TEDxBoulder 2011
Phil Plait: How to defend Earth from asteroids
Phil Plait: Dünya'yı göktaşlarından nasıl koruruz?
Filmed:
Readability: 3.3
2,350,842 views
9.5 km genişliğinde olup da bir anda uygarlığın sonunu ne getirebilir? Göktaşı... Yukarıda onlardan bir sürü var. Phil Plait, mizahi bir anlatım ve harika görüntüler eşliğinde, asteroidlerin ölümcül etkilerini ve onlardan korunma yollarını anlatarak, TEDxBoulder dinleyicisini büyülüyor.
Phil Plait - Astronomer
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I want to talk to you about something
0
1000
2000
Bugün sizlerle konuşmak istediğim bir konu var.
00:18
kind of big.
1
3000
3000
Oldukça geniş bir konu.
00:21
We'll start here.
2
6000
3000
Şöyle başlayalım.
00:24
65 million years ago
3
9000
3000
65 milyon yıl önce
00:27
the dinosaurs had a bad day.
4
12000
3000
dinazorlar çok kötü bir gün geçirdi.
00:30
(Laughter)
5
15000
3000
(Kahkaha)
00:33
A chunk of rock six miles across,
6
18000
3000
9.6 km genişliğinde kocaman bir kaya kütlesi,
00:36
moving something like 50 times
7
21000
2000
bir tüfekten çıkan kurşunun
00:38
the speed of a rifle bullet,
8
23000
2000
50 katında bir hızla
00:40
slammed into the Earth.
9
25000
2000
Dünya'ya çarptı.
00:42
It released its energy all at once,
10
27000
2000
Bir anda tüm enerjisini açığa çıkardı
00:44
and it was an explosion that was
11
29000
2000
ve akıllara durgunluk verecek
00:46
mind-numbing.
12
31000
2000
bir patlama yarattı.
00:48
If you took every nuclear weapon ever built
13
33000
2000
Bugüne kadar, Soğuk Savaş'ın en hararetli zamanlarında
00:50
at the height of the Cold War,
14
35000
2000
üretilen tüm nükleer silahları toplasanız,
00:52
lumped them together and blew them up
15
37000
2000
hepsini bir kenara yığıp
00:54
at the same time,
16
39000
2000
aynı anda havaya uçursanız,
00:56
that would be one one-millionth
17
41000
2000
o zaman ortaya çıkan enerjinin yalnızca
00:58
of the energy released at that moment.
18
43000
4000
milyonda birini elde edersiniz.
01:02
The dinosaurs had a really bad day.
19
47000
3000
İşte dinazorlar, gerçekten de berbat bir gün geçirmişti.
01:05
Okay?
20
50000
2000
Değil mi?
01:07
Now, a six-mile-wide rock is very large.
21
52000
2000
Yani, 9.6 km genişliğinde bir kaya oldukça büyüktür.
01:09
We all live here in Boulder.
22
54000
2000
Hepimiz burada, Boulder'de yaşıyoruz.
01:11
If you look out your window and you can see
23
56000
2000
Pencereden dışarı baktığınızda,
01:13
Long's Peak, you're probably familiar with it.
24
58000
2000
artık aşina olduğunuz Long's Peak Dağı'nı görebilirsiniz.
01:15
Now, scoop up Long's Peak, and put it out
25
60000
2000
Şimdi Long's Peak'i alıp
01:17
in space.
26
62000
2000
uzaya yerleştirelim.
01:19
Take Meeker, Mt. Meeker. Lump that in there,
27
64000
2000
Meeker Dağı'nı da alalım ve
01:21
and put that in space as well,
28
66000
2000
onu da uzaya koyalım.
01:23
and Mt. Everest, and K2,
29
68000
2000
Ardından Everest'i, K2'yi
01:25
and the Indian peaks.
30
70000
2000
ve Indian Peaks'i ekleyelim.
01:27
Then you're starting to get an idea of
31
72000
2000
İşte o zaman ne kadar büyük bir kayadan
01:29
how much rock we're talking about, okay?
32
74000
2000
bahsettiğimi daha iyi anlayabilirsiniz.
01:31
We know it was that big because of
33
76000
2000
Bu kadar büyük olduğunu,
01:33
the impact it had and the crater it left.
34
78000
2000
yarattığı etkiden ve bıraktığı kraterden anlıyoruz.
01:35
It hit in what we now know as Yucatan,
35
80000
2000
Göktaşı, Meksika Körfezi'nde
01:37
the Gulf of Mexico.
36
82000
2000
Yucatan olarak bildiğimiz bölgeye düştü.
01:39
You can see here, there's the
37
84000
2000
Burada gördüğünüz gibi,
01:41
Yucatan Peninsula, if you recognize Cozumel
38
86000
2000
Yucatan Yarımadası burası.
01:43
off the east coast there.
39
88000
2000
Cozumel de, farkettiyseniz hemen doğu yakasında.
01:45
Here is how big of a crater was left.
40
90000
3000
Yarattığı çukur, işte bu büyüklükte.
01:48
It was huge. To give you a sense of the scale,
41
93000
2000
Dev gibi. Size ölçek hakkında fikir vermesi açısından,
01:50
okay, there you go. The scale here is
42
95000
2000
şöyle diyebiliriz.
01:52
50 miles on top, a hundred kilometers
43
97000
2000
Üst tarafı 80, alt tarafı da 100 km.'ydi.
01:54
on the bottom. This thing was
44
99000
2000
Genişliği 300 km,
01:56
300 kilometers across -- 200 miles --
45
101000
2000
yani 200 mil olan bu göktaşı,
01:58
an enormous crater that excavated out
46
103000
2000
yeryüzünü delip geçerek
02:00
vast amounts of earth that splashed around
47
105000
3000
gezegenin dört bir yanına, muazzam büyüklükte
02:03
the globe and set fires all over the planet,
48
108000
3000
parçalar sıçrattı ve her yerde yangınlara neden oldu;
02:06
threw up enough dust to block out the sun.
49
111000
3000
güneşi kesecek kadar toz bulutu yarattı.
02:09
It wiped out 75 percent of all species
50
114000
2000
Yeryüzündeki türlerin yüzde 75'ini
02:11
on Earth.
51
116000
2000
silip süpürdü.
02:13
Now, not all asteroids are that big.
52
118000
3000
Ama asteroidlerin hepsi bu kadar büyük değil.
02:16
Some of them are smaller.
53
121000
2000
Bazıları çok daha küçük.
02:18
Here is one that came in
54
123000
3000
Bu gördüğünüz,
02:21
over the United States
55
126000
2000
1992'nin Ekim ayında
02:23
in October of 1992.
56
128000
2000
ABD'ye düşenlerden biri.
02:25
It came in on a Friday night.
57
130000
2000
Bir Cuma akşamı düştü.
02:27
Why is that important?
58
132000
2000
Bu detay neden önemli peki?
02:29
Because back then, video cameras were
59
134000
2000
Çünkü o zamanlar, video kameralar
02:31
just starting to become popular, and people
60
136000
2000
yeni yeni rağbet görüyordu
02:33
would bring them, parents would bring them,
61
138000
2000
ve aileler kameralarını alıp
02:35
to their kids' football games to film their kids
62
140000
2000
çocuklarını futbol maçındayken kaydedebiliyordu.
02:37
play football. And since this came in on a Friday,
63
142000
3000
Göktaşı da Cuma günü düştüğü için,
02:40
they were able to get this great footage
64
145000
2000
bu muhteşem görüntüyü alabilmişlerdi;
02:42
of this thing breaking up as it came in
65
147000
2000
tam da Batı Virginia,
02:44
over West Virgina, Maryland, Pennsylvania
66
149000
2000
Maryland, Pennsylvania
02:46
and New Jersey until it did that
67
151000
2000
ve New Jersey üzerinden geçerken.
02:48
to a car in New York.
68
153000
2000
Ta ki, New York'taki bir arabayı bu hale getirene kadar.
02:50
(Laughter)
69
155000
2000
(Kahkaha)
02:52
Now, this is not a 200-mile-wide crater,
70
157000
3000
Bu, 321 km genişliğinde bir krater değil tabii
02:55
but then again you can see the rock
71
160000
2000
ama yine de hemen orada
02:57
which is sitting right here,
72
162000
2000
duran kaya parçasını görebilirsiniz.
02:59
about the size of a football, that hit
73
164000
2000
Arabaya çarpıp bu zararı veren,
03:01
that car and did that damage.
74
166000
2000
bir futbol topu büyüklüğündeki bir kaya.
03:03
Now this thing was probably about the size
75
168000
2000
Muhtemelen taş, ilk başta
03:05
of a school bus when it first came in.
76
170000
2000
bir okul otobüsü büyüklüğündeydi.
03:07
It broke up through atmospheric pressure,
77
172000
2000
Sonrasında, atmosfer basıncıyla parçalandı,
03:09
it crumbled, and then the pieces fell apart
78
174000
2000
ufalandı ve etrafa dağılan küçük parçaları da
03:11
and did some damage.
79
176000
2000
bir miktar hasar yarattı.
03:13
Now, you wouldn't want that falling on your foot
80
178000
2000
Bunun ayağınıza düşmesini istemezsiniz tabii,
03:15
or your head, because it would do that to it.
81
180000
2000
ya da başınıza... Ne de olsa, bu da bir olasılık.
03:17
That would be bad.
82
182000
2000
Ama kötü bir olasılık.
03:19
But it won't wipe out, you know, all life
83
184000
2000
Yine de, biliyoruz ki, yeryüzündeki tüm canlı yaşamına
03:21
on Earth, so that's fine. But it turns out,
84
186000
2000
son vermeyecektir. Bu iyi birşey. Ancak diğer taraftan da,
03:23
you don't need something six miles across
85
188000
3000
9.6 km'lik birşeyin büyük zararlar vermesine de
03:26
to do a lot of damage.
86
191000
2000
pek ihtiyacımız yok.
03:28
There is a median point between tiny rock
87
193000
2000
Ufak bir kayayla dev bir kaya arasında
03:30
and gigantic rock, and in fact, if any of you
88
195000
2000
hassas bir nokta var.
03:32
have ever been to near Winslow, Arizona,
89
197000
3000
Winslow, Arizona yakınlarına gittiyseniz
03:35
there is a crater in the desert there that is
90
200000
3000
çöldeki krateri biliyorsunuzdur.
03:38
so iconic that it is actually called Meteor Crater.
91
203000
4000
O kadar büyüktür ki, ona, "Meteor Krateri" denmiştir.
03:42
To give you a sense of scale, this is about a mile wide.
92
207000
3000
Gözünüzde canlandırmanız için, yaklaşık 1.6 km genişliğindedir.
03:45
If you look up at the top, that's a parking lot,
93
210000
3000
Resmin üst tarafındaki alan ise, bir park alanı
03:48
and those are recreational vehicles right there.
94
213000
3000
ve park yerindekiler de karavanlar.
03:51
So it's about a mile across, 600 feet deep.
95
216000
3000
Bu, yaklaşık 1.6 km genişliğinde ve 183 metre derinliğinde bir çukur.
03:54
The object that formed this was probably about
96
219000
3000
Bu çukuru yaratan şey de,
03:57
30 to 50 yards across, so roughly the size
97
222000
3000
yaklaşık 27 ila 45 metre genişliğindeydi;
04:00
of Mackey Auditorium here.
98
225000
3000
yani neredeyse buradaki Mackey Oditoryumu kadar.
04:03
It came in at speeds that were tremendous,
99
228000
3000
Muazzam bir hızla ilerleyerek
04:06
slammed into the ground, blew up,
100
231000
2000
yeryüzüne çarptı, infilak etti
04:08
and exploded with the energy of roughly
101
233000
2000
ve neredeyse 20 megatonluk
04:10
a 20-megaton nuclear bomb --
102
235000
2000
bir nükleer bombanın yarattığı enerjiyle,
04:12
a very hefty bomb.
103
237000
2000
böylesine ağır bir bombanın etkisiyle patladı.
04:14
This was 50,000 years ago, so it may have
104
239000
2000
Bu, 50 bin yıl önceydi ve muhtemelen o zaman
04:16
wiped out a few buffalo or antelope,
105
241000
2000
birkaç bizonu veya antilopu ortadan kaldırdı
04:18
or something like that out in the desert,
106
243000
3000
veya çöldeki diğer hayvan türlerinin bir bölümünü...
04:21
but it probably would not have caused
107
246000
2000
Ama yine de, küresel tahribata
04:23
global devastation.
108
248000
2000
neden olacak boyutta değildi.
04:25
It turns out that these things don't have to
109
250000
2000
Ancak bunların, büyük zararlar vermesi için
04:27
hit the ground to do a lot of damage.
110
252000
3000
mutlaka yeryüzüne çarpması gerekmiyor.
04:30
Now, in 1908, over Siberia, near the
111
255000
2000
Örneğin, 1908 yılında Sibirya'nın
04:32
Tunguska region -- for those of you who are
112
257000
2000
Tunguska bölgesi yakınlarından bir örnek...
04:34
Dan Aykroyd fans and saw "Ghostbusters,"
113
259000
2000
Dan Aykroyd hayranıysanız ve "Hayalet Avcıları"nı izlediyseniz,
04:36
when he talked about the greatest cross-dimensional rift
114
261000
3000
"1909'daki Sibirya patlamasından sonraki en büyük
04:39
since the Siberia blast of 1909, where he got
115
264000
3000
boyutlararası patlama" dediği yeri hatırlarsınız.
04:42
the date wrong, but that's okay. (Laughter)
116
267000
2000
İşte burada tarihi tutturamamıştır ama sorun değil tabii ki.
04:44
It was 1908. That's fine. I can live with that.
117
269000
3000
Yıl 1908'di. Bana uyar. Bununla yaşayabilirim.
04:47
(Laughter)
118
272000
3000
(Kahkaha)
04:50
Another rock came into the Earth's atmosphere
119
275000
3000
Tunguska olayında da, kaya atmosfere girmiş
04:53
and this one blew up above the ground, several
120
278000
2000
ve yeryüzünün kilometrelerce üstünde,
04:55
miles up above the surface of the Earth.
121
280000
3000
havada patlamıştı.
04:58
The heat from the explosion set fire to the
122
283000
3000
Patlamanın ısısıyla birlikte
05:01
forest below it, and then the shock wave
123
286000
3000
karadaki ağaçlar yanmış ve ardından gelen şok dalgası,
05:04
came down and knocked down trees for
124
289000
2000
yüzlerce metrekareye yayılan ağaçları
05:06
hundreds of square miles, okay?
125
291000
3000
olduğu gibi devirmişti.
05:09
This did a huge amount of damage.
126
294000
2000
Çok büyük bir hasar oluşmuştu.
05:11
And again, this was a rock probably roughly
127
296000
2000
Bu kaya, neredeyse
05:13
the size of this auditorium that we're sitting in.
128
298000
2000
içinde bulunduğumuz oditoryum kadar genişti.
05:15
In Meteor Crater it was made of metal,
129
300000
2000
Meteor Krateri, içerdiği metal elementlerin
05:17
and metal is much tougher, so it made it
130
302000
2000
ağırlığıyla birlikte,
05:19
to the ground.
131
304000
2000
yeryüzüne ulaşmıştı.
05:21
The one over Tunguska was probably made
132
306000
2000
Tunguska'daki, çok büyük ihtimalle
05:23
of rock, and that's much more crumbly, so it
133
308000
2000
kaya ağırlıklıydı ve kolay ufalanan bir yapıdaydı.
05:25
blew up in the air. Either way, these are
134
310000
2000
Bu nedenle de havada patladı. Her iki şekilde de,
05:27
tremendous explosions, 20 megatons.
135
312000
3000
bunlar, 20 megatonluk dev patlamalardı.
05:30
Now, when these things blow up, they're not
136
315000
2000
Yine de, buna benzer patlamalar,
05:32
going to do global ecological damage.
137
317000
3000
küresel çapta bir ekolojik zarar verecek düzeyde değiller.
05:35
They're not going to do something like
138
320000
2000
En azından "dinazor katili"nin verdiği
05:37
the dinosaur-killer did.
139
322000
2000
zarar kadar olmayacaktır.
05:39
They're just not big enough.
140
324000
2000
Çünkü yeterince büyük değiller.
05:41
But they will do global economic damage,
141
326000
2000
Ama küresel ekonomiye zarar verecekleri kesin
05:43
because they don't have to hit, necessarily,
142
328000
2000
çünkü bu tür bir hasar yaratmak için
05:45
to do this kind of damage.
143
330000
2000
mutlaka çarpmaları gerekmiyor.
05:47
They don't have to do global devastation.
144
332000
2000
Küresel bir tahribat yaratmaları da gerekmiyor.
05:49
If one of these things were to hit
145
334000
2000
Bunlara benzer bir göktaşı
05:51
pretty much anywhere, it would cause a panic.
146
336000
2000
herhangi bir yere çarpsa, paniğe neden olurdu.
05:53
But if it came over a city, an important city --
147
338000
2000
Ama eğer bir şehrin, hele ki önemli bir şehrin
05:55
not that any city is more important than others,
148
340000
2000
-bir şehir diğerinden daha üstün olduğu için söylemiyorum;
05:57
but some of them we depend on them more
149
342000
2000
sadece bazılarına, küresel ekonomi açısından
05:59
on the global economic basis -- that could do
150
344000
3000
daha fazla bel bağladığımız için belirtiyorum-
06:02
a huge amount of damage to us
151
347000
3000
üzerine düşse, uygarlık düzeyinde
06:05
as a civilization.
152
350000
2000
hepimiz etkileniriz.
06:07
So, now that I've scared the crap out of you ...
153
352000
3000
Şimdi, herkesin ödünü kopardığıma göre...
06:10
(Laughter)
154
355000
2000
(Kahkaha)
06:12
what can we do about this? All right?
155
357000
2000
Bu konuda ne yapabileceğimizi düşünebiliriz, değil mi?
06:14
This is a potential threat.
156
359000
2000
Bu, potansiyel bir tehdit.
06:16
Let me note that we have not had
157
361000
2000
Şunu belirtmeden geçmeyeyim:
06:18
a giant impact like the dinosaur-killer
158
363000
2000
65 milyon yıl boyunca "dinazor katili" gibi
06:20
for 65 million years. They're very rare.
159
365000
3000
başka bir patlama yaşamadık. Bunlar çok nadir olur.
06:23
The smaller ones happen more often, but
160
368000
3000
Daha küçükleri çok daha sık olur
06:26
probably on the order of a millennium,
161
371000
2000
ama bu da, muhtemelen bin yıllık aralıklarla,
06:28
every few centuries or every few thousand
162
373000
2000
ya da birkaç asırda, birkaç bin yılda bir olur.
06:30
years, but it's still something to be aware of.
163
375000
3000
Yine de bu gerçeğin farkında olmamız gerekir.
06:33
Well, what do we do about them?
164
378000
2000
Peki, bu konuda ne yapmalıyız?
06:35
The first thing we have to do is find them.
165
380000
2000
İlk iş, onları bulmak olmalıdır.
06:37
This is an image of an asteroid that passed
166
382000
2000
Bu, 2009 yılında hemen
06:39
us in 2009.
167
384000
2000
yanımızdan geçen bir asteroid.
06:41
It's right here.
168
386000
2000
Tam şurada.
06:43
But you can see that it's extremely faint.
169
388000
2000
Çok belli belirsiz.
06:45
I don't even know if you can see that
170
390000
2000
Görüp görmediğinizi bilemiyorum ama
06:47
in the back row. These are just stars.
171
392000
2000
hemen arka sırada. Bunlar yıldızlar.
06:49
This is a rock that was about 30 yards across,
172
394000
2000
Bu da, 27 metre genişliğinde bir kaya;
06:51
so roughly the size of the ones that blew up
173
396000
2000
yani Tunguska üzerinde patlayan
06:53
over Tunguska and hit Arizona 50,000 years ago.
174
398000
3000
ve 50 bin yıl önce Arizona'yı vuranla aynı boyutta.
06:56
These things are faint.
175
401000
2000
Bunlar çok siliktir.
06:58
They're hard to see, and the sky is really big.
176
403000
2000
Görmesi çok zordur ve gökyüzü de oldukça büyük zaten.
07:00
We have to find these things first.
177
405000
2000
Öncelikle bunları bulmamız gerekir.
07:02
Well the good news is, we're looking for them.
178
407000
2000
İyi haber şu: Onları arıyoruz.
07:04
NASA has devoted money to this.
179
409000
2000
NASA buna fon ayırmış durumda.
07:06
The National Science Foundation, other
180
411000
2000
ABD Ulusal Bilim Vakfı ve bazı ülkeler
07:08
countries are very interested in doing this.
181
413000
2000
bu konuda oldukça hevesli.
07:10
We're building telescopes that are looking
182
415000
2000
Tehditleri aramaya yarayan
07:12
for the threat. That's a great first step,
183
417000
2000
özel teleskoplar üretiyoruz. İlk adım için bu harika
07:14
but what's the second step? The second step
184
419000
2000
ama bir sonraki adım nedir? İkincisi de,
07:16
is that we see one heading toward us,
185
421000
2000
artık bize doğru gelen bir kayayı görüyoruz
07:18
we have to stop it. What do we do?
186
423000
2000
ve bunu durdurmamız gerekiyor. Ne yapabiliriz?
07:20
You've probably heard about the asteroid
187
425000
2000
Birçoğunuz Apophis adlı asteroidi duymuşsunuzdur.
07:22
Apophis. If you haven't yet, you will.
188
427000
3000
Duymadıysanız, şimdi öğreneceksiniz.
07:25
If you've heard about the Mayan 2012
189
430000
2000
2012 yılındaki Maya kıyametini duyduysanız,
07:27
apocalypse, you're going to hear about Apophis,
190
432000
2000
Apophis'i de öğrenmiş olacaksınız
07:29
because you're keyed in to all the doomsday
191
434000
2000
çünkü çoğunuz, kıyamet günü senaryolarının
07:31
networks anyway.
192
436000
2000
çoktan içine düşmüş durumdasınız.
07:34
Apophis is an asteroid that was discovered in 2004.
193
439000
3000
Apophis, 2004 yılında keşfedilmiş bir asteroid.
07:37
It's roughly 250 yards across, so it's
194
442000
3000
Genişliği, yaklaşık 250 metre,
07:40
pretty big -- big size, you know,
195
445000
2000
yani oldukça büyük.
07:42
bigger than a football stadium -- and it's going to
196
447000
2000
Örneğin, bir futbol stadyumundan daha büyük ve
07:44
pass by the Earth in April of 2029.
197
449000
3000
2029 yılında Dünya'nın yanından geçeceği biliniyor.
07:47
And it's going to pass us so close that it's
198
452000
2000
O kadar yakın geçecek ki,
07:49
actually going to come underneath
199
454000
2000
hava durumu uydularımızın
07:51
our weather satellites.
200
456000
2000
hemen altından dolanacak.
07:53
The Earth's gravity is going to bend the orbit
201
458000
2000
Dünya'daki yerçekimi, bu kayanın yörüngesini
07:55
of this thing so much that if it's just right,
202
460000
3000
öylesine bükecek ki,
07:58
if it passes through this region of space,
203
463000
3000
uzayın, bu "anahtar deliği" adı verilen,
08:01
this kidney bean-shaped region called
204
466000
2000
fasulye şeklindeki bu bölgesinden geçmesi durumunda,
08:03
the keyhole, the Earth's gravity will bend it
205
468000
2000
Dünya'daki yerçekimi onu öylesine eğecek ki,
08:05
just enough that seven years later
206
470000
2000
sadece yedi yıl sonra,
08:07
on April 13, which is a Friday, I'll note,
207
472000
2000
hatta tam da Cuma gününe denk gelen
08:09
in the year 2036 ... (Laughter)
208
474000
3000
13 Nisan 2036'da...
08:12
-- you can't plan that kind of stuff --
209
477000
3000
-böyle bir rastlantıyı planlaması bile çok zor-
08:15
Apophis is going to hit us. And it's
210
480000
2000
Apophis bize çarpacak.
08:17
250 meters across, so it would do
211
482000
2000
250 metre genişliğindeki bu göktaşı,
08:19
unbelievable damage.
212
484000
2000
inanılmaz bir zarar verecek.
08:21
Now the good news is that the odds of it
213
486000
2000
Ama iyi haber şu ki, böyle birşeyin
08:23
actually passing through this keyhole and
214
488000
2000
bu "anahtar deliği"nden geçerek,
08:25
hitting us next go-around are one in a million,
215
490000
2000
sonrasında bize çarpma olasılığı milyonda bir;
08:27
roughly -- very, very low odds, so I personally
216
492000
2000
yani çok çok düşük bir ihtimal. Ben, şahsen
08:29
am not lying awake at night worrying about this at all.
217
494000
2000
bunu düşünerek uykusuz geceler geçirmiyorum.
08:31
I don't think Apophis is a problem.
218
496000
2000
Apophis'i bir sorun olarak da görmüyorum.
08:33
In fact, Apophis is a blessing in disguise,
219
498000
2000
Aslında Apophis, bizim için gizli bir lütuf
08:35
because it woke us up to the dangers
220
500000
2000
çünkü o, benzer tehlikelere karşı
08:37
of these things.
221
502000
2000
gözümüzü açtı.
08:39
This thing was discovered just a few years
222
504000
2000
Bu göktaşı, birkaç yıl önce keşfedildi
08:41
ago and could hit us a few years from now.
223
506000
2000
ve bundan birkaç yıl sonra bize çarpabilirdi.
08:43
It won't, but it gives us a chance to study
224
508000
2000
Artık çarpmayacak ama bize,
08:45
these kinds of asteroids. We didn't really
225
510000
2000
bu tür asteroidler üzerinde çalışma fırsatı verdi.
08:47
necessarily understand these keyholes, and
226
512000
2000
Bu "anahtar delikleri"ni tam olarak anlayamıyorduk
08:49
now we do and it turns out
227
514000
2000
ama şimdi anlıyoruz ve bunun,
08:51
that's really important, because how do you
228
516000
2000
çok önemli bir adım olduğunu gördük.
08:53
stop an asteroid like this?
229
518000
2000
Aksi takdirde böyle bir asteroidi nasıl durdurursunuz ki?
08:55
Well, let me ask you, what happens if you're
230
520000
2000
Şimdi size soruyorum:
08:57
standing in the middle of the road and a car's
231
522000
2000
yolun ortasında dikilseniz ve bir araba
08:59
headed for you? What do you do? You do this.
232
524000
2000
size doğru gelse... Ne yapardınız? Kenara çekilirdiniz.
09:01
Right? Move. The car goes past you.
233
526000
2000
Değil mi? Hareket ederdiniz ve araba yanınızdan geçerdi.
09:03
But we can't move the Earth, at least
234
528000
2000
Ama biz Dünya'yı yerinden oynatamayız, en azından zahmetsizce...
09:05
not easily, but we can move a small asteroid.
235
530000
2000
Ama küçük bir asteroidi oynatabiliriz.
09:07
And it turns out, we've even done it.
236
532000
2000
Aslında bunu çoktan yapmışız bile.
09:09
In the year 2005, NASA launched a probe
237
534000
3000
2005 yılında NASA, Deep Impact (Derin Darbe) adlı
09:12
called Deep Impact, which slammed into --
238
537000
3000
bir keşif aracı fırlattı. Bu aracın bir parçası da,
09:15
slammed a piece of itself into the nucleus of a comet.
239
540000
3000
kendini kuyruklı yıldızın çekirdeğine yerleştirdi.
09:18
Comets are very much like asteroids.
240
543000
2000
Kuyruklu yıldızlar da asteroidlere benzer.
09:20
The purpose wasn't to push it out of the way.
241
545000
2000
Buradaki amaç, onun rotasını değiştirmek değildi.
09:22
The purpose was to make a crater to excavate
242
547000
2000
Amaç, kuyruklu yıldızın yüzeyinde bir çukur açarak
09:24
the material and see what was underneath
243
549000
2000
derinlerdeki materyali
09:26
the surface of this comet, which we learned
244
551000
2000
ortaya çıkarmaktı.
09:28
quite a bit about.
245
553000
2000
Bunu da biraz başardık galiba.
09:30
We did move the comet a little tiny bit,
246
555000
2000
Kuyruklu yıldızı biraz olsun hareket ettirebildik,
09:32
not very much, but that wasn't the point.
247
557000
2000
çok değil ama hedef de bu değildi zaten.
09:34
However, think about this.
248
559000
2000
Ama şu açıdan bakın.
09:36
This thing is orbiting the sun at
249
561000
2000
Bu kuyruklu yıldız, güneşin yörüngesinde
09:38
10 miles per second, 20 miles per second.
250
563000
2000
saniyede 32 km hızla dönüyordu.
09:40
We shot a space probe at it and hit it. Okay?
251
565000
2000
Biz de ona bir uzay aracı fırlatıp üzerine yerleştirdik.
09:42
Imagine how hard that must be, and we did it.
252
567000
3000
Ne kadar zor olduğunu bir düşünün ve biz bunu başardık.
09:45
That means we can do it again.
253
570000
3000
Yani, bunu bir kez daha yapabiliriz.
09:48
If we need, if we see an asteroid that's coming
254
573000
2000
Bize doğru yaklaşan bir göktaşı gördüğümüzde,
09:50
toward us, and it's headed right for us,
255
575000
2000
tam da üstümüze geliyorsa ve
09:52
and we have two years to go, boom! We hit it.
256
577000
3000
önümüzde iki yıl varsa, bam! Onu patlatırız.
09:55
You can try to -- you know, if you watch
257
580000
2000
Aslında filmlerde gördüğünüz gibi,
09:57
the movies, you might think about,
258
582000
2000
neden nükleer silah kullanmadığımızı
09:59
why don't we use a nuclear weapon?
259
584000
2000
düşünebilirsiniz.
10:01
It's like, well, you can try that, but the problem is timing.
260
586000
2000
Bunu deneyebiliriz tabii ama burada önemli olan zamanlama.
10:03
You shoot a nuclear weapon at this thing,
261
588000
2000
Kuyruklu yıldızı nükleer silahla vurabilirsiniz
10:05
you have to blow it up within a few milliseconds
262
590000
2000
ama bunu, birkaç mili saniye toleransla patlatmanız gerekir;
10:07
of tolerance or else you'll just miss it.
263
592000
2000
aksi takdirde ıskalarsınız.
10:09
And there are a lot of other problems
264
594000
2000
Başka birçok sorun da var tabii.
10:11
with that. It's very hard to do.
265
596000
2000
Bir kere çok zor bir iş.
10:13
But just hitting something? That's pretty easy.
266
598000
2000
Ama birşeyi vurmak... O çok kolay.
10:15
I think even NASA can do that,
267
600000
2000
NASA'nın bile bunu yapabileceğini düşünüyorum,
10:17
and they proved that they can. (Laughter)
268
602000
2000
hatta yapabildiklerini de kanıtladılar bile.
10:19
The problem is, what happens if you hit
269
604000
2000
Asıl sorun şu: Bir asteroidi vurdunuz
10:21
this asteroid, you've changed the orbit,
270
606000
2000
ve asteroidin yörüngesini değiştirdiniz.
10:23
you measure the orbit and then you find out,
271
608000
2000
Yörüngeyi hesapladığınızda, bir baktınız ki,
10:25
oh, yeah, we just pushed it into a keyhole,
272
610000
2000
onu çoktan "anahtar deliği"ne sokmuşsunuz
10:27
and now it's going to hit us in three years.
273
612000
2000
ve bu durumda bize çarpması için sadece üç yıl kalmış.
10:29
Well, my opinion is, fine. Okay?
274
614000
2000
Bence hava yine hoş.
10:31
It's not hitting us in six months. That's good.
275
616000
2000
En azından altı ay içinde bize çarpmayacak. Bu iyi.
10:33
Now we have three years to do something else.
276
618000
3000
Şimdi başka bir çözüm için üç yılımız var demek.
10:36
And you can hit it again. That's kind of
277
621000
2000
Onu yeniden vurabilirsiniz ama bu, biraz sakarlık olur.
10:38
ham-fisted. You might just push it into a third
278
623000
2000
Bunu yapmamak için, onu, üçüncü bir anahtar deliğine
10:40
keyhole or whatever, so you don't do that.
279
625000
2000
ya da başka bir rotaya yönlendirirsiniz.
10:42
And this is the part, it's the part I just love.
280
627000
4000
En sevdiğim bölüm de bu işte.
10:46
(Laughter)
281
631000
2000
(Kahkaha)
10:48
After the big macho "Rrrrrrr BAM! We're
282
633000
2000
Kocaman, maço bir "Rrrrrrr BAM!" efektiyle
10:50
gonna hit this thing in the face,"
283
635000
2000
"yüzüne okkalı bir yumruk" indirdikten hemen sonra
10:52
then we bring in the velvet gloves.
284
637000
3000
büyük bir merhametle yaklaşırsınız.
10:55
(Laughter)
285
640000
3000
(Kahkaha)
10:58
There's a group of scientists and engineers
286
643000
2000
Bir grup bilim insanı, mühendis
11:00
and astronauts and they call themselves
287
645000
2000
ve astronot, kendilerine,
11:02
The B612 Foundation. For those of you
288
647000
2000
"B612 Foundation" adını verdiler.
11:04
who've read "The Little Prince,"
289
649000
2000
"Küçük Prens"i okumuş olanların
11:06
you understand that reference, I hope. The little prince
290
651000
2000
bu göndermeyi anlayacaklarını umuyorum.
11:08
who lived on an asteroid, it was called B612.
291
653000
2000
Küçük prensin yaşadığı asteroidin adı B162'ydi.
11:10
These are smart guys -- men and women --
292
655000
2000
Bunlar, daha önce de söylediğim gibi,
11:12
astronauts, like I said, engineers.
293
657000
2000
birbirinden zeki, kadın ve erkek astronotlar, mühendisler.
11:14
Rusty Schweickart, who was an Apollo 9
294
659000
2000
Apollo 9 astronotlarından biri olan
11:16
astronaut, is on this. Dan Durda, my friend
295
661000
2000
Schweickart da bu grubun içinde.
11:18
who made this image, works here at
296
663000
2000
Bu görüntüyü alan arkadaşım Dan Durda da
11:20
Southwest Research Institute in Boulder,
297
665000
2000
Boulder'daki Walnut Street'te yer alan Southwest Araştırma Enstitüsü'nde çalışıyor.
11:22
on Walnut Street. He created this image for this,
298
667000
2000
Bu görüntüyü bu amaçla aldı
11:24
and he's actually one of the astronomers
299
669000
2000
ve enstitü için çalışan astronomlardan biri.
11:26
who works for them. If we see an asteroid
300
671000
2000
Dünya'ya çarpmak üzere olan
11:28
that's going to hit the Earth and we have
301
673000
2000
bir göktaşı gördüğümüzde, yeterli zamanımız varsa,
11:30
enough time, we can hit it to move it into
302
675000
3000
onu, daha iyi bir yörüngeye oturtmak için vurabiliriz.
11:33
a better orbit. But then what we do is we launch
303
678000
3000
Ama ardından, bir veya iki tonluk bir
11:36
a probe that has to weigh a ton or two.
304
681000
2000
uzay aracı fırlatmamız gerekir.
11:38
It doesn't have to be huge -- couple of tons,
305
683000
3000
Çok büyük olmak zorunda değil -birkaç tonluk ufak birşey-
11:41
not that big -- and you park it near the asteroid.
306
686000
3000
ve sonrasında bunu götaşının yakınında park etmemiz gerekir.
11:44
You don't land on it, because these things are
307
689000
2000
Üzerine iniş yapamazsınız çünkü başaşağı devrilebilirler.
11:46
tumbling end over end. It's very hard to land on them.
308
691000
2000
Tam üstüne inmek zor iş.
11:48
Instead you get near it.
309
693000
2000
Onun yerine, ona yanaşırsınız.
11:50
The gravity of the asteroid pulls on the probe,
310
695000
2000
Göktaşının yerçekimi, uzay aracını kendine çeker
11:52
and the probe has a couple of tons of mass.
311
697000
3000
ve zaten aracın da birkaç tonluk kütlesi vardır.
11:55
It has a little tiny bit of gravity, but it's enough
312
700000
2000
Yerçekimi çok güçlü olmasa da,
11:57
that it can pull the asteroid, and you have your
313
702000
2000
asteroidi çekecek kadar yeterlidir.
11:59
rockets set up, so you can -- oh, you can barely
314
704000
2000
Sonra, roketlerinizi hazırlarsınız
12:01
see it here, but there's rocket plumes -- and you
315
706000
2000
-burada zor da olsa roket dumanlarını görebilirsiniz.
12:03
basically, these guys are connected by their
316
708000
2000
Bunlar, kendi yerçekimleriyle bağlanırlar
12:05
own gravity, and if you move the probe very
317
710000
3000
ve siz de uzay aracını çok yavaşça,
12:08
slowly, very, very gently, you can very easily
318
713000
4000
usulca hareket ettirirseniz, büyük bir ustalıkla
12:12
finesse that rock into a safe orbit.
319
717000
3000
göktaşını güvenli bir yörüngeye oturtabilirsiniz.
12:15
You can even put in orbit around the Earth
320
720000
2000
Hatta onu, Dünya'nın yörüngesine bile oturtup
12:17
where we could mine it, although that's a
321
722000
2000
mayın çıkarabiliriz. Tabii bu, bambaşka bir konu.
12:19
whole other thing. I won't go into that.
322
724000
2000
Oraya girmeyeceğim bile.
12:21
(Laughter)
323
726000
2000
(Kahkaha)
12:23
But we'd be rich!
324
728000
2000
Ama zengin olurduk!
12:25
(Laughter)
325
730000
5000
(Kahkaha)
12:30
So think about this, right?
326
735000
2000
Bunu bir düşünün derim.
12:32
There are these giant rocks flying out there,
327
737000
2000
Yukarılarda bir yerde uçuşan kayalar var
12:34
and they're hitting us, and they're doing
328
739000
2000
ve bunlar, bize çarparak
12:36
damage to us, but we've figured out how to do
329
741000
2000
büyük zararlar veriyorlar ama biz de artık ne yapmamız
12:38
this, and all the pieces are in place to do this.
330
743000
3000
gerektiğini biliyoruz; bunun için elimizde her şey var.
12:41
We have astronomers in place with telescopes
331
746000
2000
Onları teleskoplarla arayan astronomlarımız var.
12:43
looking for them. We have smart people,
332
748000
2000
Bu konuyla ilgilenen ve
12:45
very, very smart people, who are concerned
333
750000
2000
soruna yönelik çözümler geliştiren
12:47
about this and figuring out how to fix the
334
752000
2000
çok ama çok zeki insanlarımız var.
12:49
problem, and we have the technology to do this.
335
754000
3000
Ve bunu yapacak teknolojimiz de var.
12:52
This probe actually can't use chemical rockets.
336
757000
2000
Bu uzay aracı kimyasal roketler kullanamaz.
12:54
Chemical rockets provide too much thrust, too
337
759000
2000
Kimyasal roketler büyük bir itiş gücü yaratarak
12:56
much push. The probe would just shoot away.
338
761000
2000
uzay aracının dengesini bozabilirler.
12:58
We invented something called an ion drive,
339
763000
2000
Biz de, iyon motoru adı verilen, çok ama çok hafif
13:00
which is a very, very, very low-thrust engine.
340
765000
3000
itiş gücü olan düşük basınçlı bir motor geliştirdik.
13:03
It generates the force a piece of paper would
341
768000
2000
Bir kağıdın elinizde yarattığı baskı kadar
13:05
have on your hand, incredibly light,
342
770000
2000
bir güç uyguluyor; çok hafif.
13:07
but it can run for months and years,
343
772000
3000
Nazik itiş gerçekleştiğinde de,
13:10
providing that very gentle push.
344
775000
3000
aylarca, hatta yıllarca çalışabiliyor.
13:13
If anybody here is a fan of the original "Star Trek,"
345
778000
2000
Bu salonda orijinal "Star Trek" hayranı varsa, onlar bilir.
13:15
they ran across an alien ship that had
346
780000
2000
İyon motoru olan, uzaylıların kullandığı bir uzay aracının peşindediler
13:17
an ion drive, and Spock said,
347
782000
2000
ve Spock şöyle der:
13:19
"They're very technically sophisticated.
348
784000
2000
"Çok gelişmiş teknolojileri var.
13:21
They're a hundred years ahead of us with this drive."
349
786000
2000
Bu motorla, bizim yüz yıl önümüzdeler"
13:23
Yeah, we have an ion drive now. (Laughter)
350
788000
2000
Yaşasın! Artık bizim de iyon motorumuz var.
13:25
We don't have the Enterprise, but
351
790000
2000
Bizim "Atılgan"ımız, Enterprise adında bir gemimiz yok belki
13:27
we've got an ion drive now.
352
792000
2000
ama artık iyon motorlarımız var.
13:29
(Applause)
353
794000
3000
(Alkış)
13:32
Spock.
354
797000
2000
Spock.
13:34
(Laughter)
355
799000
3000
(Kahkaha)
13:37
So ...
356
802000
2000
İşte...
13:39
that's the difference, that's the difference
357
804000
2000
İnsanlar ve dinazorlar arasındaki
13:41
between us and the dinosaurs.
358
806000
2000
fark da bu.
13:43
This happened to them.
359
808000
2000
Onların başına gelen,
13:45
It doesn't have to happen to us.
360
810000
2000
bizim de başımıza gelmek zorunda değil.
13:47
The difference between the dinosaurs and us
361
812000
3000
Dinazorlarla aramızdaki fark şu:
13:50
is that we have a space program
362
815000
2000
Bizim uzay programlarımız var
13:52
and we can vote,
363
817000
2000
ve oy kullanabiliyoruz;
13:54
and so we can change our future.
364
819000
3000
yani, geleceğimizi değiştirebiliyoruz.
13:57
(Laughter)
365
822000
1000
(Kahkaha)
13:58
We have the ability to change our future.
366
823000
3000
Geleceğimizi şekillendirebilme becerimiz var.
14:01
65 million years from now,
367
826000
2000
Bundan 65 milyon yıl sonra,
14:03
we don't have to have our bones
368
828000
2000
kemiklerimizi, bir müzede toz tutarken
14:05
collecting dust in a museum.
369
830000
2000
görmek zorunda kalmayacağız.
14:07
Thank you very much.
370
832000
2000
Çok teşekkür ederim.
14:09
(Applause)
371
834000
1000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Phil Plait - AstronomerPhil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe.
Why you should listen
Phil Plait is the Bad Astronomer. Not a bad astronomer, but a blogger for Slate who debunks myths and misconceptions about astronomy -- and also writes about the beauty, wonder and importance of fundamental research.
He worked for six years on the Hubble Space Telescope, and directed public outreach for the Fermi Gamma-ray Space Telescope. He is a past president of the James Randi Educational Foundation, and was the host of Phil Plait's Bad Universe, a documentary series on the Discovery Channel.
Read more from Phil Plait in the Huffington Post's special TEDWeekends feature, "Asteroids: Getting Ready" >>
Phil Plait | Speaker | TED.com