TED2007
James Randi: Homeopathy, quackery and fraud
James Randi: płomienne zdemaskowanie oszustw wróżbiarzy
Filmed:
Readability: 3.2
4,807,818 views
Legendarny sceptyk, James Randi, zażywa na scenie śmiertelną dawkę homeopatycznego środka nasennego, rozpoczynając tak 18-minutowe potępienie absurdalnych przekonań. Rzuca wyzwanie jasnowidzom: "dowiedźcie prawdziwości swych praktyk, a dam wam okrągły milion dolarów". Jak dotąd - chętnych brak.
James Randi - Skeptic and conjuror
Legendary skeptic James Randi has devoted his life to debunking frauds and investigating paranormal and pseudoscientific claims. Full bio
Legendary skeptic James Randi has devoted his life to debunking frauds and investigating paranormal and pseudoscientific claims. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Good morning.
0
1000
2000
Dzień dobry.
00:18
Happy to see so many fine folks out here
1
3000
3000
Cieszę się, że mamy
tak świetną publiczność
tak świetną publiczność
00:21
and so many smiling faces.
2
6000
2000
i tyle uśmiechniętych twarzy.
00:24
I have a very peculiar
3
9000
2000
Mam dosyć niecodzienne kwalifikacje,
00:26
background, attitude and approach
4
11000
2000
stosunek i podejście do realnego świata,
00:28
to the real world
5
13000
2000
00:30
because I am a conjurer.
6
15000
2000
ponieważ jestem sztukmistrzem.
00:32
Now, I prefer that term over magician,
7
17000
3000
Wolę takie określenie niż "czarodziej",
00:35
because if I were a magician, that would mean
8
20000
2000
bo jako czarodziej
00:37
that I use spells and incantations
9
22000
2000
musiałbym używać zaklęć, czarów
00:39
and weird gestures
10
24000
3000
i dziwacznych gestów,
00:42
in order to accomplish real magic.
11
27000
3000
żeby naprawdę coś wyczarować.
00:45
No, I don't do that; I'm a conjurer,
12
30000
2000
Nie robię tego. Jestem sztukmistrzem,
00:47
who is someone who pretends to be
13
32000
3000
czyli kimś, kto udaje
prawdziwego czarodzieja.
prawdziwego czarodzieja.
00:50
a real magician. (Laughter)
14
35000
3000
00:53
Now, how do we go about that sort of thing?
15
38000
3000
Jak się to robi?
00:56
We depend on the fact
16
41000
2000
Zakładamy, że publiczność, taka jak wy,
00:58
that audiences, such as yourselves,
17
43000
2000
01:00
will make assumptions.
18
45000
2000
będzie robić założenia.
01:02
For example, when I walked up here
19
47000
2000
Na przykład kiedy tu wszedłem,
01:04
and I took the microphone from the stand
20
49000
2000
zdjąłem mikrofon
01:06
and switched it on,
21
51000
2000
i włączyłem go,
01:08
you assumed this was a microphone, which it is not.
22
53000
2000
założyliście, że to mikrofon. Wcale nie!
01:10
(Laughter)
23
55000
2000
(Śmiech)
01:12
As a matter of fact, this is something
24
57000
2000
Tak naprawdę mam tu coś,
01:14
that about half of you, more than half of you will not be familiar with.
25
59000
3000
czego połowa z was pewnie nie zna.
01:17
It's a beard trimmer, you see?
26
62000
3000
To trymer do brody.
01:20
And it makes a very bad microphone;
27
65000
2000
I marny z niego mikrofon.
01:22
I've tried it many times. (Laughter)
28
67000
2000
Próbowałem już wiele razy.
01:24
The other assumption that you made --
29
69000
2000
Oto wasze kolejne założenie.
01:26
and this little lesson is to show you
30
71000
2000
Chcę tutaj udowodnić,
01:28
that you will make assumptions.
31
73000
2000
że będziecie robić założenia.
01:30
Not only that you can, but that you will
32
75000
2000
Nie "możecie" tylko "będziecie",
01:32
when they are properly suggested to you.
33
77000
2000
jeśli je sprytnie zasugerować.
01:34
You believe I'm looking at you.
34
79000
2000
Zdaje się wam, że na was patrzę.
01:36
Wrong. I'm not looking at you. I can't see you.
35
81000
3000
Błąd. Nie patrzę. Nie widzę was wcale.
01:39
I know you're out there, they told me backstage, it's a full house and such.
36
84000
3000
Wiem, że jesteście,
bo słyszałem, że mamy pełną salę.
bo słyszałem, że mamy pełną salę.
01:42
I know you're there because I can hear you,
37
87000
2000
Wiem, bo was słyszę,
01:44
but I can't see you because I normally wear glasses.
38
89000
3000
ale nic nie widzę,
bo zwykle noszę okulary,
bo zwykle noszę okulary,
01:47
These are not glasses, these are empty frames. (Laughter)
39
92000
2000
a to tylko puste oprawki.
01:49
Quite empty frames.
40
94000
2000
Całkiem puste.
01:51
Now why would a grown man appear before you
41
96000
3000
Po co dorosły człowiek staje przed ludźmi
01:54
wearing empty frames on his face?
42
99000
2000
w pustych oprawkach?
01:56
To fool you, ladies and gentlemen,
43
101000
2000
Żeby was oszukać, drodzy państwo!
01:58
to deceive you, to show that you, too,
44
103000
3000
Oszukać i unaocznić,
02:01
can make assumptions.
45
106000
2000
że wy też robicie założenia.
02:03
Don't you ever forget that.
46
108000
2000
Pamiętajcie o tym.
02:05
Now, I have to do something -- first of all, switch to real glasses
47
110000
2000
Teraz muszę włożyć prawdziwe okulary,
02:07
so I can actually see you,
48
112000
2000
żeby was wreszcie zobaczyć.
02:09
which would probably be a convenience. I don't know.
49
114000
3000
Pewnie tak będzie lepiej, sam nie wiem...
02:12
I haven't had a good look. Well, it's not that great a convenience.
50
117000
2000
Tak jest niewiele lepiej.
02:14
(Laughter)
51
119000
2000
(Śmiech)
02:16
I have to do something now, which seems
52
121000
2000
Teraz muszę zrobić coś
02:18
a little bit strange for a magician.
53
123000
2000
raczej dziwnego, jak na magika.
02:20
But I'm going to take some medication.
54
125000
2000
Zażyję pewne lekarstwo.
02:22
This is a full bottle of
55
127000
2000
To jest pełna fiolka "Calms Forte".
02:24
Calms Forte.
56
129000
2000
02:26
I'll explain that in just a moment.
57
131000
2000
Już wyjaśniam.
02:28
Ignore the instructions,
58
133000
2000
Ulotkę zignorujemy.
02:30
that's what the government has to put in there
59
135000
2000
Rząd musi je tam wsadzać,
02:32
to confuse you, I'm sure.
60
137000
3000
pewnie żeby nas zmylić.
02:35
I will take enough of these. Mm.
61
140000
2000
Wezmę pełną garść.
02:38
Indeed, the whole container.
62
143000
2000
Co tam, wezmę całą fiolkę.
02:47
Thirty-two tablets of Calms Forte.
63
152000
3000
32 tabletki Calms Forte.
02:50
Now that I've done that -- I'll explain it in a moment --
64
155000
3000
Za chwilę wszystko wyjaśnię,
02:53
I must tell you that
65
158000
2000
ale teraz muszę wam powiedzieć,
02:55
I am an actor.
66
160000
2000
że jestem aktorem.
02:57
I'm an actor who plays a specific part.
67
162000
3000
Aktorem szczególnym.
03:00
I play the part of a magician,
68
165000
2000
Gram rolę magika.
03:02
a wizard, if you will, a real wizard.
69
167000
3000
Powiedzmy, że prawdziwego czarodzieja.
03:05
If someone were to appear on this stage in front of me
70
170000
3000
Gdyby ktoś zjawił się na tej scenie
03:08
and actually claim to be
71
173000
2000
i dowodził, że jest
03:10
an ancient prince of Denmark named Hamlet,
72
175000
3000
księciem Danii o imieniu Hamlet,
03:13
you would be insulted
73
178000
2000
uznalibyście, że was obraża.
03:15
and rightly so.
74
180000
2000
I słusznie.
03:17
Why would a man assume that you would believe
75
182000
2000
Kto by zakładał, że uwierzycie
03:19
something bizarre like this?
76
184000
2000
w coś tak dziwacznego?
03:21
But there exists out there
77
186000
2000
A jednak istnieje bardzo duża grupa ludzi,
03:23
a very large population
78
188000
3000
03:26
of people who will tell you
79
191000
2000
którzy twierdzą, że mają
03:28
that they have psychic, magical powers
80
193000
2000
nadprzyrodzone, magiczne moce,
03:30
that they can predict the future,
81
195000
2000
potrafią przewidywać przyszłość
03:32
that they can make contact with the deceased.
82
197000
2000
i kontaktować się ze zmarłymi.
03:34
Oh, they also say
83
199000
2000
Na dodatek będą wciskać astrologię
03:36
they will sell you astrology
84
201000
2000
03:38
or other fortunetelling methods.
85
203000
2000
i inne metody przepowiadania przyszłości.
03:40
Oh, they gladly sell you that, yes.
86
205000
2000
Sprzedadzą to bardzo chętnie.
03:42
And they also say
87
207000
2000
Powiedzą jeszcze,
03:44
that they can give you perpetual motion machines
88
209000
2000
że mają na zbyciu perpetuum mobile
03:46
and free energy systems.
89
211000
2000
i systemy darmowej energii.
03:48
They claim to be psychics,
90
213000
2000
Podają się za wróżbiarzy,
03:50
or sensitives, whatever they can.
91
215000
2000
albo "jasnowidzów", co który wymyśli.
03:52
But the one thing that has made a big comeback
92
217000
3000
Ostatnio z wielkim hukiem wróciła moda
03:55
just recently
93
220000
2000
03:57
is this business of
94
222000
2000
na rozmawianie ze zmarłymi.
03:59
speaking with the dead.
95
224000
2000
04:02
Now, to my innocent mind,
96
227000
2000
W swojej niewinności sądziłem
04:04
dead implies
97
229000
3000
że "zmarły" oznacza
04:07
incapable of communicating. (Laughter)
98
232000
3000
"niezdolny do rozmów".
04:10
You might agree with me on that.
99
235000
2000
Być może zgodzicie się ze mną.
04:12
But these people, they tend to tell you that
100
237000
3000
Niemniej ci ludzie wmawiają nam,
04:15
not only can they communicate with the dead --
101
240000
2000
że porozumiewają się ze zmarłymi...
04:17
"Hi, there" --
102
242000
2000
Jak się masz!
04:19
but they can hear the dead as well,
103
244000
2000
Ale także ich słyszą
04:21
and they can relay this information back to the living.
104
246000
3000
i mogą przekazać informacje żyjącym.
04:24
I wonder if that's true.
105
249000
2000
Ciekawe, czy to prawda.
04:26
I don't think so, because
106
251000
2000
Nie sądzę, bo ci ludzie posługują się
04:28
this subculture of people
107
253000
2000
04:30
use exactly the same gimmicks that we magicians do,
108
255000
3000
identycznymi sztuczkami jak my, magicy.
04:33
exactly the same --
109
258000
2000
Identycznymi.
04:35
the same physical methods, the same psychological methods --
110
260000
3000
Te samy metody
materialne i psychologiczne.
materialne i psychologiczne.
04:38
and they effectively and profoundly
111
263000
3000
Mimo to skutecznie i do głębi
04:41
deceive millions of people around the earth,
112
266000
2000
oszukują miliony ludzi na świecie
04:43
to their detriment.
113
268000
2000
na ich szkodę.
04:45
They deceive these people,
114
270000
2000
Oszukują ludzi.
04:47
costs them a lot of money,
115
272000
2000
Kosztują ich mnóstwo pieniędzy,
04:49
cost them a lot of emotional anguish.
116
274000
2000
cierpień emocjonalnych.
04:51
Billions of dollars are spent
117
276000
2000
Miliardy dolarów przepadają każdego roku
04:53
every year, all over the globe,
118
278000
3000
04:56
on these charlatans.
119
281000
2000
na rzecz tych szarlatanów.
04:58
Now, I have two questions
120
283000
2000
Zatem mam dwa pytania,
05:00
I would like to ask these people
121
285000
2000
które chciałbym im postawić,
05:02
if I had the opportunity to do so.
122
287000
2000
gdybym miał okazję.
05:04
First question: If I want to ask them to call up --
123
289000
3000
Po pierwsze poprosiłbym, żeby zadzwonili,
05:07
because they do hear them through the ear.
124
292000
2000
bo przecież słyszą duchy tak, przez ucho,
05:09
They listen to the spirits like this --
125
294000
2000
05:11
I'm going to ask you to call up the ghost of my grandmother
126
296000
3000
żeby zadzwonili do ducha mojej babci,
05:14
because, when she died, she had the family will,
127
299000
2000
bo przed śmiercią ukryła testament,
05:16
and she secreted it someplace. We don't know where it is,
128
301000
2000
nie wiadomo gdzie.
05:18
so we ask Granny, "Where is the will, Granny?"
129
303000
3000
Pytamy babcię: "Gdzie jest testament?".
05:21
What does Granny say? She says, "I'm in heaven and it's wonderful.
130
306000
3000
A co babcia na to?
"Jestem w niebie, jest cudownie.
"Jestem w niebie, jest cudownie.
05:24
I'm here with all my old friends, my deceased friends,
131
309000
2000
Są ze mną zmarli przyjaciele i krewni,
05:26
and my family
132
311000
2000
05:28
and all the puppy dogs and the kittens that I used to have when I was a little girl.
133
313000
3000
i wszystkie szczenięta i kocięta,
które miałam w dzieciństwie.
które miałam w dzieciństwie.
05:31
And I love you, and I'll always be with you.
134
316000
3000
Kocham was i zawsze z wami będę.
05:34
Good bye."
135
319000
2000
Do widzenia".
05:36
And she didn't answer the damn question!
136
321000
2000
Cholera, a moje pytanie?
05:38
Where is the will?
137
323000
2000
Gdzie jest testament?
05:40
Now, she could easily have said,
138
325000
2000
A przecież mogła bez trudu powiedzieć
05:42
"Oh, it's in the library on the second shelf, behind the encyclopedia,"
139
327000
2000
"W bibliotece, na półce, za encyklopedią".
05:44
but she doesn't say that. No, she doesn't.
140
329000
3000
Ale nie, nic z tego.
05:47
She doesn't bring any useful information to us.
141
332000
3000
Nie powiedziała nic użytecznego.
05:50
We paid a lot of money for that information,
142
335000
2000
Słono zapłaciliśmy za te informacje,
05:52
be we didn't get it.
143
337000
2000
a odeszliśmy z kwitkiem.
05:54
The second question that I'd like to ask, rather simple:
144
339000
3000
Drugie pytanie, dość proste.
05:57
Suppose I ask them to contact
145
342000
2000
Powiedzmy na przykład,
05:59
the spirit of my deceased father-in-law, as an example.
146
344000
3000
że chcę skontaktować się z duchem teścia.
06:02
Why do they insist on saying --
147
347000
2000
Czemu duchy z takim uporem mówią,
06:04
remember, they speak into this ear --
148
349000
2000
prosto do ich ucha:
06:06
why do they say, "My name starts with J or M?"
149
351000
4000
"Moje imię zaczyna się na J albo M"?
06:11
Is this a hunting game?
150
356000
2000
Czy to jakaś ciuciubabka?
06:13
Hunting and fishing? What is it?
151
358000
2000
Szukanie po omacku?
06:15
Is it 20 questions? No, it's more like 120 questions.
152
360000
3000
Gra w 20 pytań? Raczej 120!
06:18
But it is a cruel, vicious,
153
363000
3000
To okrutne, złośliwe,
06:22
absolutely conscienceless --
154
367000
3000
pozbawione sumienia...
06:25
I'll be all right, keep your seats (Laughter) --
155
370000
3000
Nie bójcie się, nic mi nie będzie.
06:28
game that these people play.
156
373000
2000
Okrutne gierki tych ludzi.
06:30
And they take advantage of the innocent, the naive,
157
375000
3000
Wykorzystują niewinnych, naiwnych,
06:33
the grieving, the needy people out there.
158
378000
3000
pogrążonych w żałobie i potrzebujących.
06:36
Now, this is a process
159
381000
2000
Tę metodę nazywamy "zimnym odczytem".
06:38
that is called cold reading.
160
383000
3000
06:42
There's one fellow out there,
161
387000
2000
Jest pewien facet,
06:45
Van Praagh is his name, James Van Praagh.
162
390000
2000
nazywa się James Van Praagh.
06:47
He's one of the big practitioners of this sort of thing.
163
392000
2000
Jeden z największych praktyków.
06:49
John Edward, Sylvia Browne
164
394000
3000
John Edward, Sylvia Browne
06:52
and Rosemary Altea, they are other operators.
165
397000
3000
i Rosemary Altea, to kolejni cwaniacy.
06:55
There are hundreds of them all over the earth, but in this country,
166
400000
3000
Są ich setki, ale tutaj
06:58
James Van Praagh is very big.
167
403000
2000
James Van Praagh ma renomę.
07:00
And what does he do? He likes to tell you
168
405000
2000
Co takiego robi?
Ano lubi mówić, jak się zmarłym zmarło,
07:02
how the deceased got deceased,
169
407000
2000
07:04
the people he's talking to through his ear, you see?
170
409000
3000
tym, którzy mu szepczą do ucha.
07:07
So what he says is, very often, is like this: he says,
171
412000
3000
Często więc mówi coś takiego:
07:10
"He tells me, he tells me, before he passed,
172
415000
3000
"Przed śmiercią...
07:14
that he had trouble breathing."
173
419000
2000
...miał kłopoty z oddychaniem".
07:16
Folks, that's what dying is all about!
174
421000
2000
Przecież na tym polega umieranie!
07:18
(Laughter)
175
423000
2000
(Śmiech)
07:20
You stop breathing, and then you're dead.
176
425000
2000
Przestajesz oddychać i nie żyjesz.
07:22
It's that simple.
177
427000
2000
Po prostu.
07:24
And that's the kind of information they're going to bring back to you?
178
429000
3000
I takie nowiny zmarli
chcą nam przekazywać?
chcą nam przekazywać?
07:27
I don't think so.
179
432000
2000
Wątpię.
07:29
Now, these people will make guesses, they'll say things like,
180
434000
2000
Oni zgadują, na przykład:
07:31
"Why am I getting electricity?
181
436000
2000
"Dlaczego wyczuwam elektryczność?
07:33
He's saying to me, 'Electricity.'
182
438000
3000
Mówi mi: "Elektryczność".
07:36
Was he an electrician?" "No."
183
441000
2000
Był za życia elektrykiem?". Nie.
07:38
"Did he ever have an electric razor?" "No."
184
443000
2000
"Miał golarkę elektryczną?". Nie.
07:40
It was a game of hunting questions like this.
185
445000
2000
Tylko pytają na chybił trafił.
07:42
This is what they go through.
186
447000
2000
Tak właśnie działają.
07:44
Now, folks often ask us
187
449000
2000
Często słyszę pytanie
07:46
at the James Randi Educational Foundation,
188
451000
2000
w mojej fundacji
James Randi Educational Foundation:
James Randi Educational Foundation:
07:48
they call me, they say, "Why are you so concerned about this, Mr. Randi?
189
453000
3000
"Czemu pan się tak tym przejmuje?
07:51
Isn't it just a lot of fun?"
190
456000
2000
Przecież to tylko zabawa!".
07:53
No, it is not fun. It is a cruel farce.
191
458000
3000
To nie zabawa, to okrutna farsa.
07:56
Now, it may bring a certain amount of comfort,
192
461000
3000
Być może przynosi odrobinę pociechy,
07:59
but that comfort lasts
193
464000
2000
ale ta pociecha trwa może ze 20 minut.
08:01
only about 20 minutes or so.
194
466000
2000
08:03
And then the people look in the mirror, and they say,
195
468000
2000
Potem ludzie zaglądają w lustro
08:05
I just paid a lot of money for that reading.
196
470000
2000
i mówią: "Słono zapłaciłam za seans.
08:07
And what did she say to me? 'I love you!'"
197
472000
3000
I co usłyszałam? >>Kocham cię!<<".
08:10
They always say that.
198
475000
2000
Zawsze tak mówią.
08:12
They don't get any information,
199
477000
2000
Nie dostają żadnych informacji,
08:14
they don't get any value for what they spend.
200
479000
2000
żadnej wartości za wydane pieniądze.
08:16
Now, Sylvia Browne is the big operator.
201
481000
2000
Taka Sylvia Browne to dopiero spryciara.
08:18
We call her "The Talons."
202
483000
2000
Przezywamy ją "Szpony".
08:20
Sylvia Browne -- thank you --
203
485000
2000
(Śmiech) Dziękuję.
08:22
Sylvia Browne is the big operator
204
487000
3000
Sylvia Browne to w tej chwili
gruba ryba w tej branży.
08:25
in this field at this very moment.
205
490000
2000
08:27
Now, Sylvia Browne -- just to show you --
206
492000
3000
Dla przykładu, Sylvia Browne
08:30
she actually gets 700 dollars
207
495000
3000
dostaje na rękę 700 dolarów
08:33
for a 20 minute reading over the telephone,
208
498000
3000
za 20-minutowy seans przez telefon.
08:36
she doesn't even go there in person,
209
501000
2000
Nie musi się nawet spotykać z klientem.
08:38
and you have to wait up to two years because
210
503000
2000
Terminy ma nawet dwuletnie,
08:40
she's booked ahead that amount of time.
211
505000
2000
tak ma zajęty grafik.
08:42
You pay by credit card or whatever,
212
507000
2000
Płaci się kartą kredytową itp.,
08:44
and then she will call you
213
509000
2000
a ona oddzwania,
08:46
sometime in the next two years.
214
511000
2000
kiedyś tam w ciągu 2 lat.
08:48
You can tell it's her. "Hello, this is Sylvia Browne."
215
513000
2000
Można poznać po głosie.
08:50
That's her, you can tell right away.
216
515000
2000
Sylvia Browne, poznajesz od razu.
08:54
Now, Montel Williams is an intelligent man.
217
519000
3000
Z kolei Montel Williams
to inteligentny pan.
to inteligentny pan.
08:57
We all know who he is on television.
218
522000
3000
Wszyscy go znają z telewizji.
09:00
He's well educated, he's smart,
219
525000
2000
Ma wykształcenie, spryt.
09:02
he knows what Sylvia Browne is doing
220
527000
2000
Dobrze wie, co robi Sylvia Browne,
09:04
but he doesn't give a damn.
221
529000
2000
ale guzik go to obchodzi.
09:06
He just doesn't care.
222
531000
3000
Po prostu ma to gdzieś,
09:10
Because, the bottom line is, the sponsors love it,
223
535000
3000
bo sponsorzy to kochają,
09:13
and he will expose her
224
538000
2000
więc ciągle daje jej dostęp
09:15
to television publicity all the time.
225
540000
2000
do telewizyjnej reklamy.
09:17
Now, what does Sylvia Browne give you for that 700 dollars?
226
542000
3000
Co dostajemy od Sylvii Browne
za te 700 dolarów?
za te 700 dolarów?
09:20
She gives you the names of your guardian angels, that's first.
227
545000
3000
Poda imiona naszych aniołów stróżów.
09:23
Now, without that, how could we possibly function? (Laughter)
228
548000
3000
Bez nich nie dalibyśmy sobie w życiu rady.
09:26
She gives you the names of previous lives,
229
551000
3000
Podaje imiona naszych poprzednich wcieleń.
09:29
who you were in previous lives.
230
554000
2000
09:31
Duh.
231
556000
2000
Też mi coś.
09:33
It turns out that the women
232
558000
2000
Okazuje się, że wszystkie kobiety,
09:35
that she gives readings for
233
560000
2000
którym wróży,
09:37
were all Babylonian princesses, or something like that.
234
562000
3000
były babilońskimi księżniczkami.
09:40
And the men were all Grecian warriors
235
565000
2000
A mężczyźni – greckimi wojownikami
09:42
fighting with Agamemnon.
236
567000
3000
walczącymi z Agamemnonem.
Ani słowa o 14-letnim bezdomnym pucybucie,
09:45
Nothing is ever said about
237
570000
2000
09:47
a 14 year-old bootblack in the streets of London
238
572000
2000
09:49
who died of consumption.
239
574000
2000
co zmarł w Londynie na gruźlicę.
09:51
He isn't worth bringing back, obviously.
240
576000
3000
Najwyraźniej nie jest wart wzmianki.
09:54
And the strange thing -- folks, you may have noticed this too.
241
579000
3000
I co dziwne – może zwróciliście uwagę,
09:57
You see these folks on television --
242
582000
3000
oglądając ich w telewizji,
10:00
they never call anybody back from hell. (Laughter)
243
585000
3000
że nigdy nie kontaktują się
z nikim z piekła.
z nikim z piekła.
10:04
Everyone comes back from heaven, but never from hell.
244
589000
3000
Wszyscy w niebie, a w piekle nikt.
10:07
If they call back any of my friends,
245
592000
2000
Gdyby zwrócili się do moich kolegów...
10:09
they're not going to... Well, you see the story.
246
594000
2000
10:11
(Laughter)
247
596000
2000
Sami rozumiecie.
(Śmiech)
10:14
Now, Sylvia Browne is an exception,
248
599000
3000
Sylvia Browne to wyjątek
pod jednym względem.
pod jednym względem.
10:17
an exception in one way,
249
602000
2000
10:19
because the James Randi Educational Foundation, my foundation,
250
604000
3000
Otoż moja fundacja,
James Randi Educational Foundation,
James Randi Educational Foundation,
10:22
offers a one million dollar prize in negotiable bonds.
251
607000
3000
oferuje milion dolarów nagrody
w obligacjach na okaziciela.
w obligacjach na okaziciela.
10:25
Very simply won.
252
610000
2000
Dziecinnie proste zasady.
10:27
All you have to do is prove any paranormal, occult
253
612000
2000
Trzeba tylko udowodnić jakiekolwiek
10:29
or supernatural event or power of any kind
254
614000
2000
zjawisko nadprzyrodzone czy okultystyczne
10:31
under proper observing conditions.
255
616000
2000
pod stosowną obserwacją.
10:33
It's very easy, win the million dollars.
256
618000
2000
Bardzo łatwy milion dolarów.
10:35
Sylvia Browne is an exception in that
257
620000
2000
Sylvia Browne stanowi wyjątek w tym,
10:37
she's the only professional psychic
258
622000
3000
że jako jedyna zawodowa wróżka na świecie
10:40
in the whole world
259
625000
2000
10:42
that has accepted our challenge.
260
627000
3000
podjęła nasze wyzwanie.
10:45
She did this on the "Larry King Live" show on CNN
261
630000
3000
Zrobiła to podczas programu
Larry King Live w CNN,
Larry King Live w CNN,
10:48
six and a half years ago.
262
633000
3000
sześć i pół roku temu.
10:51
And we haven't heard from her since. Strange.
263
636000
3000
I do tej pory cisza. Dziwne.
10:54
She said that, first of all, that she didn't know how to contact me.
264
639000
3000
Najpierw mówiła, że nie wie,
jak się ze mną skontaktować.
jak się ze mną skontaktować.
10:57
Duh.
265
642000
2000
Też coś.
10:59
A professional psychic who speaks to dead people,
266
644000
2000
Rozmawia ze zmarłymi,
11:02
she can't reach me?
267
647000
2000
a mnie nie może znaleźć?
11:04
(Laughter)
268
649000
2000
(Śmiech)
11:06
I'm alive, you may have noticed.
269
651000
2000
Jeszcze żyję, jak chyba widać.
11:08
Well, pretty well anyway.
270
653000
2000
I to całkiem nieźle.
11:11
She couldn't reach me. Now she says she doesn't want to reach me
271
656000
3000
Teraz znowu mówi,
że nie chce mnie znaleźć,
że nie chce mnie znaleźć,
11:14
because I'm a godless person.
272
659000
3000
bo jestem bezbożnikiem.
11:17
All the more reason to take the million dollars,
273
662000
2000
Tym bardziej warto by
zabrać mi ten milion,
zabrać mi ten milion,
11:19
wouldn't you think, Sylvia?
274
664000
2000
prawda, Sylvia?
11:21
Now these people need to be stopped, seriously now.
275
666000
3000
A teraz na poważnie
– tych ludzi trzeba powstrzymać.
– tych ludzi trzeba powstrzymać.
11:24
They need to be stopped because this is a cruel farce.
276
669000
2000
Trzeba, bo to okrutna farsa.
11:26
We get people coming to the foundation all the time.
277
671000
3000
Ciągle ktoś zgłasza się do fundacji.
11:29
They're ruined financially and emotionally
278
674000
3000
Są zrujnowani finansowo i emocjonalnie,
11:32
because they've given their money and their faith
279
677000
2000
bo dali tym ludziom pieniądze i wiarę.
11:34
to these people.
280
679000
2000
11:36
Now, I popped some pills earlier.
281
681000
2000
Pamiętacie, że łyknąłem pigułki?
11:38
I have to explain that to you.
282
683000
2000
Winien jestem wyjaśnienie.
11:40
Homeopathy, let's find out what that's all about.
283
685000
3000
Homeopatia – zobaczmy, o co tu chodzi.
11:43
Hmm. You've heard of it.
284
688000
2000
Słyszeliście o tym.
11:45
It's an alternative form of healing, right?
285
690000
3000
To alternatywna forma leczenia.
11:48
Homeopathy actually consists -- and that's what this is.
286
693000
3000
Tak naprawdę homeopatia działa tak...
11:51
This is Calms Forte,
287
696000
3000
To jest Calms Forte.
11:54
32 caplets of sleeping pills! I forgot to tell you that.
288
699000
3000
Pigułki nasenne
– zapomniałem wam powiedzieć.
– zapomniałem wam powiedzieć.
11:57
I just ingested
289
702000
2000
Właśnie połknąłem
ponad sześciodniową dawkę.
ponad sześciodniową dawkę.
11:59
six and a half days worth of sleeping pills.
290
704000
3000
12:02
(Laughter)
291
707000
2000
(Śmiech)
12:04
Six and a half days, that certainly is a fatal dose.
292
709000
2000
To musi być śmiertelna dawka.
12:06
It says right on the back here,
293
711000
2000
Tak tu napisali.
12:08
"In case of overdose,
294
713000
2000
"W wypadku przedawkowania
12:10
contact your poison control center immediately,"
295
715000
2000
natychmiast skontaktuj się
z Centrum Toksykologii".
z Centrum Toksykologii".
12:12
and it gives an 800 number.
296
717000
2000
Podają bezpłatny numer.
12:14
Keep your seats -- it's going to be okay.
297
719000
2000
Spokojnie, wszystko będzie dobrze.
12:16
I don't really need it
298
721000
2000
Bez obaw, robię tę sztuczkę
12:18
because I've been doing this stunt
299
723000
2000
12:20
for audiences all over the world
300
725000
3000
dla publiczności na całym świecie
12:23
for the last eight or 10 years,
301
728000
2000
od ośmiu czy dziesięciu lat,
12:25
taking fatal doses of homeopathic sleeping pills.
302
730000
3000
zażywam śmiertelną dawkę
homeopatycznych leków nasennych.
homeopatycznych leków nasennych.
12:28
Why don't they affect me?
303
733000
2000
Czemu na mnie nie działa?
12:30
(Laughter)
304
735000
2000
(Śmiech)
12:32
(Applause)
305
737000
3000
(Brawa)
12:35
The answer may surprise you.
306
740000
2000
Odpowiedź może was zaskoczyć.
12:37
What is homeopathy?
307
742000
2000
Co to takiego homeopatia?
12:39
It's taking a medicine that really works
308
744000
2000
Bierze się skuteczne lekarstwo
12:41
and diluting it down
309
746000
2000
i rozcieńcza poza stałą Avogadra.
12:43
well beyond Avogadro's limit.
310
748000
2000
12:45
Diluting it down to the point
311
750000
2000
Rozcieńcza do momentu,
12:47
where there's none of it left. (Laughter)
312
752000
3000
kiedy już nic nie zostało.
12:50
Now folks, this is not
313
755000
2000
To nie jest, drodzy państwo,
12:52
just a metaphor I'm going to give you now, it's true.
314
757000
3000
tylko przenośnia, ale fakt.
12:55
It's exactly equivalent to taking
315
760000
2000
To tak jakbyśmy wzięli
12:57
one 325 milligram aspirin tablet,
316
762000
4000
tabletkę aspiryny o dawce 325 miligramów
13:01
throwing it into the middle of Lake Tahoe,
317
766000
3000
i wrzucili do jeziora Tahoe,
13:04
and then stirring it up, obviously with a very big stick,
318
769000
3000
a potem zamieszali kijem,
bardzo dużym oczywiście.
bardzo dużym oczywiście.
13:07
and waiting two years or so
319
772000
2000
Trzeba odczekać ze 2 lata,
13:09
until the solution is homogeneous.
320
774000
3000
aż wszystko się równomiernie rozpuści.
13:12
Then, when you get a headache,
321
777000
2000
A potem przy bólu głowy
13:14
you take a sip of this water, and -- voila! -- it is gone.
322
779000
3000
zażywamy łyk tej wody
i – voilà! – po bólu.
i – voilà! – po bólu.
13:17
(Laughter)
323
782000
2000
(Śmiech)
13:19
Now that is true. That is what homeopathy is all about.
324
784000
3000
Takie są fakty. Na tym polega homeopatia.
13:22
And another claim that they make -- you'll love this one --
325
787000
3000
A tu kolejne ich roszczenie,
spodoba wam się.
spodoba wam się.
13:25
the more dilute the medicine is, they say,
326
790000
3000
Im bardziej rozcieńczamy lek,
13:28
the more powerful it is.
327
793000
2000
tym staje się mocniejszy.
13:30
Now wait a minute, we heard about a guy in Florida.
328
795000
3000
Słyszeliśmy o tym gościu z Florydy.
13:33
The poor man, he was on homeopathic medicine.
329
798000
2000
Biedak brał leki homeopatyczne.
13:35
He died of an overdose.
330
800000
2000
Zmarł z przedawkowania,
13:37
He forgot to take his pill.
331
802000
2000
bo zapomniał wziąć pigułkę!
13:39
(Laughter)
332
804000
2000
(Śmiech)
13:41
Work on it. Work on it.
333
806000
2000
Przemyślcie to.
13:45
It's a ridiculous thing. It is absolutely ridiculous.
334
810000
3000
To kompletny idiotyzm.
13:48
I don't know what we're doing,
335
813000
2000
Nie mam pojęcia,
13:50
believing in all this nonsense over all these years.
336
815000
3000
czemu tak długo już wierzymy w te bzdury.
13:53
Now, let me tell you,
337
818000
2000
Mówię wam,
13:55
The James Randi Educational Foundation
338
820000
2000
że James Randi Educational Foundation
13:57
is waving this very big carrot,
339
822000
2000
macha tą wielką marchewką,
13:59
but I must say, the fact that nobody
340
824000
3000
ale muszę przyznać, że sam fakt,
14:02
has taken us up on this offer
341
827000
2000
że nikt się nie zgłasza,
14:04
doesn't mean that the powers don't exist.
342
829000
2000
nie dowodzi, że te siły nie istnieją.
14:06
They might, some place out there.
343
831000
3000
Może gdzieś tam istnieją.
14:09
Maybe these people are just independently wealthy.
344
834000
3000
Może tym ludziom nie potrzeba pieniędzy.
14:12
Well, with Sylvia Browne I would think so.
345
837000
2000
Sylvia Browne na pewno nie głoduje.
14:14
You know, 700 dollars for a 20 minute reading
346
839000
2000
700 dolarów
za 20-minutowy seans telefoniczny
za 20-minutowy seans telefoniczny
14:16
over the telephone --
347
841000
2000
14:18
that's more than lawyers make!
348
843000
2000
to więcej niż zarabia prawnik.
14:21
I mean that's a fabulous amount of money.
349
846000
2000
To bajeczna suma.
14:23
These people don't need the million dollars perhaps,
350
848000
3000
Być może nie potrzebują mojego miliona,
14:26
but wouldn't you think they'd like to take it
351
851000
2000
ale wydaje się, że powinni chcieć,
14:28
just to make me look silly?
352
853000
2000
choćby po to, żebym wyszedł na durnia,
14:30
Just to get rid of this godless person out there
353
855000
3000
żeby pozbyć się tego bezbożnika,
14:33
that Sylvia Browne talks about all the time?
354
858000
3000
o którym ciągle mówi Sylvia Browne.
14:36
I think that something needs to be done about this.
355
861000
2000
Myślę, że trzeba z tym coś zrobić.
14:38
We really would love to have suggestions from you folks
356
863000
3000
Z przyjemnością przyjmiemy
wszelkie wasze sugestie,
wszelkie wasze sugestie,
14:41
on how to contact federal, state
357
866000
3000
w jaki sposób wpłynąć
14:44
and local authorities
358
869000
2000
na federalne i lokalne władze,
14:46
to get them to do something.
359
871000
2000
żeby coś z tym zrobiono.
14:48
If you find out -- now I understand.
360
873000
3000
Ja oczywiście rozumiem,
14:51
We've seen people, even today, speaking to us
361
876000
2000
że słyszy się, nawet dzisiaj,
14:53
about AIDS epidemics
362
878000
2000
o epidemii AIDS,
14:55
and starving kids around the world
363
880000
2000
głodujących dzieciach
14:57
and impure water supplies that people have to suffer with.
364
882000
3000
i ludziach pozbawionych
wody zdatnej do picia.
wody zdatnej do picia.
15:00
Those are very important,
365
885000
2000
To ważne sprawy,
15:02
critically important to us.
366
887000
2000
niezwykle dla nas ważne.
15:04
And we must do something about those problems.
367
889000
3000
I musimy z nimi coś zrobić.
15:07
But at the same time,
368
892000
2000
Niemniej jednak...
15:09
as Arthur C. Clarke said,
369
894000
2000
Arthur C. Clarke powiedział:
15:11
The rotting of the human mind,
370
896000
2000
"Umysł ludzki gnije".
15:13
the business of believing in the paranormal and the occult
371
898000
2000
Wiara w zjawiska nadprzyrodzone, okultyzm
15:15
and the supernatural --
372
900000
2000
15:17
all of this total nonsense,
373
902000
2000
i podobne bzdury,
15:19
this medieval thinking --
374
904000
2000
takie średniowieczne wierzenia...
15:21
I think something should be done about that,
375
906000
2000
Uważam, że trzeba z tym coś zrobić,
15:23
and it all lies in education.
376
908000
2000
a wszystko zależy od edukacji.
15:25
Largely, it's the media
377
910000
2000
W dużej mierze to media
15:27
who are to blame for this sort of thing.
378
912000
2000
należy winić za ten stan rzeczy.
15:29
They shamelessly promote
379
914000
2000
Bezwstydnie promują takie bzdury,
15:31
all kinds of nonsense of this sort
380
916000
2000
15:33
because it pleases the sponsors.
381
918000
3000
bo podobają się sponsorom.
15:37
It's the bottom line, the dollar line.
382
922000
2000
Chodzi o zyski, dolary.
15:39
That's what they're looking at.
383
924000
2000
Tylko tego szukają.
15:41
We really must do something about this.
384
926000
2000
Naprawdę musimy coś zaradzić.
15:43
I'm willing to take your suggestions,
385
928000
2000
Chętnie posłucham waszych sugestii
15:45
and I'm willing to have you
386
930000
2000
i z chęcią zapraszam was
15:47
tune in to our webpage.
387
932000
3000
na naszą stronę internetową:
15:50
It's www.randi.org.
388
935000
3000
www.randi.org.
15:53
Go in there and look at the archives,
389
938000
2000
Poszperajcie w archiwach,
15:55
and you will begin to understand much more
390
940000
2000
a zrozumiecie dużo lepiej
15:57
of what I've been talking about today.
391
942000
2000
to, o czym dziś mówiłem.
15:59
You will see the records that we have.
392
944000
2000
Zobaczycie dane.
16:01
There's nothing like sitting in that library
393
946000
2000
Nie ma to jak siedzieć w bibliotece
16:03
and having a family appear there
394
948000
2000
i znaleźć rodzinę,
16:05
and say that Mum gave away all the family fortune.
395
950000
3000
której mama strwoniła rodzinną fortunę,
16:08
She cashed in the CDs,
396
953000
2000
spieniężyła lokaty,
16:10
she gave away the stocks and the certificates.
397
955000
3000
oddała akcje z certyfikatami.
16:13
That's really sad to hear,
398
958000
2000
Aż przykro słuchać,
16:15
and it hasn't helped them one bit,
399
960000
3000
a nie pomogło ani na jotę,
16:18
hasn't solved any of their problems.
400
963000
2000
niczego nie rozwiązało.
16:20
Yes, there could be a rotting of the American mind,
401
965000
2000
Umysły Amerykanów chyba zgniją,
16:22
and of the minds all the way around the earth,
402
967000
3000
podobnie jak umysły na całym świecie
16:25
if we don't start to think sensibly about these things.
403
970000
3000
jeśli nie podejdziemy do tego racjonalnie.
16:29
Now, we've offered this carrot,
404
974000
2000
Zaoferowaliśmy marchewkę,
16:31
as I say, we've dangled the carrot.
405
976000
2000
machamy im nią przed nosem.
16:33
We're waiting for the psychics to come forth and snap at it.
406
978000
2000
Czekamy, aż wróżbici przyjdą ją chapnąć.
16:35
Oh, we get lots of them,
407
980000
2000
Oczywiście, jest ich wielu.
16:37
hundreds of them every year come by.
408
982000
2000
Co roku przychodzą setki.
16:39
These are dowsers and people
409
984000
2000
Przychodzą różdżkarze i tacy,
16:41
who think that they can talk to the dead as well,
410
986000
2000
którym zdaje się,
że rozmawiają ze zmarłymi,
że rozmawiają ze zmarłymi,
16:43
but they're amateurs; they don't know how to evaluate
411
988000
2000
ale to amatorzy, nie potrafią ocenić
16:45
their own so-called powers.
412
990000
3000
swoich tak zwanych "mocy".
16:48
The professionals never come near us,
413
993000
2000
Zawodowcy nie przychodzą nigdy,
16:50
except in that case of Sylvia Browne
414
995000
2000
poza przypadkiem Sylvii Browne,
16:52
that I told you about a moment ago.
415
997000
2000
o którym wspomniałem.
16:55
She did accept and then backed away.
416
1000000
3000
Przyjęła wyzwanie, a potem się wycofała.
16:58
Ladies and gentlemen,
417
1003000
3000
Szanowni państwo,
17:01
I'm James Randi,
418
1006000
3000
nazywam się James Randi
17:04
and I'm waiting.
419
1009000
3000
i czekam.
17:07
Thank you.
420
1012000
2000
Dziękuję.
17:09
(Applause)
421
1014000
3000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
James Randi - Skeptic and conjurorLegendary skeptic James Randi has devoted his life to debunking frauds and investigating paranormal and pseudoscientific claims.
Why you should listen
James Randi has an international reputation as a magician and escape artist, but he is perhaps best known as the world's most tireless investigator and demystifier of paranormal and pseudoscientific claims.
Randi has pursued "psychic" spoonbenders, exposed the dirty tricks of faith healers, investigated homeopathic water "with a memory," and generally been a thorn in the sides of those who try to pull the wool over the public's eyes in the name of the supernatural. He has received numerous awards and recognitions, including a MacArthur "genius" grant in 1986. He's the author of numerous books, including The Truth About Uri Geller, The Faith Healers, Flim-Flam!, and An Encyclopedia of Claims, Frauds, and Hoaxes of the Occult and Supernatural.
In 1996, the James Randi Education Foundation was established to further Randi's work. Randi's long-standing challenge to psychics now stands as a $1,000,000 prize administered by the Foundation. It remains unclaimed.
James Randi | Speaker | TED.com