TEDxWomen 2011
Gayle Tzemach Lemmon: Women entrepreneurs, example not exception
Gazle Tzemach Lemmon: Grat ndërrmarrëse, shembull jo i pritshem
Filmed:
Readability: 4
669,450 views
Gratë nuk janë mikro --- pra përse ato marrin vetem mikro kredi? Tek TEDxWomen raportuersja Gayle Tzemach Lemmon debaton që gratë mund të udhëheqin të gjitha llojet e firmave -- nga bizneset prej shtëpia deri tek fabrikat krysore -- a egziston mbikqyrja mbi zhvillimin ekonomik.
Gayle Tzemach Lemmon - Reporter
Gayle Tzemach Lemmon writes about women around the world living their lives at war and in conflict zones. Full bio
Gayle Tzemach Lemmon writes about women around the world living their lives at war and in conflict zones. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
We do not invest in victims,
0
0
3000
Ne nuk investojmë në viktima,
00:18
we invest in survivors.
1
3000
2000
ne investojmë në mbijetues.
00:20
And in ways both big and small,
2
5000
3000
Dhe në menyra të mëdha dhe të vogla,
00:23
the narrative of the victim
3
8000
2000
tregimi i viktimes
00:25
shapes the way we see women.
4
10000
2000
ndryshon menyren sesi ne i shofim gratë.
00:27
You can't count what you don't see.
5
12000
3000
Ju nuk mund të numroni në atë që nuk e shihni.
00:30
And we don't invest in what's invisible to us.
6
15000
3000
Dhe ne nuk investojmë në diqka që është e pakdukshme.
00:33
But this is the face
7
18000
2000
Mirpo kjo është ftyra e
00:35
of resilience.
8
20000
3000
frymzimit,
00:38
Six years ago,
9
23000
2000
gjashtë vite më parë,
00:40
I started writing about women entrepreneurs
10
25000
2000
fillova të shkruaj për gratë ndërrmarrëse
00:42
during and after conflict.
11
27000
2000
gjatë dhe pasë konfliktit.
00:44
I set out to write a compelling economic story,
12
29000
2000
Unë vendos ta shkruaj një tregim ekonomik,
00:46
one that had great characters, that no one else was telling,
13
31000
3000
një i cili kishte karakteristika të shkelyqshme, që asnjë tjetvë nuk e kishte treguar,
00:49
and one that I thought mattered.
14
34000
2000
dhe një për të cilin mendova që ka rendësi.
00:51
And that turned out to be women.
15
36000
3000
Dhe ai u be të jetë grua.
00:54
I had left ABC news and a career I loved at the age of 30
16
39000
3000
E lash lajmet në ABC dhe një karier të cilen e kam dashur në moshen 30
00:57
for business school,
17
42000
2000
për një shkollë biznesi,
00:59
a path I knew almost nothing about.
18
44000
2000
një rrugë për të cilen nuk kam ditur asnjëlloje gjëje.
01:01
None of the women I had grown up with in Maryland
19
46000
3000
Asnjëra nga gratë me të cilat isha rritur unë në Maryland
01:04
had graduated from college,
20
49000
2000
nuk kishin diplomuar nga kolegji,
01:06
let alone considered business school.
21
51000
2000
e lash veten të konsiderohesha për një shkollë biznesi,
01:08
But they had hustled to feed their kids
22
53000
2000
Mirpo ato ishin të detyruara për ti ushqyer fëmijet e tyre
01:10
and pay their rent.
23
55000
2000
dhe paguar qeranë.
01:12
And I saw from a young age
24
57000
2000
Dhe unë e pash nga mosha a re
01:14
that having a decent job and earning a good living
25
59000
2000
që të kesh një punë të sigurt dhe të fitosh para të mira për jetes
01:16
made the biggest difference
26
61000
2000
bëri ndryshim të madhë
01:18
for families who were struggling.
27
63000
2000
për familjet të cilat kishin probleme.
01:20
So if you're going to talk about jobs,
28
65000
2000
Pra nese doni të flasim rreth punës,
01:22
then you have to talk about entrepreneurs.
29
67000
3000
pastaj duhet të flasim rreth ndërrmarrësis.
01:25
And if you're talking about entrepreneurs
30
70000
2000
Dhe nese jeni duke folur për ndërrmarrësi
01:27
in conflict and post-conflict settings,
31
72000
2000
në konflikt dhe pas-konfliktit,
01:29
then you must talk about women,
32
74000
2000
dhe pastaj duhet të flasës rreth grave,
01:31
because they are the population you have left.
33
76000
3000
sepse ato janë popullësia të cilen e kemi lën anash.
01:34
Rwanda in the immediate aftermath of the genocide
34
79000
4000
Rwanda menjëher pas genocidit
01:38
was 77 percent female.
35
83000
3000
ishte 77 përqind femra.
01:41
I want to introduce you
36
86000
2000
Dëshiroj t'ju njoftoj juve me
01:43
to some of those entrepreneurs I've met
37
88000
2000
disa prej ndërrmarrësve të cilat kam takuar
01:45
and share with you some of what they've taught me over the years.
38
90000
3000
dhe të ndaj me ju atë që ata më kanë mësuar mbi vite.
01:48
I went to Afghanistan in 2005
39
93000
3000
Ika në Afganistan në vitin 2005
01:51
to work on a Financial Times piece,
40
96000
2000
për të punuar në në një pjes të Financial Times,
01:53
and there I met Kamila,
41
98000
2000
dhe atj takova Kamila,
01:55
a young women who told me she had just turned down
42
100000
2000
një grua e re e cila më tha mu se ajo sapo ishte dorzuar
01:57
a job with the international community
43
102000
2000
një punë me komunitetin ndërkombëtar
01:59
that would have paid her nearly $2,000 a month --
44
104000
3000
e cila do kishte paguar atë rreth 2,000 dollar në muaj --
02:02
an astronomical sum in that context.
45
107000
3000
një shum astronomike në atë kontekst.
02:05
And she had turned it down, she said,
46
110000
2000
Dhe ajo kishte refuzuar, ajo tha,
02:07
because she was going to start her next business,
47
112000
3000
spese ajo kishte startuar me biznesin e saj të ardheshme,
02:10
an entrepreneurship consultancy
48
115000
2000
një ndërrmarrësi konsultuese
02:12
that would teach business skills
49
117000
2000
e cila do të mësonte aftësi biznesore
02:14
to men and women all around Afghanistan.
50
119000
2000
për burra dhe gra rreth e qark Afganistanit.
02:16
Business, she said,
51
121000
2000
Bizneset, ajo tha,
02:18
was critical to her country's future.
52
123000
2000
që ishin me rëndësi kryesore për shtetin e saj.
02:20
Because long after this round of internationals left,
53
125000
3000
Sepse pas largimit të gjat e të huajve,
02:23
business would help keep her country
54
128000
2000
biznesi do ti ndihmonte asaj të mbaj shtetin
02:25
peaceful and secure.
55
130000
3000
në paqe dhe siguri.
02:28
And she said business was even more important for women
56
133000
3000
Dhe ajo tha që biznesi ishte më teper i rendësishme për grat
02:31
because earning an income earned respect
57
136000
3000
sepse marrja e një page fiton rrespekt
02:34
and money was power for women.
58
139000
3000
dhe parja ishte fuqi për gratë.
02:37
So I was amazed.
59
142000
2000
Pra unë isha e mahnitur.
02:39
I mean here was a girl who had never lived in peace time
60
144000
3000
Mendova këtu ishte një grua e cila nuk kishte jetuar në paqe kurrnjëher
02:42
who somehow had come to sound like a candidate from "The Apprentice."
61
147000
3000
e cila disi tingëlloi të ishte kandidate nga "The Apprentice."
02:45
(Laughter)
62
150000
2000
(Qeshen)
02:47
So I asked her, "How in the world do you know this much about business?
63
152000
3000
Pra e pyta atë, " Si në botë di kaq shumë rreth biznesit?
02:50
Why are you so passionate?"
64
155000
2000
Përse je aq e pasjonuar?"
02:52
She said, "Oh Gayle, this is actually my third business.
65
157000
4000
Ajo tha, " Oh Galye, faktikisht ky është biznesi imë i tretë.
02:56
My first business was a dressmaking business
66
161000
2000
Biznesi imë i pari ishte biznes i ëndrrave të ndërtimit
02:58
I started under the Taliban.
67
163000
2000
Fillona nen regjimin e Talibanit.
03:00
And that was actually an excellent business,
68
165000
2000
Dhe ai ka qen një biznes i shkelyer,
03:02
because we provided jobs for women all around our neighborhood.
69
167000
3000
sepse ne sigurojmë punë për gra rreth e qark lagjes sonë.
03:05
And that's really how I became an entrepreneur."
70
170000
3000
Dhe ajo është saktësisht sesi unë u berë një ndërrmarrëse."
03:10
Think about this:
71
175000
2000
Mendoj rreth këti:
03:12
Here were girls who braved danger
72
177000
2000
Këtu ishin vajzat të cilat u ballafaquan me rreziku
03:14
to become breadwinners
73
179000
2000
për ti berë endrrat e tyre realitet
03:16
during years in which they couldn't even be on their streets.
74
181000
3000
gjat viteve në të cilat ato nuk mund të ishin edhe ne rregë.
03:19
And at a time of economic collapse
75
184000
3000
Dhe në kohen kur ekonomia deshtoi
03:22
when people sold baby dolls and shoe laces
76
187000
2000
kur njerëzit shiten kukullat e bebeve dhe këpucet e tyre
03:24
and windows and doors
77
189000
3000
dhe dyert dhe dritaret
03:27
just to survive,
78
192000
3000
vetem për të mbijetuar,
03:30
these girls made the difference
79
195000
2000
këto vajze berën ndryshimin
03:32
between survival and starvation
80
197000
2000
në mes të mbijetimit dhe vdekjes
03:34
for so many.
81
199000
2000
për aq shumë.
03:36
I couldn't leave the story, and I couldn't leave the topic either,
82
201000
3000
Smund ta lija tregimin, dhe temen gjithashtu,
03:39
because everywhere I went I met more of these women
83
204000
3000
spese gjdokund që shkoja takoj me teper gra të tilla
03:42
who no one seemed to know about,
84
207000
2000
të cilat askush nuk dinte per to,
03:44
or even wish to.
85
209000
2000
apo dëshironte të dinte.
03:46
I went on to Bosnia,
86
211000
2000
Pastaj shkova në Bosnje,
03:48
and early on in my interviews I met with an IMF official
87
213000
3000
dhe heret në intervisten time unë u takova me një zyrtar ministrie
03:51
who said, "You know, Gayle,
88
216000
2000
i cili that, " e dini , Gayle,
03:53
I don't think we actually have women in business in Bosnia,
89
218000
2000
Nuk mendoj se kemi gra në biznes këtu në Bosnje,
03:55
but there is a lady selling cheese nearby
90
220000
2000
mirpo është një gruar e cila shet djath këtu afer
03:57
on the side of the road.
91
222000
2000
në cepin e rrugës.
03:59
So maybe you could interview her."
92
224000
3000
Ndoshta mund ta intervistosh atë."
04:02
So I went out reporting
93
227000
2000
Pra fillova të raportoi
04:04
and within a day I met Narcisa Kavazovic
94
229000
3000
dhe brenda dites unë takova Narcisa Kavazovic
04:07
who at that point was opening a new factory
95
232000
2000
e cila në atë pika ishte duke hapur një fabrik të re
04:09
on the war's former front lines in Sarajevo.
96
234000
3000
në frontin e luftes në Sarajevë.
04:12
She had started her business
97
237000
2000
Ajo kishte filluar biznesin e saj
04:14
squatting in an abandoned garage,
98
239000
2000
në formen e mbledhjes së garazhave,
04:16
sewing sheets and pillow cases
99
241000
2000
jastër dhe mbajtse shtretrish
04:18
she would take to markets all around the city
100
243000
2000
ajo dërgonte nëper tregje rreth e qark qytetit
04:20
so that she could support
101
245000
2000
që ti mbaj
04:22
the 12 or 13 family members
102
247000
2000
23 apo 13 antarët e familjes
04:24
who were counting on her for survival.
103
249000
3000
të cilet e dinin atë për mbijetes.
04:27
By the time we met, she had 20 employees,
104
252000
2000
Në kohen kur une e takova, ajo ishte rreth 20 të punësuar,
04:29
most of them women,
105
254000
2000
shumica e tyre ishin gra,
04:31
who were sending their boys and their girls to school.
106
256000
3000
të cilat dergonin djemet dhe vajzat e tyre në shkollë.
04:34
And she was just the start.
107
259000
2000
Deh ajo ishte vetem fillimi.
04:36
I met women running essential oils businesses,
108
261000
3000
Takova gra të cilat udhëheqnin biznese të derivateve,
04:39
wineries
109
264000
2000
verërave
04:41
and even the country's largest advertising agency.
110
266000
3000
dhe madje edhe agjencionin më të madh në shtet për reklama.
04:44
So these stories together
111
269000
2000
Pra këto tregime sëbashku
04:46
became the Herald Tribune business cover.
112
271000
2000
behen një mbulesë triumfuese e biznesit.
04:48
And when this story posted,
113
273000
2000
Dhe kur ky rrëfim u postua,
04:50
I ran to my computer to send it to the IMF official.
114
275000
2000
E vendosa në kompjuterin tim dhe i'a dergova zyrtarit të ministrisë.
04:52
And I said, "Just in case you're looking for entrepreneurs
115
277000
3000
Dhe une thash, " Në rast se jeni duke kërkuar për ndërrmarrëse
04:55
to feature at your next investment conference,
116
280000
3000
për të marr pjes në konferencen e investimeve,
04:58
here are a couple of women."
117
283000
2000
këtu ke disa gra."
05:00
(Applause)
118
285000
5000
(Duartrokitje)
05:05
But think about this.
119
290000
2000
Mirpo mendo për këtë.
05:07
The IMF official is hardly the only person
120
292000
3000
Zyrtari i qeveris është përsoni i vetem
05:10
to automatically file women under micro.
121
295000
3000
i cili automatikisht i vlerëson grat nen mikro.
05:13
The biases, whether intentional or otherwise,
122
298000
2000
Bazat, se a më paramendim apo ndryshe,
05:15
are pervasive,
123
300000
2000
janë përvesive,
05:17
and so are the misleading mental images.
124
302000
3000
dhe kështu është imazhi mental i gabuar.
05:20
If you see the word "microfinance,"
125
305000
2000
Nese e shef fjalen " mikrofinancave,"
05:22
what comes to mind?
126
307000
3000
ajo që të jen në mend?
05:25
Most people say women.
127
310000
2000
Shumica e njerëzve thon gratë.
05:27
And if you see the word "entrepreneur,"
128
312000
3000
Dhe nese e shef fjalën " ndërrmarrës,"
05:30
most people think men.
129
315000
2000
shumica e njerëzve mendojnë burrat.
05:32
Why is that?
130
317000
2000
Përse është kjo?
05:34
Because we aim low and we think small
131
319000
3000
Sepse ne shpresojm posht dhe mendoj në menyr të vogël
05:37
when it comes to women.
132
322000
2000
kur vjen puna tek gratë.
05:39
Microfinance is an incredibly powerful tool
133
324000
2000
Mikrofinanca është një vegel shumë e fuqishme
05:41
that leads to self-sufficiency and self-respect,
134
326000
3000
e cila drejton tek vetbesimi dhe vetrrespekti,
05:44
but we must move beyond micro-hopes
135
329000
2000
mirpo ne duhet të lëvizmi përtej mikro-shpresimeve
05:46
and micro-ambitions for women,
136
331000
2000
dhe mikro ambicjeve për gratë,
05:48
because they have so much greater hopes for themselves.
137
333000
3000
spese ato kan shumë më teper shpresa për veteveten e tyre.
05:51
They want to move from micro to medium and beyond.
138
336000
3000
Ato dëshirojnë të lëvizin nga mikro tek ajo e mesme dhe përtej.
05:54
And in many places,
139
339000
2000
Dhe në shumë vende,
05:56
they're there.
140
341000
2000
ato janë atje.
05:58
In the U.S., women-owned businesses
141
343000
2000
Në SHBA, gratë janë pronare biznesesh
06:00
will create five and a half million new jobs by 2018.
142
345000
3000
ato do të krijojnë gjys miljoni punë të reje deri në 2018.
06:03
In South Korea and Indonesia,
143
348000
3000
Në Koren e jugut dhe Indonezi,
06:06
women own nearly half a million firms.
144
351000
3000
gratë posedojnë mbi gjysm miljoni firma.
06:09
China, women run 20 percent
145
354000
2000
Kinë, gratë udhëheqin 20 përqind
06:11
of all small businesses.
146
356000
2000
të të gjitha bizneseve të vogla.
06:13
And in the developing world overall,
147
358000
2000
Dhe në boten në zhvillim në përgjëthsi,
06:15
That figure is 40 to 50 percent.
148
360000
3000
Ajo figurë është 40 deri 50 përqind.
06:18
Nearly everywhere I go,
149
363000
2000
Pothuajse gjdokund ku unë shkoj,
06:20
I meet incredibly interesting entrepreneurs
150
365000
2000
unë takoj ndërrmarrëse shumë interesante
06:22
who are seeking access to finance, access to markets
151
367000
3000
të cilat janë duke kërkuar të ken akces në financa, dhe në trege
06:25
and established business networks.
152
370000
2000
dhe të themelojnë rrejtin e biznesve të tyre.
06:27
They are often ignored
153
372000
2000
Shpeshë janë të injoruara
06:29
because they're harder to help.
154
374000
2000
sepse janë të vështira ti ndihmosh.
06:31
It is much riskier to give a 50,000 dollar loan
155
376000
3000
Ëshë më e rrezikshem t'ju japim 50,000 dollar kredi
06:34
than it is to give a 500 dollar loan.
156
379000
3000
spesa t'ju japim 500 dolarë kredi.
06:37
And as the World Bank recently noted,
157
382000
2000
Dhe siq e kishte vrejtur edhe banka botrore kohëve të fundit,
06:39
women are stuck in a productivity trap.
158
384000
3000
gratë jan të stokuara në gracka të produktivitetit.
06:42
Those in small businesses
159
387000
2000
Ato në biznese të vogla
06:44
can't get the capital they need to expand
160
389000
2000
nuk mund të marrin kapitalin që i nevoitet për tu zgjeruar
06:46
and those in microbusiness
161
391000
2000
dhe ato në mikrobiznese
06:48
can't grow out of them.
162
393000
2000
nuk mund të dalin prej tyre.
06:50
Recently I was at the State Department in Washington
163
395000
3000
Kohëve të fundit ishte ne departamentein e shtetit në Washington
06:53
and I met an incredibly passionate entrepreneur from Ghana.
164
398000
3000
dhe takova një ndërrmarëse të pasjonuar nga Gana.
06:56
She sells chocolates.
165
401000
2000
Ajo shise qokollata.
06:58
And she had come to Washington,
166
403000
2000
Dhe ajo kishte ardhur në Washington,
07:00
not seeking a handout and not seeking a microloan.
167
405000
3000
jo për të kërkuar lemosh apo ndonje mikrokredi.
07:03
She had come seeking serious investment dollars
168
408000
3000
Ajo kishte ardhur për të kërkuar një investim serioz
07:06
so that she could build the factory
169
411000
2000
që të kishte mundësi të ndërtone një fabrikë
07:08
and buy the equipment she needs
170
413000
2000
dhe ti blente paisjen që asaj i nevoiteshin
07:10
to export her chocolates
171
415000
2000
për të eksportuar qokollaten e saj
07:12
to Africa, Europe, the Middle East
172
417000
2000
në Afrik, Evropë, dhe lindje të mesme
07:14
and far beyond --
173
419000
2000
e kështu me radhë --
07:16
capital that would help her to employ
174
421000
2000
kapital i cili do ti ndihmonte asaj të punsonte
07:18
more than the 20 people
175
423000
2000
më teper se 20 përsona
07:20
that she already has working for her,
176
425000
3000
të cilat tashme kanë punuar pët të,
07:23
and capital that would fuel her own country's
177
428000
2000
dhe kapital i cili do të mbushte shtetin e saj
07:25
economic climb.
178
430000
2000
për një ngritje ekonomike.
07:27
The great news is
179
432000
2000
Lajmi i mirë është
07:29
we already know what works.
180
434000
2000
se ne e tashme e dim se qfar funksionon.
07:31
Theory and empirical evidence
181
436000
2000
Teoria dhe evidenca empirike
07:33
Have already taught us.
182
438000
2000
tashme na kanë mësuar neve.
07:35
We don't need to invent solutions because we have them --
183
440000
3000
Neve nuk na duhet të invesojmë zgjedhje sepse ato i kemi --
07:38
cash flow loans
184
443000
2000
kredi në para të rrjedhëshme
07:40
based in income rather than assets,
185
445000
2000
të bazuara në të ardhuara sesa në asete,
07:42
loans that use secure contracts rather than collateral,
186
447000
3000
kredi të cilat përdorin sigurime kontraktuese sesa ato më kolaterale,
07:45
because women often don't own land.
187
450000
3000
spese gratë shpeshëher nuk i posedojnë kredit.
07:48
And Kiva.org, the microlender,
188
453000
2000
Dhe Kiva.org, mirkrokredi,
07:50
is actually now experimenting with crowdsourcing
189
455000
3000
faktikisht është duke eksperimentuar me mbilidhjen
07:53
small and medium sized loans.
190
458000
2000
të vogla dhe kredi të mesme.
07:55
And that's just to start.
191
460000
3000
Dhe ky ështe vetem fillimi.
07:58
Recently it has become very much in fashion
192
463000
3000
Kohëve të funidit është berë goxa shumë e modes
08:01
to call women "the emerging market of the emerging market."
193
466000
4000
për ta thirrur gratë " treget e bashkuara të tregjeve."
08:05
I think that is terrific.
194
470000
2000
Unë mendoj se kjo është e paparë.
08:07
You know why?
195
472000
2000
E dini përse?
08:09
Because -- and I say this as somebody who worked in finance --
196
474000
4000
Sepse - dhe une e them këtë si dikush që ka punuar në financa-
08:13
500 billion dollars at least
197
478000
3000
500 miljard dollarës më së paku
08:16
has gone into the emerging markets in the past decade.
198
481000
3000
kan shukuar neper tregjet e bashkuara në dekadat e kaluara.
08:19
Because investors saw the potential for return
199
484000
3000
Sepse investitoret e panë si potencjal kthyes
08:22
at a time of slowing economic growth,
200
487000
2000
në kohen e ekonomis së ngadalsuar,
08:24
and so they created financial products
201
489000
2000
dhe ata krijuan produkte financiare
08:26
and financial innovation
202
491000
2000
dhe inovacjone financiare
08:28
tailored to the emerging markets.
203
493000
3000
për tregjent e bashkuara.
08:31
How wonderful would it be
204
496000
3000
Sa e bukur do të ishte
08:34
if we were prepared to replace all of our lofty words
205
499000
2000
nese ne do ishim të gatëshem ti rivendosim të gjitha fjalet që nuk dihen
08:36
with our wallets
206
501000
2000
me kuletat tona
08:38
and invest 500 billion dollars
207
503000
2000
dhe to investojmë 500 miljard dollarë
08:40
unleashing women's economic potential?
208
505000
3000
lirimin e potencjalit të grave në ekonomi.
08:43
Just think of the benefits
209
508000
2000
Vetem mendoni për benifitet
08:45
when it comes to jobs, productivity,
210
510000
2000
kur vjen puna tek punët, produktiviteti,
08:47
employment, child nutrition,
211
512000
2000
punësimi, mbajtja e fëmijeve,
08:49
maternal mortality, literacy
212
514000
2000
materniteti mortaliteti,
08:51
and much, much more.
213
516000
4000
dhe shumkë më teper.
08:55
Because, as the World Economic Forum noted,
214
520000
3000
Sepse siq e kishte vrejtur edhe forumi i ekonomis botrore,
08:58
smaller gender gaps are directly correlated
215
523000
3000
hapsirat e vogla të gjinive janë duke i përmisuar
09:01
with increased economic competitiveness.
216
526000
2000
me rritjen e konkurences ekonomike.
09:03
And not one country in all the world
217
528000
3000
Dhe jo vetem shtetet në të gjith boten
09:06
has eliminated its economic participation gap --
218
531000
3000
kan eliminuar hapsirat e participimit
09:09
not one.
219
534000
2000
jo vetem një.
09:11
So the great news
220
536000
2000
Pra lajmi i mirë
09:13
is this is an incredible opportunity.
221
538000
2000
është se kjo është një mundësi shumë e mirë.
09:15
We have so much room to grow.
222
540000
3000
Kemi shumë hapsir për të rritur.
09:18
So you see,
223
543000
2000
Pra e shihni,
09:20
this is not about doing good,
224
545000
2000
kjo nuk është vetem berja mirë,
09:22
this is about global growth
225
547000
2000
kjo është rreth rritjes globale
09:24
and global employment.
226
549000
2000
dhe punësimit globalë.
09:26
It is about how we invest
227
551000
2000
Është se si ne investojmë
09:28
and it's about how we see women.
228
553000
2000
dhe është ajo se si ne i shofim gratë.
09:30
And women can no longer be
229
555000
2000
Dhe grat nuk munden më të jenë
09:32
both half the population
230
557000
2000
bash gjysma e popullësis
09:34
and a special interest group.
231
559000
2000
dhe një grup i veqant i interesit.
09:36
(Applause)
232
561000
7000
(Duartrokitje)
09:43
Oftentimes I get into very interesting discussions with reporters
233
568000
3000
Shpeshëher i unë në disa diskutime shumë interesante me raporter
09:46
who say to me, "Gayle, these are great stories,
234
571000
2000
të cilat me thonë, "Gayle, këto janë rrëfime shumë të mira,
09:48
but you're really writing about the exceptions."
235
573000
3000
mirpo ju me të vërtet po shkruani për pritshmerit e tyre."
09:51
Now that makes me pause for just a couple reasons.
236
576000
3000
Tani kjo më benë të pauzoj për disa arësyje.
09:54
First of all, for exceptions,
237
579000
2000
Së pari, për pritëshmerit,
09:56
there are a lot of them
238
581000
2000
janë shumë prej tyre
09:58
and they're important.
239
583000
3000
dhe ato janë të rendësishme.
10:01
Secondly, when we talk about men who are succeeding,
240
586000
3000
Së dyti, kur ne flasim për burrat të cilet janë të suksesëshem,
10:04
we rightly consider them
241
589000
2000
ne i konsiderojmë ata
10:06
icons or pioneers or innovators
242
591000
2000
ikona apo pionir të inovacjonit
10:08
to be emulated.
243
593000
2000
për tu ber të të pamundur.
10:10
And when we talk about women,
244
595000
2000
Dhe kur ne flasim për gratë,
10:12
they are either exceptions to be dismissed
245
597000
3000
ata janë ndoshta pritëshmerit për të zhdumur
10:15
or aberrations to be ignored.
246
600000
3000
apo arbitrimit për tu injoruar.
10:18
And finally,
247
603000
2000
Dhe më në fund,
10:20
there is no society anywhere in all the world
248
605000
3000
nuk ka shoqëri ndonje vend të botes
10:23
that is not changed
249
608000
2000
i cili nuk është ndryshuar
10:25
except by its most exceptional.
250
610000
2000
pritur nga më të pritshmet.
10:27
So why wouldn't we celebrate and elevate
251
612000
4000
Pra përse edhe ne të mos e festojmë rritjen
10:31
these change makers and job creators
252
616000
2000
këta ndryshues dhe punë krijues
10:33
rather than overlook them?
253
618000
3000
Sesa ti mbikqyrim ata?
10:36
This topic of resilience is very personal to me
254
621000
3000
Tema e resilences është diqka shumë përsonale për mua
10:39
and in many ways has shaped my life.
255
624000
3000
dhe në një menyr më ka ndryshuar jeten time.
10:42
My mom was a single mom
256
627000
2000
Mamaja ime ishte e vetme
10:44
who worked at the phone company during the day
257
629000
3000
e cila punoi në një kompani telefonike gjat dites
10:47
and sold Tupperware at night
258
632000
2000
dhe shiste uje në plastika gjat nates
10:49
so that I could have every opportunity possible.
259
634000
3000
pra që unë të kem gjdo mundësi të mundëshme.
10:52
We shopped double coupons
260
637000
2000
Ne blem kuponat e dyfisht
10:54
and layaway and consignment stores,
261
639000
2000
dhe menyra tjera të tregimit të rrëfimeve,
10:56
and when she got sick with stage four breast cancer
262
641000
3000
dhe kur ajo u sëmur me kancerin e katërt
10:59
and could no longer work,
263
644000
2000
dhe më nuk mundete të punonte
11:01
we even applied for food stamps.
264
646000
3000
ne madje aplikuam për ushqim të stampuar.
11:04
And when I would feel sorry for myself
265
649000
2000
Dhe kur unë ndihem keq për veten time
11:06
as nine or 10 year-old girls do,
266
651000
2000
si një nentë apo dhjetë vjeqare,
11:08
she would say to me, "My dear, on a scale of major world tragedies,
267
653000
3000
ajo do të më thoshte mua, "e dashur, në një madhësi të tragjedis botërore,
11:11
yours is not a three."
268
656000
2000
e juaja nuk është atje."
11:13
(Laughter)
269
658000
2000
(Qeshen)
11:15
And when I was applying to business school
270
660000
2000
Dhe kur unë po aplikosha në shkollen e biznesit
11:17
and felt certain I couldn't do it
271
662000
2000
dhe u ndiva e sigurt se nuk mund ta beja
11:19
and nobody I knew had done it,
272
664000
2000
dhe askush nuk e kishte berë,
11:21
I went to my aunt who survived years of beatings at the hand of her husband
273
666000
3000
Shkova tek tezja ime e cila mbijetoj rrahjes me dore nga burri i saj
11:24
and escaped a marriage of abuse
274
669000
2000
dhe u largua nga nje martes abuzive
11:26
with only her dignity intact.
275
671000
2000
vetem me dignitetin e saj.
11:28
And she told me,
276
673000
2000
Dhe ajo më tha mua,
11:30
"Never import other people's limitations."
277
675000
3000
" Kurr mos i importo limitet e njerëzve të tjerë."
11:34
And when I complained to my grandmother,
278
679000
2000
Dhe kur unë i ankohësha gjyshes sime,
11:36
a World War II veteran
279
681000
2000
një veteran i luftës së dytë botrore
11:38
who worked in film for 50 years
280
683000
2000
i cili punoi në një film për 50 vite
11:40
and who supported me from the age of 13,
281
685000
2000
dhe i cili për përkrahu mua që nga mosha e 13,
11:42
that I was terrified
282
687000
2000
që ishta e tmerruar
11:44
that if I turned down a plum assignment at ABC
283
689000
2000
nese i rrëzoja nja detyr kumbulle në ABC
11:46
for a fellowship overseas,
284
691000
2000
për një lidhje tejoqeanike,
11:48
I would never ever, ever find another job,
285
693000
3000
Une kurr nuk do të gjeja punë tjetër,
11:51
she said, "Kiddo, I'm going to tell you two things.
286
696000
2000
ajo më tha, " Kiddo, do ti them dy gjëra.
11:53
First of all, no one turns down a Fulbright,
287
698000
3000
Së pari,askush nuk e rrezon një të zonja,
11:56
and secondly, McDonald's is always hiring."
288
701000
3000
së dyti, McDonalds gjithmon punëson."
11:59
(Laughter)
289
704000
2000
(Qeshen)
12:01
"You will find a job. Take the leap."
290
706000
3000
Ti do të gjesh një pun. beje një hedhje."
12:05
The women in my family
291
710000
2000
Grua në familjen time
12:07
are not exceptions.
292
712000
2000
nuk kan pritëshmeri.
12:09
The women in this room and watching in L.A.
293
714000
2000
Gratë në këtë dhomë dha ato që na shiqojnë në Los Angjelos.
12:11
and all around the world
294
716000
2000
dhe ato në gjith boten
12:13
are not exceptions.
295
718000
2000
janë janë në pritshmeri.
12:15
We are not a special interest group.
296
720000
3000
Ne nuk jemi grup i veqant i interesit.
12:18
We are the majority.
297
723000
2000
Ne jemi shumica.
12:20
And for far too long,
298
725000
2000
Dhe për shumë më gjatë,
12:22
we have underestimated ourselves
299
727000
2000
kemi nenvlerësuar vetveten
12:24
and been undervalued by others.
300
729000
3000
dhe jemi nënvlerësuar nga të tjerët.
12:27
It is time for us to aim higher
301
732000
2000
Ka ardhu koha për ne të jemi lartë
12:29
when it comes to women,
302
734000
2000
kur vjen puna tek gratië,
12:31
to invest more and to deploy our dollars
303
736000
3000
të invesojm më teper dhe të zhvillojmë dollarët
12:34
to benefit women all around the world.
304
739000
3000
për të përfituar gratë e gjithë botës.
12:37
We can make a difference,
305
742000
2000
Ne mund të bejmë ndryshimin,
12:39
and make a difference, not just for women,
306
744000
2000
dhe bërja e ndryshimit, jo vetem për gratë,
12:41
but for a global economy
307
746000
2000
mirpo për një ekonomi globale
12:43
that desperately needs their contributions.
308
748000
4000
të cilës definitivisht i duhet kontributi ynë.
12:47
Together we can make certain
309
752000
2000
Sëbashku mund ta bejmë të sigurt
12:49
that the so-called exceptions
310
754000
2000
që ajo e quajtura pritëshmeri
12:51
begin to rule.
311
756000
2000
të filloj ndryshojë.
12:53
When we change the way we see ourselves,
312
758000
3000
Kur ne ndryshojmë menyren sesi ne e shofim veten tonë,
12:56
others will follow.
313
761000
2000
të tjerët do të na ndjekin.
12:58
And it is time for all of us
314
763000
2000
Dhe është koha për të gjithë ne
13:00
to think bigger.
315
765000
2000
për të menduar me të madhe
13:02
Thank you very much.
316
767000
2000
Faliminderit shumë.
13:04
(Applause)
317
769000
5000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Gayle Tzemach Lemmon - ReporterGayle Tzemach Lemmon writes about women around the world living their lives at war and in conflict zones.
Why you should listen
Gayle Tzemach Lemmon never set out to write about women entrepreneurs. After leaving ABC News for MBA study at Harvard, she was simply looking for a great -- and underreported -- economics story. What she found was women entrepreneurs in some of the toughest business environments creating jobs against daunting obstacles. Since then her writing on entrepreneurship has been published by the International Herald Tribune and Financial Times along with the World Bank and the International Finance Corporation.
Now a senior fellow at the Council on Foreign Relations, Lemmon continues to travel the world reporting on economic and development issues with a focus on women. She is the author of Ashley's War: The Untold Story of a Team of Women Soldiers on the Special Ops Battlefield (2014), as well as the best seller The Dressmaker of Khair Khana (2011) about a young entrepreneur who supported her community under the Taliban.
Gayle Tzemach Lemmon | Speaker | TED.com