ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.

Why you should listen

In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)  

Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy." 

He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."

More profile about the speaker
Paul Bloom | Speaker | TED.com
TEDSalon NY2014

Paul Bloom: Can prejudice ever be a good thing?

Paul Bloom: A mund paragjykimi të jetë dicka pozitive?

Filmed:
1,233,148 views

Ne shpesh i mendojmë anësinë e paragjykimet si të rrënjosura në injorancë. Por siç përpiqet të tregoje psikologu Paul Bloom, paragjykimi është shpesh natyral, racional .. madje edhe moral. Celësi, thotë Bloom, është të kuptuarit e funksionimit të paragjykimeve tona- që të mund t'i kontrollojmë ato kur bëjnë keq.
- Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
When we think about prejudice and bias,
0
844
2378
Kur flasim për paragjykimin
dhe anesimin
00:15
we tend to think about stupid and evil people
1
3222
2144
priremi të mendojmë
për njerëzit budallenj e të lig,
00:17
doing stupid and evil things.
2
5366
2454
duke bërë budallallëqe e gjëra të liga.
00:19
And this idea is nicely summarized
3
7820
2070
Kjo ide është përmbledhur bukur
00:21
by the British critic William Hazlitt,
4
9890
2468
nga kritiku britanik William Hazlitt,
00:24
who wrote, "Prejudice is the child of ignorance."
5
12358
2935
i cili shkroi,
"Paragjykimi është fëmija i injorancës"
00:27
I want to try to convince you here
6
15293
2112
Do të mundohem t'ju bind këtu
00:29
that this is mistaken.
7
17405
1635
që kjo është e gabuar.
00:31
I want to try to convince you
8
19040
1732
Do të mundohem t'ju bind
00:32
that prejudice and bias
9
20772
1723
se paragjykimi e anësia
00:34
are natural, they're often rational,
10
22495
3288
janë natyrale, shpesh racionale,
00:37
and they're often even moral,
11
25783
1831
e shpesh madje edhe morale,
00:39
and I think that once we understand this,
12
27614
2252
dhe mendoj se sapo ta kuptojmë këtë,
00:41
we're in a better position to make sense of them
13
29866
2509
do të jemi në pozitë më të mirë
për t'i kuptuar ato
00:44
when they go wrong,
14
32375
1057
kur gjërat shkojnë keq,
00:45
when they have horrible consequences,
15
33432
1768
kur kanë pasoja të tmerrshme,
00:47
and we're in a better position to know what to do
16
35200
2325
dhe të jemi në pozitë më të mirë
për të ditur se si të veprojmë
00:49
when this happens.
17
37525
1682
kur këto ndodhin.
00:51
So, start with stereotypes. You look at me,
18
39207
3027
Pra, fillojmë me stereotipet.
Ju më shikoni mua,
00:54
you know my name, you
know certain facts about me,
19
42234
2246
e dini emrin tim dhe disa fakte për mua,
00:56
and you could make certain judgments.
20
44480
1829
dhe mund të bëni disa gjykime.
00:58
You could make guesses about my ethnicity,
21
46309
2853
Mund të hamendësoni
prejardhjen time etnike,
01:01
my political affiliation, my religious beliefs.
22
49162
3281
prirjet politike, besimet religjioze.
01:04
And the thing is, these
judgments tend to be accurate.
23
52443
2099
Cështja është se këto gjykime
mund të jenë të sakta.
01:06
We're very good at this sort of thing.
24
54542
2182
Ne jemi shumë të zotë në këso gjërash.
01:08
And we're very good at this sort of thing
25
56724
1483
Dhe ne jemi shumë të zotë në këso gjërash
01:10
because our ability to stereotype people
26
58207
2733
sepse aftësia jonë
për të stereotipizuar njerëzit
01:12
is not some sort of arbitrary quirk of the mind,
27
60940
3255
nuk është ndonjë lloj teke e e mendjes
01:16
but rather it's a specific instance
28
64195
2316
por është më tepër një shembull specifik
01:18
of a more general process,
29
66511
1655
i një procesi më të përgjithshëm,
01:20
which is that we have experience
30
68166
1619
e që është se ne kemi eksperienca
01:21
with things and people in the world
31
69785
1541
me gjëra e njerëz në botë
01:23
that fall into categories,
32
71326
1249
që bien nëpër kategori,
01:24
and we can use our experience
to make generalizations
33
72575
2456
dhe ne mund të përdorim eksperiencat
tona për të bërë përgjithësime
01:27
about novel instances of these categories.
34
75031
2359
mbi shembujt e rinj të këtyre kategorive.
01:29
So everybody here has a lot of experience
35
77390
2367
Secili këtu ka mjaft eksperienca
01:31
with chairs and apples and dogs,
36
79757
2253
me karriget, mollët apo qente
01:34
and based on this, you could see
37
82010
1636
dhe duke u bazuar në atë eksperiencë,
mund t'i shihni
01:35
unfamiliar examples and you could guess,
38
83646
2352
shembujt jo të njohur e të hamendësoni se;
01:37
you could sit on the chair,
39
85998
1316
në karrige mund të uleni,
01:39
you could eat the apple, the dog will bark.
40
87314
2565
mollën mund ta hani dhe se qeni leh.
01:41
Now we might be wrong.
41
89879
1764
Por mund të jemi gabim.
01:43
The chair could collapse if you sit on it,
42
91643
1800
Karrigia mund të thyhet nëse uleni në të,
01:45
the apple might be poison, the dog might not bark,
43
93443
2222
molla mund të jetë e helmuar,
kurse qeni mund të mos leh,
01:47
and in fact, this is my dog Tessie, who doesn't bark.
44
95665
2870
dhe në fakt, ky është qeni im Tessie,
i cili nuk leh.
01:50
But for the most part, we're good at this.
45
98535
2759
Por në të shumtën e rasteve,
jemi të zotë në këtë.
01:53
For the most part, we make good guesses
46
101294
1916
Në të shumtën e rasteve
ne bëjmë supozime të mira
01:55
both in the social domain and the non-social domain,
47
103210
1814
në të dy fushat, atë shoqërore
dhe jo shoqërore,
01:57
and if we weren't able to do so,
48
105024
1949
dhe po të mos mundeshim ta bënim kete,
01:58
if we weren't able to make guesses about
new instances that we encounter,
49
106973
3216
po të mos mundeshim të supozojmë
shembujt e ri që ne ndeshim,
02:02
we wouldn't survive.
50
110189
1451
ne nuk do të mbijetonim.
02:03
And in fact, Hazlitt later on in his wonderful essay
51
111640
2869
Dhe në fakt, Hazlitt më tutje
në esenë e tij të mrekullueshme
02:06
concedes this.
52
114509
1485
e pranon këtë.
02:07
He writes, "Without the aid of prejudice and custom,
53
115994
2542
Ai shkruan, "Pa ndihmën
e paragjykimit dhe zakonit,
02:10
I should not be able to find
my way my across the room;
54
118536
2340
s'do të mund ta gjeja rrugën nëpër dhomë;
02:12
nor know how to conduct
myself in any circumstances,
55
120876
2452
apo të di të sillem në çfarëdo rrethana,
02:15
nor what to feel in any relation of life."
56
123328
4203
e as të di se çfarë të ndjej
në çfarëdo relacioni në jetë."
02:19
Or take bias.
57
127531
1509
Apo ta marrim anësinë p.sh.
02:21
Now sometimes, we break the world up into
58
129040
1708
Ndonjëherë ne ndajmë botën në
02:22
us versus them, into in-group versus out-group,
59
130748
3001
ne-dhe-ata, dhe "në grup"
kundrejt "jashtë-grupit",
02:25
and sometimes when we do this,
60
133749
1161
dhe kur ndonjëherë e bëjmë këtë
02:26
we know we're doing something wrong,
61
134910
1557
e dimë se jemi duke bërë diçka gabim,
dhe jemi disi të turpëruar prej saj.
02:28
and we're kind of ashamed of it.
62
136467
1673
Por herë të tjera jemi krenar për atë gjë.
02:30
But other times we're proud of it.
63
138140
1483
Ne haptazi e pranojmë atë.
02:31
We openly acknowledge it.
64
139623
1813
Shembulli im i preferuar i kesaj
02:33
And my favorite example of this
65
141436
1282
është një pyetje që erdhi nga audienca
02:34
is a question that came from the audience
66
142718
2402
në një debat Republikan,
para zgjedhjeve të fundit.
02:37
in a Republican debate prior to the last election.
67
145120
2717
(Video) Anderson Cooper:
Të vijmë tek pyetja juaj,
02:39
(Video) Anderson Cooper: Gets to your question,
68
147837
2292
02:42
the question in the hall, on foreign aid? Yes, ma'am.
69
150129
4181
pyetja nga salla, për ndihmat e jashtme?
Po, zonjë.
02:46
Woman: The American people are suffering
70
154310
2236
Gruaja: Populli amerikan po vuan
02:48
in our country right now.
71
156546
2637
këtu ne këtë vend, tani.
02:51
Why do we continue to send foreign aid
72
159183
3348
Pse ne vazhdojmë të dërgojmë ndihma jashtë
02:54
to other countries
73
162531
1316
shteteve tjera
02:55
when we need all the help we can get for ourselves?
74
163847
4103
kur ne vetë jemi në nevojë për të gjithë
ndihmën që mund të marrim?
02:59
AC: Governor Perry, what about that?
75
167950
1695
AC: Guvernator Perry, si thoni për këtë?
03:01
(Applause)
76
169645
1367
(Duartrokitje)
03:03
Rick Perry: Absolutely, I think it's—
77
171012
2338
Rick Perry: Absolutisht,
unë mendoj se është --
03:05
Paul Bloom: Each of the people onstage
78
173350
1660
Paul Bloom: Të gjithë në skenë
03:07
agreed with the premise of her question,
79
175010
1971
u pajtuan me premisën e pyetjes,
03:08
which is as Americans, we should care more
80
176981
2119
që është: se ne si Amerikane,
duhet të kujdesemi më shumë
03:11
about Americans than about other people.
81
179100
2126
për Amerikanët se për njerëzit e tjerë.
03:13
And in fact, in general, people are often swayed
82
181226
2865
Dhe në fakt, në përgjithësi,
njerëzit shpesh tunden
03:16
by feelings of solidarity, loyalty, pride, patriotism,
83
184091
3508
nga ndjenjat e solidaritetit, besnikërisë,
krenarisë e patriotizmit
03:19
towards their country or towards their ethnic group.
84
187599
2716
kundrejt vendit apo grupit të tyre etnik.
Pavarësisht politikës tuaj, shumë njerëz
ndihen krenar që janë Amerikan
03:22
Regardless of your politics, many
people feel proud to be American,
85
190315
3085
03:25
and they favor Americans over other countries.
86
193400
2062
dhe preferojnë më shumë Amerikën
ndaj shteteve tjera.
03:27
Residents of other countries
feel the same about their nation,
87
195462
2850
Qytetarët e shteteve tjera ndjejnë
të njëjtën për shtetet e tyre,
03:30
and we feel the same about our ethnicities.
88
198312
2486
dhe ne ndjejmë të njëjtën për etninë tonë.
03:32
Now some of you may reject this.
89
200798
1684
Disa nga ju mund të mos e pranojë këtë.
Disa nga ju mund jeni aq kosmopolitan
03:34
Some of you may be so cosmopolitan
90
202482
1721
03:36
that you think that ethnicity and nationality
91
204213
2334
sa të mendoni se nacionaliteti e etniciteti
03:38
should hold no moral sway.
92
206547
2153
s'duhet të kenë ndikime morale.
03:40
But even you sophisticates accept
93
208700
2762
Por madje edhe
më të sofistikuarit e pranojnë
03:43
that there should be some pull
94
211462
1834
se duhet të ketë një lloj tërheqje
03:45
towards the in-group in the
domain of friends and family,
95
213296
2701
në drejtim të ndër-grupit,
në sferën e shoqërisë apo familjes,
03:47
of people you're close to,
96
215997
1421
të njerëzve me të cilët jeni të afërt ,
03:49
and so even you make a distinction
97
217418
1561
dhe kështu, madje edhe ju bëni dallime
03:50
between us versus them.
98
218979
1975
në mes nesh dhe tyre.
03:52
Now, this distinction is natural enough
99
220954
2603
Tani, dallimi është mjaft natyral
03:55
and often moral enough, but it can go awry,
100
223557
2924
dhe shpesh, mjaft i moralshëm,
por mund të shkoje mbrapsht.
03:58
and this was part of the research
101
226481
1729
Kjo gjë ishte pjesë e hulumtimit
04:00
of the great social psychologist Henri Tajfel.
102
228210
2759
të një psikologu të madh social,
Henri Tajfel.
04:02
Tajfel was born in Poland in 1919.
103
230969
2605
Tajfel ka lindur në Poloni, më 1919.
04:05
He left to go to university in France,
104
233574
2139
Ai shkoi në Francë për të studiuar,
04:07
because as a Jew, he couldn't
go to university in Poland,
105
235713
2555
sepse, meqë ishte hebre,
s'mund të vijonte universitetin në Poloni,
04:10
and then he enlisted in the French military
106
238268
2510
pastaj ai u rreshtua në ushtrinë Franceze
04:12
in World War II.
107
240778
1283
në Luftën e dytë botërore.
04:14
He was captured and ended up
108
242061
1769
Ai u kap dhe përfundoi
04:15
in a prisoner of war camp,
109
243830
1531
në një kamp të burgosurish të luftës,
04:17
and it was a terrifying time for him,
110
245361
2267
dhe kjo ishte e tmerrshme për të
04:19
because if it was discovered that he was a Jew,
111
247628
1688
sepse po të ishte zbuluar që ishte hebre
04:21
he could have been moved to a concentration camp,
112
249316
2092
do të ishte zhvendosur
në ndonjë kamp koncentrimi
04:23
where he most likely would not have survived.
113
251408
1992
ku me gjasë nuk do të mbijetonte.
04:25
And in fact, when the war
ended and he was released,
114
253400
2587
Dhe në fakt, kur mbaroi lufta dhe ai u lirua
04:27
most of his friends and family were dead.
115
255987
2505
shumica e shokëve
e familjarëve të tij kishin vdekur.
04:30
He got involved in different pursuits.
116
258492
1837
Ai u përfshi në shumë aktivitete.
04:32
He helped out the war orphans.
117
260329
1531
Ndihmonte jetimët e luftës.
04:33
But he had a long-lasting interest
118
261860
1731
Por ai kishte një interes të fortë
04:35
in the science of prejudice,
119
263591
1545
në shkencën e paragjykimeve,
04:37
and so when a prestigious British scholarship
120
265136
2660
dhe kështu kur u paraqit një bursë
prestigjioze britaneze
04:39
on stereotypes opened up, he applied for it,
121
267796
1845
mbi stereoptipet, ai aplikoi
04:41
and he won it,
122
269641
1357
dhe e fitoi atë,
04:42
and then he began this amazing career.
123
270998
2190
e filloi karrieren e tij te shkëlqyeshme.
04:45
And what started his career is an insight
124
273188
2749
Dhe, ajo që shenoi fillimet
ne karrierën e tij ishte perceptimi
04:47
that the way most people were thinking
125
275937
1840
se ajo çfarë shumica e njerëzve mendonin
04:49
about the Holocaust was wrong.
126
277777
2116
për Holokaustin ishte gabim.
04:51
Many people, most people at the time,
127
279893
2406
Shumë njerëz, shumica e tyre në atë kohë,
04:54
viewed the Holocaust as sort of representing
128
282299
1901
e shihnin Holokaustin si një lloj treguesi
04:56
some tragic flaw on the part of the Germans,
129
284200
3004
të një të mete tragjike në anën e gjërmanëve,
04:59
some genetic taint, some authoritarian personality.
130
287204
3834
një lloj njolle gjenetike,
një personalitet autoritar.
05:03
And Tajfel rejected this.
131
291038
2058
Por Tajfel e kundërshtoi këtë.
05:05
Tajfel said what we see in the Holocaust
132
293096
2543
Tajfel tha se ajo çfarë
ne shohim në Holokaustin
05:07
is just an exaggeration
133
295639
2311
është vetëm një lloj ekzagjerimi
05:09
of normal psychological processes
134
297950
1778
i proceseve normale psikologjike
05:11
that exist in every one of us.
135
299728
1761
që ekzistojnë në secilin prej nesh.
05:13
And to explore this, he did a series of classic studies
136
301489
2685
Dhe për ta hulumtuar këtë,
ai bëri një seri studimesh klasike
05:16
with British adolescents.
137
304174
1744
me adoleshente britanik.
05:17
And in one of his studies, what he did was he asked
138
305918
1549
Në njërin nga studimet e tij, ai shtronte
05:19
the British adolescents all sorts of questions,
139
307467
2552
pyetje të shumëllojshme
adoleshentëve britanik,
05:22
and then based on their answers, he said,
140
310019
1884
dhe me pas, bazuar në
përgjigjet e tyre, ai tha
05:23
"I've looked at your answers,
and based on the answers,
141
311903
2357
"I kam shikuar përgjigjet e juaja,
dhe bazuar në to,
05:26
I have determined that you are either" —
142
314260
2097
kam përcaktuar se ju jeni ose " -
05:28
he told half of them —
143
316357
1006
u tha gjysmës së tyre -
05:29
"a Kandinsky lover, you love the work of Kandinsky,
144
317363
2957
"adhurues i Kandinskit,
i pelqeni krijimet e Kandinskit,
05:32
or a Klee lover, you love the work of Klee."
145
320320
2978
apo adhurues i Klee,
i pelqeni krijimet e Klee."
05:35
It was entirely bogus.
146
323298
1816
E gjitha ishte false.
05:37
Their answers had nothing
to do with Kandinsky or Klee.
147
325114
2290
Përgjigjet e tyre s'kishin të bënin
asgjë me Kandinskin apo Klee-n.
05:39
They probably hadn't heard of the artists.
148
327404
2728
Ata me gjasë as që kishin dëgjuar
për këta artiste.
05:42
He just arbitrarily divided them up.
149
330132
2740
Ai vetëm kishte bërë
një ndarje të rëndomtë.
05:44
But what he found was, these categories mattered,
150
332872
3271
Por ajo çfarë ai zbuloi ishte
që ato kategori u bënë të rëndësishme,
05:48
so when he later gave the subjects money,
151
336143
2511
kështu kur më vonë
ai u dha subjekteve para,
05:50
they would prefer to give the money
152
338654
1676
ata preferonin t'ju jepnin para
05:52
to members of their own group
153
340330
1800
anëtarëve të grupit të tyre
05:54
than members of the other group.
154
342130
1833
më parë se anëtarëve të grupeve të tjera.
05:55
Worse, they were actually most interested
155
343963
2327
Për më keq, ata në të vërtet
ishin të interesuar
05:58
in establishing a difference
156
346290
2006
në vendosjen e dallimeve
06:00
between their group and other groups,
157
348296
2566
në mes të grupit të tyre dhe të tjerëve,
06:02
so they would give up money for their own group
158
350862
1908
që t'u jepnin parate grupit të tyre
06:04
if by doing so they could give
the other group even less.
159
352770
5248
e duke bërë kështu,
t'u jepnin edhe më pak grupit tjetër.
06:10
This bias seems to show up very early.
160
358018
2218
Ky lloj paragjykimi duket se
paraqitet shumë herët.
06:12
So my colleague and wife, Karen Wynn, at Yale
161
360236
2300
Kolegia dhe gruaja ime,
Karen Wynn, në Yale,
06:14
has done a series of studies with babies
162
362536
1611
ka bërë një seri studimesh me bebet
06:16
where she exposes babies to puppets,
163
364147
2832
duke ju treguar bebave disa kuklla
06:18
and the puppets have certain food preferences.
164
366979
2265
të cilat kishin disa preferenca ushqimi.
06:21
So one of the puppets might like green beans.
165
369244
2182
Kështu një nga kukllat
pëlqente mashurkat.
06:23
The other puppet might like graham crackers.
166
371426
2575
Kuklla tjetër pëlqente graham krakers.
06:26
They test the babies own food preferences,
167
374001
2369
Testuan preferencat ushqimore të bebeve,
06:28
and babies typically prefer the graham crackers.
168
376370
2690
ato zakonisht preferojnë graham krakers.
06:31
But the question is, does this matter to babies
169
379060
2612
Por shtrohet pyetja: a ka kjo rëndësi
06:33
in how they treat the puppets? And it matters a lot.
170
381672
3116
në atë se si sillen ato me kukllat?
Ka shumë rëndësi.
06:36
They tend to prefer the puppet
171
384788
1519
Bebet preferonin kukllat
06:38
who has the same food tastes that they have,
172
386307
3479
me preferenca të njëjta ushqimi si ato,
06:41
and worse, they actually prefer puppets
173
389786
2556
dhe për më keq, preferonin kukllat
06:44
who punish the puppet with the different food taste.
174
392342
2985
që ndëshkonin kukllat
me preferenca tjera ushqimi.
06:47
(Laughter)
175
395327
2277
(Të qeshura)
06:49
We see this sort of in-group,
out-group psychology all the time.
176
397604
3632
Ne shohim psikologjinë e ndër-grup,
jashtë-grupit, gjatë gjithë kohës.
06:53
We see it in political clashes
177
401236
1664
E shohim në përplasje politike
06:54
within groups with different ideologies.
178
402900
2414
brenda grupeve me ideologji të ndryshme.
06:57
We see it in its extreme in cases of war,
179
405314
3626
E shohim në skajshmëri në raste lufte,
07:00
where the out-group isn't merely given less,
180
408940
3217
kur grupit të huaj jo vetëm
që i jepet më pak
07:04
but dehumanized,
181
412157
1588
por edhe eshte cnjerezuar,
07:05
as in the Nazi perspective of Jews
182
413745
2240
siç Nazit i shihnin hebrejte
07:07
as vermin or lice,
183
415985
2085
si parazit apo morra,
07:10
or the American perspective of Japanese as rats.
184
418070
4236
apo perspektiva e Amerikanëve
ndaj japonezëve, si minj.
07:14
Stereotypes can also go awry.
185
422306
2214
Stereotipet mund po ashtu
të shkojnë mbrapsht.
07:16
So often they're rational and useful,
186
424520
2261
Ato shpesh janë racionale e të dobishme,
07:18
but sometimes they're irrational,
187
426781
1574
por ndonjëherë janë iracionale
07:20
they give the wrong answers,
188
428355
1226
japin përgjigjie të gabuara,
07:21
and other times
189
429581
1217
e herë të tjera,
07:22
they lead to plainly immoral consequences.
190
430798
2175
mund të cojnë në pasoja
të dhimbshme imorale.
07:24
And the case that's been most studied
191
432973
2808
Rasti që është studiuar më së shumti
07:27
is the case of race.
192
435781
1667
është ai i racës.
07:29
There was a fascinating study
193
437448
1407
Në një studim interesant,
07:30
prior to the 2008 election
194
438855
2074
para zgjedhjeve të 2008-ës,
07:32
where social psychologists looked at the extent
195
440929
3026
psikologët sociale kishin vrojtuar masën
07:35
to which the candidates were
associated with America,
196
443955
3442
e asocimit të kandidatëve me Amerikën,
07:39
as in an unconscious association
with the American flag.
197
447397
3605
si një asocim i pavetëdishëm
me flamurin Amerikan.
07:43
And in one of their studies they compared
198
451002
1356
Në njërin prej studimeve krahasuan
07:44
Obama and McCain, and they found McCain
199
452358
2014
Obama-n dhe McCain, dhe gjetën se McCain
07:46
is thought of as more American than Obama,
200
454372
3394
mendohet të jetë më amerikan se Obama,
07:49
and to some extent, people aren't
that surprised by hearing that.
201
457766
2573
dhe deri diku, njerëzit s'janë të befasuar
të dëgjojnë për këtë.
07:52
McCain is a celebrated war hero,
202
460339
1918
McCain është një hero i njohur lufte ,
07:54
and many people would explicitly say
203
462257
1659
dhe shumë njerëz do të thonin hapur
07:55
he has more of an American story than Obama.
204
463916
2700
se ai e ka historine Amerikane mbi
shpatulla më shumë se Obama.
07:58
But they also compared Obama
205
466616
1937
Por ata po ashtu krahasuan Obama-n
08:00
to British Prime Minister Tony Blair,
206
468553
2516
me kryeministrin britanik Tony Blair,
08:03
and they found that Blair was also thought of
207
471069
2261
dhe gjetën se Blair po ashtu shihej si
08:05
as more American than Obama,
208
473330
2507
më shumë amerikan se Obama,
08:07
even though subjects explicitly understood
209
475837
2073
edhe pse subjektet haptazi e dinin
08:09
that he's not American at all.
210
477910
2990
se ai nuk është fare amerikan.
08:12
But they were responding, of course,
211
480900
1424
Por ata sigurisht i ishin përgjigjur
08:14
to the color of his skin.
212
482324
3051
ngjyrës së lëkurës.
08:17
These stereotypes and biases
213
485375
2051
Këto paragjykime e anësi
08:19
have real-world consequences,
214
487426
1450
kanë pasoja në botën reale,
08:20
both subtle and very important.
215
488876
2872
delikate dhe shumë të rëndësishme.
08:23
In one recent study, researchers
216
491748
2662
Në një studim së fundi, hulumtuesit
08:26
put ads on eBay for the sale of baseball cards.
217
494410
3269
vendosën reklama në eBay
për shitjen e kartave të bejsbollit.
08:29
Some of them were held by white hands,
218
497679
2734
Disa të mbajtura nga duar të bardha,
08:32
others by black hands.
219
500413
1218
të tjera nga duar të zeza.
08:33
They were the same baseball cards.
220
501631
1579
Ishin të njëjtat karta bejsbolli.
08:35
The ones held by black hands
221
503210
1244
Ato të mbajtura nga duart e zeza
08:36
got substantially smaller bids
222
504454
2067
morën oferta ndjeshëm më të vogla
08:38
than the ones held by white hands.
223
506521
2484
se ato të mbajtura nga duart e bardha.
08:41
In research done at Stanford,
224
509005
2362
Në një studim të bërë në Stanford,
08:43
psychologists explored the case of people
225
511367
4230
psikologët hulumtuan rastet e personave
08:47
sentenced for the murder of a white person.
226
515597
3569
të dënuar për vrasjen
e një personi të bardhë.
08:51
It turns out, holding everything else constant,
227
519166
2804
Rezultoi se, në rrethana
të pandryshueshme,
08:53
you are considerably more likely to be executed
228
521970
2370
ju jeni në mënyrë të konsiderueshme me
më shumë gjasë që të ekzekutoheni
08:56
if you look like the man on the right
229
524340
1777
nëse dukeni si njeriu në të djathtë
08:58
than the man on the left,
230
526117
1973
sesa se si ai në të majtë,
09:00
and this is in large part because
231
528090
2029
dhe kjo në masë të madhe sepse
09:02
the man on the right looks more prototypically black,
232
530119
2534
njeriu në të djathtë duket
më prototip i njeriut të zi,
09:04
more prototypically African-American,
233
532653
2630
më prototipik afro-amerikan,
09:07
and this apparently influences people's decisions
234
535283
2049
dhe kjo me sa duket ndikon
në vendimet e njerëzve
09:09
over what to do about him.
235
537332
1771
në lidhje me fatin e personit.
09:11
So now that we know about this,
236
539103
1547
Pra tani që e dimë këtë,
09:12
how do we combat it?
237
540650
1657
si mund ta luftojmë ?
09:14
And there are different avenues.
238
542307
1622
Ka rrugë të ndryshme.
09:15
One avenue is to appeal
239
543929
1434
Njëra rrugë është të evokojmë
09:17
to people's emotional responses,
240
545363
2046
drejt përgjigjeve emocionale të njerëzve,
09:19
to appeal to people's empathy,
241
547409
2133
të empatisë së njerëzve,
09:21
and we often do that through stories.
242
549542
1873
dhe shumicën e herëve
këtë e bëjmë përmes tregimeve.
09:23
So if you are a liberal parent
243
551415
2565
Kështu nëse ju jeni një prind liberal
09:25
and you want to encourage your children
244
553980
1872
dhe doni të inkurajoni fëmijën tuaj
09:27
to believe in the merits of nontraditional families,
245
555852
2374
që të besoje në cilësitë
e familjes jotradicionale,
09:30
you might give them a book like this.
["Heather Has Two Mommies"]
246
558226
2273
ju mund t'i jepni libra si :
"Heather ka dy Nëna"
09:32
If you are conservative and have a different attitude,
247
560499
1726
Nëse jeni tradicional dhe
keni qëndrime të tjera,
09:34
you might give them a book like this.
248
562225
1931
ju mund t'ju jepni libra si :
09:36
(Laughter)
["Help! Mom! There Are Liberals under My Bed!"]
249
564156
1749
(Të qeshura) " Ndihmë! Mami!
Ka liberalë nën krevatin tim!"
09:37
But in general, stories can turn
250
565905
3336
Por në përgjithësi,
tregimet mund të shndërrojnë
09:41
anonymous strangers into people who matter,
251
569241
2232
të huajt anonim në
persona që kanë rëndësi,
09:43
and the idea that we care about people
252
571473
2685
dhe ideja se ne kujdesemi për njerëzit
09:46
when we focus on them as individuals
253
574158
1702
dhe fokusohemi në ata si individë
09:47
is an idea which has shown up across history.
254
575860
2279
është një ide e shfaqur
përgjatë historisë.
09:50
So Stalin apocryphally said,
255
578139
2583
Kështu Stalini thoshte,
09:52
"A single death is a tragedy,
256
580722
1617
"Një vdekje është tragjedi,
09:54
a million deaths is a statistic,"
257
582339
2040
miliona vdekje janë një statistikë,"
09:56
and Mother Teresa said,
258
584379
1451
kurse Nëne Tereza thoshte:
09:57
"If I look at the mass, I will never act.
259
585830
1541
"Nëse shoh masën, kurrë nuk do të veproj.
09:59
If I look at the one, I will."
260
587371
2325
Nëse shoh njërin, do të veproj."
10:01
Psychologists have explored this.
261
589696
2070
Psikologët e kanë hulumtuar këtë.
10:03
For instance, in one study,
262
591766
1301
P.sh., në një studim,
10:05
people were given a list of facts about a crisis,
263
593067
2783
njerëzve u ishte dhënë
një listë faktesh mbi një krizë,
10:07
and it was seen how much they would donate
264
595850
4256
dhe ishte parë se sa para
do të dhuronin ata
10:12
to solve this crisis,
265
600106
1584
për ta zgjidhur krizën.
10:13
and another group was given no facts at all
266
601690
1837
Grupit tjetër nuk i ishin dhënë fare fakte
10:15
but they were told of an individual
267
603527
2098
por ju ishte treguar
në lidhje me një individ
10:17
and given a name and given a face,
268
605625
2440
ju ishte dhënë emri e treguar fytyra,
10:20
and it turns out that they gave far more.
269
608065
3219
dhe doli se për të personat
dhuruan më shumë.
10:23
None of this I think is a secret
270
611284
1861
Asgjë nga këto, mendoj,
se nuk janë sekrete
10:25
to the people who are engaged in charity work.
271
613145
2111
për njerëzit e angazhuar
në punë bamirësie.
10:27
People don't tend to deluge people
272
615256
2648
Ata nuk i permbytin njerëzit
10:29
with facts and statistics.
273
617904
1323
me fakte e statistika.
10:31
Rather, you show them faces,
274
619227
1022
Përkundrazi, iu tregoni atyre fytyra,
10:32
you show them people.
275
620249
1736
iu tregoni njerëz.
10:33
It's possible that by extending our sympathies
276
621985
3227
Dhe është e mundur
që duke zgjeruar simpatinë
10:37
to an individual, they can spread
277
625212
1971
ndaj një personi, ajo mund të shpërndahet
10:39
to the group that the individual belongs to.
278
627183
2878
edhe tek grupi të cilit i përket individi.
10:42
This is Harriet Beecher Stowe.
279
630061
2466
Kjo është Harriet Beecher Stowe.
10:44
The story, perhaps apocryphal,
280
632527
2443
Tregimi i saj, mbase jo autentik,
10:46
is that President Lincoln invited her
281
634970
2074
ishte se Presidenti Lincoln e kishte ftuar
10:49
to the White House in the middle of the Civil War
282
637044
1998
në Shtëpinë e Bardhë
në mes të Luftës Civile
10:51
and said to her,
283
639042
1584
dhe i tha asaj,
10:52
"So you're the little lady who started this great war."
284
640626
2664
"Pra, ju jeni zonja e vogël
që filloi këtë luftë të madhe."
10:55
And he was talking about "Uncle Tom's Cabin."
285
643290
1885
Ai e kishte fjalën për
"Kasollja e xha' Tomit"
10:57
"Uncle Tom's Cabin" is not
a great book of philosophy
286
645175
2531
"Kasollja e xha' Tomit" nuk është
ndonjë libër i madh filozofie
10:59
or of theology or perhaps not even literature,
287
647706
3144
apo teologjie, apo mbase edhe letërsie,
11:02
but it does a great job
288
650850
2515
por ja arrin
që t'i vendose lexuesit në këpucët
11:05
of getting people to put themselves in the shoes
289
653365
2498
11:07
of people they wouldn't otherwise be in the shoes of,
290
655863
2333
e atyre njerëzve, që në të kundërtën,
nuk do ta kishin menduar kurre,
11:10
put themselves in the shoes of slaves.
291
658196
2402
t'i vendose në këpucët e skllevërve.
11:12
And that could well have been a catalyst
292
660598
1781
Dhe ajo lehtë mund
të ketë qenë katalizator
11:14
for great social change.
293
662379
1604
për ndryshime të mëdha sociale.
11:15
More recently, looking at America
294
663983
2362
Duke shikuar Amerikën së fundi,
11:18
in the last several decades,
295
666345
3069
në dekadat e fundit,
11:21
there's some reason to believe
that shows like "The Cosby Show"
296
669414
3149
ka arsye për të besuar
se show si "The Cosby Show"
11:24
radically changed American attitudes
towards African-Americans,
297
672563
2688
ka ndryshuar në mënyrë radikale qëndrimet
amerikane kundrejt afro-amerikanëve,
11:27
while shows like "Will and Grace" and "Modern Family"
298
675251
2983
ndersa show si "Will and Grace"
dhe "Modern Family"
11:30
changed American attitudes
299
678234
1363
ndryshuan qëndrimet amerikane
11:31
towards gay men and women.
300
679597
1300
kundrejt burrave e grave homoseksual.
11:32
I don't think it's an exaggeration to say
301
680897
2455
S'mendoj që është ekzagjerim të thuhet
11:35
that the major catalyst in America for moral change
302
683352
2661
se katalizatorët më të mëdhenj
të ndryshimeve morale në Amerikë
11:38
has been a situation comedy.
303
686013
2893
kanë qenë situatat komike.
11:40
But it's not all emotions,
304
688906
1416
Por s'ka të bëjë vetëm me emocione,
11:42
and I want to end by appealing
305
690322
1276
dhe dua ta përfundoj duke i bere apel
11:43
to the power of reason.
306
691598
2235
fuqisë se arsyes.
11:45
At some point in his wonderful book
307
693833
2156
Në një moment në këtë
libër të mrekullueshëm
11:47
"The Better Angels of Our Nature,"
308
695989
1223
"The Better Angles of Out Nature," ose
"Renia e dhunes"
11:49
Steven Pinker says,
309
697212
2016
Steven Pinker thotë:
11:51
the Old Testament says love thy neighbor,
310
699228
2582
Testamenti i vjetër thotë duaje fqinjin,
11:53
and the New Testament says love thy enemy,
311
701810
2722
kurse Testamenti i Ri thotë duaje armikun,
11:56
but I don't love either one of them, not really,
312
704532
2686
por unë se dua asnjërin prej tyre, vërtet,
11:59
but I don't want to kill them.
313
707218
1667
por as s'dua t'i vras.
12:00
I know I have obligations to them,
314
708885
1866
E di se kam një obligim ndaj tyre,
12:02
but my moral feelings to them, my moral beliefs
315
710751
3470
por ndjenjat e mia morale, besimet morale,
12:06
about how I should behave towards them,
316
714221
1713
në lidhje me atë sesi
të veproj ndaj të tjerëve,
12:07
aren't grounded in love.
317
715934
2047
nuk janë të bazuara në dashuri.
12:09
What they're grounded in is the
understanding of human rights,
318
717981
1939
Në çfarë ato janë të bazuara
janë të drejtat e njeriut,
12:11
a belief that their life is as valuable to them
319
719920
2223
një besim se jeta e tyre
është e vlefshme për ta
12:14
as my life is to me,
320
722143
2356
sa edhe e imja për mua,
12:16
and to support this, he tells a story
321
724499
1932
dhe për të mbështetur këtë,
ai rrëfen një tregim
12:18
by the great philosopher Adam Smith,
322
726431
1848
të filozofit të madh Adam Smith,
12:20
and I want to tell this story too,
323
728279
1686
dhe unë dua t'ua rrëfej
atë tregim po ashtu,
12:21
though I'm going to modify it a little bit
324
729965
1296
edhe pse, do ta përshtat pak
12:23
for modern times.
325
731261
1678
për kohët moderne.
12:24
So Adam Smith starts by asking you to imagine
326
732939
1901
Pra, Adam Smith fillon
duke ju kërkuar që të imagjinoni
12:26
the death of thousands of people,
327
734840
1901
vdekjen e mijëra njerëzve,
12:28
and imagine that the thousands of people
328
736741
2040
dhe të imagjinoni se ata mijëra njerëz
12:30
are in a country you are not familiar with.
329
738781
2239
janë nga një shtet me të cilin
nuk jeni familjar.
12:33
It could be China or India or a country in Africa.
330
741020
3554
Mund të jetë Kina, India apo
ndonjë shtet në Afrikë.
12:36
And Smith says, how would you respond?
331
744574
2484
Dhe Smith thotë: si do të reagonit ?
12:39
And you would say, well that's too bad,
332
747058
2307
Dhe ju do të thoshit: paj', shumë keq,
12:41
and you'd go on to the rest of your life.
333
749365
1876
dhe vazhdoni me jetën tuaj.
12:43
If you were to open up The New
York Times online or something,
334
751241
2219
Sikur të hapnit The New York Times
online apo diçka të ngjashme,
12:45
and discover this, and in fact
this happens to us all the time,
335
753460
2960
do të shihnit se kjo, dhe në fakt na
ndodh gjatë gjithë kohës,
12:48
we go about our lives.
336
756420
1521
ne vazhdojmë me jetët tona.
12:49
But imagine instead, Smith says,
337
757941
2194
Por imagjinoni, Smith thotë:
12:52
you were to learn that tomorrow
338
760135
1254
sikur të kuptonit se nesër
12:53
you were to have your little finger chopped off.
339
761389
2539
do t'ju pritet gishti i vogël.
12:55
Smith says, that would matter a lot.
340
763928
2169
Smith thotë: kjo do të kishte
shumë rëndësi.
12:58
You would not sleep that night
341
766097
1411
Ju s'do të flinit atë natë
12:59
wondering about that.
342
767508
1353
duke menduar për atë gjë.
13:00
So this raises the question:
343
768861
2019
Dhe kjo ngre pyetjen:
13:02
Would you sacrifice thousands of lives
344
770880
2466
A do të sakrifikoni mijëra jetë
13:05
to save your little finger?
345
773346
1969
për të shpëtuar gishtin tuaj të vogël?
13:07
Now answer this in the privacy of your own head,
346
775315
2318
Përgjigjuni kësaj pyetje
në fshehtësinë e mëndjes suaj,
13:09
but Smith says, absolutely not,
347
777633
2919
por Smith thotë: absolutisht jo,
13:12
what a horrid thought.
348
780552
1692
çfarë mendimi i tmerrshëm.
13:14
And so this raises the question,
349
782244
2031
Dhe kjo ngre pyetjen,
13:16
and so, as Smith puts it,
350
784275
1374
siç e shtron Smith,
13:17
"When our passive feelings are almost always
351
785649
2218
"Kur ndjenjat tona pasive
janë gati gjithmonë
13:19
so sordid and so selfish,
352
787867
1448
aq të pista dhe egoiste,
13:21
how comes it that our active principles
353
789315
1465
si ndodh që principet tona aktive
13:22
should often be so generous and so noble?"
354
790780
2533
duhet të jenë shpesh
aq bujare e aq fisnike?"
13:25
And Smith's answer is, "It is reason,
355
793313
2050
Dhe përgjigja e Smith është:
" Është arsyeja,
13:27
principle, conscience.
356
795363
1775
principi, vetëdija.
13:29
[This] calls to us,
357
797138
1541
Kjo na fton,
13:30
with a voice capable of astonishing
the most presumptuous of our passions,
358
798679
3425
me një zë që mund të habisë
edhe pasionet tona më kryengritëse,
13:34
that we are but one of the multitude,
359
802104
1677
se ne jemi vetëm një pjesë e morisë ,
13:35
in no respect better than any other in it."
360
803781
2441
jo më të mirë se të tjerët,
në çfarëdo aspekti."
13:38
And this last part is what is often described
361
806222
2125
Dhe kjo pjesa e fundit është
ajo që shpesh përshkruhet si
13:40
as the principle of impartiality.
362
808347
3208
principi i paanshmërisë.
13:43
And this principle of impartiality manifests itself
363
811555
2629
Ky princip i paanshmërisë zbulon veten
13:46
in all of the world's religions,
364
814184
1747
në të gjitha religjionet botërore,
13:47
in all of the different versions of the golden rule,
365
815951
2258
në të gjitha versionet e ndryshme
të rregullit të artë,
13:50
and in all of the world's moral philosophies,
366
818209
2454
dhe në të gjitha filozofite
morale të botës,
13:52
which differ in many ways
367
820663
1307
të cilat ndryshojnë në shumë mënyra
13:53
but share the presupposition
that we should judge morality
368
821970
2994
por ndajnë supozimin
se ne duhet të gjykojmë moralin
13:56
from sort of an impartial point of view.
369
824964
2985
nga një këndvështrim i paanshëm.
13:59
The best articulation of this view
370
827949
1822
Artikulimi më i mirë i kësaj pikëpamje
14:01
is actually, for me, it's not from
a theologian or from a philosopher,
371
829771
3085
në fakt, sipas meje,
nuk është ai i një teologu apo filozofi,
14:04
but from Humphrey Bogart
372
832856
1357
por i Humphrey Bogart
14:06
at the end of "Casablanca."
373
834213
1547
në fund të "Casablanka."
14:07
So, spoiler alert, he's telling his lover
374
835760
3776
Ai i thotë të dashurës
14:11
that they have to separate
375
839536
1140
se ata duhet të ndahen
14:12
for the more general good,
376
840676
1593
për të mirën e përgjithshme,
14:14
and he says to her, and I won't do the accent,
377
842269
1864
e i thotë asaj, nuk do ta imitoj aksentin,
14:16
but he says to her, "It doesn't take much to see
378
844133
1782
por ai i thotë asaj,
"S'duhet shumë për të parë
14:17
that the problems of three little people
379
845915
1359
se problemet e tre njerëzve të vegjël
14:19
don't amount to a hill of beans in this crazy world."
380
847274
3111
nuk peshojne, në këtë botë të çmendur."
14:22
Our reason could cause us to override our passions.
381
850385
3280
Arsyeja mund të na bëjë
që të shtypim pasionet tona.
14:25
Our reason could motivate us
382
853665
1716
Arsyeja mund të na motivoje
14:27
to extend our empathy,
383
855381
1221
që të zgjerojmë empatinë,
14:28
could motivate us to write a
book like "Uncle Tom's Cabin,"
384
856602
2327
të na motivoje që të shkruajmë
një libër si "Kasollja e xha Tomit,"
14:30
or read a book like "Uncle Tom's Cabin,"
385
858929
1723
apo të lexojmë një libër si
"Kasollja e xha' Tomit,"
14:32
and our reason can motivate us to create
386
860652
2694
dhe arsyeja mund të na
motivojë që të krijojmë
14:35
customs and taboos and laws
387
863346
1962
zakone, tabu e ligje
14:37
that will constrain us
388
865308
1810
që do të na përmbajnë
14:39
from acting upon our impulses
389
867118
1676
nga të vepruarit sipas impulseve
14:40
when, as rational beings, we feel
390
868794
1589
kur, si qenie racionale, ndjejmë
14:42
we should be constrained.
391
870383
1395
se duhet të përmbahemi.
14:43
This is what a constitution is.
392
871778
2013
Dhe kjo është ajo çfarë Kushtetuta është.
14:45
A constitution is something
which was set up in the past
393
873791
2921
Një Kushtetutë është
diçka e krijuar në të kaluarën
14:48
that applies now in the present,
394
876712
1307
që aplikohet në të tashmen
14:50
and what it says is,
395
878019
985
dhe çfarë thotë,
14:51
no matter how much we might to reelect
396
879004
2227
pavarësisht se sa shumë
mund të duam që ta rizgjedhim
14:53
a popular president for a third term,
397
881231
2603
një president popullor
për një mandat të tretë,
14:55
no matter how much white Americans might choose
398
883834
2095
pavarësisht se sa shumë Amerikanë
të bardhë mund të zgjedhin
14:57
to feel that they want to reinstate
the institution of slavery, we can't.
399
885929
4068
që të ndjejnë se duan te rivendosin
institucionin e skllavërisë, nuk mundemi.
15:01
We have bound ourselves.
400
889997
1676
Duhet ta kufizojme veten.
15:03
And we bind ourselves in other ways as well.
401
891673
2417
Ne e kufizojmë veten
edhe në forma tjera, po ashtu.
15:06
We know that when it comes to choosing somebody
402
894090
2758
E dimë se kur vjen puna
tek zgjedhja e dikujt
15:08
for a job, for an award,
403
896848
2951
për një punë, çmim,
15:11
we are strongly biased by their race,
404
899799
2958
ne paragjykojme fuqishëm nga raca e tyre,
15:14
we are biased by their gender,
405
902757
2296
nga gjinia,
15:17
we are biased by how attractive they are,
406
905053
2215
nga ajo se sa tërheqës janë,
15:19
and sometimes we might say,
"Well fine, that's the way it should be."
407
907268
2651
dhe ndonjëherë mund të themi,
"Paj mirë, kështu duhet të jetë."
15:21
But other times we say, "This is wrong."
408
909919
2307
Por herë të tjera themi,
"Kjo është gabim."
15:24
And so to combat this,
409
912226
1889
Dhe për ta luftuar këtë,
15:26
we don't just try harder,
410
914115
2251
ne jo thjesht përpiqemi më shumë,
15:28
but rather what we do is we set up situations
411
916366
3001
por më mirë, ajo që bëjmë
është krijimi i situatave
15:31
where these other sources
of information can't bias us,
412
919367
3039
ku burimet tjera të informacionit
të mos mund të na bëjnë paragjykues,
15:34
which is why many orchestras
413
922406
1315
dhe kjo është arsye pse shumë orkestra
15:35
audition musicians behind screens,
414
923721
2645
bëjnë audicionet për muzikantë
prapa perdeve,
15:38
so the only information they have
415
926366
1244
në mënyrë që i vetmi informacion që marrin
15:39
is the information they believe should matter.
416
927610
2693
të jetë ai që ata besojnë
të jetë e rëndësishme.
15:42
I think prejudice and bias
417
930303
2323
Mendoj se anesimi dhe paragjykimi
15:44
illustrate a fundamental duality of human nature.
418
932626
3094
ilustrojnë dualitetin fundamental
të natyrës njerëzore.
15:47
We have gut feelings, instincts, emotions,
419
935720
3776
Ne kemi ndjeshmëri të brendshme,
instinkte, emocione,
15:51
and they affect our judgments and our actions
420
939496
2161
dhe ato ndikojnë
në gjykimet e veprimet tona
15:53
for good and for evil,
421
941657
2331
për mirë e për keq,
15:55
but we are also capable of rational deliberation
422
943988
3622
por ne po ashtu jemi të aftë
për maturi racionale
15:59
and intelligent planning,
423
947610
1435
dhe planifikim inteligjent,
16:01
and we can use these to, in some cases,
424
949045
2817
dhe mund t'i përdorim këto që,
në disa raste,
16:03
accelerate and nourish our emotions,
425
951862
1943
të nxisim dhe ushqejmë emocionet tona,
16:05
and in other cases staunch them.
426
953805
2768
dhe në të tjera raste t'i ngurtësojmë ato.
16:08
And it's in this way
427
956573
1234
Dhe kjo është mënyra
16:09
that reason helps us create a better world.
428
957807
2767
se si arsyeja na ndihmon
që të krijojmë një botë më të mirë.
16:12
Thank you.
429
960574
2344
Ju falemnderit.
16:14
(Applause)
430
962918
3705
Translated by Fitore Fazliu
Reviewed by Helena Bedalli

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.

Why you should listen

In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)  

Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy." 

He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."

More profile about the speaker
Paul Bloom | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee