TED2012
Jonathan Haidt: Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence
Jonathan Haidt: Feja, evolucioni, dhe ekstaza e vetëtranshendencës
Filmed:
Readability: 4.2
1,335,755 views
Psikologu Jonathan Haidt bën një pyetje të thjeshtë, por të zorshme: përse ne kërkojmë vetëtranshendecën? (trascendenza: që tejkalon kufijtë e përvojës shqisore që lind nga realiteti objektiv) Pse përpiqemi të humbim veten? Në një turne përmes shkencës së evolucionit më zgjedhjen në grup, ai propozon një përgjigje provokuese.
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I have a question for you:
0
0
3000
Kam një pyetje për ju:
00:18
Are you religious?
1
3000
2000
A jeni fetar?
00:20
Please raise your hand right now
2
5000
2000
Ju lutem ngrini dorën tani
00:22
if you think of yourself as a religious person.
3
7000
3000
nëse mendoni se jeni një person fetar.
00:25
Let's see, I'd say about three or four percent.
4
10000
3000
Le të shohim, them se janë tre o katër përqind.
00:28
I had no idea there were so many believers at a TED Conference.
5
13000
3000
Nuk mendoja të kishe kaq shumë besimtarë në TED Conference.
00:31
(Laughter)
6
16000
2000
(Të qeshura)
00:33
Okay, here's another question:
7
18000
2000
Mirë pra, ja një pyetje tjetër:
00:35
Do you think of yourself as spiritual
8
20000
2000
Mendoni të jeni spiritual në vetëvete
00:37
in any way, shape or form? Raise your hand.
9
22000
2000
në çdo lloj mënyre apo forme? Ngrini dorën!
00:39
Okay, that's the majority.
10
24000
3000
Mirë, jeni shumica.
00:42
My Talk today
11
27000
2000
Biseda ime sot
00:44
is about the main reason, or one of the main reasons,
12
29000
2000
është në lidhje me arsyen kryesore, ose një nga arsyet kryesore,
00:46
why most people consider themselves
13
31000
2000
përse pjesa më e madhe e personave, konsiderojnë vetëveten
00:48
to be spiritual in some way, shape or form.
14
33000
2000
të jenë spiritualë në një farë mënyre, forme apo lloji.
00:50
My Talk today is about self-transcendence.
15
35000
3000
Biseda ime sot është rreth autotranshendecës.
00:53
It's just a basic fact about being human
16
38000
3000
Është vetëm një fakt i thejshtë i të qenit njerëzor
00:56
that sometimes the self seems to just melt away.
17
41000
3000
që nganjëherë vetëvetja duket sikur tretet larg.
00:59
And when that happens,
18
44000
2000
Dhe pse ndodh kjo,
01:01
the feeling is ecstatic
19
46000
3000
ndjenja është ekstazike
01:04
and we reach for metaphors of up and down
20
49000
2000
dhe arrijmë me metaforat e tutje e 'tu
01:06
to explain these feelings.
21
51000
2000
të shpjegojmë këto ndjenja.
01:08
We talk about being uplifted
22
53000
2000
Flasim si ngriheshim nga toka
01:10
or elevated.
23
55000
2000
apo rrinim në ajër.
01:12
Now it's really hard to think about anything abstract like this
24
57000
3000
Tani është shumë e vështirë të mendosh rreth diçkaje abstrakte si kjo
01:15
without a good concrete metaphor.
25
60000
2000
pa një metaforë të mirë konkrete.
01:17
So here's the metaphor I'm offering today.
26
62000
3000
Ja atëherë metafora që po ju propozoj sot.
01:20
Think about the mind as being like a house with many rooms,
27
65000
3000
Mendoni mendjen si një shtëpi me shumë dhoma,
01:23
most of which we're very familiar with.
28
68000
3000
shumicën e të cilave e njohim shumë mirë.
01:26
But sometimes it's as though a doorway appears
29
71000
3000
Por ndonjëherë është sikur hapet ndonjë derë
01:29
from out of nowhere
30
74000
2000
nga jashtë askundi
01:31
and it opens onto a staircase.
31
76000
3000
dhe hapet mbi një shkallë.
01:34
We climb the staircase
32
79000
2000
Ne ngjisim shkallët
01:36
and experience a state of altered consciousness.
33
81000
4000
dhe përjetojmë një gjendje të vetëdijes ndryshuar.
01:40
In 1902,
34
85000
2000
Në vitin 1902,
01:42
the great American psychologist William James
35
87000
2000
psikologu i madh amerikan William James
01:44
wrote about the many varieties of religious experience.
36
89000
3000
shkuajti rreth shumë varieteteve të përvojës fetare.
01:47
He collected all kinds of case studies.
37
92000
2000
Ai mblodhi të gjitha llojet e rasteve të studimit.
01:49
He quoted the words of all kinds of people
38
94000
2000
Ai citoi fjalët e shumë lloje njerëzish
01:51
who'd had a variety of these experiences.
39
96000
2000
i cili kishte një shumëllojshmëri të këtyre eksperiencave.
01:53
One of the most exciting to me
40
98000
2000
Një nga më emocionueset për mua
01:55
is this young man, Stephen Bradley,
41
100000
2000
është ky djalë i ri, Stephen Bradley,
01:57
had an encounter, he thought, with Jesus in 1820.
42
102000
3000
ishte takuar, mendonte ai, me Jezusin në vitin 1820.
02:00
And here's what Bradley said about it.
43
105000
3000
Dhe këtu është ajo që Bradley tha në lidhje me të.
02:06
(Music)
44
111000
2000
(Muzikë)
02:09
(Video) Stephen Bradley: I thought I saw the savior in human shape
45
114000
3000
(Video) Stephen Bradley: unë mendova të kem parë shpëtimtarin në formë njeriu
02:12
for about one second in the room,
46
117000
2000
për rreth një second në dhomën time,
02:14
with arms extended,
47
119000
2000
me krahët hapur,
02:16
appearing to say to me, "Come."
48
121000
3000
duke u shfaqur më thosh, "Eja".
02:19
The next day I rejoiced with trembling.
49
124000
3000
Të nesërmen dridhesha nga gëzimi.
02:22
My happiness was so great that I said I wanted to die.
50
127000
3000
Lumturia ime ishte aq e madhe sa dëshiroja të vdisja.
02:25
This world had no place in my affections.
51
130000
3000
Kjo botë nuk kishte vend në ndjenjat e mia.
02:28
Previous to this time,
52
133000
2000
Para kësaj kohe,
02:30
I was very selfish and self-righteous.
53
135000
2000
isha shumë egoist dhe moralist.
02:32
But now I desired the welfare of all mankind
54
137000
3000
Por tani dëshiroja të mirën e gjithë njerëzimit
02:35
and could, with a feeling heart,
55
140000
2000
dhe munda, me gjithë zemër,
02:37
forgive my worst enemies.
56
142000
3000
të fal armikun tim më të keq.
02:41
JH: So note
57
146000
2000
Jonathan Haidt: Vëreni
02:43
how Bradley's petty, moralistic self
58
148000
2000
si "vetja" e vogël dhe moraliste e Bradley-t
02:45
just dies on the way up the staircase.
59
150000
2000
thjesht vdes duke ngjitur shkallët.
02:47
And on this higher level
60
152000
2000
Dhe në këtë nivel të lartë
02:49
he becomes loving and forgiving.
61
154000
3000
ai shndërohet njeri i dashur dhe i disponueshëm të falë.
02:53
The world's many religions have found so many ways
62
158000
2000
Shumë fe në botë kanë gjetur shumë mënyra
02:55
to help people climb the staircase.
63
160000
2000
të ndihmojnë njeriun të ngjisi shkallët.
02:57
Some shut down the self using meditation.
64
162000
2000
Disa pushojnë vetveten përmes meditimit.
02:59
Others use psychedelic drugs.
65
164000
2000
Të tjerët përdorin droga psikedelike.
03:01
This is from a 16th century Aztec scroll
66
166000
4000
Kjo është rrotull e një dorëshkrimi aztec e shekullit të 16
03:05
showing a man about to eat a psilocybin mushroom
67
170000
3000
që tregon një burrë duke ngrënë një kërpudhë hallucinogjene
03:08
and at the same moment get yanked up the staircase by a god.
68
173000
4000
dhe në të njëjtin moment tërhiqet nga një perëndi të hipi shkallët.
03:12
Others use dancing, spinning and circling
69
177000
2000
Të tjerët përdorin vallen, duke u përdredhur dhe duke u rrotulluar
03:14
to promote self-transcendence.
70
179000
2000
për të promovuar vetëtranshendecën.
03:16
But you don't need a religion to get you through the staircase.
71
181000
3000
Por ju nuk keni nevoje për një fe të merrni shkallët.
03:19
Lots of people find self-transcendence in nature.
72
184000
3000
Shumë njerëz gjejnë vetëtranshendecën në natyrë.
03:22
Others overcome their self at raves.
73
187000
3000
Të tjerët e japin veten në festime të tepruara.
03:25
But here's the weirdest place of all:
74
190000
3000
Por ja tek është vendi më i çuditshëm nga të gjithë:
03:28
war.
75
193000
2000
lufta.
03:30
So many books about war say the same thing,
76
195000
2000
Shumë libra mbi luftën thonë të njëjtën gjë,
03:32
that nothing brings people together
77
197000
2000
se asgjë nuk vë njerëzit së bashku
03:34
like war.
78
199000
2000
ashtu si lufta.
03:36
And that bringing them together opens up the possibility
79
201000
3000
Mbledhja e tyre së bashku hap mundësinë
03:39
of extraordinary self-transcendent experiences.
80
204000
3000
e eksperiencave të jashtëzakonshme vetëtranshendentale.
03:42
I'm going to play for you an excerpt
81
207000
2000
Do ju recitoj një ekstrakt
03:44
from this book by Glenn Gray.
82
209000
2000
nga ky libër i Glenn Gray.
03:46
Gray was a soldier in the American army in World War II.
83
211000
3000
Gray ishte një ushtar i ushtrisë amerikane, gjatë luftës së dyte botërore.
03:49
And after the war he interviewed a lot of other soldiers
84
214000
3000
Pas lufte intervistoi shumë ushtarë të tjerë
03:52
and wrote about the experience of men in battle.
85
217000
2000
dhe shkroi rreth eksperiencës së njerëzve në betejë.
03:54
Here's a key passage
86
219000
2000
Këtu është thelbi
03:56
where he basically describes the staircase.
87
221000
3000
ku ai thjesht përshkruan shkallët.
04:01
(Video) Glenn Gray: Many veterans will admit
88
226000
2000
(Video) Glenn Gray: Shumë veteranë e pohojnë
04:03
that the experience of communal effort in battle
89
228000
3000
se prërvoja e përpjekjeve të përbashkëta në betejë
04:06
has been the high point of their lives.
90
231000
3000
qe një moment solemn i jetës tyre.
04:09
"I" passes insensibly into a "we,"
91
234000
3000
"Unë" kthehet pa u perceptuar në "ne",
04:12
"my" becomes "our"
92
237000
2000
"imja" bëhet "jona"
04:14
and individual faith
93
239000
2000
besimi individual
04:16
loses its central importance.
94
241000
3000
humb rëndësinë e tij qendrore.
04:19
I believe that it is nothing less
95
244000
2000
Unë besoj se nuk është tjetër veç
04:21
than the assurance of immortality
96
246000
3000
sigurimi i pavdekshmërisë
04:24
that makes self-sacrifice at these moments
97
249000
3000
që në ato çaste e bën vetëflijimin
04:27
so relatively easy.
98
252000
3000
relativisht të lehtë.
04:30
I may fall, but I do not die,
99
255000
3000
Unë mund të bie, por nuk vdes,
04:33
for that which is real in me goes forward
100
258000
3000
për atë që është e vërtetë tek unë ecën përpara
04:36
and lives on in the comrades
101
261000
2000
dhe jeton tek shokët
04:38
for whom I gave up my life.
102
263000
2000
për të cilët unë dhashë jetën time.
04:42
JH: So what all of these cases have in common
103
267000
3000
Jonathan Haidt: Çfarë të kanë të përbashkët të gjitha këto raste
04:45
is that the self seems to thin out, or melt away,
104
270000
3000
është ajo që vetvetja hollohet, ose shkrihet tutje,
04:48
and it feels good, it feels really good,
105
273000
2000
e ndihesh mirë, vërtet mirë,
04:50
in a way totally unlike anything we feel in our normal lives.
106
275000
3000
në një mënyrë krejt ndryshe nga ç'ndjejmë në jetët tona normale.
04:53
It feels somehow uplifting.
107
278000
3000
Ndihesh disi i ngritur lart.
04:56
This idea that we move up was central in the writing
108
281000
3000
Idea e të ngjiturit lart ishte qendrore në shkrimin
04:59
of the great French sociologist Emile Durkheim.
109
284000
3000
e një sociologu të madh francez Emile Durkheim.
05:02
Durkheim even called us Homo duplex,
110
287000
2000
Durkheim na quante "Homo duplex",
05:04
or two-level man.
111
289000
2000
ose njeri prej dy nivelesh.
05:06
The lower level he called the level of the profane.
112
291000
3000
Niveli më i ulët e quante niveli i profanit.
05:09
Now profane is the opposite of sacred.
113
294000
3000
Tani profan është antonim i së i shenjtë.
05:12
It just means ordinary or common.
114
297000
2000
Ajo thjesht do të thotë i zakonshëm ose i përgjithshëm.
05:14
And in our ordinary lives we exist as individuals.
115
299000
3000
Dhe në jetën tonë të zakonshme, në ekzistojmë si individë.
05:17
We want to satisfy our individual desires.
116
302000
3000
Ne duam të plotësojmë dëshirat tona individuale.
05:20
We pursue our individual goals.
117
305000
2000
Ne ndjekim objektivat tona individuale.
05:22
But sometimes something happens
118
307000
2000
Por ndonjëherë ndodh diçka
05:24
that triggers a phase change.
119
309000
2000
që shkakton një fazë ndryshimi.
05:26
Individuals unite
120
311000
2000
Individët bashkohen
05:28
into a team, a movement or a nation,
121
313000
3000
në një skuadër, një levizje apo një komb,
05:31
which is far more than the sum of its parts.
122
316000
3000
e cila është shumë më tepër se shuma e pjesëve të saj.
05:34
Durkheim called this level the level of the sacred
123
319000
3000
Durkheim e quajti këtë nivel, niveli i shenjtë
05:37
because he believed that the function of religion
124
322000
2000
pasi ai besonte që funksioni i fesë
05:39
was to unite people into a group,
125
324000
2000
ishte të bashkonte popullin në një grup,
05:41
into a moral community.
126
326000
3000
në një komunitet moral.
05:44
Durkheim believed that anything that unites us
127
329000
3000
Durkheim besonte se çdo gje që na bashkon
05:47
takes on an air of sacredness.
128
332000
2000
merr një ajër të shenjtërisë.
05:49
And once people circle around
129
334000
2000
Dhe një herë që njerëzit mbidhen rreth
05:51
some sacred object or value,
130
336000
2000
një objekti apo vlere të shenjtë,
05:53
they'll then work as a team and fight to defend it.
131
338000
3000
aty funksionojnë si një skuadër dhe luftojnë në mbrojtë të saj.
05:56
Durkheim wrote
132
341000
2000
Urkheim shkruante
05:58
about a set of intense collective emotions
133
343000
2000
rreth një bashkësie emocionesh kolektive
06:00
that accomplish this miracle of E pluribus unum,
134
345000
3000
që përmbush mrekullinë e shprehjes "E pluribus unum",(latinisht: nga shumë një)
06:03
of making a group out of individuals.
135
348000
2000
për të bërë një grup nga individët.
06:05
Think of the collective joy in Britain
136
350000
3000
Mendoni harenë e kolektivit në Britani
06:08
on the day World War II ended.
137
353000
3000
ditën kur lufta e dytë botërore mbaroi.
06:11
Think of the collective anger in Tahrir Square,
138
356000
3000
Mendoni zemërimin e kolektivit të sheshit Tahrir,
06:14
which brought down a dictator.
139
359000
3000
i cili rrëzoi një diktator.
06:17
And think of the collective grief
140
362000
2000
Dhe mendoni pikëllimin kolektiv
06:19
in the United States
141
364000
2000
në Shtetet e Bashkuara
06:21
that we all felt, that brought us all together,
142
366000
3000
të gjithë e ndjemë, na mblodhi të gjithë bashkë,
06:24
after 9/11.
143
369000
3000
pas 11 shtatorit.
06:27
So let me summarize where we are.
144
372000
3000
Pra më lejoni të përmbledh ku jemi.
06:30
I'm saying that the capacity for self-transcendence
145
375000
2000
Po them që kapaciteti për autotranshendencë
06:32
is just a basic part of being human.
146
377000
3000
është pjesë e të qenit njeri.
06:35
I'm offering the metaphor
147
380000
2000
Po ju jap një metaforë
06:37
of a staircase in the mind.
148
382000
2000
e shkallëve në mendje.
06:39
I'm saying we are Homo duplex
149
384000
2000
Po ju them qe ne jemi Homo duplex
06:41
and this staircase takes us up from the profane level
150
386000
3000
dhe që shkallët na shpien nga nje nivel profan
06:44
to the level of the sacred.
151
389000
2000
te një nivel i shenjtë.
06:46
When we climb that staircase,
152
391000
2000
Kur ne ngjisim ato shkallë,
06:48
self-interest fades away,
153
393000
2000
interesi vetiak zbehet,
06:50
we become just much less self-interested,
154
395000
2000
jemi të dhënë vetëm shumë pak ndaj interesave vetiakë.
06:52
and we feel as though we are better, nobler
155
397000
2000
dhe ne ndjehemi sikur jemi më të mirë, më fisnike
06:54
and somehow uplifted.
156
399000
3000
dhe disi ngrihemi nga toka.
06:57
So here's the million-dollar question
157
402000
3000
Ndaj këtu është pyetja prej një milion dollarë
07:00
for social scientists like me:
158
405000
2000
për shkencëtarët sociale si unë:
07:02
Is the staircase
159
407000
2000
Janë shkallët
07:04
a feature of our evolutionary design?
160
409000
3000
një tipar i projektit të evolucionit tonë?
07:07
Is it a product of natural selection,
161
412000
3000
Është produkt i seleksionimit natyror,
07:10
like our hands?
162
415000
2000
si p.sh. duart tona?
07:12
Or is it a bug, a mistake in the system --
163
417000
3000
Apo është një defekt, një gabim i sistemit--
07:15
this religious stuff is just something
164
420000
2000
kjo gjëja fetare është vetëm diçka
07:17
that happens when the wires cross in the brain --
165
422000
3000
që ndodh kur telat bëjnë masë në tru --
07:20
Jill has a stroke and she has this religious experience,
166
425000
2000
Jill ka një stroke dhe ajo e ka këtë përvojë fetare,
07:22
it's just a mistake?
167
427000
2000
është vetëm një gabim?
07:24
Well many scientists who study religion take this view.
168
429000
4000
Mirë pra, shumë shkencëtarë që studiojnë fenë kanë këtë pikëpamje.
07:28
The New Atheists, for example,
169
433000
2000
Ateistët e rinj, p.sh.,
07:30
argue that religion is a set of memes,
170
435000
2000
argumentojnë se feja është një seri memesh, (meme: një element i një kulture apo sistemi të sjelljes që kalon nga një individ tek tjetri me anë të imitimit apo mënyrave të tjera jo-gjenetike)
07:32
sort of parasitic memes,
171
437000
2000
lloj memesh parazitare,
07:34
that get inside our minds
172
439000
2000
që na nguliten në mendje
07:36
and make us do all kinds of crazy religious stuff,
173
441000
3000
dhe na bëjnë të bëjmë të gjitha ato gjëra të çmendura fetare,
07:39
self-destructive stuff, like suicide bombing.
174
444000
2000
gjëra vetëshkatërruese, si shpërthimet vetëvrasëse.
07:41
And after all,
175
446000
2000
E mbi të gjitha,
07:43
how could it ever be good for us
176
448000
2000
si mund të jetë mirë për ne
07:45
to lose ourselves?
177
450000
2000
të humbim vetëveten?
07:47
How could it ever be adaptive
178
452000
2000
Si mund të jetë ndonjëherë funksionale
07:49
for any organism
179
454000
2000
për çdo organizëm
07:51
to overcome self-interest?
180
456000
3000
të kapërcejë interesat vetjakë?
07:54
Well let me show you.
181
459000
2000
E pra më lejoni t'ju tregoj.
07:56
In "The Descent of Man,"
182
461000
2000
Tek "Origjina e njeriut",
07:58
Charles Darwin wrote a great deal
183
463000
2000
Çarls Darvin shkroi një çështje të madhe
08:00
about the evolution of morality --
184
465000
2000
në lidhje me evolucionin e moralit --
08:02
where did it come from, why do we have it.
185
467000
3000
nga ka ardhur, pse e kemi.
08:05
Darwin noted that many of our virtues
186
470000
2000
Darvini vuri në dukje se shumë nga virtytet tona
08:07
are of very little use to ourselves,
187
472000
2000
janë pak të dobishme për individin,
08:09
but they're of great use to our groups.
188
474000
2000
por janë shumë të dobishëm për grupin.
08:11
He wrote about the scenario
189
476000
2000
Ai shkrojti një skenar
08:13
in which two tribes of early humans
190
478000
2000
në të cilën dy fise të njerëzve të hershëm
08:15
would have come in contact and competition.
191
480000
2000
hyjnë në kontakt dhe në konkurrencë.
08:17
He said, "If the one tribe included
192
482000
3000
Ai tha, " Nëse njëri nga fiset do të kish
08:20
a great number of courageous, sympathetic
193
485000
2000
një numër të madh antarësh guximtarë, dashamirës
08:22
and faithful members
194
487000
2000
dhe besnikë
08:24
who are always ready to aid and defend each other,
195
489000
2000
të cilët ishin gjithmonë të gatshëm të ndihmonin dhe të mbronin njëri tjetrin,
08:26
this tribe would succeed better
196
491000
2000
ky fis do të ketë më shumë sukses
08:28
and conquer the other."
197
493000
2000
dhe do sundojë tjetrin".
08:30
He went on to say that "Selfish and contentious people
198
495000
2000
Ai vazhdoi duke u thënë njerëzve se "Personat egoistë dhe grindaveca
08:32
will not cohere,
199
497000
2000
nuk rrinë së bashku
08:34
and without coherence
200
499000
2000
dhe pa koherencë
08:36
nothing can be effected."
201
501000
2000
asgjë nuk mund të realizohet. "
08:38
In other words,
202
503000
2000
Me fjalë të tjera
08:40
Charles Darwin believed
203
505000
2000
Çarls Darvin besonte
08:42
in group selection.
204
507000
2000
në seleksionimin e grupit.
08:44
Now this idea has been very controversial for the last 40 years,
205
509000
3000
Tani kjo ide ka qenë shumë e debatuar në 40 vitet e fundit,
08:47
but it's about to make a major comeback this year,
206
512000
3000
por është gati të bëjë një rikthim të madh këtë vit,
08:50
especially after E.O. Wilson's book comes out in April,
207
515000
3000
sidomos pas botimit në prill të librit të E.O. Wilson
08:53
making a very strong case
208
518000
2000
ku harton një tezë shumë të fortë
08:55
that we, and several other species,
209
520000
2000
ku ne, dhe disa specie të tjera,
08:57
are products of group selection.
210
522000
2000
jemi fryt i seleksionimi të grupit
08:59
But really the way to think about this
211
524000
2000
Por në të vërtetë duhet ta mendojmë
09:01
is as multilevel selection.
212
526000
2000
si një seleksionim me shumë nivele.
09:03
So look at it this way:
213
528000
2000
Kështu duke e parë në këtë mënyrë:
09:05
You've got competition going on within groups and across groups.
214
530000
3000
Kompeticioni zhvillohet midis grupeve dhe brenda tyre.
09:08
So here's a group of guys on a college crew team.
215
533000
3000
Ja një grup djemsh të ekipit të kanotazhit në një kolegj.
09:11
Within this team
216
536000
2000
Brenda këtij ekipi
09:13
there's competition.
217
538000
2000
ka kompeticion.
09:15
There are guys competing with each other.
218
540000
2000
Këta djem janë në konkurrencë me njëri tjetrin.
09:17
The slowest rowers, the weakest rowers, are going to get cut from the team.
219
542000
3000
Rematorët e ngadaltë, rematorët e dobët do ti largojnë nga skuadra.
09:20
And only a few of these guys are going to go on in the sport.
220
545000
2000
Vetëm disa nga këta djem do t'a vazhdojnë këtë sport.
09:22
Maybe one of them will make it to the Olympics.
221
547000
3000
Ka mundësi që njëri nga ta mund të marë pjesë në Olimpiada.
09:25
So within the team,
222
550000
2000
Kështu brenda ekipit,
09:27
their interests are actually pitted against each other.
223
552000
3000
interesat e tyre individuale i vënë kundër njëri tjetrit.
09:30
And sometimes it would be advantageous
224
555000
2000
Ndonjëherë mund të jetë dobiprurëse
09:32
for one of these guys
225
557000
2000
për ndonjërin nga këta djem
09:34
to try to sabotage the other guys.
226
559000
2000
përpjekja të sabotojë djemtë e tjerë.
09:36
Maybe he'll badmouth his chief rival
227
561000
2000
Ndoshta ai do të shpifë për rivalin e tij kryesor
09:38
to the coach.
228
563000
2000
te trajneri.
09:40
But while that competition is going on
229
565000
2000
Por ndërkohë që konkurrenca është në vazhdim e sipër
09:42
within the boat,
230
567000
2000
brenda varkës,
09:44
this competition is going on across boats.
231
569000
3000
ky kompeticion vazhdon edhe midis varkave?
09:47
And once you put these guys in a boat competing with another boat,
232
572000
3000
Dhe ndërsa vë këta djem në një varkë në garë kundër një varke tjetër,
09:50
now they've got no choice but to cooperate
233
575000
2000
ata nuk kanë më zgjidhje tjetër veç kooperimit
09:52
because they're all in the same boat.
234
577000
3000
pasi gjenden të gjithë në të njëjtën varkë.
09:55
They can only win
235
580000
2000
Ata mund të fitojnë
09:57
if they all pull together as a team.
236
582000
2000
vetëm nëse veprojnë së bashku si një skuadër.
09:59
I mean, these things sound trite,
237
584000
2000
Dua të them, këto gjëra tingëllojnë të rëndomta,
10:01
but they are deep evolutionary truths.
238
586000
2000
por ato janë të vërteta të thella evolucionare.
10:03
The main argument against group selection
239
588000
2000
Argumenti kryesor kundër seleksionimit të grupit
10:05
has always been
240
590000
2000
ka qënë gjithnjë
10:07
that, well sure, it would be nice to have a group of cooperators,
241
592000
3000
pra, me siguri, do ishte e këndshme të kishe një grup bashkëpuntorësh,
10:10
but as soon as you have a group of cooperators,
242
595000
2000
por sapo të kesh një të tillë
10:12
they're just going to get taken over by free-riders,
243
597000
3000
ai mund të bjerë pre e përfituesve
10:15
individuals that are going to exploit the hard work of the others.
244
600000
3000
individë që shfrytëzojnë punën e rëndë të të tjerëvë.
10:18
Let me illustrate this for you.
245
603000
2000
Më lejoni t'jua shpjegoj.
10:20
Suppose we've got a group of little organisms --
246
605000
3000
E zëmë të kemi një grup organizmash të vegjël --
10:23
they can be bacteria, they can be hamsters; it doesn't matter what --
247
608000
3000
mund të jenë bakterie, ato mund të jenë minj të bardhë, nuk ka rëndësi se çfarë -
10:26
and let's suppose that this little group here, they evolved to be cooperative.
248
611000
3000
le të supozojmë që ky grup i vogël ka evoluar të jetë bashkëpunues.
10:29
Well that's great. They graze, they defend each other,
249
614000
2000
E pra kjo është e madhe. Ata kullosin, mbrojnë njëri-tjetrin,
10:31
they work together, they generate wealth.
250
616000
3000
ata punojnë së bashku duke gjeneruar mirëqënie.
10:34
And as you'll see in this simulation,
251
619000
2000
Dhe si do të shihni në këtë simulim,
10:36
as they interact they gain points, as it were, they grow,
252
621000
3000
meqë ndërveprojnë fitojnë pikë, në krahasim si ishin, rriten,
10:39
and when they've doubled in size, you'll see them split,
253
624000
2000
dhe kur dyfishojnë përmasat ndahen
10:41
and that's how they reproduce and the population grows.
254
626000
2000
kështu ata riprodhohen dhe popullsia rritet.
10:43
But suppose then that one of them mutates.
255
628000
3000
Por le të suposojmë që njëri prej tyre ka një mutacion.
10:46
There's a mutation in the gene
256
631000
2000
Ka një mutacion në gjene
10:48
and one of them mutates to follow a selfish strategy.
257
633000
2000
dhe njëri prej tyre ndjek një strategji egoistike.
10:50
It takes advantage of the others.
258
635000
2000
Ai përfiton nga të tjerët.
10:52
And so when a green interacts with a blue,
259
637000
3000
Dhe kështu, kur një ngjyrë e gjelbërt bashkëvepron me një ngjyrë blu,
10:55
you'll see the green gets larger and the blue gets smaller.
260
640000
2000
do të shihni të gjelbërtën të zgjerohet dhe blunë të zvogëlohet.
10:57
So here's how things play out.
261
642000
2000
Ja si funksionojnë gjërat.
10:59
We start with just one green,
262
644000
2000
Ne filluam vetëm më një të gjelbër,
11:01
and as it interacts
263
646000
2000
dhe meqë ndërvepron
11:03
it gains wealth or points or food.
264
648000
3000
fiton kamje ose pikë ose ushqim.
11:06
And in short order, the cooperators are done for.
265
651000
3000
Dhe shpejt bashkëpuntorët janë jashtë loje.
11:09
The free-riders have taken over.
266
654000
3000
Profiterët ja dolën.
11:12
If a group cannot solve the free-rider problem
267
657000
3000
Nëse një grup nuk mund të zgjidhë problemin e oportunisteve
11:15
then it cannot reap the benefits of cooperation
268
660000
3000
atëherë ai nuk mund të vjelë përfitimet e bashkëpunimit
11:18
and group selection cannot get started.
269
663000
3000
dhe zgjedhja e grupit nuk mund të fillojë.
11:21
But there are solutions to the free-rider problem.
270
666000
2000
Ka zgjidhje ndaj profiterëve.
11:23
It's not that hard a problem.
271
668000
2000
Nuk është një problem i madh.
11:25
In fact, nature has solved it many, many times.
272
670000
3000
Në fakt, natyra e ka zgjidhur atë shumë, shumë herë.
11:28
And nature's favorite solution
273
673000
2000
Dhe zgjidhja e preferuar e natyrës
11:30
is to put everyone in the same boat.
274
675000
3000
ti fusi të gjithë në njëjtën varkë.
11:33
For example,
275
678000
2000
P.sh.,
11:35
why is it that the mitochondria in every cell
276
680000
3000
përse mitokondria e çdo qelize
11:38
has its own DNA,
277
683000
2000
ka ADN-në e saj,
11:40
totally separate from the DNA in the nucleus?
278
685000
3000
krejtësisht të veçantë nga ADN-ja e bërthamës?
11:43
It's because they used to be
279
688000
2000
Kjo pasi dikur kanë qenë
11:45
separate free-living bacteria
280
690000
2000
bakterie të veçanta secila me jetën e saj
11:47
and they came together
281
692000
2000
pastaj u bashkuan
11:49
and became a superorganism.
282
694000
2000
dhe u bënë një superorganizëm.
11:51
Somehow or other -- maybe one swallowed another; we'll never know exactly why --
283
696000
3000
Në një mënyrë apo tjetër -- mbase njëri gëlltiti tjerin; asnjeherë nuk do e dimë saktësisht pse
11:54
but once they got a membrane around them,
284
699000
2000
por pasi ata patën një membranë përreth tyre,
11:56
they were all in the same membrane,
285
701000
2000
ishin të gjithë në të njëjtën membranë,
11:58
now all the wealth-created division of labor,
286
703000
3000
tani e gjithë pasuria e krijuar nga ndarja e punës,
12:01
all the greatness created by cooperation,
287
706000
2000
e gjithë madhështia e krijuar nga bashkëpunimi,
12:03
stays locked inside the membrane
288
708000
2000
është mbyllur brenda membranës
12:05
and we've got a superorganism.
289
710000
3000
dhe ne kemi një superorganizëm.
12:08
And now let's rerun the simulation
290
713000
2000
Tani ta përsëritim simulacionin
12:10
putting one of these superorganisms
291
715000
2000
vëmë një nga këta superorganizma
12:12
into a population of free-riders, of defectors, of cheaters
292
717000
3000
në një popullatë profiterësh, të përjashtuar, mashtruesish
12:15
and look what happens.
293
720000
3000
e të shohim ç'ndodh.
12:18
A superorganism can basically take what it wants.
294
723000
2000
Një superorganizëm thjesht mund të marrë çdo gjë që dëshiron.
12:20
It's so big and powerful and efficient
295
725000
3000
Është aq i madh dhe i fuqishëm dhe i aftë
12:23
that it can take resources
296
728000
2000
sa mund të marrë frytet
12:25
from the greens, from the defectors, the cheaters.
297
730000
4000
nga të gjelbërtit, të përjashtuarit, mashtruesit.
12:29
And pretty soon the whole population
298
734000
2000
Dhe shumë shpejt e gjithë popullata
12:31
is actually composed of these new superorganisms.
299
736000
3000
është i përbërë nga këto superorganizma të rinj.
12:34
What I've shown you here
300
739000
2000
Ajo që ju tregova
12:36
is sometimes called a major transition
301
741000
2000
është quajtur ndonjëherë një tranzicion i madh
12:38
in evolutionary history.
302
743000
3000
në historinë e evolucionit.
12:41
Darwin's laws don't change,
303
746000
2000
Ligjet e Darvinit nuk ndryshojnë
12:43
but now there's a new kind of player on the field
304
748000
3000
por tani ështe një lloj lojtari tjetër në fushë
12:46
and things begin to look very different.
305
751000
3000
dhe gjërat të fillojnë të duken shumë të ndryshme.
12:49
Now this transition was not a one-time freak of nature
306
754000
2000
Tani ky tranzicion nuk ishte më vetëm një tekë e natyrës
12:51
that just happened with some bacteria.
307
756000
2000
që ndodhi me disa bakterie.
12:53
It happened again
308
758000
2000
Ajo ndodhi përsëri
12:55
about 120 or a 140 million years ago
309
760000
2000
rreth 120 o 140 milion vjet më parë
12:57
when some solitary wasps
310
762000
3000
kur disa grerëza të vetmuara
13:00
began creating little simple, primitive
311
765000
2000
filluan të krijonin fole apo koshere
13:02
nests, or hives.
312
767000
3000
të vogla primitive.
13:05
Once several wasps were all together in the same hive,
313
770000
3000
Një herë që disa grërëza u gjetën në të njëjtën koshere,
13:08
they had no choice but to cooperate,
314
773000
2000
nuk patën zgjedhje tjetër veç kooperimit,
13:10
because pretty soon they were locked into competition
315
775000
2000
pasi shume shpejt u gjetën në kompeticion
13:12
with other hives.
316
777000
2000
me kosheret e tjera.
13:14
And the most cohesive hives won,
317
779000
2000
Zgjoi më koheziv fitoi,
13:16
just as Darwin said.
318
781000
2000
pikërisht si thosh Darvin.
13:18
These early wasps
319
783000
2000
Këto grerëza primitive
13:20
gave rise to the bees and the ants
320
785000
2000
i dhanë origjinë bletëve dhe milingonave
13:22
that have covered the world
321
787000
2000
që kolonizuan botën
13:24
and changed the biosphere.
322
789000
2000
dhe ndryshuan biosferën.
13:26
And it happened again,
323
791000
2000
Kjo ndodhi përsëri,
13:28
even more spectacularly,
324
793000
2000
edhe më spektakolare,
13:30
in the last half-million years
325
795000
2000
në 500 mijë vjetët e fundit
13:32
when our own ancestors
326
797000
2000
kur paraardhësit tanë
13:34
became cultural creatures,
327
799000
2000
u bënë krijesa kulturore,
13:36
they came together around a hearth or a campfire,
328
801000
3000
u mblodhën rreth një vatre ose një zjarri kampi,
13:39
they divided labor,
329
804000
2000
ndanë punën,
13:41
they began painting their bodies, they spoke their own dialects,
330
806000
3000
filluan të pikturonin trupat e tyre, të flisnin dialektet e tyre,
13:44
and eventually they worshiped their own gods.
331
809000
3000
dhe më në fund adhuronin perënditë e tyre.
13:47
Once they were all in the same tribe,
332
812000
2000
Njëherë që ishin pjesë në të njëjtin fis
13:49
they could keep the benefits of cooperation locked inside.
333
814000
3000
mundën të ruanin të mbyllur brënda tij benefitet e kooperimit.
13:52
And they unlocked the most powerful force
334
817000
2000
Dhe ata çliruan një forcë shumë të fuqishme
13:54
ever known on this planet,
335
819000
2000
të pa njohur në këtë planet,
13:56
which is human cooperation --
336
821000
2000
i cili është kooperimi njerëzor --
13:58
a force for construction
337
823000
2000
një forcë për ndërtim
14:00
and destruction.
338
825000
3000
dhe shkatërrim.
14:03
Of course, human groups are nowhere near as cohesive
339
828000
2000
Sigurisht, grupet njerëzore nuk janë aq kohezive
14:05
as beehives.
340
830000
2000
si zgjojet me bletë.
14:07
Human groups may look like hives for brief moments,
341
832000
3000
Mund të jenë të ngjashëm për momente të shkurtra,
14:10
but they tend to then break apart.
342
835000
2000
por kanë tendencën të ndahen veç e veç.
14:12
We're not locked into cooperation the way bees and ants are.
343
837000
3000
Ne nuk jemi të detyruar të kooperojmë siç janë bletët dhe milingonat.
14:15
In fact, often,
344
840000
2000
Në fakt, shpesh,
14:17
as we've seen happen in a lot of the Arab Spring revolts,
345
842000
2000
siç e pamë të ndodhte në shumë revolta të Pranverës Arabe
14:19
often those divisions are along religious lines.
346
844000
4000
shpesh përçarjet janë gjatë vijave fetare.
14:23
Nonetheless, when people do come together
347
848000
3000
Megjithatë, kur njerëzit vijnë së bashku
14:26
and put themselves all into the same movement,
348
851000
2000
dhe vënë veten të gjithë brenda të njëjtës lëvizje,
14:28
they can move mountains.
349
853000
3000
ata mund të çajnë malet.
14:31
Look at the people in these photos I've been showing you.
350
856000
3000
Shikoni njerëzit në këto foto që po ju shfaq.
14:34
Do you think they're there
351
859000
2000
A mendoni se ata janë atje
14:36
pursuing their self-interest?
352
861000
2000
duke ndjekur interesin për veten e tyre?
14:38
Or are they pursuing communal interest,
353
863000
3000
Apo po ndjekin interesin e përbashkët,
14:41
which requires them to lose themselves
354
866000
3000
i cili i kërkon të humbin vetëveten
14:44
and become simply a part of a whole?
355
869000
4000
dhe të bëhen thjesht një pjesë e një tërësie?
14:49
Okay, so that was my Talk
356
874000
2000
Mirë, kështu kjo qe konferenca ime
14:51
delivered in the standard TED way.
357
876000
2000
e mbajtur sipas standardeve të TED.
14:53
And now I'm going to give the whole Talk over again
358
878000
2000
Dhe tani do të mbaj të gjithë konferencën përsëri
14:55
in three minutes
359
880000
2000
në tre minuta
14:57
in a more full-spectrum sort of way.
360
882000
3000
në një farë mënyre me një spektër më të plotë.
15:00
(Music)
361
885000
2000
(Muzikë)
15:02
(Video) Jonathan Haidt: We humans have many varieties
362
887000
2000
(Video) Jonathan Haidt: Ne njerëzit kemi shumë varietete
15:04
of religious experience,
363
889000
2000
të përvojës fetare,
15:06
as William James explained.
364
891000
2000
siç shpjegoi William James.
15:08
One of the most common is climbing the secret staircase
365
893000
3000
Një nga më të zakonshmet është ngjitja e shkallëve sekrete
15:11
and losing ourselves.
366
896000
2000
duke humbur vetveten tonë.
15:13
The staircase takes us
367
898000
2000
Shkallët na shpien
15:15
from the experience of life as profane or ordinary
368
900000
3000
nga përvoja e jetës si profane ose e zakonshme
15:18
upwards to the experience of life as sacred,
369
903000
2000
lart në përvojën e jetës si e shenjtë,
15:20
or deeply interconnected.
370
905000
2000
ose të ndërlidhur thellë.
15:22
We are Homo duplex,
371
907000
2000
Ne jemi "homo duplex",
15:24
as Durkheim explained.
372
909000
2000
siç e shpjegon Durkheim.
15:26
And we are Homo duplex
373
911000
2000
Dhe jemi homo duplex
15:28
because we evolved by multilevel selection,
374
913000
2000
sepse kemi evoluar nga seleksionimi shumënivelesh,
15:30
as Darwin explained.
375
915000
3000
siç e shpjegon Darvini.
15:33
I can't be certain if the staircase is an adaptation
376
918000
2000
Unë nuk mund të jem i sigurt nëse shkallët janë një përshtatje
15:35
rather than a bug,
377
920000
2000
më tepër se një gabim,
15:37
but if it is an adaptation,
378
922000
2000
por nëse është një përshtatje
15:39
then the implications are profound.
379
924000
2000
atëherë pasojat janë të thella.
15:41
If it is an adaptation,
380
926000
2000
Nëse është një përshtatje,
15:43
then we evolved to be religious.
381
928000
3000
atëherë kemi evoluar të jemi fetarë.
15:46
I don't mean that we evolved
382
931000
2000
Nuk dua të them që evoluam
15:48
to join gigantic organized religions.
383
933000
2000
për të marrë pjesë në fetë e organizuara gjigante.
15:50
Those things came along too recently.
384
935000
2000
Këto gjëra janë pjesë e kohëve të fundit.
15:52
I mean that we evolved
385
937000
2000
Dua të them që ne kemi evoluar
15:54
to see sacredness all around us
386
939000
2000
për të parë shenjtërinë kudo rreth nesh
15:56
and to join with others into teams
387
941000
2000
dhe të bashkohemi me të tjerët në grupe
15:58
and circle around sacred objects,
388
943000
2000
dhe mblidhemi rreth e rrotull objekteve të shenjta,
16:00
people and ideas.
389
945000
2000
persona dhe ide.
16:02
This is why politics is so tribal.
390
947000
3000
Kjo është arsyeja pse politika është kaq fisnore.
16:05
Politics is partly profane, it's partly about self-interest,
391
950000
3000
Politika është pjesërisht profane, është pjesërisht rreth interesit vetjak,
16:08
but politics is also about sacredness.
392
953000
3000
por politika është edhe për shenjtërinë.
16:11
It's about joining with others
393
956000
2000
Është për t'u bashkuar me të tjerët
16:13
to pursue moral ideas.
394
958000
2000
për të ndjekur idetë morale.
16:15
It's about the eternal struggle between good and evil,
395
960000
3000
Është në lidhje me luftën e përjetshme midis së mirës dhe së keqes,
16:18
and we all believe we're on the good team.
396
963000
3000
dhe të gjithë mendojmë të jemi nga ana e të mirës.
16:21
And most importantly,
397
966000
2000
Dhe më e rëndësishmja
16:23
if the staircase is real,
398
968000
2000
nëse shkallët janë të vërteta
16:25
it explains the persistent undercurrent
399
970000
2000
kjo shpjegon rrymën nënujore të vazhdueshme
16:27
of dissatisfaction in modern life.
400
972000
2000
të pakënaqësisë në jetën moderne.
16:29
Because human beings are, to some extent,
401
974000
3000
Sepse qeniet njerëzore janë, në një farë mase,
16:32
hivish creatures like bees.
402
977000
2000
krijesa të një koshereje si bletët.
16:34
We're bees. We busted out of the hive during the Enlightenment.
403
979000
3000
Ne jemi bletë. Dolëm jashtë kosheres gjatë iluminizmit.
16:37
We broke down the old institutions
404
982000
3000
Ne hodhëm poshtë institucionet e vjetra
16:40
and brought liberty to the oppressed.
405
985000
2000
dhe i dhamë lirinë të shtypurve.
16:42
We unleashed Earth-changing creativity
406
987000
2000
Lëshuam krijimtarinë që ndryshoi botën
16:44
and generated vast wealth and comfort.
407
989000
3000
dhe krijoi pasuri të madhe dhe komfort.
16:47
Nowadays we fly around
408
992000
2000
Sot ne fluturojnë rreth e rrotull
16:49
like individual bees exulting in our freedom.
409
994000
2000
si bletët individuale duke ngazëllyer në lirinë tonë.
16:51
But sometimes we wonder:
410
996000
2000
Por, nganjëherë ne pyesim veten:
16:53
Is this all there is?
411
998000
2000
A është kjo gjithshka?
16:55
What should I do with my life?
412
1000000
2000
Çfarë duhet të bëj me jetën time?
16:57
What's missing?
413
1002000
2000
Çfarë më mungon?
16:59
What's missing is that we are Homo duplex,
414
1004000
2000
Ajo që na mungon ëshë se ne jemi "homo duplex"
17:01
but modern, secular society was built
415
1006000
3000
por shoqëria moderne jofetare u ndërtua
17:04
to satisfy our lower, profane selves.
416
1009000
3000
për veten tonë të ulët dhe profane.
17:07
It's really comfortable down here on the lower level.
417
1012000
3000
Është me të vërtetë rehat këtu poshtë në nivelin më të ulët.
17:10
Come, have a seat in my home entertainment center.
418
1015000
3000
Ejani, uluni në qendrën e argëtimit të shtëpisë time.
17:13
One great challenge of modern life
419
1018000
2000
Një sfidë e madhe e jetës moderne
17:15
is to find the staircase amid all the clutter
420
1020000
3000
është të gjesh shkallët në mes tek e gjithë rrëmuja
17:18
and then to do something good and noble
421
1023000
3000
dhe të bësh diçka të mirë dhe fisnike
17:21
once you climb to the top.
422
1026000
3000
sapo arrite majën.
17:24
I see this desire in my students at the University of Virginia.
423
1029000
3000
Unë e shoh këtë dëshirë tek studentët e mi në Universitetin e Virxhinias.
17:27
They all want to find a cause or calling
424
1032000
2000
Ata të gjithë duan të gjejnë një arsye ose thirrje
17:29
that they can throw themselves into.
425
1034000
2000
për të turrur veten në të.
17:31
They're all searching for their staircase.
426
1036000
3000
Ata po kërkojnë shkallët e tyre.
17:34
And that gives me hope
427
1039000
2000
Kjo më jep një shpresë
17:36
because people are not purely selfish.
428
1041000
2000
sepse njerëzit nuk janë thjesht egoist.
17:38
Most people long to overcome pettiness
429
1043000
2000
Shumica e jonë kërkon të kapërcejë gjërat e vogla
17:40
and become part of something larger.
430
1045000
2000
dhe të bëhet pjesë e diçkaje më të madhe.
17:42
And this explains the extraordinary resonance
431
1047000
3000
Dhe kjo shpjegon rezonancën e jashtëzakonshme
17:45
of this simple metaphor
432
1050000
2000
e kësaj metafore të thjeshtë
17:47
conjured up nearly 400 years ago.
433
1052000
3000
e konceptuar gati 400 vjet më parë.
17:50
"No man is an island
434
1055000
2000
"Askush nuk është një ishull
17:52
entire of itself.
435
1057000
2000
i tërë në vetvete.
17:54
Every man is a piece of the continent,
436
1059000
3000
Çdo njeri është pjesë e kontinentit,
17:57
a part of the main."
437
1062000
3000
një pjesë e tërësisë".
18:00
JH: Thank you.
438
1065000
2000
Jonathan Haidt: Faleminderit
18:02
(Applause)
439
1067000
8000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologistJonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.
Why you should listen
By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.
Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.
Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.
Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com