:06
Look at some stone tools.
279
828000
2000
Hãy nhìn vào một vài công cụ bằng đá này.
14:08
The ones on the left are from Africa, from around a million years ago.
280
830000
4000
Những cái ở bên trái đến từ châu Phi,
khoảng 1000 năm trước.
khoảng 1000 năm trước.
14:12
The ones on the right were made by Neanderthals, our distant cousins,
281
834000
3000
Những cái ở bên phải được làm bởi người Neanderthals,
những anh chị em họ xa của chúng ta,
những anh chị em họ xa của chúng ta,
14:15
not our direct ancestors, living in Europe,
282
837000
2000
không phải tổ tiên trực tiếp sống ở châu Âu,
14:17
and they date from around 50,000 or 60,000 years ago.
283
839000
4000
và nó có niên đại khoảng 50 000 đến 60 000 năm về trước.
14:21
Now, at the risk of offending any paleoanthropologists
284
843000
3000
Bây giờ, có nguy cơ làm mất lòng bất kì
các nhà cổ nhân học
các nhà cổ nhân học
14:24
or physical anthropologists in the audience,
285
846000
3000
hay nhân chủng học trong khán phòng này,
14:27
basically there's not a lot of change between these two stone tool groups.
286
849000
5000
về cơ bản không có mấy sự thay đổi giữa 2 nhóm công cụ bằng đá này.
14:32
The ones on the left are pretty similar to the ones on the right.
287
854000
3000
Cái bên trái gần giống cái bên phải.
14:35
We are in a period of long cultural stasis from a million years ago
288
857000
4000
Chúng ta đang ở trong thời kì văn hóa trì trệ
từ hàng triệu năm trước
từ hàng triệu năm trước
14:39
until around 60,000 to 70,000 years ago.
289
861000
2000
cho tới 60 000 - 70 000 năm trước đây.
14:41
The tool styles don't change that much.
290
863000
2000
Kiểu dáng của công cụ không thay đổi mấy.
14:43
The evidence is that the human way of life
291
865000
2000
Bằng chứng cho thấy cuộc sống của con người
14:45
didn't change that much during that period.
292
867000
2000
không thay đổi đáng kể trong thời kì đó.
14:47
But then 50, 60, 70 thousand years ago, somewhere in that region,
293
869000
5000
Nhưng rồi 50 60 70 ngàn năm về trước, đâu đó ở vùng này
14:52
all hell breaks loose. Art makes its appearance.
294
874000
3000
mọi thứ đều trở nên lỏng léo.
Nghệ thuật đã xuất hiện.
Nghệ thuật đã xuất hiện.
14:55
The stone tools become much more finely crafted.
295
877000
3000
Công cụ bằng đá được làm tinh tế hơn,
14:58
The evidence is that humans begin to specialize in particular prey species,
296
880000
2000
Có bằng chứng cho thấy con người bắt đầu
trở thành giống loài đi săn,
trở thành giống loài đi săn,
15:01
at particular times of the year.
297
883000
2000
đặc biệt trong những khoảng thời gian nhất định của năm.
15:03
The population size started to expand.
298
885000
3000
Dân số bắt đầu tăng trở lại.
15:06
Probably, according to what many linguists believe,
299
888000
2000
Có khả năng, theo những gì
các nhà ngôn ngữ học tin,
các nhà ngôn ngữ học tin,
15:08
fully modern language, syntactic language -- subject, verb, object --
300
890000
4000
toàn bộ ngôn ngữ hiện đại, ngôn ngữ tượng thanh-
chủ ngữ, động từ, từ chỉ vật -
chủ ngữ, động từ, từ chỉ vật -
15:12
that we use to convey complex ideas, like I'm doing now, appeared around that time.
301
894000
4000
những từ chúng ta sử dụng để biểu đạt những ý tưởng,
như tôi đang làm, xuất hiện vào khoảng thời gian đó.
như tôi đang làm, xuất hiện vào khoảng thời gian đó.
15:16
We became much more social. The social networks expanded.
302
898000
4000
Chúng ta trở nên hòa đồng hơn.
Các mối quan hệ xã hội rộng mở hơn.
Các mối quan hệ xã hội rộng mở hơn.
15:20
This change in behavior allowed us to survive these worsening conditions in Africa,
303
902000
5000
Những thay đổi hành vi này cho phép chúng ta
sống sót qua tình trạng tồi tệ đó ở châu Phi,
sống sót qua tình trạng tồi tệ đó ở châu Phi,
15:25
and they allowed us to start to expand around the world.
304
907000
4000
và chúng cho phép ta bắt đầu mở rộng
quy mô ra toàn thế giới.
quy mô ra toàn thế giới.
15:30
We've been talking at this conference about African success stories.
305
912000
3000
Chúng tôi đã thảo luận tại hội nghị này
về câu chuyện thành công của người châu Phi.
về câu chuyện thành công của người châu Phi.
15:33
Well, you want the ultimate African success story?
306
915000
3000
Bạn muốn câu chuyện cuối cùng?
15:36
Look in the mirror. You're it. The reason you're alive today
307
918000
3000
Hãy nhìn vào gương đi. Chính bạn đó.
Nguyên nhân ta sống sót được tới ngày hôm nay
Nguyên nhân ta sống sót được tới ngày hôm nay
15:39
is because of those changes in our brains that took place in Africa --
308
921000
4000
là bởi vì những biến đổi trong cấu trúc não chúng ta
xảy ra ở châu Phi
xảy ra ở châu Phi
15:43
probably somewhere in the region where we're sitting right now,
309
925000
3000
có lẽ ở nơi nào đó mà hiện nay chúng ta đang ngồi
15:46
around 60, 70 thousand years ago --
310
928000
3000
60 000 - 70 000 năm về trước
15:49
allowing us not only to survive in Africa, but to expand out of Africa.
311
931000
3000
cho phép chúng ta không chỉ sống sót ở châu Phi
mà còn mở rộng ra khỏi châu Phi.
mà còn mở rộng ra khỏi châu Phi.
15:52
An early coastal migration along the south coast of Asia,
312
934000
3000
Cuộc di dân sớn nhất dọc theo bờ biển phía nam châu Á,
15:55
leaving Africa around 60,000 years ago,
313
937000
2000
rời châu Phi khoảng 60 ngàn năm trước,
15:57
reaching Australia very rapidly, by 50,000 years ago.
314
939000
4000
tới châu Úc rất nhanh, 50 000 năm trước.
16:01
A slightly later migration up into the Middle East.
315
943000
2000
Cuộc di cư tiếp theo tới Trung Đông.
16:03
These would have been savannah hunters.
316
945000
2000
Những người này sẽ thành những thợ săn hoang mạc.
16:05
So those of you who are going on one of the post-conference tours,
317
947000
2000
Vì vậy, những ai có dự định làm một chuyến sau hội nghị
16:07
you'll get to see what a real savannah is like.
318
949000
2000
sẽ biết hoang mạc thật sự là gì.
16:09
And it's basically a meat locker.
319
951000
2000
Về cơ bản họ là những người săn thú.
16:11
People who would have specialized in killing the animals,
320
953000
3000
Những người có kĩ năng giết thú,
16:14
hunting the animals on those meat locker savannahs, moving up,
321
956000
3000
săn thú trên những hoang mạc này tiến lên phía trên,
16:17
following the grasslands into the Middle East around 45,000 years ago,
322
959000
4000
theo những đồng cỏ vào Trung Đông cỡ 45 ngàn năm,
16:21
during one of the rare wet phases in the Sahara.
323
963000
2000
xuyên suốt một trong những pha mưa hiếm có ở Sahara.
16:23
Migrating eastward, following the grasslands,
324
965000
3000
Di cư về phía đông, men theo các đồng cỏ,
16:26
because that's what they were adapted to live on.
325
968000
2000
đó là những gì họ cần để tiếp tục sống.
16:28
And when they reached Central Asia,
326
970000
2000
Và khi họ tới trung tâm châu Á,
16:30
they reached what was effectively a steppe super-highway,
327
972000
3000
họ đụng phải 1 thảo nguyên cực kì trù phú,
16:33
a grassland super-highway.
328
975000
2000
một đồng cỏ cực kì rộng lớn.
16:35
The grasslands at that time -- this was during the last ice age --
329
977000
2000
Thảo nguyên lúc ấy - kỉ băng hà cuối cùng -
16:37
stretched basically from Germany all the way over to Korea,
330
979000
3000
vươn rộng từ Đức sang tới Hàn Quốc,
16:40
and the entire continent was open to them.
331
982000
2000
và toàn bộ lục địa phủ đầy cỏ.
16:42
Entering Europe around 35,000 years ago,
332
984000
2000
Xâm nhập châu Âu 35 ngàn năm trước,
16:44
and finally, a small group migrating up
333
986000
2000
và cuối cùng, một nhóm nhỏ di cư lên
16:46
through the worst weather imaginable, Siberia,
334
988000
4000
tới nơi có thời tiết khắc nghiệt nhất bạn từng
tưởng tượng tới, Siberia,
tưởng tượng tới, Siberia,
16:50
inside the Arctic Circle, during the last ice age --
335
992000
2000
bên trong Vòng cực Bắc, suốt kỉ băng hà cuối cùng
16:52
temperature was at -70, -80, even -100, perhaps --
336
994000
4000
nhiệt độ cỡ khoảng -70, -80, có lẽ xuống tới -100,
16:56
migrating into the Americas, ultimately reaching that final frontier.
337
998000
4000
di cư sang châu Mỹ, chạm tới biên giới cuối cùng.
17:00
An amazing story, and it happened first in Africa.
338
1002000
4000
Một câu chuyện diệu kì, xuất phát từ châu Phi.
17:04
The changes that allowed us to do that,
339
1006000
2000
Những thay đổi này cho phép chúng ta làm những điều đó
17:06
the evolution of this highly adaptable brain that we all carry around with us,
340
1008000
3000
sự tiến hóa thích nghi của não mà ta mang theo
17:09
allowing us to create novel cultures,
341
1011000
2000
cho phép ta tạo ra nền văn hóa mới,
17:11
allowing us to develop the diversity
342
1013000
3000
phát triển sự đa dạng
17:14
that we see on a whirlwind trip like the one I've just been on.
343
1016000
3000
mà chúng ta thấy trong suốt cuộc hành trình điên rồ
như cái mà tôi đã trải qua.
như cái mà tôi đã trải qua.
17:18
Now, that story I just told you is literally a whirlwind tour
344
1020000
4000
Bây giờ, câu chuyện mà tôi vừa kể
về nghĩa bóng nó chính là một hành trình điên rồ
về nghĩa bóng nó chính là một hành trình điên rồ
17:22
of how we populated the world, the great Paleolithic wanderings of our species.
345
1024000
5000
về việc làm thế nào chúng ta sinh sôi trên toàn thế giới,
những chuyến lang thang Paleo vĩ đại của loài người chúng ta.
những chuyến lang thang Paleo vĩ đại của loài người chúng ta.
17:27
And that's the story that I told a couple of years ago
346
1029000
2000
Và đó là câu chuyện tôi đã kể vài năm trước
17:29
in my book, "The Journey of Man," and a film that we made with the same title.
347
1031000
4000
trong cuốn sách của tôi "The Journey of Man" và bộ phim
cùng tựa đề.
cùng tựa đề.
17:33
And as we were finishing up that film --
348
1035000
3000
Khi kết thúc bộ phim ấy,
17:36
it was co-produced with National Geographic --
349
1038000
2000
nó được đồng sản xuất với National Geographic,
17:38
I started talking to the folks at NG about this work.
350
1040000
3000
tôi bắt đầu kể với những người bạn ở NG về chuyện này.
17:41
And they got really excited about it. They liked the film, but they said,
351
1043000
4000
Và họ cảm thấy rất thú vị. Họ thích bộ phim,
nhưng họ nói rằng
nhưng họ nói rằng
17:45
"You know, we really see this as kind of
352
1047000
2000
"Anh biết đó, chúng tôi nhìn chuyện này như là
17:47
the next wave in the study of human origins, where we all came from,
353
1049000
4000
một làn sóng mới trong công cuộc nghiên cứu
về nguồn gốc con người, nơi chúng ta xuất phát,
về nguồn gốc con người, nơi chúng ta xuất phát,
17:51
using the tools of DNA to map the migrations around the world.
354
1053000
5000
sử dụng công cụ DNA để lập nên bản đồ di cư trên toàn thế giới.
17:56
You know, the study of human origins is kind of in our DNA,
355
1058000
2000
Bạn biết đó, nghiên cứu về nguồn gốc loài người
là thứ gì đó nằm trong DNA của chúng ta,
là thứ gì đó nằm trong DNA của chúng ta,
17:58
and we want to take it to the next level.
356
1060000
2000
và chúng ta muốn nâng nó lên tầm cao mới.
18:00
What do you want to do next?"
357
1062000
2000
Các bạn muốn làm gì tiếp theo?"
18:02
Which is a great question to be asked by National Geographic.
358
1064000
2000
Đó là một câu hỏi tuyệt vời từ National Geographic.
18:04
And I said, "Well, you know, what I've sketched out here is just that.
359
1066000
4000
Và tôi nói: "Anh biết đó, những gì tôi đã vẽ ra đây
là toàn bộ ý tưởng.
là toàn bộ ý tưởng.
18:08
It is a very coarse sketch of how we migrated around the planet.
360
1070000
4000
Đó là bản phác thảo sơ lược của việc con người di cư
tới mọi nơi trên thế giới bằng cách nào.
tới mọi nơi trên thế giới bằng cách nào.
18:12
And it's based on a few thousand people we've sampled from,
361
1074000
3000
Và nó dựa trên vài ngàn người chúng tôi lấy mẫu,
18:15
you know, a handful of populations around the world.
362
1077000
2000
anh biết đó, một số ít của cư dân trên thế giới.
18:17
Studied a few genetic markers, and there are lots of gaps on this map.
363
1079000
4000
Nghiên cứu một vài dấu chỉ di truyền và vẫn còn rất nhiều
chỗ trống trên bản đồ này.
chỗ trống trên bản đồ này.
18:21
We've just connected the dots. What we need to do
364
1083000
2000
Chúng tôi chỉ mới nối các chấm lại với nhau thôi.
Cái chúng tôi cần làm là
Cái chúng tôi cần làm là
18:23
is increase our sample size by an order of magnitude or more --
365
1085000
4000
tăng kích cỡ mẫu lên bằng cách tăng cường độ hoặc hơn
18:27
hundreds of thousands of DNA samples from people all over the world."
366
1089000
4000
hàng trăm ngàn mẫu DNA từ mọi người trên khắp thế giới.
18:31
And that was the genesis of the Genographic Project.
367
1093000
3000
Và đó là nguồn gốc của "Dự án bản đồ gen".
18:34
The project launched in April 2005.
368
1096000
3000
Dự án này được xúc tiến vào tháng 4 năm 2005.
18:37
It has three core components. Obviously, science is a big part of it.
369
1099000
4000
Nó có 3 phần chính. Hiển nhiên, khoa học
là một phần lớn của nó.
là một phần lớn của nó.
18:41
The field research that we're doing around the world with indigenous peoples.
370
1103000
3000
Chúng tôi làm nghiên cứu thực địa này
trên toàn thế giới dựa vào cư dân bản địa.
trên toàn thế giới dựa vào cư dân bản địa.
18:44
People who have lived in the same location for a long period of time
371
1106000
3000
Những người sống lâu tại một địa điểm
18:47
retain a connection to the place where they live
372
1109000
2000
có mối liên hệ với nơi họ sống
18:49
that many of the rest of us have lost.
373
1111000
2000
mà hầu hết chúng ta đều đã mất nó.
18:52
So my ancestors come from all over northern Europe.
374
1114000
2000
Vậy nên, tổ tiên của tôi đến từ Bắc Âu.
18:54
I live in the Eastern Seaboard of North America when I'm not traveling.
375
1116000
3000
Tôi sống ở bờ biển phía đông Bắc Mỹ khi tôi không đi du lịch.
18:57
Where am I indigenous to? Nowhere really. My genes are all jumbled up.
376
1119000
3000
Vậy tôi là dân bản địa vùng nào? Không nơi nào cả.
Gene của tôi bị đảo lộn hết rồi.
Gene của tôi bị đảo lộn hết rồi.
19:00
But there are people who retain that link to their ancestors
377
1122000
3000
Nhưng vẫn có những người còn giữ được
mối liên kết đó với tổ tiên của họ
mối liên kết đó với tổ tiên của họ
19:03
that allows us to contextualize the DNA results.
378
1125000
3000
cho phép chúng tôi cụ thể hóa kết quả DNA.
19:06
That's the focus of the field research,
379
1128000
2000
Đó là trọng tâm của nghiên cứu thực địa,
19:08
the centers that we've set up all over the world --
380
1130000
2000
cái cốt lõi mà chúng tôi đã thiết lập
trên toàn thế giới,
trên toàn thế giới,
19:10
10 of them, top population geneticists.
381
1132000
3000
10 nhóm dân cư, những nhà di truyền học hàng đầu.
19:13
But, in addition, we wanted to open up this study to anybody around the world.
382
1135000
3000
Nhưng thêm vào đó, chúng tôi cũng muốn mở rộng
nghiên cứu này tới bất cứ người nào trên thế giới.
nghiên cứu này tới bất cứ người nào trên thế giới.
19:16
How often do you get to participate in a big scientific project?
383
1138000
4000
Bạn có thường xuyên tham gia vào một nghiên cứu khoa học lớn?
19:20
The Human Genome Project, or a Mars Rover mission.
384
1142000
2000
Dự án bản đồ gene người, hay Sứ mệnh Mars Rover.
19:22
In this case, you actually can.
385
1144000
2000
Trong trường hợp này, bạn thực sự làm được.
19:24
You can go onto our website, Nationalgeographic.com/genographic.
386
1146000
4000
Bạn có thể lên trang web của chúng tôi,
Nationalgeographic/genographic.
Nationalgeographic/genographic.
19:28
You can order a kit. You can test your own DNA.
387
1150000
3000
Bạn có thể đặt 1 bộ mẫu thử.
Bạn có thể thử DNA của mình.
Bạn có thể thử DNA của mình.
19:31
And you can actually submit those results to the database,
388
1153000
3000
Và bạn có thể gửi kết quả này tới cơ sở dữ liệu,
19:34
and tell us a little about your genealogical background,
389
1156000
2000
và kể cho chúng tôi nghe một chút về cây gia hệ của bạn,
19:36
have the data analyzed as part of the scientific effort.
390
1158000
4000
phân tích dữ liệu như một phần nỗ lựa của khoa học.
19:40
Now, this is all a nonprofit enterprise, and so the money that we raise,
391
1162000
4000
Bây giờ đây đều là các tập đoàn phi lợi nhuận,
vậy nên tiền mà chúng tôi kiếm được,
vậy nên tiền mà chúng tôi kiếm được,
19:44
after we cover the cost of doing the testing and making the kit components,
392
1166000
3000
sau khi trừ đi chi phí thực hiện thí nghiệm và
chế tạo các thành phần của bộ kit,
chế tạo các thành phần của bộ kit,
19:47
gets plowed back into the project.
393
1169000
2000
sẽ được bơm ngược lại vào dự án.
19:49
The majority going to something we call the Legacy Fund.
394
1171000
2000
Phần lớn được chi cho Quỹ Legacy,
19:51
It's a charitable entity, basically a grant-giving entity
395
1173000
4000
Đây là một tổ chức từ thiện, cơ bản tổ chức này
19:55
that gives money back to indigenous groups around the world
396
1177000
2000
tài trợ cho các dân tộc bản địa trên khắp thế giới
19:57
for educational, cultural projects initiated by them.
397
1179000
4000
về học tập, văn hóa khởi xướng bởi họ.
20:01
They apply to this fund in order to do various projects,
398
1183000
2000
Họ tham gia quỹ này để làm nhiều dự án khác nhau,
20:03
and I'll show you a couple of examples.
399
1185000
2000
tôi sẽ cho bạn xem vài ví dụ.
20:05
So how are we doing on the project? We've got about 25,000 samples
400
1187000
3000
Chúng tôi đang làm gì với dự án này?
Chúng tôi có khoảng 25 000 mẫu
Chúng tôi có khoảng 25 000 mẫu
20:08
collected from indigenous people around the world.
401
1190000
2000
được thu thập từ dân bản địa trên toàn thế giới.
20:10
The most amazing thing has been the interest on the part of the public;
402
1192000
3000
Điều tuyệt vời nhất là sự quan tâm của công chúng;
20:13
210,000 people have ordered these participation kits
403
1195000
3000
210 000 người đã đặt những bộ kit này
20:16
since we launched two years ago,
404
1198000
2000
từ khi chúng tôi triển khai vào 2 năm trước.
20:18
which has raised around five million dollars,
405
1200000
3000
nó đã thu về cỡ 5 triệu đô la,
20:21
the majority of which, at least half, is going back into the Legacy Fund.
406
1203000
3000
điểm chính là, một nửa số tiền thu về
được gửi thẳng vào Quỹ Legacy.
được gửi thẳng vào Quỹ Legacy.
20:24
We've just awarded the first Legacy Grants totaling around 500,000 dollars.
407
1206000
4000
Chúng tôi vừa trao số tiền tài trợ Legacy đầu tiên cỡ
500 000 đô la.
500 000 đô la.
20:28
Projects around the world -- documenting oral poetry in Sierra Leone,
408
1210000
3000
Những dự án trên thế giới -
thu thập những bài đồng dao ở Sierra Leone
thu thập những bài đồng dao ở Sierra Leone
20:31
preserving traditional weaving patterns in Gaza,
409
1213000
3000
bảo tồn mẫu dệt truyền thống ở Gaza,
20:34
language revitalization in Tajikistan, etc., etc.
410
1216000
3000
phục hồi ngôn ngữ ở Tajkistan, vân vân...
20:37
So the project is going very, very well,
411
1219000
3000
Dự án này đang phát triển rất tốt
20:40
and I urge you to check out the website and watch this space.
412
1222000
4000
và tôi mong bạn hãy vào trang web của chúng tôi
và xem những thông tin này.
và xem những thông tin này.
20:44
Thank you very much.
413
1226000
2000
Cảm ơn các bạn.
20:46
(Applause)
414
1228000
2000
(vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Spencer Wells - GenographerSpencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread.
Why you should listen
By analyzing DNA from people in all regions of the world, Spencer Wells has concluded that all humans alive today are descended
from a single man who lived in Africa around 60,000 to 90,000 years ago. Now, Wells is working on the follow-up question: How did this man, sometimes called "Ychromosomal Adam," become the multicultural, globe-spanning body of life known as humanity?
Wells was recently named project director of the National Geographic Society's multiyear Genographic Project, which uses DNA samples to trace human migration out of Africa. In his 2002 book The Journey of Man: A Genetic Odyssey, he shows how genetic data can trace human migrations over the past 50,000 years, as our ancestors wandered out of Africa to fill up the continents of the globe.
Spencer Wells | Speaker | TED.com