TED2012
Jonathan Haidt: Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence
Jonathan Haidt: Din, evrim ve kendinden geçmenin coşkusu
Filmed:
Readability: 4.2
1,335,755 views
Psikolog Jonathan Haidt basit ama yanıtlaması zor bir soru soruyor: neden kendimizden geçmeye çabalarız? Neden kendimizi kaybetmeyi deneriz? Grup seçimi ile oluşan evrim bilimine yapacağımız bir turla bizlere kışkırtıcı bir cevap veriyor.
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I have a question for you:
0
0
3000
Size bir sorum var:
00:18
Are you religious?
1
3000
2000
Dindar mısınız?
00:20
Please raise your hand right now
2
5000
2000
Kendinizi dindar olarak görüyorsanız
00:22
if you think of yourself as a religious person.
3
7000
3000
lütfen şimdi elinizi kaldırın.
00:25
Let's see, I'd say about three or four percent.
4
10000
3000
Bakalım, sanırım yüzde üç ya da dört kadar.
00:28
I had no idea there were so many believers at a TED Conference.
5
13000
3000
Bir TED konferansında bu kadar inananın olduğunu bilmiyordum.
00:31
(Laughter)
6
16000
2000
(Gülüşmeler)
00:33
Okay, here's another question:
7
18000
2000
Peki, başka bir soru:
00:35
Do you think of yourself as spiritual
8
20000
2000
Herhangi bir şekilde ruhani olduğunuzu
00:37
in any way, shape or form? Raise your hand.
9
22000
2000
kabul ediyorsanız elinizi kaldırın.
00:39
Okay, that's the majority.
10
24000
3000
Tamam, bu çoğunluğu oluşturuyor.
00:42
My Talk today
11
27000
2000
Bugünkü konuşmam, insanların
00:44
is about the main reason, or one of the main reasons,
12
29000
2000
kendilerini ruhani olarak görmelerinin
00:46
why most people consider themselves
13
31000
2000
asıl nedeniyle, ya da asıl nedenlerden
00:48
to be spiritual in some way, shape or form.
14
33000
2000
biriyle ilgili.
00:50
My Talk today is about self-transcendence.
15
35000
3000
Bugünkü konuşmam kendinden geçmekle ilgili.
00:53
It's just a basic fact about being human
16
38000
3000
İnsan olmanın temel gerçeği,
00:56
that sometimes the self seems to just melt away.
17
41000
3000
bazen benlik kavramı ortadan kayboluverir.
00:59
And when that happens,
18
44000
2000
Ve bu gerçekleştiğinde,
01:01
the feeling is ecstatic
19
46000
3000
ortaya çıkan duygu coşku vericidir
01:04
and we reach for metaphors of up and down
20
49000
2000
ve biz bu duyguları açıklamak için
01:06
to explain these feelings.
21
51000
2000
metaforlar yaratır dururuz.
01:08
We talk about being uplifted
22
53000
2000
Yukarı çekildiğimizi ya da yükseldiğimizi
01:10
or elevated.
23
55000
2000
söyleriz.
01:12
Now it's really hard to think about anything abstract like this
24
57000
3000
Bunun gibi soyut bir şeyi iyi somut bir metafordan
01:15
without a good concrete metaphor.
25
60000
2000
başkası açıklayamaz.
01:17
So here's the metaphor I'm offering today.
26
62000
3000
İşte bugün kullanacağım metafor.
01:20
Think about the mind as being like a house with many rooms,
27
65000
3000
Zihni, çoğunu bildiğimiz
01:23
most of which we're very familiar with.
28
68000
3000
odalardan oluşan bir ev gibi düşünün.
01:26
But sometimes it's as though a doorway appears
29
71000
3000
Ama birden bire hiç olmayan bir yerden
01:29
from out of nowhere
30
74000
2000
bir kapı oluşuverir
01:31
and it opens onto a staircase.
31
76000
3000
ve bu kapı merdivenlere açılır.
01:34
We climb the staircase
32
79000
2000
Merdivenleri tırmanırız
01:36
and experience a state of altered consciousness.
33
81000
4000
ve değişmiş bir bilinç durumunu yaşarız.
01:40
In 1902,
34
85000
2000
1902'de,
01:42
the great American psychologist William James
35
87000
2000
büyük Amerikan psikolog William James
01:44
wrote about the many varieties of religious experience.
36
89000
3000
dini deneyimlerin türlü çeşidini yazmıştı.
01:47
He collected all kinds of case studies.
37
92000
2000
Her çeşit durum çalışmalarını topladı.
01:49
He quoted the words of all kinds of people
38
94000
2000
Bu değişik deneyimleri yaşayan
01:51
who'd had a variety of these experiences.
39
96000
2000
insanların sözlerini yazdı.
01:53
One of the most exciting to me
40
98000
2000
Benim için en heyecan vericisi
01:55
is this young man, Stephen Bradley,
41
100000
2000
Stephen Bradley adlı genç adamın,
01:57
had an encounter, he thought, with Jesus in 1820.
42
102000
3000
1820'de İsa'yla karşılaştığını sanıyor olmasıydı.
02:00
And here's what Bradley said about it.
43
105000
3000
Ve Bradley bu konuda şöyle demişti.
02:06
(Music)
44
111000
2000
(Müzik)
02:09
(Video) Stephen Bradley: I thought I saw the savior in human shape
45
114000
3000
(Video) Stephen Bradley: Bir saniye için, kurtarıcıyı odada
02:12
for about one second in the room,
46
117000
2000
insan formunda gördüğümü sandım,
02:14
with arms extended,
47
119000
2000
kolları açık,
02:16
appearing to say to me, "Come."
48
121000
3000
bana "Gel." diyordu.
02:19
The next day I rejoiced with trembling.
49
124000
3000
Ertesi gün sevinçten titriyordum.
02:22
My happiness was so great that I said I wanted to die.
50
127000
3000
Mutluluğum o kadar büyüktü ki, ölmek istediğimi söyledim.
02:25
This world had no place in my affections.
51
130000
3000
Duygularımın içinde bu dünyaya yer yoktu.
02:28
Previous to this time,
52
133000
2000
O ana kadar,
02:30
I was very selfish and self-righteous.
53
135000
2000
çok bencil ve kendini beğenmişin tekiydim.
02:32
But now I desired the welfare of all mankind
54
137000
3000
Ancak o an, tüm insanlık için iyi şeyler isteyip
02:35
and could, with a feeling heart,
55
140000
2000
hisseden bir kalple
02:37
forgive my worst enemies.
56
142000
3000
tüm düşmanlarımı affedebildim.
02:41
JH: So note
57
146000
2000
JH: Bradley'nin küçük
02:43
how Bradley's petty, moralistic self
58
148000
2000
ahlaki benliğinin merdivenleri çıkarken
02:45
just dies on the way up the staircase.
59
150000
2000
nasıl öldüğüne bir bakın.
02:47
And on this higher level
60
152000
2000
Ve bu yüksek seviyede
02:49
he becomes loving and forgiving.
61
154000
3000
sevgi dolu ve affedici birine dönüşüyor.
02:53
The world's many religions have found so many ways
62
158000
2000
Dünyadaki bir çok din, insanları merdivenlere
02:55
to help people climb the staircase.
63
160000
2000
tırmadırmak için yöntemlere sahip.
02:57
Some shut down the self using meditation.
64
162000
2000
Kimisi benliği meditasyon kullanarak kapatıyor.
02:59
Others use psychedelic drugs.
65
164000
2000
Kimisi halüsinojen ilaçlar kullanıyor.
03:01
This is from a 16th century Aztec scroll
66
166000
4000
Bu 16. yy Aztek yazısından,
03:05
showing a man about to eat a psilocybin mushroom
67
170000
3000
psilosibin mantar yemek üzere olan bir adamı
03:08
and at the same moment get yanked up the staircase by a god.
68
173000
4000
ve aynı anda tanrı tarafından merdivenlere çekilişini anlatıyor.
03:12
Others use dancing, spinning and circling
69
177000
2000
Kimisi kendinden geçebilmek için
03:14
to promote self-transcendence.
70
179000
2000
dansı, dönmeyi, daireler çizmeyi kullanıyor.
03:16
But you don't need a religion to get you through the staircase.
71
181000
3000
Ama merdivenleri çıkmak için bir dine ihtiyacınız yok.
03:19
Lots of people find self-transcendence in nature.
72
184000
3000
Çoğu insan doğada kendinden geçiyor.
03:22
Others overcome their self at raves.
73
187000
3000
Diğerleri benliklerinden çılgınlıklarla kurtuluyor.
03:25
But here's the weirdest place of all:
74
190000
3000
Hepsinden de tuhaf olan bir yer ise:
03:28
war.
75
193000
2000
savaş.
03:30
So many books about war say the same thing,
76
195000
2000
Birçok kitap savaş için aynı şeyi söylüyor.
03:32
that nothing brings people together
77
197000
2000
Hiçbir şey, insanları savaşın yaptığı gibi
03:34
like war.
78
199000
2000
bir araya getiremez.
03:36
And that bringing them together opens up the possibility
79
201000
3000
Ve bu bir araya geliş sıradışı kendinden geçme
03:39
of extraordinary self-transcendent experiences.
80
204000
3000
deneyimlerini mümkün kılıyor.
03:42
I'm going to play for you an excerpt
81
207000
2000
Glenn Gray'in kitabından
03:44
from this book by Glenn Gray.
82
209000
2000
bir pasaj çalacağım.
03:46
Gray was a soldier in the American army in World War II.
83
211000
3000
Gray 2. Dünya Savaşında Amerikan ordusundaydı.
03:49
And after the war he interviewed a lot of other soldiers
84
214000
3000
Ve savaştan sonra birçok askerle röportaj yaptı
03:52
and wrote about the experience of men in battle.
85
217000
2000
ve savaşan adamların deneyimleri hakkında yazdı.
03:54
Here's a key passage
86
219000
2000
İşte merdivenleri anlatan
03:56
where he basically describes the staircase.
87
221000
3000
anahtar bölüm:
04:01
(Video) Glenn Gray: Many veterans will admit
88
226000
2000
(Video) Glenn Gray: Eski askerlerin çoğu
04:03
that the experience of communal effort in battle
89
228000
3000
savaş esnasındaki ortak deneyimlerinin
04:06
has been the high point of their lives.
90
231000
3000
hayatlarının en üst noktası olduğunu söyler.
04:09
"I" passes insensibly into a "we,"
91
234000
3000
"Ben" farketmeden "Biz"e dönüşür
04:12
"my" becomes "our"
92
237000
2000
"benim" yerine "bizim" gelir
04:14
and individual faith
93
239000
2000
ve bireysel inanç
04:16
loses its central importance.
94
241000
3000
merkezi önemini yitirir.
04:19
I believe that it is nothing less
95
244000
2000
Bunun, ölümsüzlük teminatının
04:21
than the assurance of immortality
96
246000
3000
o anlarda kendini kurban etmeyi
04:24
that makes self-sacrifice at these moments
97
249000
3000
kolaylaştırmasından daha önemsiz
04:27
so relatively easy.
98
252000
3000
olduğunu sanmıyorum.
04:30
I may fall, but I do not die,
99
255000
3000
Düşebilirim, ama ölmem,
04:33
for that which is real in me goes forward
100
258000
3000
bunun için içimdeki gerçek ben ilerler
04:36
and lives on in the comrades
101
261000
2000
ve onlar için hayatımdan vazgeçtiğim
04:38
for whom I gave up my life.
102
263000
2000
dostlarımla yaşamaya devam eder.
04:42
JH: So what all of these cases have in common
103
267000
3000
JH: Tüm bu durumların arasındaki ortak özellik
04:45
is that the self seems to thin out, or melt away,
104
270000
3000
öz-benliğin incelmesi ya da eriyip gitmesi,
04:48
and it feels good, it feels really good,
105
273000
2000
ve bu çok çok iyi hissettiriyor,
04:50
in a way totally unlike anything we feel in our normal lives.
106
275000
3000
normal hayatlarımızı yaşarkenki hiçbir şeye benzemiyor.
04:53
It feels somehow uplifting.
107
278000
3000
Canlandırıcı bir his yaratıyor.
04:56
This idea that we move up was central in the writing
108
281000
3000
Yükseldiğimiz firkri, Fransız sosyolog
04:59
of the great French sociologist Emile Durkheim.
109
284000
3000
Emile Durkheim'ın yazısında anafikirdi.
05:02
Durkheim even called us Homo duplex,
110
287000
2000
Hatta Durkheim bizi birbirini tamamlayan, iki seviyeli
05:04
or two-level man.
111
289000
2000
insan olarak tanımlıyor.
05:06
The lower level he called the level of the profane.
112
291000
3000
Bunun bir alt seviyesine dindışılık seviyesi diyor.
05:09
Now profane is the opposite of sacred.
113
294000
3000
Dindışı kutsallığın zıttı oluyor.
05:12
It just means ordinary or common.
114
297000
2000
Sadece sıradan anlamına geliyor.
05:14
And in our ordinary lives we exist as individuals.
115
299000
3000
Ve sıradan hayatlarımızda bireysel olarak varoluyoruz.
05:17
We want to satisfy our individual desires.
116
302000
3000
Bireysel arzularımızı tatmin etmek istiyoruz.
05:20
We pursue our individual goals.
117
305000
2000
Bireysel hedeflerimizi gerçekleştiriyoruz.
05:22
But sometimes something happens
118
307000
2000
Ama bazen bu seviyenin değişimini
05:24
that triggers a phase change.
119
309000
2000
tetikleyen bir şeyler oluyor.
05:26
Individuals unite
120
311000
2000
Bireyler birleşiyor
05:28
into a team, a movement or a nation,
121
313000
3000
ve bir takım, bir hareket ya da bir ulus oluyorlar,
05:31
which is far more than the sum of its parts.
122
316000
3000
tek tek parçalarından çok farklı bir oluşum.
05:34
Durkheim called this level the level of the sacred
123
319000
3000
Durkheim bu seviyeye, kutsallık seviyesi diyor
05:37
because he believed that the function of religion
124
322000
2000
çünkü dinin işlevinin insanları bir grup içinde,
05:39
was to unite people into a group,
125
324000
2000
ahlaki bir topluluğa dönüştürmek
05:41
into a moral community.
126
326000
3000
olduğuna inanıyordu.
05:44
Durkheim believed that anything that unites us
127
329000
3000
Durkheim bizi birleştiren her ne ise kutsallık
05:47
takes on an air of sacredness.
128
332000
2000
havasında yükseldiğine inanıyordu.
05:49
And once people circle around
129
334000
2000
Ve insanlar kutsal bir değerin ya da nesnenin
05:51
some sacred object or value,
130
336000
2000
etrafında döndüklerinde,
05:53
they'll then work as a team and fight to defend it.
131
338000
3000
onu savunmak için de beraber savaşabilecek bir takım oluveriyorlar.
05:56
Durkheim wrote
132
341000
2000
Durkheim
05:58
about a set of intense collective emotions
133
343000
2000
yoğun ortak duygularla ilgili
06:00
that accomplish this miracle of E pluribus unum,
134
345000
3000
"Hepimiz biriz" mucizesini yaratabildiğini
06:03
of making a group out of individuals.
135
348000
2000
ve bireylerden bir grup oluşturabildiğini yazmıştı.
06:05
Think of the collective joy in Britain
136
350000
3000
2. Dünya savaşı bittiğinde
06:08
on the day World War II ended.
137
353000
3000
Britanya'daki ortak neşeyi bir düşünün.
06:11
Think of the collective anger in Tahrir Square,
138
356000
3000
Tahrir Meydanı'ndaki
06:14
which brought down a dictator.
139
359000
3000
bir diktatörü deviren ortak öfkeyi.
06:17
And think of the collective grief
140
362000
2000
Ve 9/11'den sonra
06:19
in the United States
141
364000
2000
hepimizi bir araya getiren
06:21
that we all felt, that brought us all together,
142
366000
3000
hepimizin hissettiği
06:24
after 9/11.
143
369000
3000
ortak acıyı.
06:27
So let me summarize where we are.
144
372000
3000
Nerede olduğumuzu özetleyecek olursam,
06:30
I'm saying that the capacity for self-transcendence
145
375000
2000
Diyorum ki, kendinden geçme kapasitesi
06:32
is just a basic part of being human.
146
377000
3000
sadece insan olmanın doğasında var.
06:35
I'm offering the metaphor
147
380000
2000
Kafamızın içinde var olan bir
06:37
of a staircase in the mind.
148
382000
2000
merdiven metaforunu kullanıyorum.
06:39
I'm saying we are Homo duplex
149
384000
2000
Hepimizin aslında birbirini tamamladığını,
06:41
and this staircase takes us up from the profane level
150
386000
3000
ve bu merdivenlerin bizi dindışı seviyeden
06:44
to the level of the sacred.
151
389000
2000
kutsallığa taşıdığını söylüyorum.
06:46
When we climb that staircase,
152
391000
2000
Bu merdivene tırmandığımızda,
06:48
self-interest fades away,
153
393000
2000
benliğimize olan ilgi azalıyor,
06:50
we become just much less self-interested,
154
395000
2000
daha az bencil oluyoruz,
06:52
and we feel as though we are better, nobler
155
397000
2000
ve bu bizi daha iyi, daha asil ve yükselmiş
06:54
and somehow uplifted.
156
399000
3000
hissettiriyor.
06:57
So here's the million-dollar question
157
402000
3000
Şimdi benim gibi sosyal bilimciler için
07:00
for social scientists like me:
158
405000
2000
milyonluk sorumuza gelelim:
07:02
Is the staircase
159
407000
2000
Bu merdiven
07:04
a feature of our evolutionary design?
160
409000
3000
evrimsel tasarımın bir parçası mı?
07:07
Is it a product of natural selection,
161
412000
3000
Doğal seleksiyonun, ellerimiz gibi
07:10
like our hands?
162
415000
2000
birer ürünü mü?
07:12
Or is it a bug, a mistake in the system --
163
417000
3000
Yoksa sistemdeki bir virüs mü --
07:15
this religious stuff is just something
164
420000
2000
bu dini şeyler, beynimizde
07:17
that happens when the wires cross in the brain --
165
422000
3000
bir şeylerin ters gitmesiyle oluşan bir hata mı --
07:20
Jill has a stroke and she has this religious experience,
166
425000
2000
Jill bir felç geçirdi ve bu dini deneyimi yaşadı,
07:22
it's just a mistake?
167
427000
2000
bu sadece bir hata mıydı?
07:24
Well many scientists who study religion take this view.
168
429000
4000
Din üzerine çalışan bilimadamları böyle diyorlar.
07:28
The New Atheists, for example,
169
433000
2000
Mesela, Yeni Ateistler
07:30
argue that religion is a set of memes,
170
435000
2000
dinin parazit gen taklitlerinden
07:32
sort of parasitic memes,
171
437000
2000
ortaya çıktığını iddia ediyor,
07:34
that get inside our minds
172
439000
2000
bu parazitler zihnimize giriyor ve
07:36
and make us do all kinds of crazy religious stuff,
173
441000
3000
her türlü çılgın dini şeyi yapmamızı sağlıyor.
07:39
self-destructive stuff, like suicide bombing.
174
444000
2000
Kendimizi yok eden şeyler, mesela intihar bombacılığı.
07:41
And after all,
175
446000
2000
Yine de,
07:43
how could it ever be good for us
176
448000
2000
kendimizi kaybetmenin
07:45
to lose ourselves?
177
450000
2000
bize ne yararı var?
07:47
How could it ever be adaptive
178
452000
2000
Nasıl oluyor da organizmalar
07:49
for any organism
179
454000
2000
kişisel çıkarlardan vazgeçmenin
07:51
to overcome self-interest?
180
456000
3000
edinilmesi gereken bir özellik olduğuna karar veriyor?
07:54
Well let me show you.
181
459000
2000
Şöyle göstereyim.
07:56
In "The Descent of Man,"
182
461000
2000
"İnsanın Türeyişi" kitabında
07:58
Charles Darwin wrote a great deal
183
463000
2000
Charles Darwin ahlakın evrimi üzerine
08:00
about the evolution of morality --
184
465000
2000
çok şey yazmıştı --
08:02
where did it come from, why do we have it.
185
467000
3000
nereden geldiğini ve neden sahip olduğumuzu.
08:05
Darwin noted that many of our virtues
186
470000
2000
Darwin erdemlerimizin çoğunun
08:07
are of very little use to ourselves,
187
472000
2000
kendimize az yararı olduğunu,
08:09
but they're of great use to our groups.
188
474000
2000
ama içinde yaşadığımız gruplar için yararlı olduğunu söyler.
08:11
He wrote about the scenario
189
476000
2000
İlk insan kabilelerinden ikisinin
08:13
in which two tribes of early humans
190
478000
2000
iletişime geçip, rekabete başladığı
08:15
would have come in contact and competition.
191
480000
2000
bir senaryosu vardı.
08:17
He said, "If the one tribe included
192
482000
3000
Şöyle anlatıyor: "Eğer bir kabilede
08:20
a great number of courageous, sympathetic
193
485000
2000
hatrı sayılır sayıda cesur, anlayışlı
08:22
and faithful members
194
487000
2000
ve inançlı üyeler varsa
08:24
who are always ready to aid and defend each other,
195
489000
2000
ve bunlar birbirlerini korumaya hazırlarsa
08:26
this tribe would succeed better
196
491000
2000
bu kabile başarılı olur
08:28
and conquer the other."
197
493000
2000
ve diğerini fetheder."
08:30
He went on to say that "Selfish and contentious people
198
495000
2000
Şöyle devam ediyor: "Bencil ve çekişmeli bir halk
08:32
will not cohere,
199
497000
2000
birbirine tutunamaz
08:34
and without coherence
200
499000
2000
ve birlik olmayınca
08:36
nothing can be effected."
201
501000
2000
hiçbir etki yaratılamaz."
08:38
In other words,
202
503000
2000
Başka bir deyişle,
08:40
Charles Darwin believed
203
505000
2000
Charles Darwin
08:42
in group selection.
204
507000
2000
grup seleksiyonuna inanıyordu.
08:44
Now this idea has been very controversial for the last 40 years,
205
509000
3000
Bu fikir, son 40 yıldır tartışmalı bir konu olmuştur,
08:47
but it's about to make a major comeback this year,
206
512000
3000
ama bu yıl büyük bir sonuca bağlanmak üzere,
08:50
especially after E.O. Wilson's book comes out in April,
207
515000
3000
özellikle E. O. Wilson'ın kitabı nisanda çıktıktan sonra,
08:53
making a very strong case
208
518000
2000
bizim ve bazı başka türlerin
08:55
that we, and several other species,
209
520000
2000
grup seleksiyonunun ürünleri olduğumuz
08:57
are products of group selection.
210
522000
2000
konusunda iddialı bir kitap.
08:59
But really the way to think about this
211
524000
2000
Ama bu konuyu düşünmenin yolu
09:01
is as multilevel selection.
212
526000
2000
çok-seviyeli bir seçim.
09:03
So look at it this way:
213
528000
2000
Şimdi bir de bu yönden bakın:
09:05
You've got competition going on within groups and across groups.
214
530000
3000
Kendi grubunuz içinde ve başka diğer gruplarla rekabet içerisindesiniz.
09:08
So here's a group of guys on a college crew team.
215
533000
3000
Bir üniversite kürek takımı.
09:11
Within this team
216
536000
2000
Bu grup içinde
09:13
there's competition.
217
538000
2000
rekabet var.
09:15
There are guys competing with each other.
218
540000
2000
Birbiriyle yarışan gençler var.
09:17
The slowest rowers, the weakest rowers, are going to get cut from the team.
219
542000
3000
En yavaş kürekçiler, en zayıfları, takımdan çıkarılacaklar.
09:20
And only a few of these guys are going to go on in the sport.
220
545000
2000
Ve bu gençlerin sadece birkaçı bu spora devam edecek.
09:22
Maybe one of them will make it to the Olympics.
221
547000
3000
Hatta biri olimpiyatlara bile katılabilir.
09:25
So within the team,
222
550000
2000
Yani takım içinde,
09:27
their interests are actually pitted against each other.
223
552000
3000
benlikleri birbirlerine karşı yarışıyor.
09:30
And sometimes it would be advantageous
224
555000
2000
Ve bazen, birisinin diğerlerini
09:32
for one of these guys
225
557000
2000
sabotaj etmesi
09:34
to try to sabotage the other guys.
226
559000
2000
kendisine avantaj sağlayabilir
09:36
Maybe he'll badmouth his chief rival
227
561000
2000
Belki de koça en iyi rakibini
09:38
to the coach.
228
563000
2000
kötüleyecek.
09:40
But while that competition is going on
229
565000
2000
Ama bot içindeki bu rekabet
09:42
within the boat,
230
567000
2000
sürerken,
09:44
this competition is going on across boats.
231
569000
3000
botlar arası bir yarışma da devam ediyor.
09:47
And once you put these guys in a boat competing with another boat,
232
572000
3000
Ve bu çekişmeli gençleri başka bir botla yarışsın diye bir bota koyduğunuzda,
09:50
now they've got no choice but to cooperate
233
575000
2000
ortak çalışmak dışında bir şansları kalmıyor
09:52
because they're all in the same boat.
234
577000
3000
çünkü artık aynı bottalar.
09:55
They can only win
235
580000
2000
Sadece takım olarak
09:57
if they all pull together as a team.
236
582000
2000
çalıştıklarında kazanabilirler.
09:59
I mean, these things sound trite,
237
584000
2000
Size klişe gibi gelebilir,
10:01
but they are deep evolutionary truths.
238
586000
2000
ama bunlar derin evrimsel gerçekler.
10:03
The main argument against group selection
239
588000
2000
Grup seleksiyonuna karşı kullanılan argümanlar
10:05
has always been
240
590000
2000
her zaman şöyle olmuştur:
10:07
that, well sure, it would be nice to have a group of cooperators,
241
592000
3000
grup içerisinde ortak çalışanların olması çok iyi ama
10:10
but as soon as you have a group of cooperators,
242
595000
2000
ortak çalışanlar varsa,
10:12
they're just going to get taken over by free-riders,
243
597000
3000
diğerlerinin çalışmalarını sömürerek üstünleşecek
10:15
individuals that are going to exploit the hard work of the others.
244
600000
3000
beleşçiler de ortaya çıkacaktır.
10:18
Let me illustrate this for you.
245
603000
2000
Şöyle açıklayayım.
10:20
Suppose we've got a group of little organisms --
246
605000
3000
küçük organizmalardan oluşan bir grubunuz var --
10:23
they can be bacteria, they can be hamsters; it doesn't matter what --
247
608000
3000
bakteriler olabilir, hamsterlar olabilir; ne olduğu mühim değil. --
10:26
and let's suppose that this little group here, they evolved to be cooperative.
248
611000
3000
ve diyelim ki bu küçük grup ortak çalışmak üzere evriliyorlar.
10:29
Well that's great. They graze, they defend each other,
249
614000
2000
Gayet iyi. Birbirlerine destek olup koruyorlar,
10:31
they work together, they generate wealth.
250
616000
3000
beraber çalışıyor ve rahatlığa ulaşıyorlar.
10:34
And as you'll see in this simulation,
251
619000
2000
Bu simülasyonda göreceğiniz gibi,
10:36
as they interact they gain points, as it were, they grow,
252
621000
3000
kazanç noktalarına ulaştıklarında, büyüyorlar
10:39
and when they've doubled in size, you'll see them split,
253
624000
2000
ve boyutları iki katına ulaşınca, bölünüyorlar
10:41
and that's how they reproduce and the population grows.
254
626000
2000
ve böylece çoğalıyorlar ve nüfus artıyor.
10:43
But suppose then that one of them mutates.
255
628000
3000
Ama diyelim ki, bir tanesi mutasyona uğruyor.
10:46
There's a mutation in the gene
256
631000
2000
Geninde bir mutasyon oluşuyor
10:48
and one of them mutates to follow a selfish strategy.
257
633000
2000
ve bencil bir yol izlemeye programlanıyor.
10:50
It takes advantage of the others.
258
635000
2000
Diğerlerini kullanmaya başlıyor.
10:52
And so when a green interacts with a blue,
259
637000
3000
Ve bir yeşil, maviyle karşılaşınca,
10:55
you'll see the green gets larger and the blue gets smaller.
260
640000
2000
yeşilin büyüdüğünü ve mavinin küçüldüğünü görüyorsunuz.
10:57
So here's how things play out.
261
642000
2000
İşler bu şekilde yürüyor.
10:59
We start with just one green,
262
644000
2000
Sadece bir yeşille başlıyoruz,
11:01
and as it interacts
263
646000
2000
ve diğerlerine ulaşınca
11:03
it gains wealth or points or food.
264
648000
3000
güçlerini, puanlarını ya da yiyeceklerini alıyor.
11:06
And in short order, the cooperators are done for.
265
651000
3000
Ve kısa zamanda, ortak çalışmacılar tükeniyorlar.
11:09
The free-riders have taken over.
266
654000
3000
Beleşçiler herşeyi ele geçiriyor.
11:12
If a group cannot solve the free-rider problem
267
657000
3000
Eğer bir grup beleşçi problemini çözmezse
11:15
then it cannot reap the benefits of cooperation
268
660000
3000
ortak çalışmanın faydalarından yararlanamaz
11:18
and group selection cannot get started.
269
663000
3000
ve grup seleksiyonu başlayamaz.
11:21
But there are solutions to the free-rider problem.
270
666000
2000
Ancak, beleşçi probleminin çözümleri var.
11:23
It's not that hard a problem.
271
668000
2000
O kadar da zor bir problem değil.
11:25
In fact, nature has solved it many, many times.
272
670000
3000
Aslında, doğa bunu pek çok kez çözdü.
11:28
And nature's favorite solution
273
673000
2000
Ve doğanın en sevdiği çözüm
11:30
is to put everyone in the same boat.
274
675000
3000
herkesi aynı bota koymak.
11:33
For example,
275
678000
2000
Mesela,
11:35
why is it that the mitochondria in every cell
276
680000
3000
her hücrede mitokondrinin neden
11:38
has its own DNA,
277
683000
2000
kendi DNAsı var?
11:40
totally separate from the DNA in the nucleus?
278
685000
3000
Neden çekirdeğin DNAsından tamamen ayrı?
11:43
It's because they used to be
279
688000
2000
Çünkü ikisi eskiden
11:45
separate free-living bacteria
280
690000
2000
ayrı yaşayan bakterilerdi
11:47
and they came together
281
692000
2000
ve biraraya gelerek
11:49
and became a superorganism.
282
694000
2000
bir süperorganizma oluşturdular.
11:51
Somehow or other -- maybe one swallowed another; we'll never know exactly why --
283
696000
3000
Öyle ya da böyle -- belki biri birini yutuverdi; nasıl olduğunu asla bilemeyeceğiz --
11:54
but once they got a membrane around them,
284
699000
2000
ama çevrelerinde çeperleri oluşunca
11:56
they were all in the same membrane,
285
701000
2000
artık aynı çeperin içinde olunca,
11:58
now all the wealth-created division of labor,
286
703000
3000
çalışmalarının üreteceği bolluk ve güç,
12:01
all the greatness created by cooperation,
287
706000
2000
ortaklığın yarattığı tüm iyilik,
12:03
stays locked inside the membrane
288
708000
2000
çeperin içinde kalacak
12:05
and we've got a superorganism.
289
710000
3000
ve artık bir süperorganizmamız var.
12:08
And now let's rerun the simulation
290
713000
2000
Hadi simülasyonu yeniden oynatalım
12:10
putting one of these superorganisms
291
715000
2000
ve bu sefer süperorganizmamızı
12:12
into a population of free-riders, of defectors, of cheaters
292
717000
3000
beleşçilerin, asalakların, sahtekarların olduğu topluluğun içine atalım
12:15
and look what happens.
293
720000
3000
ve bakın ne oluyor:
12:18
A superorganism can basically take what it wants.
294
723000
2000
Bir süperorganizma istediği şeyi kolayca alıyor.
12:20
It's so big and powerful and efficient
295
725000
3000
O kadar büyük, güçlü ve etkili ki,
12:23
that it can take resources
296
728000
2000
kaynakları yeşillerden,
12:25
from the greens, from the defectors, the cheaters.
297
730000
4000
beleşçilerden, sahtekarlardan kolayca alıyor.
12:29
And pretty soon the whole population
298
734000
2000
Ve çok kısa sürede tüm popülasyon
12:31
is actually composed of these new superorganisms.
299
736000
3000
bu süperorganizmalardan oluşuyor.
12:34
What I've shown you here
300
739000
2000
Burada size gösterdiğim şeye
12:36
is sometimes called a major transition
301
741000
2000
bazen evrimsel tarihte
12:38
in evolutionary history.
302
743000
3000
büyük geçiş deniyor.
12:41
Darwin's laws don't change,
303
746000
2000
Darwin'in kanunları değişmez,
12:43
but now there's a new kind of player on the field
304
748000
3000
ama şimdi sahada yeni bir tür oyuncu var
12:46
and things begin to look very different.
305
751000
3000
ve herşey farklılaşmaya başlıyor.
12:49
Now this transition was not a one-time freak of nature
306
754000
2000
Bu geçiş doğada sadece bir defa ortaya çıkan
12:51
that just happened with some bacteria.
307
756000
2000
ve bazı bakterilerin başına gelen bir kaza değil.
12:53
It happened again
308
758000
2000
120-140 milyon yıl önce
12:55
about 120 or a 140 million years ago
309
760000
2000
yine ortaya çıktı:
12:57
when some solitary wasps
310
762000
3000
yalnız yaşayan yaban arıları
13:00
began creating little simple, primitive
311
765000
2000
basit ilkel yuvalarını,
13:02
nests, or hives.
312
767000
3000
kovanlarını yaparken.
13:05
Once several wasps were all together in the same hive,
313
770000
3000
Birkaç yaban arısı aynı kovana yerleşince,
13:08
they had no choice but to cooperate,
314
773000
2000
beraber çalışmaktan başka şansları kalmadı,
13:10
because pretty soon they were locked into competition
315
775000
2000
çünkü kısa sürede kendilerini diğer kovanlarla rekabet
13:12
with other hives.
316
777000
2000
içerisinde buldular.
13:14
And the most cohesive hives won,
317
779000
2000
Ve Darwin'in dediği gibi
13:16
just as Darwin said.
318
781000
2000
en uyumlu çalışan kovan kazandı.
13:18
These early wasps
319
783000
2000
Bu ilkel yaban arıları
13:20
gave rise to the bees and the ants
320
785000
2000
dünyayı kaplayan ve biyosferi değiştiren
13:22
that have covered the world
321
787000
2000
arılara ve karıncalara
13:24
and changed the biosphere.
322
789000
2000
bir başlangıç oldular.
13:26
And it happened again,
323
791000
2000
Ve sonra tekrar oldu,
13:28
even more spectacularly,
324
793000
2000
bu defa daha olağanüstü şekilde,
13:30
in the last half-million years
325
795000
2000
son yarım milyon yıl önce
13:32
when our own ancestors
326
797000
2000
atalarımız toplumsal
13:34
became cultural creatures,
327
799000
2000
varlıklar olmaya başladıklarında,
13:36
they came together around a hearth or a campfire,
328
801000
3000
kamp ateşinin etrafında bir araya gelip
13:39
they divided labor,
329
804000
2000
işleri paylaştıklarında,
13:41
they began painting their bodies, they spoke their own dialects,
330
806000
3000
vücutlarını boyayıp, ortak dillerini konuşmaya başladılar
13:44
and eventually they worshiped their own gods.
331
809000
3000
ve zamanla ortak tanrılarına tapındılar.
13:47
Once they were all in the same tribe,
332
812000
2000
Aynı kabileden olduklarında,
13:49
they could keep the benefits of cooperation locked inside.
333
814000
3000
ortaklıklarının faydalarını da içeride tuttular.
13:52
And they unlocked the most powerful force
334
817000
2000
Ve bu gezegen üzerinde bilinen
13:54
ever known on this planet,
335
819000
2000
en güçlü silahı buldular,
13:56
which is human cooperation --
336
821000
2000
ortak çalışma --
13:58
a force for construction
337
823000
2000
yapıcı olduğu kadar
14:00
and destruction.
338
825000
3000
yıkıcı bir silah.
14:03
Of course, human groups are nowhere near as cohesive
339
828000
2000
Elbette, insan grupları hiç bir zaman arı kovanlarındaki kadar
14:05
as beehives.
340
830000
2000
uyumlu olmadılar.
14:07
Human groups may look like hives for brief moments,
341
832000
3000
İlk başlarda arı kovanı gibi görünseler de
14:10
but they tend to then break apart.
342
835000
2000
sonradan dağılmaya meyilliler.
14:12
We're not locked into cooperation the way bees and ants are.
343
837000
3000
Bizler ortak çalışmaya arılar ya da karıncalar kadar sıkıca bağlı değiliz.
14:15
In fact, often,
344
840000
2000
Aslında, sık sık
14:17
as we've seen happen in a lot of the Arab Spring revolts,
345
842000
2000
Arap Baharı ayaklanmalarında da gördüğümüz gibi,
14:19
often those divisions are along religious lines.
346
844000
4000
bu bölünmeler dini çizgiler üzerinde ortaya çıkıyor.
14:23
Nonetheless, when people do come together
347
848000
3000
Ancak, insanlar bir araya geldiklerinde
14:26
and put themselves all into the same movement,
348
851000
2000
ve aynı hareketin parçası olduklarında
14:28
they can move mountains.
349
853000
3000
dağları yerinden oynatabilirler.
14:31
Look at the people in these photos I've been showing you.
350
856000
3000
Size gösterdiğim fotoğraflardaki insanlara bir bakın.
14:34
Do you think they're there
351
859000
2000
Sizce sadece kişisel çıkarları
14:36
pursuing their self-interest?
352
861000
2000
için mi oradalar?
14:38
Or are they pursuing communal interest,
353
863000
3000
Yoksa, kendilerinden vazgeçip
14:41
which requires them to lose themselves
354
866000
3000
bir bütünün parçası olmalarını sağlayan
14:44
and become simply a part of a whole?
355
869000
4000
bir toplumsal çıkar için mi oradalar?
14:49
Okay, so that was my Talk
356
874000
2000
Tamam, işte bu, benim konuşmamın
14:51
delivered in the standard TED way.
357
876000
2000
TED standartlarında yapılmış haliydi.
14:53
And now I'm going to give the whole Talk over again
358
878000
2000
Ve şimdi, tüm konuşmamı yeniden
14:55
in three minutes
359
880000
2000
üç dakika içinde
14:57
in a more full-spectrum sort of way.
360
882000
3000
görüntülü şekilde yapacağım.
15:00
(Music)
361
885000
2000
(Müzik)
15:02
(Video) Jonathan Haidt: We humans have many varieties
362
887000
2000
(Video) Jonathan Haidt: Biz insanların çeşitli
15:04
of religious experience,
363
889000
2000
dini deneyimleri vardır,
15:06
as William James explained.
364
891000
2000
diye açıklar William James.
15:08
One of the most common is climbing the secret staircase
365
893000
3000
En yaygını gizemli merdivenleri tırmanıp
15:11
and losing ourselves.
366
896000
2000
kendimizi kaybetmektir.
15:13
The staircase takes us
367
898000
2000
Bu merdiven bizi
15:15
from the experience of life as profane or ordinary
368
900000
3000
dindışı ya da sıradan hayatlarımızdan çıkarıp
15:18
upwards to the experience of life as sacred,
369
903000
2000
kutsal ya da derinden bağlı hayat deneyimlerine
15:20
or deeply interconnected.
370
905000
2000
götürür.
15:22
We are Homo duplex,
371
907000
2000
Durkheim'ın açıklamalarına göre
15:24
as Durkheim explained.
372
909000
2000
biz birbirimize bağlıyız.
15:26
And we are Homo duplex
373
911000
2000
Darwin'e göre de bağlıyız çünkü
15:28
because we evolved by multilevel selection,
374
913000
2000
çoklu seçimlerden geçerek
15:30
as Darwin explained.
375
915000
3000
evrimleştik.
15:33
I can't be certain if the staircase is an adaptation
376
918000
2000
Bu merdivenlerin bir adaptasyon mu yoksa
15:35
rather than a bug,
377
920000
2000
sadece bir hata mı olduğunu bilemiyorum,
15:37
but if it is an adaptation,
378
922000
2000
ama adaptasyonsa,
15:39
then the implications are profound.
379
924000
2000
bunu anlamı çok derin.
15:41
If it is an adaptation,
380
926000
2000
Adaptasyonsa,
15:43
then we evolved to be religious.
381
928000
3000
dindar olmak üzere evrildik.
15:46
I don't mean that we evolved
382
931000
2000
Devasa dini oluşumlara katılmak
15:48
to join gigantic organized religions.
383
933000
2000
için evrildiğimizi söylemiyorum.
15:50
Those things came along too recently.
384
935000
2000
Tüm bunlar çok yeni ortaya çıktı.
15:52
I mean that we evolved
385
937000
2000
Demek istediğim
15:54
to see sacredness all around us
386
939000
2000
etrafımızdaki kutsallığı görmek ve
15:56
and to join with others into teams
387
941000
2000
diğerlerine katılarak
15:58
and circle around sacred objects,
388
943000
2000
kutsal nesneleri, insanları ve düşünceleri
16:00
people and ideas.
389
945000
2000
tavaf etmek için evrildiğimiz.
16:02
This is why politics is so tribal.
390
947000
3000
Bu yüzden siyaset böylesine kabul görüyor.
16:05
Politics is partly profane, it's partly about self-interest,
391
950000
3000
Siyaset biraz profan, biraz da kişisel çıkarlara hitap ediyor.
16:08
but politics is also about sacredness.
392
953000
3000
Ama aynı zamanda da kutsallıkla ilgili.
16:11
It's about joining with others
393
956000
2000
Diğerleriyle bir araya gelip
16:13
to pursue moral ideas.
394
958000
2000
ahlaki fikirleri takip etmekle ilgil.
16:15
It's about the eternal struggle between good and evil,
395
960000
3000
İyi ile kötü arasındaki o sonsuz savaşla ilgili,
16:18
and we all believe we're on the good team.
396
963000
3000
ve hepimiz kendimizin iyi tarafta olduğuna inanıyoruz.
16:21
And most importantly,
397
966000
2000
Ve daha da önemlisi,
16:23
if the staircase is real,
398
968000
2000
merdiven gerçekse,
16:25
it explains the persistent undercurrent
399
970000
2000
bu bize modern hayattaki
16:27
of dissatisfaction in modern life.
400
972000
2000
daimi tatminsizlik eğilimini açıklar.
16:29
Because human beings are, to some extent,
401
974000
3000
Çünkü insanoğlu, bir bakıma,
16:32
hivish creatures like bees.
402
977000
2000
arılar gibi toplu yaşayan varlıklardır.
16:34
We're bees. We busted out of the hive during the Enlightenment.
403
979000
3000
Biz arıyız. Aydınlanma sürecinde kovanlarımızdan çıktık.
16:37
We broke down the old institutions
404
982000
3000
Eski oluşumları yıktık ve
16:40
and brought liberty to the oppressed.
405
985000
2000
ezilenlere özgürlüğü getirdik.
16:42
We unleashed Earth-changing creativity
406
987000
2000
Dünyayı değiştiren yaratıcılığı serbest bıraktık
16:44
and generated vast wealth and comfort.
407
989000
3000
ve sonsuz rahatı ve zenginliği başlattık.
16:47
Nowadays we fly around
408
992000
2000
Bugünlerde ise yalnız arılar gibi
16:49
like individual bees exulting in our freedom.
409
994000
2000
özgürlüğümüzü kutlayarak etrafta uçuşuyoruz.
16:51
But sometimes we wonder:
410
996000
2000
Ama bazen de merak ediyoruz:
16:53
Is this all there is?
411
998000
2000
Hepsi bu mu?
16:55
What should I do with my life?
412
1000000
2000
Hayatımla ne yapmalıyım?
16:57
What's missing?
413
1002000
2000
Eksik olan ne?
16:59
What's missing is that we are Homo duplex,
414
1004000
2000
Eksik olan birbirimize bağlı olmamıza rağmen,
17:01
but modern, secular society was built
415
1006000
3000
modern ve laik toplumun, dindışı ve sıradan olan
17:04
to satisfy our lower, profane selves.
416
1009000
3000
benliklerimizi tatmin etmek için kurulmuş olması.
17:07
It's really comfortable down here on the lower level.
417
1012000
3000
Bu aşağı seviyede hayat gerçekten rahat.
17:10
Come, have a seat in my home entertainment center.
418
1015000
3000
Gel ve ev-eğlence merkezimde yerini al.
17:13
One great challenge of modern life
419
1018000
2000
Modern hayatın en zor yanı ise
17:15
is to find the staircase amid all the clutter
420
1020000
3000
merdivenleri tüm o karışıklığın ortasında bulmak
17:18
and then to do something good and noble
421
1023000
3000
ve tepeye tırmanarak
17:21
once you climb to the top.
422
1026000
3000
asil ve iyi bir şey yapmak.
17:24
I see this desire in my students at the University of Virginia.
423
1029000
3000
Bu isteği Virginia Üniversitesi'ndeki öğrencilerimde görüyorum.
17:27
They all want to find a cause or calling
424
1032000
2000
Kendilerini içine atabilecekleri
17:29
that they can throw themselves into.
425
1034000
2000
bir çağrı ya da bir amaç bulmak istiyorlar.
17:31
They're all searching for their staircase.
426
1036000
3000
Hepsi kendi merdivenini arıyor.
17:34
And that gives me hope
427
1039000
2000
Ve insanların sadece bencil
17:36
because people are not purely selfish.
428
1041000
2000
olmadıklarını görmek bana umut veriyor.
17:38
Most people long to overcome pettiness
429
1043000
2000
Çoğu insan küçüklüklerinin üstesinden gelmek
17:40
and become part of something larger.
430
1045000
2000
ve daha büyük bir şeyin parçası olmak istiyor.
17:42
And this explains the extraordinary resonance
431
1047000
3000
Ve bu da 400 yıl önce ortaya çıkan
17:45
of this simple metaphor
432
1050000
2000
metaforun olağanüstü
17:47
conjured up nearly 400 years ago.
433
1052000
3000
yankılanışını açıklıyor.
17:50
"No man is an island
434
1055000
2000
"Hiç kimse sadece kendinden oluşan
17:52
entire of itself.
435
1057000
2000
bir ada değildir.
17:54
Every man is a piece of the continent,
436
1059000
3000
Herkes anakarayı oluşturan
17:57
a part of the main."
437
1062000
3000
bütünlüğün bir parçasıdır."
18:00
JH: Thank you.
438
1065000
2000
JH: Teşekkürler.
18:02
(Applause)
439
1067000
8000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologistJonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.
Why you should listen
By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.
Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.
Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.
Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com