TED2011
JR: My wish: Use art to turn the world inside out
Dëshira e JR për Çmimin TED: Përdor artin për ta transformuar botën
Filmed:
Readability: 3.2
3,222,478 views
JR, një artist rruge gjysëm-anonim francez, përdor aparatin e tij për t’i treguar botës fytyrën e saj të vërtetë, duke vendosur fotografi të fytyrave të njerëzve nëpër piktura masive. Në TED2011, ai shprehi dëshirën e guximshme të tij për Çmimin TED: të përdorim artin për ta transformuar botën. Mësoni më shumë për punën e tij dhe se si ju mund të bëheni pjesë e projektit insideoutproject.net.
JR - Street artist
With a camera, a dedicated wheatpasting crew and the help of whole villages and favelas, 2011 TED Prize winner JR shows the world its true face. Full bio
With a camera, a dedicated wheatpasting crew and the help of whole villages and favelas, 2011 TED Prize winner JR shows the world its true face. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Two weeks ago I was in my studio in Paris,
0
0
3000
Dy javë më parë isha në studion time në Paris,
00:18
and the phone rang and I heard,
1
3000
2000
ra telefoni dhe njëra më tha,
00:20
"Hey, JR,
2
5000
2000
"Hej, JR,
00:22
you won the TED Prize 2011.
3
7000
2000
ke fituar çmimin TED 2011.
00:24
You have to make a wish to save the world."
4
9000
3000
Duhet të bësh një dëshirë për të shpëtuar botën."
00:27
I was lost.
5
12000
2000
U hutova.
00:29
I mean, I can't save the world. Nobody can.
6
14000
3000
Unë nuk mund ta shpëtoj botën, askush nuk mundet.
00:32
The world is fucked up.
7
17000
2000
Bota është e prishur fare.
00:34
Come on, you have dictators ruling the world,
8
19000
2000
Kemi diktatorë që udhëheqin botën,
00:36
population is growing by millions,
9
21000
2000
popullata tek rritet me miliona,
00:38
there's no more fish in the sea,
10
23000
2000
nuk ka më peshq në det,
00:40
the North Pole is melting
11
25000
2000
Poli i Veriut po shkrihet,
00:42
and as the last TED Prize winner said,
12
27000
2000
dhe siç ka thënë fituesi i fundit i Çmimit TED,
00:44
we're all becoming fat.
13
29000
2000
të gjithë jemi duke u shëndoshur.
00:46
(Laughter)
14
31000
2000
(Të qeshura)
00:48
Except maybe French people.
15
33000
2000
Përveç ndoshta francezëve.
00:50
Whatever.
16
35000
2000
Sidoqoftë.
00:52
So I called back
17
37000
2000
Kështu i telefonova prape
00:54
and I told her,
18
39000
2000
dhe i thashë:
00:56
"Look, Amy,
19
41000
2000
"Shiko, Amy,
00:58
tell the TED guys I just won't show up.
20
43000
2000
thuaju atyre në TED që nuk do të vij.
01:00
I can't do anything to save the world."
21
45000
2000
Unë nuk mund të bëj asgjë për të shpëtuar botën."
01:02
She said, "Hey, JR,
22
47000
2000
Ajo tha, "Hej, JR,
01:04
your wish is not to save the world, but to change the world."
23
49000
3000
dëshira jote nuk është për të shpëtuar botën, por për të ndryshuar botën."
01:07
"Oh, all right."
24
52000
2000
"Oh, në rregull."
01:09
(Laughter)
25
54000
2000
(Të qeshura)
01:11
"That's cool."
26
56000
2000
"Kjo është interesante."
01:13
I mean, technology, politics, business
27
58000
3000
Teknologjia, politika, biznesi
01:16
do change the world --
28
61000
2000
në fakt ndryshojnë botën --
01:18
not always in a good way, but they do.
29
63000
2000
jo gjithmonë në mënyrë të mirë, por e bëjnë.
01:20
What about art?
30
65000
2000
Por arti?
01:22
Could art change the world?
31
67000
3000
A mundet arti të ndryshojë botën?
01:26
I started when I was 15 years old.
32
71000
2000
Kam filluar kur isha 15 vjeç.
01:28
And at that time, I was not thinking about changing the world.
33
73000
3000
Dhe në atë kohë, nuk mendoja për të ndryshuar botën.
01:31
I was doing graffiti --
34
76000
2000
Bëja vizatime ne fasada --
01:33
writing my name everywhere,
35
78000
2000
shkruaja emrin tim kudo,
01:35
using the city as a canvas.
36
80000
3000
duke përdorur qytetin si një kanavacë.
01:39
I was going in the tunnels of Paris,
37
84000
2000
Shkoja me shokë nëper tunelet e Parisit,
01:41
on the rooftops with my friends.
38
86000
3000
nëpër cati.
01:44
Each trip was an excursion,
39
89000
2000
Çdo udhëtim ishte një ekspeditë,
01:46
was an adventure.
40
91000
2000
ishte një aventurë.
01:48
It was like leaving our mark on society,
41
93000
2000
Ishte sikur të linim shenjën tonë në shoqëri,
01:50
to say, "I was here," on the top of a building.
42
95000
3000
për të thënë, "unë kam qenë këtu," në maje të një ndërtese.
01:54
So when I found a cheap camera on the subway,
43
99000
3000
Dhe kur gjeta një aparat të lirë në metro,
01:57
I started documenting those adventures with my friends
44
102000
4000
fillova t’i dokumentoja aventurat me shokët e mi
02:01
and gave them back as photocopies --
45
106000
3000
ndërsa atyre u jepja fotokopjet --
02:04
really small photos just that size.
46
109000
3000
foto me të vërtetë të vogla sa kjo madhësi.
02:12
That's how, at 17 years old,
47
117000
2000
Dhe kështu kur isha 17 vjeç,
02:14
I started pasting them.
48
119000
2000
fillova t’i ngjisja ato.
02:16
And I did my first "expo de rue,"
49
121000
2000
Dhe kështu bëra ekspozitën time të parë,
02:18
which means sidewalk gallery.
50
123000
2000
galeri në trotuar.
02:20
And I framed it with color
51
125000
3000
Dhe i vura një kornizë me ngjyrë
02:23
so you would not confuse it with advertising.
52
128000
3000
në mënyrë që të mos ngatërrohej me reklama.
02:28
I mean, the city's the best gallery I could imagine.
53
133000
3000
Dua të them, galeria më e bukur e qytetit që mund të imagjinoja.
02:31
I would never have to make a book and then present it to a gallery
54
136000
3000
Kurrë nuk do të më duhej të bëja një libër dhe pastaj ta prezentoja në galeri
02:34
and let them decide
55
139000
2000
dhe të lija të tjerët të vendosnin
02:36
if my work was nice enough to show it to people.
56
141000
2000
se a ia vlente puna ime të shfaqej para publikut.
02:38
I would control it directly with the public
57
143000
3000
Unë mund ta kontrolloja vetë
02:41
in the streets.
58
146000
3000
publikun në rrugë.
02:44
So that's Paris.
59
149000
2000
Ky është Parisi.
02:46
I would change --
60
151000
2000
Unë ndryshoja --
02:48
depending on the places I would go --
61
153000
2000
varësisht nga vendet ku shkoja --
02:50
the title of the exhibition.
62
155000
2000
titullin e ekspozitës.
02:52
That's on the Champs-Elysees.
63
157000
2000
Kjo është në Champs-Elysees.
02:54
I was quite proud of that one.
64
159000
2000
Isha mjaft krenar për të.
02:56
Because I was just 18
65
161000
2000
Sepse isha vetëm 18 vjeç
02:58
and I was just up there on the top of the Champs-Elysees.
66
163000
2000
dhe isha në majë të Champs-Elysees.
03:00
Then when the photo left,
67
165000
2000
Dhe kur fotoja nuk ishte më,
03:02
the frame was still there.
68
167000
2000
mbeti vetëm korniza.
03:04
(Laughter)
69
169000
2000
(Të qeshura)
03:06
November 2005:
70
171000
2000
Nëntor 2005:
03:08
the streets are burning.
71
173000
2000
rrugët ishin në flakë.
03:10
A large wave of riots
72
175000
2000
Një valë e madhe e trazirave
03:12
had broken into the first projects of Paris.
73
177000
3000
kishte shpërthyer në zonat e varfëra në Paris.
03:16
Everyone was glued to the TV,
74
181000
2000
Të gjithë ishin ngjitur pas TV-së,
03:18
watching disturbing, frightening images
75
183000
4000
duke shikuar pamje shqetësuese
03:22
taken from the edge of the neighborhood.
76
187000
3000
dhe të frikshme të lagjes.
03:26
I mean, these kids, without control,
77
191000
3000
Këta fëmijë, pa kontroll,
03:29
throwing Molotov cocktails,
78
194000
2000
hidhnin bomba Molotov,
03:31
attacking the cops and the firemen,
79
196000
2000
sulmonin policët dhe zjarrfikësit,
03:33
looting everything they could in the shops.
80
198000
2000
grabitnin çdo gjë që gjenin nëpër dyqane.
03:35
These were criminals, thugs, dangerous,
81
200000
3000
Këta ishin kriminelë, kriminelë të rrezikshme
03:38
destroying their own environment.
82
203000
3000
që po sulmonin vetë ambientin e tyre.
03:41
And then I saw it -- could it be possible? --
83
206000
3000
Dhe pastaj e pashë -- a ishte e mundur? --
03:44
my photo on a wall
84
209000
3000
fotoja ime e shpalosur mbi një mur
03:47
revealed by a burning car --
85
212000
3000
nga një makinë që po digjej --
03:50
a pasting I'd done a year earlier --
86
215000
2000
e kisha vendosur para një viti --
03:52
an illegal one -- still there.
87
217000
3000
ilegalisht – dhe akoma ishte aty.
03:55
I mean, these were the faces of my friends.
88
220000
2000
Këto ishin fytyrat e miqve të mi.
03:57
I know those guys.
89
222000
2000
Unë i njihja ata.
03:59
All of them are not angels,
90
224000
2000
Nuk janë të gjithë engjëj,
04:01
but they're not monsters either.
91
226000
3000
por nuk janë as monstrumë.
04:05
So it was kind of weird to see
92
230000
2000
Dhe ishte disi e çuditshme të shihja
04:07
those images and those eyes stare back at me through a television.
93
232000
4000
ato pamje dhe ato sy që më shikonin nga televizioni.
04:11
So I went back there
94
236000
2000
Kështu shkova atje
04:13
with a 28 mm lens.
95
238000
3000
me aparatin me lente 28 mm.
04:16
It was the only one I had at that time.
96
241000
2000
Ishte i vetmi që kisha në atë kohë.
04:18
But with that lens,
97
243000
2000
Por me atë lente,
04:20
you have to be as close as 10 inches from the person.
98
245000
3000
duhet të jesh 25 centimetra afër personit.
04:23
So you can do it only with their trust.
99
248000
3000
Pra mund ta bësh vetëm me besimin e tyre.
04:26
So I took full portraits of people from Le Bosquet.
100
251000
4000
Mora 4 portrete nga Le Bosquet.
04:30
They were making scary faces
101
255000
2000
Ata bënin fytyra të frikshme
04:32
to play the caricature of themselves.
102
257000
3000
që të luanin karikaturën e vetvetes.
04:47
And then I pasted huge posters everywhere
103
272000
3000
Dhe pastaj unë vendosa postera të mëdhenj kudo
04:50
in the bourgeois area of Paris
104
275000
2000
në zonat borgjeze të Parisit
04:52
with the name, age, even building number
105
277000
3000
me emrat, moshat, dhe
04:55
of these guys.
106
280000
3000
adresat e tyre.
05:04
A year later,
107
289000
2000
Një vit më vonë,
05:06
the exhibition was displayed in front of the city hall of Paris.
108
291000
3000
ekspozita u shfaq para Bashkisë së Parisit.
05:09
And we go from thug images,
109
294000
3000
Dhe më pas posterët u vodhën
05:12
who've been stolen and distorted by the media,
110
297000
3000
dhe u shtrembëruan nga media,
05:15
who's now proudly taking over his own image.
111
300000
3000
që tani me krenari po merrte kontrollin e imazhit të saj.
05:18
That's where I realized
112
303000
2000
Ishte atëherë kur kuptova
05:20
the power of paper and glue.
113
305000
3000
fuqinë e letrës dhe ngjitësit.
05:30
So could art change the world?
114
315000
3000
Pra, a mund të ndryshojë arti botën?
05:33
A year later,
115
318000
2000
Një vit më vonë,
05:35
I was listening to all the noise
116
320000
2000
dëgjoja aq shumë rreth
05:37
about the Middle East conflict.
117
322000
2000
konfliktit në Lindjen e Mesme.
05:39
I mean, at that time, trust me,
118
324000
2000
Më besoni, në atë kohë,
05:41
they were only referring to the Israeli and Palestinian conflict.
119
326000
2000
ashtu i referoheshin vetëm konfliktit Izraelito-Palestinez.
05:43
So with my friend Marco,
120
328000
2000
Prandaj, me mikun tim Markon,
05:45
we decided to go there
121
330000
2000
vendosëm të shkojmë
05:47
and see who are the real Palestinians and who are the real Israelis.
122
332000
3000
dhe ta shohim se kush janë në të vërtetë Palestinezët, e kush janë Izraelitët.
05:50
Are they so different?
123
335000
2000
A janë aq të ndryshëm?
05:52
When we got there, we just went in the street,
124
337000
3000
Kur arritëm atje, thjeshtë dolëm në rrugë,
05:55
started talking with people everywhere,
125
340000
3000
filluam të flasim me njerëz gjithandej
05:58
and we realized that things were a bit different
126
343000
2000
dhe kuptuam se gjërat janë pak më ndryshe
06:00
from the rhetoric we heard in the media.
127
345000
3000
nga ajo çfarë dëgjonim në media.
06:03
So we decided to take portraits
128
348000
2000
Vendosëm të fotografojmë
06:05
of Palestinians and Israelis
129
350000
2000
Palestinezët dhe Izraelitët
06:07
doing the same jobs --
130
352000
2000
duke bërë të njejtat punë --
06:09
taxi-driver, lawyer, cooks.
131
354000
3000
shofera taksish, avokatë, kuzhinierë.
06:13
Asked them to make a face as a sign of commitment.
132
358000
3000
I lusnim ata që të bënin grimasë si shenjë përkushtimi.
06:16
Not a smile -- that really doesn't tell
133
361000
2000
Jo të buzëqeshnin -- ajo nuk tregon edhe aq
06:18
about who you are and what you feel.
134
363000
2000
se kush je ti në të vërtetë dhe se çfarë ndien.
06:20
They all accepted
135
365000
2000
Ata të gjithë pranuan
06:22
to be pasted next to the other.
136
367000
3000
që portretet e tyre të vendoseshin pranë njëri-tjetrit.
06:25
I decided to paste
137
370000
2000
Vendosa t’i ngjisim ato
06:27
in eight Israeli and Palestinian cities
138
372000
4000
në 8 qytete Izraelite dhe Palestineze,
06:31
and on both sides of the wall.
139
376000
3000
në të dy anët e mureve.
06:34
We launched the biggest illegal art exhibition ever.
140
379000
3000
Ne lansuam ekspozitën ilegale më të madhe të artit ndonjëherë.
06:37
We called the project Face 2 Face.
141
382000
3000
E quajtëm projektin “Face 2 Face” (Ballë për Ballë).
06:40
The experts said, "No way.
142
385000
3000
Ekspertët thanë: "Në asnjë mënyrë.
06:43
The people will not accept.
143
388000
3000
Njerëzit nuk do të pranojnë.
06:46
The army will shoot you, and Hamas will kidnap you."
144
391000
2000
Ushtria do ju gjuaj dhe Hamasi do ju rrembejë.”
06:48
We said, "Okay, let's try and push as far as we can."
145
393000
3000
Ne thamë, “Në rregull, le të provojmë dhe ta bëjmë këtë sa më të madhe që mundemi”
06:52
I love the way that people will ask me,
146
397000
2000
Më pëlqentë kur njerëzit pyesnin,
06:54
"How big will my photo be?"
147
399000
2000
“Sa e madhe do të jetë fotoja ime?”
06:56
"It will be as big as your house."
148
401000
3000
“Do të jetë po aq e madhe sa shtëpia juaj.
06:59
When we did the wall, we did the Palestinian side.
149
404000
3000
Kur së pari e bëmë murin, e bëmë në anën Palestineze.
07:02
So we arrived with just our ladders
150
407000
2000
Arritëm aty me vetëm një palë shkallë
07:04
and we realized that they were not high enough.
151
409000
2000
dhe kuptuam që nuk janë mjaftë të larta.
07:06
And so Palestinians guys say,
152
411000
2000
Një djalë Palestinez tha,
07:08
"Calm down. No wait. I'm going to find you a solution."
153
413000
3000
“Qetësohuni. Pritni. Unë do ua bëjë zgjidhjen.”
07:11
So he went to the Church of Nativity
154
416000
3000
Ai shkoi në Kishën e Lindjes së Jezus Krishtit
07:14
and brought back an old ladder
155
419000
2000
dhe u kthye me një palë shkallë aq të vjetra
07:16
that was so old that it could have seen Jesus being born.
156
421000
3000
sa që ka gjasa që ato shkallë e kishin parë Jezusin kur ka lindur.
07:19
(Laughter)
157
424000
2000
(Të qeshura)
07:21
We did Face 2 Face with only six friends,
158
426000
3000
Ne e bëmë “Face 2 Face” me vetëm 6 shokë,
07:24
two ladders, two brushes,
159
429000
3000
dy palë shkallë, dy furca,
07:27
a rented car, a camera
160
432000
2000
një veturë me qera, një kamerë
07:29
and 20,000 square feet of paper.
161
434000
3000
dhe 1,858 metra katror letër.
07:32
We had all sorts of help
162
437000
2000
Ne u ndihmuam në mënyra të ndryshme
07:34
from all walks of life.
163
439000
3000
nga njerëz të ndryshëm.
07:39
Okay, for example, that's Palestine.
164
444000
2000
Mirë, për shembull, kjo është Palestina.
07:41
We're in Ramallah right now.
165
446000
2000
Ne jemi në Ramallah tani.
07:43
We're pasting portraits --
166
448000
2000
Ne jemi duke ngjitur portrete --
07:45
so both portraits in the streets in a crowded market.
167
450000
2000
pra të dyja portretet në rrugë në një treg përplot me njerëz.
07:47
People come around us and start asking,
168
452000
3000
Njerëzit na u ofruan dhe filluan të na pyesnin,
07:50
"What are you doing here?"
169
455000
2000
“Çfarë po bëni këtu?"
07:52
"Oh, we're actually doing an art project
170
457000
2000
"Oh, ne jemi duke bërë një projekti arti
07:54
and we are pasting an Israeli and a Palestinian doing the same job.
171
459000
3000
dhe po vendosim një izraelit dihe një palestinez duke bërë të njëjtën punë.
07:57
And those ones are actually two taxi-drivers."
172
462000
3000
Dhe këta këtu, janë në fakt dy-taksi shoferë."
08:00
And then there was always a silence.
173
465000
3000
Dhe pastaj kishte një heshtje.
08:03
"You mean you're pasting an Israeli face --
174
468000
3000
"Do të thotë që ju po vendosni një fytyrë izraelite --
08:06
doing a face -- right here?"
175
471000
2000
duke bërë një grimasë, këtu?"
08:08
"Well, yeah, yeah, that's part of the project."
176
473000
3000
"Po, ashtu është, kjo është pjesë e projektit."
08:11
And I would always leave that moment,
177
476000
2000
Dhe unë gjithmonë largohesha në atë moment,
08:13
and we would ask them,
178
478000
2000
duke i pyetur,
08:15
"So can you tell me who is who?"
179
480000
3000
“Pra, a mund të më thoni se cili është cili?”
08:18
And most of them couldn't say.
180
483000
2000
Dhe shumica prej tyre nuk mund ta thonin.
08:20
(Applause)
181
485000
6000
(Duartrokitje)
08:26
We even pasted on Israeli military towers,
182
491000
3000
Ne ngjitëm portrete edhe në kullat ushtarake të Izraelit,
08:29
and nothing happened.
183
494000
2000
dhe asgjë nuk ndodhi.
08:31
When you paste an image, it's just paper and glue.
184
496000
3000
Kur vendosni një imazh, është vetëm letër dhe ngjitës.
08:34
People can tear it, tag on it, or even pee on it --
185
499000
3000
Njerëzit mund të heqin atë, të vendosin diçka mbi të, apo edhe te urinojne mbi të --
08:37
some are a bit high for that, I agree --
186
502000
2000
disa janë të larta për ta bërë këtë, pajtohem --
08:39
but the people in the street,
187
504000
2000
por, njerëzit në rrugë,
08:41
they are the curator.
188
506000
2000
ata janë përgjegjësit.
08:43
The rain and the wind will take them off anyway.
189
508000
2000
Edhe ashtu shiu dhe era do i marri me vehte.
08:45
They are not meant to stay.
190
510000
2000
Ato nuk janë të destinuara për të qëndruar.
08:47
But exactly four years after,
191
512000
3000
Por, pikërisht katër vjet pas,
08:50
the photos, most of them are still there.
192
515000
3000
shumica e fotove janë ende aty.
08:53
Face 2 Face demonstrated
193
518000
2000
Face 2 Face ka treguar se
08:55
that what we thought impossible was possible --
194
520000
3000
ajo që kemi menduar se është e pamundur, ishte e mundur --
08:58
and, you know what, even easy.
195
523000
2000
dhe, a e dini se çfarë, madje ishte e lehtë.
09:00
We didn't push the limit;
196
525000
2000
Ne nuk i tejkaluam kufijtë,
09:02
we just showed that they were further than anyone thought.
197
527000
3000
ne vetëm treguam se jemi shumë më përpara se sa të gjithë mendonin.
09:07
In the Middle East, I experienced my work
198
532000
2000
Në Lindjen e Mesme, unë e përjetova punën time
09:09
in places without [many] museums.
199
534000
2000
në vende pa [shumë] muze.
09:11
So the reactions in the street
200
536000
3000
Pra ky drejtim nga rruga,
09:14
were kind of interesting.
201
539000
2000
ishte mjaft interesant.
09:16
So I decided to go further in this direction
202
541000
2000
Kështu që vendosa të shkoj më tej në këtë drejtim
09:18
and go in places where there were zero museums.
203
543000
4000
dhe të shkoja në vende ku kishte zero muze.
09:24
When you go in these developing societies,
204
549000
3000
Kur shkoni në këto vendet në zhvillim,
09:27
women are the pillars of their community,
205
552000
3000
gratë janë shtyllat e komunitetit të tyre,
09:30
but the men are still the ones holding the streets.
206
555000
3000
por meshkujt janë ende ata që mbajnë rrugët.
09:33
So we were inspired to create a project
207
558000
3000
Prandaj, ne u frymëzuam për të krijuar një projekt
09:36
where men will pay tribute to women
208
561000
3000
ku meshkujt do t’i nderonin gratë
09:39
by posting their photos.
209
564000
3000
duke i vendosur fotot e tyre.
09:42
I called that project Women Are Heroes.
210
567000
4000
E quajta këtë projekt Gratë Janë Heroina.
09:46
When I listened to all the stories
211
571000
2000
Kur dëgjoja të gjitha storjet
09:48
everywhere I went on the continents,
212
573000
2000
kudo që shkoja nëpër kontinente,
09:50
I couldn't always understand
213
575000
2000
jo gjithmonë i kuptoja
09:52
the complicated circumstances of their conflict.
214
577000
3000
rrethanat e komplikuara të konflikteve të tyre.
09:55
I just observed.
215
580000
3000
Vetëm vështroja.
09:58
Sometimes there was no words,
216
583000
3000
Nganjëherë nuk kishte fjalë,
10:01
no sentence, just tears.
217
586000
3000
as fjali, vetëm lotë.
10:04
I just took their pictures
218
589000
3000
Vetëm i bëja fotografitë e tyre
10:07
and pasted them.
219
592000
3000
dhe i ngjisja.
10:11
Women Are Heroes took me around the world.
220
596000
3000
Gratë Janë Heroina më dërgoi përreth botës.
10:14
Most of the places I went to,
221
599000
2000
Në shumicën e vendeve që isha,
10:16
I decided to go there
222
601000
2000
shkoja sepse
10:18
because I've heard about it through the media.
223
603000
2000
kisha dëgjuar për ato përmes mediave.
10:20
So for example, in June 2008,
224
605000
2000
Për shembull, në qershor të 2008,
10:22
I was watching TV in Paris,
225
607000
2000
po shikoja TV në Paris,
10:24
and then I heard about this terrible thing
226
609000
2000
dhe dëgjova për një gjë të tmerrshme
10:26
that happened in Rio de Janeiro --
227
611000
2000
që kishte ndodhur në Rio de Janeiro --
10:28
the first favela of Brazil named Providencia.
228
613000
4000
barakat e para në Brazil, të quajtura Providencia.
10:32
Three kids -- that was three students --
229
617000
3000
Tre fëmijë -- tre nxënës --
10:35
were [detained] by the army
230
620000
2000
ishin [ndaluar] nga ushtria
10:37
because they were not carrying their papers.
231
622000
2000
sepse nuk mbanin me vete dokumentet e tyre.
10:39
And the army took them,
232
624000
2000
Ushtria i mori ata,
10:41
and instead of bringing them to the police station,
233
626000
3000
dhe në vend qe t’i dërgonin në stacion policor,
10:44
they brought them to an enemy favela
234
629000
3000
ata i dërguan në disa baraka armiqësore
10:47
where they get chopped into pieces.
235
632000
2000
ku u ishin bërë copë copë.
10:49
I was shocked.
236
634000
2000
Isha i tronditur.
10:51
All Brazil was shocked.
237
636000
2000
I gjithë Brazili ishtë i tronditur.
10:53
I heard it was one of the most violent favelas,
238
638000
3000
Dëgjova se ishte një nga barakat më të dhunshme,
10:56
because the largest drug cartel controls it.
239
641000
3000
sepse karteli më i madh i drogës e kontrollonte atë.
10:59
So I decided to go there.
240
644000
2000
Kështu vendosa të shkoj atje.
11:01
When I arrived --
241
646000
2000
Kur mbërriva --
11:03
I mean, I didn't have any contact with any NGO.
242
648000
3000
nuk kisha asnjë kontakt me asnjë OJQ.
11:06
There was none in place -- no association, no NGOs, nothing --
243
651000
3000
Nuk kishte asnjë në vend -- asnjë agjent turistik, asnjë OJQ, asgjë
11:09
no eyewitnesses.
244
654000
2000
- as dëshmitarë okularë.
11:11
So we just walked around,
245
656000
2000
Kështu ne vetëm po ecnim rreth e rrotull,
11:13
and we met a woman,
246
658000
2000
dhe takuam një grua,
11:15
and I showed her my book.
247
660000
2000
dhe i tregova asaj librin tim.
11:17
And she said, "You know what?
248
662000
2000
Dhe ajo tha, "E di se çfarë?
11:19
We're hungry for culture.
249
664000
2000
Ne jemi të uritur për kulturë.
11:21
We need culture out there."
250
666000
3000
Ne kemi nevojë për kulturë këtu."
11:24
So I went out and I started with the kids.
251
669000
3000
Kështu unë dola dhe fillova me fëmijët.
11:27
I just took a few photos of the kids,
252
672000
2000
Unë bëra vetëm disa fotografi të fëmijëve,
11:29
and the next day I came with the posters and we pasted them.
253
674000
3000
dhe të nesërmen u ktheva me postera dhe i ngjita ato.
11:32
The day after, I came back and they were already scratched.
254
677000
3000
Një ditë më pas, u ktheva dhe të gjitha ishin gërvishur.
11:35
But that's okay.
255
680000
2000
Në rregull është kjo.
11:37
I wanted them to feel that this art belongs to them.
256
682000
3000
Doja që ata të ndjenin se ky art u takonte atyre.
11:41
Then the next day, I held a meeting on the main square
257
686000
3000
Pastaj të nesërmen, mbajta një takim në sheshin kryesor
11:44
and some women came.
258
689000
2000
dhe disa gra erdhën.
11:46
They were all linked to the three kids that got killed.
259
691000
4000
Ato të gjitha ishin të afërta me tre fëmijët që u vranë.
11:51
There was the mother, the grandmother, the best friend --
260
696000
3000
Aty ishte nëna, gjyshja, shoku më i mirë --
11:54
they all wanted to shout the story.
261
699000
3000
Të gjithë donin ta shpërndanin storjen.
11:58
After that day,
262
703000
2000
Pas asaj dite,
12:00
everyone in the favela gave me the green light.
263
705000
3000
të gjithë në baraka më dhanë dritën e gjelbër.
12:03
I took more photos, and we started the project.
264
708000
3000
Bëra edhe disa fotografi, dhe filluam projektin.
12:06
The drug lords were kind of worried
265
711000
2000
Të mëdhenjtë e drogës ishin disi të shqetësuar
12:08
about us filming in the place,
266
713000
2000
rreth filmimit tonë në atë vend,
12:10
so I told them, "You know what?
267
715000
2000
prandaj u thashë, “A e dini se çfarë?”
12:12
I'm not interested in filming the violence and the weapons.
268
717000
2000
Nuk jam i interesuar të filmoj dhunën dhe armët.
12:14
You see that enough in the media.
269
719000
2000
E shohim këtë mjaft në media.
12:16
What I want to show is the incredible life and energy.
270
721000
2000
Çfarë unë dua ta tregoj është jeta e jashtëzakonshme.
12:18
I've been seeing it around me the last few days."
271
723000
3000
Dhe e kam parë këtë përreth meje në këto ditët e fundit.”
12:22
So that's a really symbolic pasting,
272
727000
2000
Ky ishte një portret simbolik,
12:24
because that's the first one we did that you couldn't see from the city.
273
729000
3000
sepse ishte i pari që ne bëmë dhe nuk mund të shihej nga qyteti.
12:27
And that's where the three kids got arrested,
274
732000
3000
Dhe kjo është ku fëmijët u arrestuan,
12:30
and that's the grandmother of one of them.
275
735000
3000
kjo është gjyshja e njërit prej tyre.
12:33
And on that stairs,
276
738000
2000
Dhe në këto shkallë
12:35
that's where the traffickers always stand
277
740000
2000
aty gjithmonë rrinin trafikantët
12:37
and there's a lot of exchange of fire.
278
742000
2000
dhe kishte shumë të shtëna.
12:39
Everyone there understood the project.
279
744000
3000
Çdonjeri atje e kuptonte projektin.
12:43
And then we pasted everywhere -- the whole hill.
280
748000
3000
Dhe pastaj i ngjitëm portretet gjithandej -- në tërë kodrën.
12:46
(Applause)
281
751000
10000
(Duartrokitje)
12:56
What was interesting is that the media couldn't get in.
282
761000
2000
Interesante ishte se mediat nuk mund të futeshin brenda.
12:58
I mean, you should see that.
283
763000
2000
Sikur vetëm ta shihnit.
13:00
They would have to film us from a really long distance by helicopter
284
765000
3000
Ata duhej të na filmonin nga një distancë me të vërtetë e largët me helikopterë
13:03
and then have a really long lens,
285
768000
2000
dhe duhej të kishin një lente shumë të gjatë,
13:05
and we would see ourselves, on TV, pasting.
286
770000
2000
pastaj ne e shihnim veten në TV duke ngjitur portretet.
13:07
And they would put a number: "Please call this number
287
772000
2000
Dhe ata vendosnin një numër:
13:09
if you know what's going on in Providencia."
288
774000
2000
“Ju lutemi thirreni këtë numër nëse e dini se çfarë po ndodhë në Providencia.”
13:11
We just did a project and then left
289
776000
3000
Ne vetëm përfunduam projektin dhe u larguam
13:14
so the media wouldn't know.
290
779000
2000
në mënyrë që mediat mos ta kuptonin.
13:16
So how can we know about the project?
291
781000
2000
Si mund të kuptojmë më shumë për projektin?
13:18
So they had to go and find the women
292
783000
3000
Atyre u duhej të shkonin dhe t’i gjenin gratë
13:21
and get an explanation from them.
293
786000
2000
dhe të merrnin shpjegime nga ato.
13:23
So you create a bridge between the media
294
788000
3000
Kështu krijon një urë ndërmjet mediave
13:26
and the anonymous women.
295
791000
3000
dhe grave anonime.
13:29
We kept traveling.
296
794000
2000
Ne vazhduam udhëtimin.
13:31
We went to Africa, Sudan, Sierra Leone,
297
796000
2000
Shkuam në Afrikë, Sudan, Sierra Leone,
13:33
Liberia, Kenya.
298
798000
2000
Liberia, Kenia.
13:35
In war-torn places like Monrovia,
299
800000
2000
Në vende të shkatërruara nga lufta si Monrovia,
13:37
people come straight to you.
300
802000
2000
njerëzit vijnë drejt tek ju.
13:39
I mean, they want to know what you're up to.
301
804000
2000
Ata duan ta dijnë se çfarë je duke bërë ti.
13:41
They kept asking me, "What is the purpose of your project?
302
806000
3000
Ata vazhdimisht më pyesnin,
13:44
Are you an NGO? Are you the media?"
303
809000
3000
“A je nga ndonjë OJQ? A je nga mediat?"
13:47
Art. Just doing art.
304
812000
3000
Art. Thjesht, po bëjmë art.
13:50
Some people question, "Why is it in black and white?
305
815000
2000
Disa njerëz pyesnin, “Pse janë bardhë e zi?
13:52
Don't you have color in France?"
306
817000
2000
A nuk keni ngjyra në Francë?”
13:54
(Laughter)
307
819000
2000
(Të qeshura)
13:56
Or they tell you, "Are these people all dead?"
308
821000
2000
Ose të thonë, “A janë të gjithë këta njerëz të vdekur?”
13:58
Some who understood the project would explain it to others.
309
823000
3000
Disa që e kuptonin projektin, ua shpjegonin të tjerëve.
14:01
And to a man who did not understand, I heard someone say,
310
826000
3000
Dhe një njeriut i cili nuk kuptonte, e dëgjova një tjetër që i tha
14:04
"You know, you've been here for a few hours
311
829000
3000
“E di se çfarë, ke qenë këtu për disa orë
14:07
trying to understand, discussing with your fellows.
312
832000
3000
duke u munduar ta kuptosh, duke e diskutuar me miqtë tu.
14:10
During that time, you haven't thought about
313
835000
2000
Gjatë kësaj kohe, nuk ke menduar se çfarë
14:12
what you're going to eat tomorrow.
314
837000
2000
do të hash nesër.
14:14
This is art."
315
839000
3000
Kjo është art.”
14:17
I think it's people's curiosity
316
842000
3000
Mendoj se është kurioziteti i njerëzve
14:20
that motivates them
317
845000
3000
që i motivon ata
14:23
to come into the projects.
318
848000
2000
të vijnë në projekte të tilla.
14:25
And then it becomes more.
319
850000
2000
Pastaj, ajo shëndërrohet në më shumë.
14:27
It becomes a desire, a need, an armor.
320
852000
3000
Bëhet dëshirë, nevojë, forcë.
14:31
On this bridge that's in Monrovia,
321
856000
3000
Në këtë urë që gjendet në Monrovia,
14:34
ex-rebel soldiers helped us pasting a portrait
322
859000
3000
një ish-ushtar rebel na ndihmoi ta vendosnim portretin
14:37
of a woman that might have been raped during the war.
323
862000
3000
e një gruaje e cila mund të kishte qenë e dhunuar gjatë luftës.
14:40
Women are always the first ones targeted
324
865000
2000
Gratë janë gjithmonë shënjestra e parë
14:42
during conflict.
325
867000
3000
gjatë konflikteve.
14:45
This is Kibera, Kenya,
326
870000
2000
Kjo është Kibera, Kenia,
14:47
one of the largest slums of Africa.
327
872000
3000
një nga lagjet më të varfëra të Afrikës.
14:50
You might have seen images about the post-election violence
328
875000
3000
Ndoshta keni parë imazhet e dhunës pas zgjedhore
14:53
that happened there in 2008.
329
878000
3000
që ka ndodhur atje në 2008.
14:57
This time we covered the roofs of the houses,
330
882000
2000
Kësaj rradhe kemi mbuluar çatitë e shtëpive,
14:59
but we didn't use paper,
331
884000
3000
por nuk përdorëm letër,
15:02
because paper doesn't prevent the rain
332
887000
3000
sepse letra nuk e ndalon shiun
15:05
from leaking inside the house --
333
890000
2000
të rrjedhi brenda në shtëpi --
15:07
vinyl does.
334
892000
2000
por plastmasi e ndalon.
15:09
Then art becomes useful.
335
894000
2000
Dhe kështu arti bëhet i dobishëm.
15:11
So the people kept it.
336
896000
2000
Kështu njerëzit e mbajtën atë.
15:13
You know what I love is, for example, when you see the biggest eye there,
337
898000
3000
E dini, ajo që unë dua është, për shembull, kur e sheh syrin më të madh atje,
15:16
there are so [many] houses inside.
338
901000
2000
ka aq [shumë] shtëpi nën të.
15:18
And I went there a few months ago --
339
903000
2000
Unë shkova atje disa muaj më parë --
15:20
photos are still there -- and it was missing a piece of the eye.
340
905000
3000
fotot janë ende atje -- por një pjesë e syrit mungonte.
15:23
So I asked the people what happened.
341
908000
2000
Pyeta njerëzit se çfarë kishte ndodhur.
15:25
"Oh, that guy just moved."
342
910000
2000
"Oh, ai djali vetëm se është shpërngulur."
15:27
(Laughter)
343
912000
4000
(Të qeshura)
15:31
When the roofs were covered, a woman said as a joke,
344
916000
3000
Kur u mbuluan çatitë, një grua tha si në shaka,
15:34
"Now God can see me."
345
919000
2000
"Tani Zoti mund të më shohi."
15:36
When you look at Kibera now,
346
921000
2000
Kur ju shikoni Kibera-n tani,
15:38
they look back.
347
923000
2000
ata gjithashtu të shikojnë ty.
15:44
Okay, India.
348
929000
2000
Tani, India.
15:46
Before I start that, just so you know,
349
931000
2000
Para se të filloj, vetëm ta dini,
15:48
each time we go to a place, we don't have authorization,
350
933000
2000
secilën herë që shkojmë në një vend, ne nuk kemi agjent turistik,
15:50
so we set up like commandos --
351
935000
2000
kështu ne vendosemi si komando --
15:52
we're a group of friends who arrive there,
352
937000
2000
ne jemi një grup miqësh që arrijmë atje,
15:54
and we try to paste on the walls.
353
939000
2000
dhe përpiqemi të ngjisim portrete në mure.
15:56
But there are places where you just can't paste on a wall.
354
941000
3000
Por ka vende ku nuk mund të ngjiten në mure.
15:59
In India it was just impossible to paste.
355
944000
3000
Në Indi ishte e pamundur të ngjisnim.
16:02
I heard culturally and because of the law,
356
947000
3000
Kam dëgjuar se për shkak të kulturës dhe ligjit,
16:05
they would just arrest us at the first pasting.
357
950000
3000
ata do të na arrestonin pas ngjitjes së parë.
16:08
So we decided to paste white,
358
953000
2000
Vendosëm të ngjisnim të bardhë,
16:10
white on the walls.
359
955000
2000
të bardhë nëpër mure.
16:12
So imagine white guys pasting white papers.
360
957000
2000
Pra, imagjinoni djem të bardhë duke vendosur letra të bardha.
16:14
So people would come to us and ask us,
361
959000
2000
Njerëzit vinin tek ne dhe na pyesin,
16:16
"Hey, what are you up to?"
362
961000
2000
"Hej, çfarë jeni duke bërë?"
16:18
"Oh, you know, we're just doing art." "Art?"
363
963000
3000
"Ne jemi vetëm duke bërë art." "Art?"
16:22
Of course, they were confused.
364
967000
2000
Sigurisht, ata ishin të hutuar.
16:24
But you know how India has a lot of dust in the streets,
365
969000
3000
Por ju e dini se si India ka shumë pluhur në rrugë,
16:27
and the more dust you would have
366
972000
2000
dhe sa më shumë pluhur
16:29
going up in the air,
367
974000
2000
që ngritet në ajër,
16:31
on the white paper you can almost see,
368
976000
3000
në letër të bardhë ju pothuajse mund të shihni,
16:34
but there is this sticky part
369
979000
2000
dhe është një pjesë ngjitëse
16:36
like when you reverse a sticker.
370
981000
2000
sikur kur kthen mbrapsht një stiker.
16:38
So the more dust you have, the more it will reveal the photo.
371
983000
3000
Pra sa më shumë pluhur që kishte, aq më shumë zbulohej fotografia.
16:41
So we could just walk in the street during the next days
372
986000
3000
Kështu, ne vetën të ecnim në rrugë gjatë ditëve të ardhshme
16:44
and the photos would get revealed by themselves.
373
989000
2000
dhe fotot zbuloheshin vetë.
16:46
(Applause)
374
991000
7000
(Duartrokitje)
16:53
Thank you.
375
998000
2000
Ju faleminderit.
16:56
So we didn't get caught this time.
376
1001000
2000
Pra, nuk na kanë zënë kësaj here.
17:01
Each project -- that's a film
377
1006000
2000
Çdo projekt -- është një film
17:03
from Women Are Heroes.
378
1008000
3000
nga Gratë Janë Heroina.
17:06
(Music)
379
1011000
3000
(Muzikë)
17:09
Okay.
380
1014000
2000
Mirë.
17:11
For each project we do
381
1016000
2000
Për çdo projekt
17:13
a film.
382
1018000
2000
ne bëjmë një film.
17:15
And most of what you see -- that's a trailer from "Women Are Heroes" --
383
1020000
3000
Dhe shumica e asaj që ju shikoni -- është një paraqitje e shkurtër nga "Gratë Janë Heroina" --
17:18
its images, photography,
384
1023000
3000
imazhet, fotografitë,
17:21
taken one after the other.
385
1026000
3000
të bëra njëra pas tjetrës.
17:42
And the photos kept traveling even without us.
386
1047000
3000
Dhe fotot udhëtonin edhe pa ne.
18:21
(Laughter)
387
1086000
2000
(Të qeshura)
18:23
(Applause)
388
1088000
10000
(Duartrokitje)
18:33
Hopefully, you'll see the film,
389
1098000
2000
Shpresojmë se ju do të shihni filmin,
18:35
and you'll understand the scope of the project
390
1100000
2000
dhe do të kuptoni qëllimin e projektit
18:37
and what the people felt when they saw those photos.
391
1102000
2000
dhe atë çfarë njerëzit mendonin kur i shihnin ato foto.
18:39
Because that's a big part of it. There's layers behind each photo.
392
1104000
3000
Sepse kjo është një pjesë e gjithë kësaj. Ka shtresa prapa çdo fotoje.
18:42
Behind each image is a story.
393
1107000
3000
Prapa çdo imazhi ka një histori.
18:45
Women Are Heroes created a new dynamic
394
1110000
2000
Gratë Janë Heroina krijoi një dinamikë të re
18:47
in each of the communities,
395
1112000
2000
në secilin prej komuniteteve,
18:49
and the women kept that dynamic after we left.
396
1114000
3000
dhe gratë e mbajtën atë dinamike edhe pasi ne largoheshim.
18:52
For example, we did books -- not for sale --
397
1117000
3000
Për shembull, ne bëmë libra -- jo për t'i shitur --
18:55
that all the community would get.
398
1120000
2000
të cilat mund t'i merrte e gjithë komuniteti.
18:57
But to get it, they would have to [get] it signed by one of the women.
399
1122000
4000
Por për ta marrë atë, libri i tyre duhej të nënshkruhej nga njëra prej grave.
19:01
We did that in most of the places.
400
1126000
2000
Ne e bëmë këtë në shumicën e vendeve.
19:03
We go back regularly.
401
1128000
2000
Ne kthehemi rregullisht.
19:05
And so in Providencia, for example, in the favela,
402
1130000
3000
Dhe kështu në Providencia, për shembull, në baraka,
19:08
we have a cultural center running there.
403
1133000
2000
ne kemi një qendër të kontrolluar atje.
19:10
In Kibera, each year we cover more roofs.
404
1135000
2000
Në Kibera, çdo vit mbulojmë më shumë çati.
19:12
Because of course, when we left, the people who were just at the edge of the project
405
1137000
3000
Sepse sigurisht, kur ne u larguam, njerëzit që ishin në buzë të projektit thonin:
19:15
said, "Hey, what about my roof?"
406
1140000
3000
"Hej, po çatia ime?"
19:18
So we decided to come the year after
407
1143000
2000
Prandaj, ne vendosëm të ktheheshim vitin e ardhshëm
19:20
and keep doing the project.
408
1145000
3000
dhe të vazhdonim me projektin.
19:23
A really important point for me
409
1148000
2000
Një gjë vërtetë e rëndësishme për mua
19:25
is that I don't use any brand or corporate sponsors.
410
1150000
3000
është se nuk përdor asnjë markë apo korporata si sponsorë.
19:28
So I have no responsibility
411
1153000
2000
Prandaj nuk kam përgjegjësi
19:30
to anyone but myself
412
1155000
2000
ndaj askujt përvec vetes
19:32
and the subjects.
413
1157000
2000
dhe subjekteve.
19:34
(Applause)
414
1159000
4000
(Duartrokitje)
19:38
And that is for me
415
1163000
2000
Dhe kjo për mua
19:40
one of the more important things in the work.
416
1165000
2000
është një prej gjërave më të rëndësishme në punë.
19:42
I think, today,
417
1167000
2000
Mendoj, sot, më
19:44
as important as the result is the way you do things.
418
1169000
3000
e rëndësishme se rezultati është mënyra se si i bënë gjërat.
19:47
And that has always been a central part of the work.
419
1172000
3000
Dhe kjo gjithmonë ka qenë pjesë e veçantë e punës.
19:51
And what's interesting is that fine line that I have
420
1176000
2000
Çka është interesante është ai dallim i vogël që kam
19:53
with images and advertising.
421
1178000
2000
mes imazheve dhe reklamave.
19:55
We just did some pasting in Los Angeles
422
1180000
2000
Ne sapo kemi ngjitur disa fotografi në Los Angeles
19:57
on another project in the last weeks.
423
1182000
3000
në një tjetër projekt në javët e fundit.
20:00
And I was even invited to cover the MOCA museum.
424
1185000
4000
Madje isha i ftuar ta mbuloj museum MOCA.
20:04
But yesterday the city called them and said,
425
1189000
2000
Por dje, bashkia e qytetit i thirri ata dhe u tha:
20:06
"Look, you're going to have to tear it down.
426
1191000
2000
“Shikoni, duhet ta heqim atë.
20:08
Because this can be taken for advertising,
427
1193000
2000
Sepse kjo mund të kuptohet si reklamim,
20:10
and because of the law,
428
1195000
2000
dhe për shkak të ligjit,
20:12
it has to be taken down."
429
1197000
2000
duhet të hiqet”.
20:14
But tell me, advertising for what?
430
1199000
3000
Por më thoni, reklamim për çfarë?
20:17
The people I photograph
431
1202000
2000
Njerëzit që kam fotografuar
20:19
were proud to participate in the project
432
1204000
2000
ishin krenarë të merrnin pjesë në projekt
20:21
and to have their photo in the community.
433
1206000
2000
dhe të kishin fotografitë e tyre në komunitet.
20:23
But they asked me for a promise basically.
434
1208000
2000
Por ata më lutën për një premtim.
20:25
They asked me, "Please, make our story travel with you."
435
1210000
4000
Më thanë, “Të lutemi, bëje historinë tonë të udhëtojë me ty.”
20:29
So I did. That's Paris.
436
1214000
3000
Këtë e bëra. Ky është Parisi.
20:32
That's Rio.
437
1217000
2000
Ky është Rio.
20:34
In each place, we built exhibitions with a story, and the story traveled.
438
1219000
4000
Në secilin vend, ne bëmë ekspozita me histori, dhe historitë udhëtonin.
20:38
You understand the full scope of the project.
439
1223000
2000
Tani e kuptoni qëllimin e plotë të projektit.
20:40
That's London.
440
1225000
3000
Kjo është Londra,
20:43
New York.
441
1228000
2000
New York-u.
20:45
And today, they are with you in Long Beach.
442
1230000
3000
Dhe sot, ata janë me ju në Long Beach.
20:49
All right, recently I started a public art project
443
1234000
3000
Mirë, kohët e fundit kam filluar një projekt arti publik
20:52
where I don't use my artwork anymore.
444
1237000
3000
ku më nuk përdor punimet e mia.
20:55
I use Man Ray, Helen Levitt,
445
1240000
3000
Përdor punimet e Man Ray, Helen Levitt,
20:58
Giacomelli, other people's artwork.
446
1243000
2000
Giacomelli, punime të njerëzve të tjerë.
21:00
It doesn't matter today if it's your photo or not.
447
1245000
3000
Sot nuk është me rëndësi se a është fotoja juaj apo jo.
21:03
The importance is what you do
448
1248000
2000
Me rëndësi është se çfarë bën
21:05
with the images,
449
1250000
2000
me ato imazhe
21:07
the statement it makes where it's pasted.
450
1252000
3000
atë që thonë ato imazhe kur ngjiten.
21:10
So for example, I pasted the photo of the minaret
451
1255000
3000
Për shembull, kam ngjitur një foto të minares
21:13
in Switzerland
452
1258000
2000
në Zvicër
21:15
a few weeks after they voted the law forbidding minarets in the country.
453
1260000
4000
disa javë pasi ata votuan ligjin për ndalimin e minareve në vend.
21:19
(Applause)
454
1264000
6000
(Duartrokitje)
21:25
This image of three men wearing gas masks
455
1270000
3000
Kjo fotografi e tre njerëzve që mbajnë maska gazi
21:28
was taken in Chernobyl originally,
456
1273000
2000
është bërë në Chernobyl,
21:30
and I pasted it in Southern Italy,
457
1275000
3000
dhe e kam vendosur në jug të Italisë,
21:33
where the mafia sometimes bury the garbage under the ground.
458
1278000
4000
ku mafia ndonjëherë fut mbetjet nën tokë.
21:39
In some ways, art can change the world.
459
1284000
2000
Në disa mënyra, arti mund ta ndryshojë botën.
21:41
Art is not supposed to change the world,
460
1286000
2000
Arti nuk ka për qëllim të ndryshojë botën,
21:43
to change practical things,
461
1288000
2000
të ndryshojë gjërat praktike,
21:45
but to change perceptions.
462
1290000
2000
por të ndryshojë perceptime.
21:47
Art can change
463
1292000
2000
Arti mund të ndryshojë
21:49
the way we see the world.
464
1294000
2000
mënyrën se si e shohim botën.
21:51
Art can create an analogy.
465
1296000
3000
Arti mund të krijojë një analogji.
21:54
Actually the fact that art cannot change things
466
1299000
3000
Realisht, fakti që arti nuk mund të ndryshojë gjërat
21:57
makes it a neutral place
467
1302000
2000
e bën atë një neutral
21:59
for exchanges and discussions,
468
1304000
3000
për shkëmbime dhe diskutime,
22:02
and then enables you to change the world.
469
1307000
3000
dhe më pas të mundëson ta ndryshosh botën.
22:05
When I do my work,
470
1310000
2000
Kur bëj punën time,
22:07
I have two kinds of reactions.
471
1312000
2000
kam dy lloj reagime.
22:09
People say, "Oh, why don't you go in Iraq or Afghanistan.
472
1314000
3000
Njerzit thonë, "Oh, përse nuk shkon në Irak apo Afganistan.
22:12
They would be really useful."
473
1317000
2000
Do të ishin të dobishme."
22:14
Or, "How can we help?"
474
1319000
3000
Ose, "Si mund të ndihmojmë ne?"
22:17
I presume that you belong to the second category,
475
1322000
3000
Mendoj se ju i takoni kategorisë së dytë,
22:20
and that's good,
476
1325000
2000
dhe kjo është mirë,
22:22
because for that project,
477
1327000
2000
sepse për atë projekt,
22:24
I'm going to ask you to take the photos
478
1329000
2000
do të kërkoj nga ju të bëni fotografi
22:26
and paste them.
479
1331000
3000
dhe t'i ngjisni ato.
22:29
So now my wish is:
480
1334000
2000
Dhe tani dëshira ime është kjo:
22:31
(mock drum roll)
481
1336000
2000
(Bën sikur i bie tamburit)
22:33
(Laughter)
482
1338000
2000
(Të qeshura)
22:36
I wish for you to stand up
483
1341000
3000
Unë dëshiroj që ju të qëndroni
22:39
for what you care about
484
1344000
3000
për gjërat që i doni,
22:42
by participating in a global art project,
485
1347000
3000
duke marrë pjesë në një projekt të artit global,
22:45
and together we'll turn the world inside out.
486
1350000
5000
dhe së bashku ne do ta transformojmë botën.
22:51
And this starts right now.
487
1356000
2000
Dhe kjo fillon tani.
22:53
Yes, everyone in the room.
488
1358000
2000
Po, çdonjeri në këtë dhomë.
22:55
Everyone watching.
489
1360000
3000
Çdonjeri që po shikon.
22:58
I wanted that wish
490
1363000
2000
Do doja që kjo dëshirë
23:00
to actually start now.
491
1365000
2000
të fillojë tani.
23:02
So a subject you're passionate about, a person who you want to tell their story
492
1367000
3000
Një temë pas së cilës jeni të pasionuar, një person të cilit dëshiron t’ja dini historinë,
23:05
or even your own photos --
493
1370000
2000
ose edhe fotografitë tuaja --
23:07
tell me what you stand for.
494
1372000
2000
më trego se për çfarë qëndron.
23:09
Take the photos, the portraits,
495
1374000
2000
Bëj fotografi, portrete,
23:11
upload it -- I'll give you all the details --
496
1376000
3000
vëri në kompjuter -- do t'ju jap unë të gjitha detajet --
23:14
and I'll send you back your poster. Join by groups
497
1379000
3000
dhe do t'ju dergoj posterët tuaj. Bashkoni në grupe
23:17
and reveal things to the world.
498
1382000
3000
dhe shpalosni gjërat botës.
23:20
The full data is on the website --
499
1385000
3000
Të gjitha të dhënat janë në faqen e internetit --
23:23
insideoutproject.net --
500
1388000
2000
insideoutproject.net
23:25
that is launching today.
501
1390000
3000
që do lëshohet sot.
23:28
What we see changes who we are.
502
1393000
2000
Çfarë shohim ndryshon atë që jemi.
23:30
When we act together,
503
1395000
2000
Kur veprojmë së bashku,
23:32
the whole thing is much more than the sum of the parts.
504
1397000
3000
e tëra vepra është shumë më tepër se shuma e pjeseve.
23:36
So I hope that, together, we'll create something
505
1401000
2000
Kështu shpresoj se, së bashku, ne do të krijojmë diçka
23:38
that the world will remember.
506
1403000
2000
që bota do ta kujtojë.
23:40
And this starts right now and depends on you.
507
1405000
3000
Kjo fillon tani dhe varet nga ju.
23:43
Thank you.
508
1408000
2000
Faleminderit.
23:45
(Applause)
509
1410000
7000
(Duartrokitje)
23:52
Thank you.
510
1417000
2000
Faleminderit.
23:54
(Applause)
511
1419000
8000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
JR - Street artistWith a camera, a dedicated wheatpasting crew and the help of whole villages and favelas, 2011 TED Prize winner JR shows the world its true face.
Why you should listen
Working anonymously, pasting his giant images on buildings, trains and bridges, the often-guerrilla artist JR forces us to see each other. Traveling to distant, often dangerous places -- the slums of Kenya, the favelas of Brazil -- he infiltrates communities, befriending inhabitants and recruiting them as models and collaborators. He gets in his subjects’ faces with a 28mm wide-angle lens, resulting in portraits that are unguarded, funny, soulful, real, that capture the sprits of individuals who normally go unseen. The blown-up images pasted on urban surfaces -– the sides of buses, on rooftops -- confront and engage audiences where they least expect it. Images of Parisian thugs are pasted up in bourgeois neighborhoods; photos of Israelis and Palestinians are posted together on both sides of the walls that separate them.
JR's gained widespread attention for his project, "Women Are Heroes," which depicted women "dealing with the effects of war, poverty, violence, and oppression” from Rio de Janeiro, Phnom Penh and Delhi to several cities in Africa. His TED Prize wish opened an even wider lens on the world. With the prize, he launched INSIDE OUT -- a global participatory art project. INSIDE OUT invites everyone to share their portrait and transform messages of personal identity into public art.
JR | Speaker | TED.com