TED2007
VS Ramachandran: 3 clues to understanding your brain
Vilayanur Ramachandran'dan zihnimiz üzerine
Filmed:
Readability: 4.3
5,019,899 views
Vilayanur Ramachandran üç şaşırtıcı yanılsama örneğiyle beyin hasarlarının beyin dokusu ile akıl arasındaki ilişkiyle ilgili neleri ortaya çıkarabileceğini anlatıyor.
Vilayanur Ramachandran - Brain expert
Neurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain. Full bio
Neurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Well, as Chris pointed out, I study the human brain,
0
0
4000
Chris'in de belirttiği gibi, ben insan beyninin
00:29
the functions and structure of the human brain.
1
4000
2000
işlevi ve yapısı üzerine çalışıyorum
00:31
And I just want you to think for a minute about what this entails.
2
6000
4000
ve sizden birkaç dakikalığına bunu düşünmenizi istiyorum.
00:35
Here is this mass of jelly, three-pound mass of jelly
3
10000
4000
Önümüzde pelte gibi bir kütle var yaklaşık 1,5 kg'lık
00:39
you can hold in the palm of your hand,
4
14000
3000
iki avucuna sığabilecek bir pelte
00:42
and it can contemplate the vastness of interstellar space.
5
17000
4000
ve o pelte yıldızlar arası mesafeyi düşünebilir,
00:46
It can contemplate the meaning of infinity
6
21000
2000
sonsuzluğun anlamını düşünebilir
00:48
and it can contemplate itself contemplating on the meaning of infinity.
7
23000
5000
ve kendisinin sonsuzluğun anlamını nasıl düşündüğünü düşünebilir.
00:53
And this peculiar recursive quality that we call self-awareness,
8
28000
5000
Ben, özfarkındalık dediğimiz bu tuhaf yinelenen özelliğin
00:58
which I think is the holy grail of neuroscience, of neurology,
9
33000
4000
nörolojinin "Kutsal Kasesi" olduğunu düşünüyorum (İsa'nın son yemeğini Kutsal Kaseden yediğine inanılır)
01:02
and hopefully, someday, we'll understand how that happens.
10
37000
2000
ve bir gün bu farkındalığın nasıl oluştuğunu anlayacağımızı umuyorum.
01:05
OK, so how do you study this mysterious organ?
11
40000
3000
Peki, bu gizemli organı nasıl araştırırsınız?
01:08
I mean, you have 100 billion nerve cells,
12
43000
4000
Yani, yüz milyar sinir hücreniz var,
01:12
little wisps of protoplasm, interacting with each other,
13
47000
3000
birbiriyle etkileşen minik protoplazma demetçikleri
01:15
and from this activity emerges the whole spectrum of abilities
14
50000
4000
ve bu etkileşimden geniş bir yelpazede beceriler ortaya çıkıyor
01:19
that we call human nature and human consciousness.
15
54000
3000
ki, biz buna insan doğası ve bilinç diyoruz.
01:22
How does this happen?
16
57000
1000
Peki bu nasıl oluyor?
01:23
Well, there are many ways of approaching the functions of the human brain.
17
58000
3000
İnsan beyninin işlevlerini anlayabilmek için çeşitli çalışma metodları var.
01:26
One approach, the one we use mainly,
18
61000
3000
Metodlardan ilki, bizim de en çok kullandığımız olan,
01:29
is to look at patients with sustained damage to a small region of the brain,
19
64000
5000
beyninin küçük bir bölgesinde kalıcı hasar olan hastaları incelemektir.
01:34
where there's been a genetic change in a small region of the brain.
20
69000
2000
Beyninin küçük bir bölgesinde genetik bir değişiklik olmuştur.
01:36
What then happens is not an across-the-board reduction
21
71000
4000
Ortaya çıkan şey tüm zihinsel kapasitenizin tamamen
01:40
in all your mental capacities,
22
75000
2000
yok olması değil;
01:42
a sort of blunting of your cognitive ability.
23
77000
3000
bir çeşit körleşmiş bir idrak yeteneğidir.
01:45
What you get is a highly selective loss of one function,
24
80000
3000
Elimizde yitirilmiş belirli bir işlev var
01:48
with other functions being preserved intact,
25
83000
2000
ama diğer işlevler tamamen korunmuş durumda.
01:50
and this gives you some confidence in asserting
26
85000
2000
Bu durum şu yargıya varma güvenini veriyor:
01:52
that that part of the brain is somehow involved in mediating that function.
27
87000
4000
"Beynin bu bölgesi şu işlevin oluşmasında etkilidir."
01:56
So you can then map function onto structure,
28
91000
2000
Böylelikle beynin işlevlerini haritalayabilirsiniz
01:58
and then find out what the circuitry's doing
29
93000
3000
ve sonrasında bağlantıların bahsi geçen işlevin oluşumunda
02:01
to generate that particular function.
30
96000
2000
nasıl bir etkisinin olduğunu bulursunuz.
02:03
So that's what we're trying to do.
31
98000
2000
Bizim yapmaya çalıştığımız da budur.
02:05
So let me give you a few striking examples of this.
32
100000
3000
Peki, size bunla ilgili birkaç çarpıcı örnek vereyim.
02:08
In fact, I'm giving you three examples, six minutes each, during this talk.
33
103000
4000
Aslında size konuşmam süresince altışar dakikalık üç örnek vereceğim.
02:12
The first example is an extraordinary syndrome called Capgras syndrome.
34
107000
4000
İlk örnek olağandışı bir sendrom olan "Capgras sendromu".
02:16
If you look at the first slide there,
35
111000
2000
Şu ilk slayta bakarsanız,
02:18
that's the temporal lobes, frontal lobes, parietal lobes, OK --
36
113000
5000
şunlar temporal loblar, frontal loblar, parietal loblar
02:23
the lobes that constitute the brain.
37
118000
2000
beyni oluşturan loblar.
02:25
And if you look, tucked away inside the inner surface of the temporal lobes --
38
120000
4000
Eğer temporal loblardan iç kısma doğru bakabilseydiniz
02:29
you can't see it there --
39
124000
2000
şu an göremiyorsunuz
02:31
is a little structure called the fusiform gyrus.
40
126000
2000
orada "fusiform gyrus" denen bir küçük bir yapı var.
02:33
And that's been called the face area in the brain,
41
128000
3000
Bu bölgeye beyindeki yüz bölgesi deniyor
02:36
because when it's damaged, you can no longer recognize people's faces.
42
131000
3000
çünkü burası hasar gördüğü zaman insanların yüzlerini tanıyamıyorsunuz.
02:39
You can still recognize them from their voice
43
134000
2000
Seslerinden hala tanıyabiliyorsunuz
02:41
and say, "Oh yeah, that's Joe,"
44
136000
2000
"tabi ya bu Joe" diyebiliyorsunuz,
02:43
but you can't look at their face and know who it is, right?
45
138000
3000
ama yüzlerine bakarak kim olduklarını bilemiyorsunuz.
02:46
You can't even recognize yourself in the mirror.
46
141000
2000
Hatta aynada kendinizi bile tanıyamıyorsunuz.
02:48
I mean, you know it's you because you wink and it winks,
47
143000
3000
Elbette aynadakinin kendiniz olduğunu biliyorsunuz çünkü siz göz kırpınca o da göz kırpıyor
02:51
and you know it's a mirror,
48
146000
2000
ve karşınızda ayna olduğunun farkındasınız
02:53
but you don't really recognize yourself as yourself.
49
148000
3000
fakat kendinizi, kendiniz olarak tanıyamıyorsunuz.
02:56
OK. Now that syndrome is well known as caused by damage to the fusiform gyrus.
50
151000
4000
Şimdi bu sendromun "fusiform cyrus" adlı yapının hasarıyla oluştuğu biliniyor.
03:00
But there's another rare syndrome, so rare, in fact,
51
155000
3000
Fakat çok seyrek görülen bir sendrom daha var, o kadar seyrek ki
03:03
that very few physicians have heard about it, not even neurologists.
52
158000
4000
çok az doktor adını duymuştur, nörologlar bile değil.
03:07
This is called the Capgras delusion,
53
162000
2000
Bu sendroma "Capgras Yanılsaması" deniyor
03:09
and that is a patient, who's otherwise completely normal,
54
164000
3000
ve bunda ise hasta diğer her yönden gayet normal
03:12
has had a head injury, comes out of coma,
55
167000
3000
bir kafa yaralanması olmuş, komadan çıkmış,
03:15
otherwise completely normal, he looks at his mother
56
170000
3000
diğer herşeyi normal, annesine baktığı zaman
03:18
and says, "This looks exactly like my mother, this woman,
57
173000
3000
diyor ki: "Bu kadın tıpkı anneme benziyor,
03:21
but she's an impostor.
58
176000
2000
ama bu sahtesi--
03:23
She's some other woman pretending to be my mother."
59
178000
2000
annemin kılığına girmiş başka bir kadın."
03:25
Now, why does this happen?
60
180000
2000
Peki, bu neden oluyor?
03:27
Why would somebody -- and this person is perfectly lucid and intelligent
61
182000
3000
Niye birisi -- tabi bu kişi diğer her şeyiyle
03:30
in all other respects, but when he sees his mother,
62
185000
2000
son derece normal, aklı başında ancak annesini görünce
03:32
his delusion kicks in and says, it's not mother.
63
187000
3000
yanılgı devreye giriyor ve annesi olmadığını söylüyor.
03:35
Now, the most common interpretation of this,
64
190000
2000
Bunun, psikiyatri kitaplarında
03:37
which you find in all the psychiatry textbooks,
65
192000
2000
bulabileceğiniz en genel açıklaması
03:39
is a Freudian view, and that is that this chap --
66
194000
4000
Freudyen görüştür. Buna göre bu adam
03:43
and the same argument applies to women, by the way,
67
198000
2000
aynı durum kadınlara da uyarlanmış bu arada
03:45
but I'll just talk about guys.
68
200000
2000
ama ben erkeklerinkini anlatacağım.
03:47
When you're a little baby, a young baby,
69
202000
3000
Küçük bir bebekken, yeni bebek,
03:50
you had a strong sexual attraction to your mother.
70
205000
2000
anneye karşı güçlü bir cinsel istek duyulur.
03:52
This is the so-called Oedipus complex of Freud.
71
207000
2000
Buna Freud'un 'Oedipus Argümanı' da deniyor.
03:54
I'm not saying I believe this,
72
209000
2000
Buna inanıyorum demiyorum,
03:56
but this is the standard Freudian view.
73
211000
2000
ama bu standart Freudyen yaklaşım.
03:58
And then, as you grow up, the cortex develops,
74
213000
3000
Sonradan büyüdükçe korteks gelişir
04:01
and inhibits these latent sexual urges towards your mother.
75
216000
4000
ve anneye yönelik bu gizli cinsel dürtüyü engeller.
04:05
Thank God, or you would all be sexually aroused when you saw your mother.
76
220000
4000
Tanrıya şükürler olsun, yoksa annemizi her gördüğümüzde cinsel yönden uyarılırdık.
04:09
And then what happens is,
77
224000
2000
Ve sonrasında olan ise
04:11
there's a blow to your head, damaging the cortex,
78
226000
2000
kortekse hasar veren, bu gizli
04:13
allowing these latent sexual urges to emerge,
79
228000
4000
cinsel dürtüleri serbest bırakan, su üstüne çıkaran
04:17
flaming to the surface, and suddenly and inexplicably
80
232000
3000
bir darbe ve aniden açıklanamaz bir şekilde
04:20
you find yourself being sexually aroused by your mother.
81
235000
3000
kendini annene karşı cinsel istek duyarken buluyorsun.
04:23
And you say, "My God, if this is my mom,
82
238000
2000
Diyorsun ki, "Aman tanrım, eğer bu benim annemse,
04:25
how come I'm being sexually turned on?
83
240000
2000
nasıl olur da ben cinsel olarak uyarılırım?
04:27
She's some other woman. She's an impostor."
84
242000
2000
Bu başka bir kadın. Sahte birisi."
04:29
It's the only interpretation that makes sense to your damaged brain.
85
244000
4000
Bu açıklama, hasarlı beynine göre tek anlamlı açıklama.
04:33
This has never made much sense to me, this argument.
86
248000
3000
Bu açıklama bana hiçbir zaman mantıklı gelmedi.
04:36
It's very ingenious, as all Freudian arguments are --
87
251000
3000
Kesinlikle çok dahice, aynı diğer Freudyen yaklaşımlar gibi --
04:39
(Laughter)
88
254000
2000
(Gülüşmeler)
04:41
-- but didn't make much sense because I have seen the same delusion,
89
256000
5000
ama pek birşey ifade etmedi çünkü benim aynı yanılsama durumunu
04:46
a patient having the same delusion, about his pet poodle.
90
261000
2000
fino köpeğine karşı duyan hastam da oldu.
04:48
(Laughter)
91
263000
1000
(Gülüşmeler)
04:49
He'll say, "Doctor, this is not Fifi. It looks exactly like Fifi,
92
264000
5000
Diyordu ki : "Doktor bu Fifi değil, tıpkı Fifi'ye benziyor
04:54
but it's some other dog." Right?
93
269000
2000
ama bu başka bir köpek." Değil mi?
04:56
Now, you try using the Freudian explanation there.
94
271000
2000
Şimdi, Freudyen açıklamayı burada kullanmaya çalışıyorsun.
04:58
(Laughter)
95
273000
1000
(Gülüşmeler)
04:59
You'll start talking about the latent bestiality in all humans,
96
274000
4000
Tüm insanlarda bulunan gizli hayvansılıktan bahsediyorsun,
05:03
or some such thing, which is quite absurd, of course.
97
278000
3000
ya da benzeri birşey ki, kesinlikle çok saçma olur.
05:06
Now, what's really going on?
98
281000
2000
Peki, gerçekten olan şey ne?
05:08
So, to explain this curious disorder,
99
283000
2000
Bu ilginç rahatsızlığı açıklamak için,
05:10
we look at the structure and functions of the normal visual pathways in the brain.
100
285000
4000
beyindeki görme bölgelerinin yapılarına ve işlevlerine bakıyoruz.
05:14
Normally, visual signals come in, into the eyeballs,
101
289000
3000
Normalde görsel sinyaller göz içerisine gelir
05:17
go to the visual areas in the brain.
102
292000
2000
ve beynin görme bölgelerine giderler.
05:19
There are, in fact, 30 areas in the back of your brain concerned with just vision,
103
294000
3000
Aslında beynin arka tarafında sırf görme ile ilgili 30 tane bölge var.
05:22
and after processing all that, the message goes to a small structure
104
297000
3000
Tüm bunların işlenmesinden sonra mesaj beyindeki
05:25
called the fusiform gyrus, where you perceive faces.
105
300000
5000
'fusiform gyrus' denen yüzleri tanıdığımız bölgeye gider.
05:30
There are neurons there that are sensitive to faces.
106
305000
2000
Orda yüzlere hassas olan nöronlar var.
05:32
You can call it the face area of the brain, right?
107
307000
3000
O bölgeye beynin yüz bölgesi denilebilir, değil mi?
05:35
I talked about that earlier.
108
310000
2000
Daha önce bahsetmiştim.
05:37
Now, when that area's damaged, you lose the ability to see faces, right?
109
312000
4000
O bölge hasar görünce yüzleri tanıma kabiliyetini kaybediyorsunuz, değil mi?
05:41
But from that area, the message cascades
110
316000
3000
Ama mesaj bu bölgeden
05:44
into a structure called the amygdala in the limbic system,
111
319000
3000
limbik sistemdeki amigdala denen yapıya akıyor
05:47
the emotional core of the brain,
112
322000
2000
beynin duygu merkezine
05:49
and that structure, called the amygdala,
113
324000
2000
ve bu amigdala denen yapı
05:51
gauges the emotional significance of what you're looking at.
114
326000
2000
baktığın şeyin duygusal değerini ölçüyor.
05:53
Is it prey? Is it predator? Is it mate?
115
328000
4000
Bir av mı? Bir düşman mı? Bir dost mu?
05:57
Or is it something absolutely trivial, like a piece of lint,
116
332000
2000
Ya da tamamen saçma birşey mi, toz yumağı gibi
05:59
or a piece of chalk, or a -- I don't want to point to that, but --
117
334000
4000
ya da bir parça tebeşir ya da --bunu göstermek istemiyorum ama--
06:03
or a shoe, or something like that? OK?
118
338000
2000
ayakkabı veya ona benzer birşey işte.
06:05
Which you can completely ignore.
119
340000
2000
Tamamen görmezden gelebileceğiniz şeyler.
06:07
So if the amygdala is excited, and this is something important,
120
342000
3000
Eğer amigdala heyecanlanırsa ki bu önemli birşeydir,
06:10
the messages then cascade into the autonomic nervous system.
121
345000
3000
mesaj otonom sinir sistemine aktarılır.
06:13
Your heart starts beating faster.
122
348000
2000
Kalbiniz daha hızlı atmaya başlar,
06:15
You start sweating to dissipate the heat that you're going to
123
350000
3000
ortaya çıkaracağın sıcaklığı yok etmek için terlemeye başlarsın --
06:18
create from muscular exertion.
124
353000
2000
kas hareketinden çıkacak olan sıcaklık.
06:20
And that's fortunate, because we can put two electrodes on your palm
125
355000
4000
İyi ki bu var çünkü avuç içine iki elektrot koyarak
06:24
and measure the change in skin resistance produced by sweating.
126
359000
4000
deride terleme sonucu oluşan direnç değişikliğini ölçebiliriz.
06:28
So I can determine, when you're looking at something,
127
363000
2000
Böylelikle bir nesneye baktığınız zaman
06:30
whether you're excited or whether you're aroused, or not, OK?
128
365000
4000
heyecanlandığınızı veya uyarıldığınızı anlayabilirim.
06:34
And I'll get to that in a minute.
129
369000
2000
Bir dakika içinde o noktaya geleceğim.
06:36
So my idea was, when this chap looks at an object, when he looks at his --
130
371000
4000
Benim fikrim ise, bu adam bir nesneye baktığında,
06:40
any object for that matter, it goes to the visual areas and,
131
375000
4000
görüntü, görme bölgelerine gider,
06:44
however, and it's processed in the fusiform gyrus,
132
379000
3000
fusiform gyrus bölgesinde işlenir
06:47
and you recognize it as a pea plant, or a table,
133
382000
3000
ve onun bezelye mi masa mı yoksa annen mi
06:50
or your mother, for that matter, OK?
134
385000
2000
olduğunu anlarsın.
06:52
And then the message cascades into the amygdala,
135
387000
3000
Sonra mesaj amigdalaya ardından ise
06:55
and then goes down the autonomic nervous system.
136
390000
2000
otonom sinir sistemine gider.
06:57
But maybe, in this chap, that wire that goes from the amygdala to the limbic system,
137
392000
5000
Ama belki bu hastada amigdaladan limbik sisteme -yani duygusal merkeze- giden
07:02
the emotional core of the brain, is cut by the accident.
138
397000
3000
bağlantı kazadan dolayı kopmuştur.
07:05
So because the fusiform is intact,
139
400000
2000
Ama fusiform bozulmadığı için
07:07
the chap can still recognize his mother,
140
402000
3000
adam annesini tanıyabiliyor
07:10
and says, "Oh yeah, this looks like my mother."
141
405000
2000
ve diyor ki "bu kadın tıpkı anneme benziyor."
07:12
But because the wire is cut to the emotional centers,
142
407000
3000
Ama duygu merkezine giden bağlantı koptuğu için
07:15
he says, "But how come, if it's my mother, I don't experience a warmth?"
143
410000
4000
"Eğer annemse nasıl olur da bi sıcaklık hissetmem?"
07:19
Or terror, as the case may be? Right?
144
414000
2000
veya dehşet, duruma göre değişir tabi.
07:21
(Laughter)
145
416000
1000
Gülüşmeler)
07:22
And therefore, he says, "How do I account for this inexplicable lack of emotions?
146
417000
6000
Böylece kişi der ki: "Bu anlaşılmaz duygu eksikliği durumuyla nasıl başa çıkarım?"
07:28
This can't be my mother.
147
423000
2000
"Bu kadın annem değil,
07:30
It's some strange woman pretending to be my mother."
148
425000
2000
annemmiş gibi görünen yabancı bir kadın."
07:32
How do you test this?
149
427000
2000
Peki bunu nasıl test edeceğiz?
07:34
Well, what you do is, if you take any one of you here, and put you in front of a screen,
150
429000
2000
Yapılan şey şu, eğer herhangi birinizi alsam ve bir ekranın önüne oturtsam,
07:36
and measure your galvanic skin response,
151
431000
3000
galvanik deri tepkinizi ölçsem
07:39
and show pictures on the screen,
152
434000
2000
ve size ekrandan resimler göstersem
07:41
I can measure how you sweat when you see an object,
153
436000
3000
bir nesneyi gördüğünüz zaman ne kadar terlediğinizi ölçebilirim.
07:44
like a table or an umbrella. Of course, you don't sweat.
154
439000
3000
Masa ya da şemsiye gibi şeylere tabii ki terlemezsiniz.
07:47
If I show you a picture of a lion, or a tiger, or a pinup, you start sweating, right?
155
442000
5000
Ama eğer bir aslan, kaplan veya manken resmi gösterirsem terlersiniz.
07:52
And, believe it or not, if I show you a picture of your mother --
156
447000
3000
İster inanın ister inanmayın eğer annenizin resmini gösterirsem
07:55
I'm talking about normal people -- you start sweating.
157
450000
2000
-normal insanlardan bahsediyorum- terlersiniz.
07:57
You don't even have to be Jewish.
158
452000
2000
Musevi olmanıza bile gerek yok.
07:59
(Laughter)
159
454000
2000
(Gülüşmeler)
08:01
Now, what happens if you show this patient?
160
456000
4000
Peki, bu hastaya gösterirsek ne olur?
08:05
You take the patient and show him pictures on the screen
161
460000
4000
Hastayı alın ve ekranda resimler gösterin
08:09
and measure his galvanic skin response.
162
464000
2000
ve galvanik deri tepkisini ölçün.
08:11
Tables and chairs and lint, nothing happens, as in normal people,
163
466000
5000
Masa, sandalye ya da toz yumağında hiç birşey yok, normal insanlardaki gibi,
08:16
but when you show him a picture of his mother,
164
471000
2000
ama annesinin resmini gösterince
08:18
the galvanic skin response is flat.
165
473000
2000
galvanik deri tepkisi düz.
08:20
There's no emotional reaction to his mother,
166
475000
2000
Annesine karşı hiçbir duygusal tepki yok
08:22
because that wire going from the visual areas to the emotional centers is cut.
167
477000
5000
çünkü görme bölümlerinden duygusal bölümlere giden bağlantı kopmuş.
08:27
So his vision is normal because the visual areas are normal,
168
482000
3000
Görüşü normal çünkü görme alanları normal,
08:30
his emotions are normal -- he'll laugh, he'll cry, so on and so forth --
169
485000
3000
duyguları normal, gülüyor, ağlıyor vesaire
08:33
but the wire from vision to emotions is cut
170
488000
3000
ama görme ile duygusal bölümler kopuk olduğundan
08:36
and therefore he has this delusion that his mother is an impostor.
171
491000
3000
annesinin sahte olduğu yanılgısı var.
08:39
It's a lovely example of the sort of thing we do:
172
494000
3000
Bu, bizim çalışmalarımızla ilgili şahane bir örnek,
08:42
take a bizarre, seemingly incomprehensible, neural psychiatric syndrome
173
497000
4000
tuhaf, anlaşılmaz görünen nöro-psikiyatrik bir vakayı ele alıyoruz
08:46
and say that the standard Freudian view is wrong,
174
501000
2000
ve diyoruz ki standart Freudyen görüş yanlış,
08:48
that, in fact, you can come up with a precise explanation
175
503000
4000
beynin nörolojik yapısını bilerek tam bir
08:52
in terms of the known neural anatomy of the brain.
176
507000
2000
açıklamaya ulaşılabilir.
08:54
By the way, if this patient then goes,
177
509000
2000
Bu arada eğer bu hastayı
08:56
and mother phones from an adjacent room -- phones him --
178
511000
5000
annesi bitişik odadan arasa, telefon etse
09:01
and he picks up the phone, and he says, "Wow, mom, how are you? Where are you?"
179
516000
4000
telefonu alıp diyor ki "Anneciğim! Nasılsın? Nerelerdesin?"
09:05
There's no delusion through the phone.
180
520000
2000
Telefonda herhangi bir yanılsama yok.
09:07
Then, she approaches him after an hour, he says, "Who are you?
181
522000
2000
Ama bir saat sonra gelse "Sen de kimsin?
09:09
You look just like my mother." OK?
182
524000
2000
Aynı anneme benziyorsun." diyor.
09:11
The reason is there's a separate pathway
183
526000
2000
Sebep şu ki işitme merkezinden duygu merkezine
09:13
going from the hearing centers in the brain to the emotional centers,
184
528000
4000
giden farklı bir yol var ve bu yol
09:17
and that's not been cut by the accident.
185
532000
2000
kazada kopmamış.
09:19
So this explains why through the phone he recognizes his mother, no problem.
186
534000
5000
Bu durum, telefonda annesini duyunca sorun olmamasını açıklıyor.
09:24
When he sees her in person, he says it's an impostor.
187
539000
3000
Gördüğünde ise sahte olduğunu söylüyor.
09:27
OK, how is all this complex circuitry set up in the brain?
188
542000
4000
Peki, beyindeki bu karmaşık devre nasıl kurulmuş?
09:31
Is it nature, genes, or is it nurture?
189
546000
3000
Doğa mı, genler mi, yoksa yetişmeyle mi ilgili?
09:34
And we approach this problem
190
549000
2000
Bu soruna, başka bir garip sendrom olan
09:36
by considering another curious syndrome called phantom limb.
191
551000
4000
'hayalet uzuv' sendromu üzerine düşünerek yaklaşalım.
09:40
And you all know what a phantom limb is.
192
555000
2000
Hepiniz hayalet uzvun ne olduğunu biliyorsunuz.
09:42
When an arm is amputated, or a leg is amputated, for gangrene,
193
557000
3000
Bir kol veya bacak kesildiği zaman, kangrenden mesela
09:45
or you lose it in war -- for example, in the Iraq war,
194
560000
2000
ya da savaşta kaybedilince, Irak savaşı mesela
09:47
it's now a serious problem --
195
562000
2000
şu sıralar ciddi bir problem --
09:49
you continue to vividly feel the presence of that missing arm,
196
564000
4000
kişi kaybettiği kolun varlığını hissetmeye devam ediyor
09:53
and that's called a phantom arm or a phantom leg.
197
568000
3000
buna hayalet kol veya hayalet bacak diyoruz.
09:56
In fact, you can get a phantom with almost any part of the body.
198
571000
2000
Aslında vücudunuzun her parçasından hayalet olabilir.
09:58
Believe it or not, even with internal viscera.
199
573000
3000
İster inanın ister inanmayın, iç organlarımızla bile.
10:01
I've had patients with the uterus removed -- hysterectomy --
200
576000
4000
Rahmi alınmış hastam vardı -histerektomi-
10:05
who have a phantom uterus, including phantom menstrual cramps
201
580000
5000
hayalet rahmi vardı, her ayın belirli zamanlarında
10:10
at the appropriate time of the month.
202
585000
2000
adet sancıları oluyordu.
10:12
And in fact, one student asked me the other day,
203
587000
2000
Hatta bir gün bir öğrenci bana şunu sordu:
10:14
"Do they get phantom PMS?"
204
589000
2000
"Hayali adet öncesi gerginlikleri de olur mu?"
10:16
(Laughter)
205
591000
1000
(Gülüşmeler)
10:17
A subject ripe for scientific enquiry, but we haven't pursued that.
206
592000
4000
Bilimsel araştırma için uygun bir konu ama henüz o konuya girişmedik.
10:21
OK, now the next question is,
207
596000
3000
Peki, şimdi sıradaki soru şu:
10:24
what can you learn about phantom limbs by doing experiments?
208
599000
3000
Deney yaparak hayalet uzuvlar hakkında ne öğrenebilirsiniz?
10:27
One of the things we've found was,
209
602000
2000
Öğrendiğimiz şeylerden birisi,
10:29
about half the patients with phantom limbs
210
604000
2000
hayalet uzvu olan hastaların yarısı
10:31
claim that they can move the phantom.
211
606000
2000
hayali organı oynatabildiklerini iddia ediyor.
10:33
It'll pat his brother on the shoulder,
212
608000
2000
Kardeşinin sırtına vuruyor,
10:35
it'll answer the phone when it rings, it'll wave goodbye.
213
610000
2000
telefon çalınca cevap veriyor, el sallayarak güle güle diyor.
10:37
These are very compelling, vivid sensations.
214
612000
3000
Bunlar çok sürükleyici hisler.
10:40
The patient's not delusional.
215
615000
2000
Hasta kendini kandırmıyor.
10:42
He knows that the arm is not there,
216
617000
2000
Kolun orda olmadığının farkında,
10:44
but, nevertheless, it's a compelling sensory experience for the patient.
217
619000
3000
ama yine de bu hissetme deneyimi hasta için sürükleyici.
10:47
But however, about half the patients, this doesn't happen.
218
622000
3000
Fakat hastaların yarıya yakınında bu olmuyor.
10:50
The phantom limb -- they'll say, "But doctor, the phantom limb is paralyzed.
219
625000
4000
Hayalet uzuv -- diyorlar ki "Doktor hayali kol paralize oldu.
10:54
It's fixed in a clenched spasm and it's excruciatingly painful.
220
629000
3000
Sıkışık bir halde ve kramplı, dayanılmaz acı veriyor.
10:57
If only I could move it, maybe the pain will be relieved."
221
632000
3000
Bir oynatabilseydim belki acı giderdi."
11:00
Now, why would a phantom limb be paralyzed?
222
635000
3000
Şimdi, niye hayalet bir kol felçli olsunki?
11:03
It sounds like an oxymoron.
223
638000
2000
Kulağa çok tezat geliyor.
11:05
But when we were looking at the case sheets, what we found was,
224
640000
3000
Ama vakalara baktığımız zaman şunu gördük;
11:08
these people with the paralyzed phantom limbs,
225
643000
2000
felçli hayalet uzvu olan hastalarda
11:10
the original arm was paralyzed because of the peripheral nerve injury.
226
645000
4000
gerçek kol sinir hasarından ötürü felç olmuş
11:14
The actual nerve supplying the arm was severed,
227
649000
3000
ve kolu destekleyen gerçek sinir
11:17
was cut, by say, a motorcycle accident.
228
652000
2000
motosiklet kazasında kopmuş.
11:19
So the patient had an actual arm, which is painful,
229
654000
3000
Hastanın çok ağrılı bir kolu varmış,
11:22
in a sling for a few months or a year, and then,
230
657000
4000
bir iki ay veya yıl alçıda asılı kalmış ve sonrasında
11:26
in a misguided attempt to get rid of the pain in the arm,
231
661000
3000
koldaki ağrıdan kurtulmak için
11:29
the surgeon amputates the arm,
232
664000
2000
cerrah kolu kesmiş.
11:31
and then you get a phantom arm with the same pains, right?
233
666000
4000
Bu kez hastanın aynı ağrıları olan hayalet bir kolu olmuş.
11:35
And this is a serious clinical problem.
234
670000
2000
Bu, ciddi bir klinik problem.
11:37
Patients become depressed.
235
672000
2000
Hastalar depresyona giriyor,
11:39
Some of them are driven to suicide, OK?
236
674000
2000
bazıları intihara sürükleniyor.
11:41
So, how do you treat this syndrome?
237
676000
2000
Peki, bu sendromu nasıl iyileştireceğiz?
11:43
Now, why do you get a paralyzed phantom limb?
238
678000
2000
Niye felçli bir hayalet kolunuz olur?
11:45
When I looked at the case sheet, I found that they had an actual arm,
239
680000
4000
Vakalara baktığımda gördüm ki gerçek kolları vardı,
11:49
and the nerves supplying the arm had been cut,
240
684000
3000
kolu destekleyen sinirler kesilmişti,
11:52
and the actual arm had been paralyzed,
241
687000
3000
gerçek kol felç olmuştu
11:55
and lying in a sling for several months before the amputation,
242
690000
4000
ve kesilmesinden birkaç ay öncesinde kol alçıda asılı kalmıştı
11:59
and this pain then gets carried over into the phantom itself.
243
694000
6000
sonra bu ağrı hayalet kola aktarılmıştı.
12:05
Why does this happen?
244
700000
2000
Niye böyle birşey olur?
12:07
When the arm was intact, but paralyzed,
245
702000
2000
Kol kesilmemişken ama felçliyken,
12:09
the brain sends commands to the arm, the front of the brain, saying, "Move,"
246
704000
3000
beyin yani beynimizin ön kısmı kola mesaj iletiyor "kımılda"
12:12
but it's getting visual feedback saying, "No."
247
707000
2000
ama görsel olarak "hayır" geri dönüşünü alıyor.
12:14
Move. No. Move. No. Move. No.
248
709000
4000
Kımılda! Hayır! Kımılda! Hayır! Kımılda! Hayır!
12:18
And this gets wired into the circuitry of the brain,
249
713000
3000
Ve bu durum beynin ağında karmaşa yapıyor
12:21
and we call this learned paralysis, OK?
250
716000
3000
buna öğrenilmiş felç deniyor.
12:24
The brain learns, because of this Hebbian, associative link,
251
719000
4000
Beyin, Hebb'in öğrenme kuralında belirttiği ilkelere bağlı olarak öğrenir.
12:28
that the mere command to move the arm
252
723000
3000
Kolu kıpırdatmak için yollanan komut
12:31
creates a sensation of a paralyzed arm.
253
726000
2000
felçli kol hissi oluşturuyor
12:33
And then, when you've amputated the arm,
254
728000
2000
sonrasında kol kesildiğinde
12:35
this learned paralysis carries over into your body image
255
730000
4000
bu öğrenilmiş felçlilik durumu beden algınıza taşınıyor
12:39
and into your phantom, OK?
256
734000
3000
ve tabi hayalete de.
12:42
Now, how do you help these patients?
257
737000
2000
Peki, bu hastalara nasıl yardım edeceğiz?
12:44
How do you unlearn the learned paralysis,
258
739000
2000
Öğrenilmiş felci nasıl unutturacağız
12:46
so you can relieve him of this excruciating, clenching spasm
259
741000
4000
ki hayalet kolun dayanılmaz kilitlenmiş
12:50
of the phantom arm?
260
745000
2000
krampını iyileştirebilelim?
12:52
Well, we said, what if you now send the command to the phantom,
261
747000
5000
Dedik ki, hayalete bir komut versek
12:57
but give him visual feedback that it's obeying his command, right?
262
752000
4000
ama komuta uyduğunu gösteren görsel geribildirim verirsek ne olur?
13:01
Maybe you can relieve the phantom pain, the phantom cramp.
263
756000
3000
Belki hayali ağrıyı yatıştırabiliriz, yani hayali krampı.
13:04
How do you do that? Well, virtual reality.
264
759000
2000
Bunu nasıl yapacağız peki? Sanal gerçeklikle tabi.
13:06
But that costs millions of dollars.
265
761000
2000
Ama milyon dolarlara mal olur.
13:08
So, I hit on a way of doing this for three dollars,
266
763000
3000
Ben de üç dolarla bu işi halletmenin bir yolunu buldum
13:11
but don't tell my funding agencies.
267
766000
2000
ama sakın fon sağlayıcılarıma söylemeyin.
13:13
(Laughter)
268
768000
1000
(Gülüşmeler)
13:14
OK? What you do is you create what I call a mirror box.
269
769000
4000
Yaptığım şey "ayna kutusu" dediğim bir şey icat etmek oldu.
13:18
You have a cardboard box with a mirror in the middle,
270
773000
2000
Bir karton kolinin ortasına ayna koyuyoruz,
13:20
and then you put the phantom -- so my first patient, Derek, came in.
271
775000
4000
sonra hayalet kolu içine koyuyoruz. Sonra ilk hastam olan Derek geldi.
13:24
He had his arm amputated 10 years ago.
272
779000
3000
On yıl önce kolu kesilmişti.
13:27
He had a brachial avulsion, so the nerves were cut
273
782000
3000
Kol yaralanması geçirmiş, bu yüzden sinirler kopmuş
13:30
and the arm was paralyzed, lying in a sling for a year, and then the arm was amputated.
274
785000
4000
ve kol felç olmuştu, bir yıl askıda kaldıktan sonra kol kesilmişti.
13:34
He had a phantom arm, excruciatingly painful, and he couldn't move it.
275
789000
2000
Hayalet bir kolu vardı, dayanılmaz acıları vardı ve kımıldatamıyordu.
13:36
It was a paralyzed phantom arm.
276
791000
2000
Felç olmuş bir hayalet kol.
13:38
So he came there, and I gave him a mirror like that, in a box,
277
793000
4000
Geldi, ona kutu içerisinde bir ayna verdim,
13:42
which I call a mirror box, right?
278
797000
3000
"ayna kutusu" dediğim bir kutu.
13:45
And the patient puts his phantom left arm,
279
800000
3000
Hasta, hayalet olan, sıkışmış kramplı sol kolunu
13:48
which is clenched and in spasm, on the left side of the mirror,
280
803000
2000
aynanın sol tarafına koyuyor
13:50
and the normal hand on the right side of the mirror,
281
805000
2000
normal olan sağ kolunu da sağ tarafa koyuyor
13:52
and makes the same posture, the clenched posture,
282
807000
4000
aynı o sıkışık duruşu gerçekleştiriyor
13:56
and looks inside the mirror. And what does he experience?
283
811000
3000
ve aynanın içine bakıyor, ne yaşıyor peki?
13:59
He looks at the phantom being resurrected,
284
814000
3000
Hayaletin yeniden canlandığına bakıyor
14:02
because he's looking at the reflection of the normal arm in the mirror,
285
817000
4000
çünkü normal kolun yansımasını görüyor
14:06
and it looks like this phantom has been resurrected.
286
821000
2000
ve hayalet kolunun yeniden canlandığını görüyor.
14:08
"Now," I said, "now, look, wiggle your phantom --
287
823000
3000
Dedim ki: "Şimdi hayaleti oynat --
14:11
your real fingers, or move your real fingers while looking in the mirror."
288
826000
4000
veya gerçek parmaklarını aynaya bakarken kıpırdat."
14:15
He's going to get the visual impression that the phantom is moving, right?
289
830000
4000
Hayalet kolunun oynadığına dair görsel bir izlenim edinecek.
14:19
That's obvious, but the astonishing thing is,
290
834000
2000
Bu zaten belli ama asıl şaşırtıcı olan şey,
14:21
the patient then says, "Oh my God, my phantom is moving again,
291
836000
3000
hasta diyor ki: "Aman tanrım hayalet kolum tekrar oynuyor,
14:24
and the pain, the clenching spasm, is relieved."
292
839000
2000
ve de ağrı, kramp yok oldu."
14:26
And remember, my first patient who came in --
293
841000
3000
Hatırlayın, bu gelen ilk hastam --
14:29
(Applause)
294
844000
1000
(Alkışlar)
14:30
-- thank you. (Applause)
295
845000
4000
Teşekkür ederim. (Alkışlar)
14:34
My first patient came in, and he looked in the mirror,
296
849000
3000
İlk hastam geldi ve aynaya baktı
14:37
and I said, "Look at your reflection of your phantom."
297
852000
3000
dedim ki: "Hayalet kolunun yansımasına bak."
14:40
And he started giggling, he says, "I can see my phantom."
298
855000
2000
Kıkırdamaya başladı, "Hayalet kolumu görebiliyorum." dedi.
14:42
But he's not stupid. He knows it's not real.
299
857000
2000
Tabii ki o aptal değil, gerçek olmadığının farkında.
14:44
He knows it's a mirror reflection,
300
859000
2000
Onun bir ayna yansıması olduğunu biliyor
14:46
but it's a vivid sensory experience.
301
861000
2000
ama bu canlı bir duyu deneyimi.
14:48
Now, I said, "Move your normal hand and phantom."
302
863000
3000
Şimdi, dedim ki: "Normal ve hayalet kolunu oynat."
14:51
He said, "Oh, I can't move my phantom. You know that. It's painful."
303
866000
2000
Dedi ki: "Hayalet kolumu oynatamıyorum. Biliyorsun, çok acı veriyor."
14:53
I said, "Move your normal hand."
304
868000
2000
"Normal kolunu oynat" dedim.
14:55
And he says, "Oh my God, my phantom is moving again. I don't believe this!
305
870000
2000
O da, "Aman tanrım! Hayalet kolum tekrar oynuyor, inanamıyorum!
14:57
And my pain is being relieved." OK?
306
872000
3000
ve ağrım da yok oldu." dedi.
15:00
And then I said, "Close your eyes."
307
875000
1000
Sonra ona "Gözlerini kapat." dedim.
15:01
He closes his eyes.
308
876000
2000
Gözlerini kapattı.
15:03
"And move your normal hand."
309
878000
1000
"Normal elini oynat."
15:04
"Oh, nothing. It's clenched again."
310
879000
1000
"Hiçbirşey, yine kilitlendi"
15:05
"OK, open your eyes."
311
880000
2000
"Tamam, aç gözlerini."
15:07
"Oh my God, oh my God, it's moving again!"
312
882000
1000
"Aman tanrım, aman tanrım, yine kımıldıyor."
15:08
So, he was like a kid in a candy store.
313
883000
2000
Şekerci dükkanındaki çocuk gibiydi yani.
15:10
So, I said, OK, this proves my theory about learned paralysis
314
885000
5000
Yani, bu durum benim 'öğrenilmiş felç' teorimi ve
15:15
and the critical role of visual input,
315
890000
2000
ve görsel girdinin önemini kanıtlıyor,
15:17
but I'm not going to get a Nobel Prize
316
892000
2000
ama bundan ötürü Nobel ödülü almam
15:19
for getting somebody to move his phantom limb.
317
894000
2000
birisinin hayalet kolunu oynatmasını sağladığım için.
15:21
(Laughter)
318
896000
1000
(Gülüşmeler)
15:22
(Applause)
319
897000
1000
(Alkışlar)
15:23
It's a completely useless ability, if you think about it.
320
898000
3000
Tamamen işe yaramaz bir beceri, düşünsenize.
15:26
(Laughter)
321
901000
1000
(Gülüşmeler)
15:27
But then I started realizing, maybe other kinds of paralysis
322
902000
4000
Sonra anlamaya başladım ki, nörolojideki diğer tür
15:31
that you see in neurology, like stroke, focal dystonias --
323
906000
5000
felçler de öğrenilmiş olabilir, inme, fokal distonia (meslek krampı)
15:36
there may be a learned component to this,
324
911000
2000
bunda belki öğrenilmişliğin de bir etkisi olabilir
15:38
which you can overcome with the simple device of using a mirror.
325
913000
3000
ki, bu durumun üstesinden ayna gibi basit bir alet kullanarak gelebiliriz.
15:41
So, I said, "Look, Derek" --
326
916000
2000
Ona dedim ki: "Bak Derek" --
15:43
well, first of all, the guy can't just go around carrying a mirror to alleviate his pain --
327
918000
3000
--öncelikle, ağrısını hafifletmek için yanında ayna taşıyarak dolaşamaz tabii ki--
15:46
I said, "Look, Derek, take it home and practice with it for a week or two.
328
921000
4000
Dedim ki: "Bak Derek, al eve götür ve onunla bir iki hafta alıştırma yap
15:50
Maybe, after a period of practice,
329
925000
2000
belki belirli bir süre alıştırmadan sonra
15:52
you can dispense with the mirror, unlearn the paralysis,
330
927000
2000
aynayla işini bitirip, (öğrenilmiş) felci unutabilir,
15:54
and start moving your paralyzed arm,
331
929000
2000
böylece felçli kolunu oynatabilir,
15:56
and then, relieve yourself of pain."
332
931000
2000
ve ağrını iyileştirebilirsin."
15:58
So he said OK, and he took it home.
333
933000
2000
"Tamam" dedi ve eve götürdü.
16:00
I said, "Look, it's, after all, two dollars. Take it home."
334
935000
2000
Dedim ki "Al götür, altı üstü iki dolar, götür evine."
16:02
So, he took it home, and after two weeks, he phones me,
335
937000
3000
Eve götürdü, iki hafta sonra beni aradı
16:05
and he said, "Doctor, you're not going to believe this."
336
940000
2000
ve dedi ki: "Doktor inanmayacaksın!"
16:07
I said, "What?"
337
942000
1000
"Ne?" dedim
16:08
He said, "It's gone."
338
943000
2000
Dedi ki: "Gitti!"
16:10
I said, "What's gone?"
339
945000
1000
"Ne gitti?" dedim.
16:11
I thought maybe the mirror box was gone.
340
946000
2000
Ayna kutusu gitmiştir diye düşündüm.
16:13
(Laughter)
341
948000
1000
(Gülüşmeler)
16:14
He said, "No, no, no, you know this phantom I've had for the last 10 years?
342
949000
3000
Dedi ki: "Hayır, hayır, hayır hayalet gitti, şu 10 yıldır benle birlikte olan
16:17
It's disappeared."
343
952000
2000
yok oldu!"
16:19
And I said -- I got worried, I said, my God,
344
954000
2000
Dedim ki... Endişelendim, dedim ki, aman tanrım,
16:21
I mean I've changed this guy's body image,
345
956000
2000
adamın beden algısını değiştirdim,
16:23
what about human subjects, ethics and all of that?
346
958000
3000
insani konular ne olacak, etik değerler ne olacak?
16:26
And I said, "Derek, does this bother you?"
347
961000
2000
Dedim ki: "Derek, bu seni rahatsız ediyor mu?"
16:28
He said, "No, last three days, I've not had a phantom arm
348
963000
3000
Dedi ki: "Hayır, son üç gündür hayalet bir kolum yok
16:31
and therefore no phantom elbow pain, no clenching,
349
966000
3000
yani, dirsek ağrısı yok, spazm yok,
16:34
no phantom forearm pain, all those pains are gone away.
350
969000
3000
önkol ağrısı yok, tüm bu ağrılar da yok oldu.
16:37
But the problem is I still have my phantom fingers dangling from the shoulder,
351
972000
4000
Ama şöyle bir sorun var, hala hayalet parmaklarım duruyor ve omzumdan sallanıyorlar
16:41
and your box doesn't reach."
352
976000
2000
ve şu senin kutu yetişmiyor."
16:43
(Laughter)
353
978000
1000
(Gülüşmeler)
16:44
"So, can you change the design and put it on my forehead,
354
979000
3000
"Tasarımı değiştirip alnıma koyabilir misin?
16:47
so I can, you know, do this and eliminate my phantom fingers?"
355
982000
3000
Böylelikle şu hareketi yapıp hayalet parmaklarımı yok edebilirim."
16:50
He thought I was some kind of magician.
356
985000
2000
Benim bir tür sihirbaz olduğumu sandı.
16:52
Now, why does this happen?
357
987000
1000
Şimdi, neden böyle birşey oluyor?
16:53
It's because the brain is faced with tremendous sensory conflict.
358
988000
3000
Çünkü, beyin büyük bir algı karmaşası yaşıyor.
16:56
It's getting messages from vision saying the phantom is back.
359
991000
3000
Görsel olarak hayaletin geri geldiği mesajını alıyor.
16:59
On the other hand, there's no appropriate reception,
360
994000
2000
Diğer taraftan, uygun bir karşılık gelmiyor,
17:01
muscle signals saying that there is no arm, right?
361
996000
4000
kas sinyalleri kolun olmadığını söylüyor
17:05
And your motor command saying there is an arm,
362
1000000
2000
ama motor komut kol var diyor
17:07
and, because of this conflict, the brain says, to hell with it,
363
1002000
3000
tüm bu karmaşadan ötürü beyin "kahretsin
17:10
there is no phantom, there is no arm, right?
364
1005000
3000
hayalet kol falan yok" diyor.
17:13
It goes into a sort of denial -- negates the signals.
365
1008000
2000
Bir çeşit inkara gidiyor, sinyalleri yok sayıyor.
17:15
And when the arm disappears, the bonus is, the pain disappears
366
1010000
4000
Tabi kol yok olunca bonus olarak ağrı da yok oluyor
17:19
because you can't have disembodied pain floating out there, in space.
367
1014000
4000
çünkü bedenimizden ayrı boşlukta yüzen bir ağrımız olamaz.
17:23
So, that's the bonus.
368
1018000
2000
Bonus bu işte.
17:25
Now, this technique has been tried on dozens of patients
369
1020000
2000
Bu yöntem Helsinki'deki bir grup tarafından
17:27
by other groups in Helsinki,
370
1022000
2000
düzinelerce hasta üzerinde denendi.
17:29
so it may prove to be valuable as a treatment for phantom pain,
371
1024000
3000
Belki bu, hayalet ağrıyı dindirmede değerli bir yöntem olduğunun kanıtı olabilir.
17:32
and indeed, people have tried it for stroke rehabilitation.
372
1027000
2000
aslında, insanlar bunu felç rehabilitasyonunda denediler.
17:34
Stroke you normally think of as damage to the fibers,
373
1029000
3000
Felç deyince normal olarak siz sinir hasarı sonucu oluşanı
17:37
nothing you can do about it.
374
1032000
2000
düşünürsünüz, yapılacak birşey yok dersiniz
17:39
But, it turns out some component of stroke paralysis is also learned paralysis,
375
1034000
5000
ama felçlerde "öğrenilmiş felç" durumunun da etkisi olabiliyor
17:44
and maybe that component can be overcome using mirrors.
376
1039000
3000
ve bu etki belki de ayna kullanılarak alt edilebilir.
17:47
This has also gone through clinical trials,
377
1042000
2000
Bu, ayrıca tıbbi mahkemelere de taşınarak
17:49
helping lots and lots of patients.
378
1044000
2000
çok sayıda hastaya da yardımcı oldu.
17:51
OK, let me switch gears now to the third part of my talk,
379
1046000
4000
Peki, şimdi konuşmamın üçüncü bölümüne
17:55
which is about another curious phenomenon called synesthesia.
380
1050000
4000
yani diğer bir ilginç olgu olan "sinestezi" olgusuna geçmek istiyorum.
17:59
This was discovered by Francis Galton in the nineteenth century.
381
1054000
3000
19. yüzyılda Francis Galton tarafından keşfedildi.
18:02
He was a cousin of Charles Darwin.
382
1057000
2000
Charles Darwin'in kuzenlerinden birisiydi.
18:04
He pointed out that certain people in the population,
383
1059000
2000
Halk içindeki diğer yönlerden tamamen normal olan
18:06
who are otherwise completely normal, had the following peculiarity:
384
1061000
4000
bazı insanların şu anlatacağım özelliğe sahip olduğunu fark etti.
18:10
every time they see a number, it's colored.
385
1065000
3000
Sayıları her gördüklerinde sayıları renkli görüyorlar.
18:13
Five is blue, seven is yellow, eight is chartreuse,
386
1068000
4000
Beş mavi, yedi sarı, sekiz açık yeşil,
18:17
nine is indigo, OK?
387
1072000
2000
dokuz çivit mavisi.
18:19
Bear in mind, these people are completely normal in other respects.
388
1074000
3000
Bu insanların diğer yönlerden tamamen normal olduğunu unutmayın.
18:22
Or C sharp -- sometimes, tones evoke color.
389
1077000
3000
Veya do diyez. Bazen notalar renkleri anımsatır.
18:25
C sharp is blue, F sharp is green,
390
1080000
3000
Do diyez mavidir, fa diyez yeşildir,
18:28
another tone might be yellow, right?
391
1083000
3000
başka bir nota sarı olabilir.
18:31
Why does this happen?
392
1086000
2000
Bu, niçin olur?
18:33
This is called synesthesia. Galton called it synesthesia,
393
1088000
2000
Buna sinestezi deniyor. Galton buna sinestezi demiştir
18:35
a mingling of the senses.
394
1090000
2000
duyuların karışması.
18:37
In us, all the senses are distinct.
395
1092000
2000
Bizlerde tüm duyular ayrı,
18:39
These people muddle up their senses.
396
1094000
2000
onlarda ise duyular karışmıştır.
18:41
Why does this happen?
397
1096000
1000
Neden bu oluyor?
18:42
One of the two aspects of this problem are very intriguing.
398
1097000
2000
Bu problemin iki yönünden biri çok ilgi çekicidir.
18:44
Synesthesia runs in families,
399
1099000
2000
Sinestezi aileden geçer,
18:46
so Galton said this is a hereditary basis, a genetic basis.
400
1101000
3000
bu yüzden Galton kalıtsal temelli demiştir, genetik temelli.
18:49
Secondly, synesthesia is about -- and this is what gets me to my point
401
1104000
4000
İkincisi sinestezinin ilgili olduğu -- ve bu, beni anlatmak istediğim şeyle alakalı
18:53
about the main theme of this lecture, which is about creativity --
402
1108000
3000
bu konferansın ana konusuyla alakalı, yaratıcılıkla.
18:56
synesthesia is eight times more common among artists, poets, novelists
403
1111000
5000
Sinestezi sanatçılarda, şairlerde, romancılarda
19:01
and other creative people than in the general population.
404
1116000
3000
ve toplumdaki diğer yaratıcı insanlarda, genel nüfusa göre 8 kat daha yaygın.
19:04
Why would that be?
405
1119000
1000
Neden bu böyle peki?
19:05
I'm going to answer that question.
406
1120000
2000
Bu soruya cevap vereceğim.
19:07
It's never been answered before.
407
1122000
2000
Daha önce hiç cevaplanmadı.
19:09
OK, what is synesthesia? What causes it?
408
1124000
1000
Peki, sinestezi nedir? Buna ne sebep olur?
19:10
Well, there are many theories.
409
1125000
1000
Pek çok teori var.
19:11
One theory is they're just crazy.
410
1126000
2000
Bir teoriye göre onlar sadece deli.
19:13
Now, that's not really a scientific theory, so we can forget about it.
411
1128000
3000
Bu pek bilimsel bir teori değil, bu yüzden unut gitsin.
19:16
Another theory is they are acid junkies and potheads, right?
412
1131000
4000
Diğer teori ise onlar eroinman ve esrarkeşler.
19:20
Now, there may be some truth to this,
413
1135000
2000
Aslında bunda doğruluk payı olabilir
19:22
because it's much more common here in the Bay Area than in San Diego.
414
1137000
2000
çünkü bu, burada yani Körfez bölgesinde, San Diego'ya göre daha yaygın.
19:24
(Laughter)
415
1139000
1000
(Gülüşmeler)
19:25
OK. Now, the third theory is that --
416
1140000
3000
Peki, üçüncü teori ise
19:28
well, let's ask ourselves what's really going on in synesthesia. All right?
417
1143000
5000
hadi kendimize soralım, sinestezide gerçekten olan şey nedir?
19:33
So, we found that the color area and the number area
418
1148000
3000
Böylece biz, renk bölgesi ve sayı bölgesinin
19:36
are right next to each other in the brain, in the fusiform gyrus.
419
1151000
3000
beynin fusiform gyrus bölgesinde yan yana olduğunu gördük.
19:39
So we said, there's some accidental cross wiring
420
1154000
2000
Düşündük ki renk ve sayı bölgesi arasında
19:41
between color and numbers in the brain.
421
1156000
3000
kazara oluşmuş çapraz bağlantılar olabilir.
19:44
So, every time you see a number, you see a corresponding color,
422
1159000
3000
Bu yüzden her rakam gördüğünüzde, karşılık gelen rengi görüyorsunuz
19:47
and that's why you get synesthesia.
423
1162000
2000
ve işte bu sinestezinizin olmasının nedeni.
19:49
Now remember -- why does this happen?
424
1164000
2000
Şimdi hatırlayın -- niye bu oluyor?
19:51
Why would there be crossed wires in some people?
425
1166000
2000
Neden bazı insanlarda çapraz bağlantılar olsun ki?
19:53
Remember I said it runs in families?
426
1168000
2000
Hatırlayın demiştim ki aileden gelir.
19:55
That gives you the clue.
427
1170000
2000
Bu size ipucunu verebilir.
19:57
And that is, there is an abnormal gene,
428
1172000
2000
Bu ipucu, anormal bir genin olması,
19:59
a mutation in the gene that causes this abnormal cross wiring.
429
1174000
3000
çapraz bağlantılara sebep olan şey gendeki bir mutasyon.
20:02
In all of us, it turns out
430
1177000
2000
Anlaşılıyor ki hepimiz
20:04
we are born with everything wired to everything else.
431
1179000
4000
doğduğumuzda herşey diğer herşeye bağlıydı.
20:08
So, every brain region is wired to every other region,
432
1183000
3000
Yani, tüm beyin bölgeleri diğer bölgelere bağlıydı
20:11
and these are trimmed down to create
433
1186000
2000
ve bu bağlar karakteristik yetişkin beyninin
20:13
the characteristic modular architecture of the adult brain.
434
1188000
3000
mimarisini oluşturmak için budandı.
20:16
So, if there's a gene causing this trimming
435
1191000
2000
Eğer bu budanmaya sebep olan bir gen varsa,
20:18
and if that gene mutates,
436
1193000
2000
ve bu gen mutasyona uğrarsa,
20:20
then you get deficient trimming between adjacent brain areas.
437
1195000
3000
yanyana olan beyin bölgeleri arasında eksik budanma olur,
20:23
And if it's between number and color, you get number-color synesthesia.
438
1198000
3000
eğer bunlar sayı ve renk bölgeleri ise, sayı-renk sinestezisi oluşur.
20:26
If it's between tone and color, you get tone-color synesthesia.
439
1201000
3000
Eğer nota ve renk bölümleri arasındaysa, nota-renk sinestezisi oluşur.
20:29
So far, so good.
440
1204000
2000
Şimdilik herşey yolunda.
20:31
Now, what if this gene is expressed everywhere in the brain,
441
1206000
2000
Şimdi, ya bu gen beynin her yerinde ifade edilirse,
20:33
so everything is cross-connected?
442
1208000
1000
herşey çapraz bağlı mı olur?
20:34
Well, think about what artists, novelists and poets have in common,
443
1209000
6000
Peki, sanatçıların, şairlerin, romancıların ortak yanları nedir?
20:40
the ability to engage in metaphorical thinking,
444
1215000
3000
Mecazi düşünceleri birbirine bağlayabilme becerisi,
20:43
linking seemingly unrelated ideas,
445
1218000
2000
görünüşte alakasız görünen fikirleri
20:45
such as, "It is the east, and Juliet is the Sun."
446
1220000
3000
mesela, "O, doğudur ve Juliet Güneştir."
20:48
Well, you don't say, Juliet is the sun,
447
1223000
2000
Kimse "Juliet Güneştir." demez.
20:50
does that mean she's a glowing ball of fire?
448
1225000
2000
Yani o, kızıl bir ateş topu mu?
20:52
I mean, schizophrenics do that, but it's a different story, right?
449
1227000
3000
Şizofrenler bunu yapıyor ama bu başka bir hikaye.
20:55
Normal people say, she's warm like the sun,
450
1230000
3000
Normal insanlar, güneş gibi sıcak der,
20:58
she's radiant like the sun, she's nurturing like the sun.
451
1233000
2000
güneş gibi parlak der, güneş gibi can veren der.
21:00
Instantly, you've found the links.
452
1235000
2000
Bağlantıyı hemen kurdunuz.
21:02
Now, if you assume that this greater cross wiring
453
1237000
3000
Şimdi, eğer daha büyük çapraz bağlantıların
21:05
and concepts are also in different parts of the brain,
454
1240000
3000
ve kavramların beynin farklı bölgelerinde olduğunu
21:08
then it's going to create a greater propensity
455
1243000
3000
varsayarsak o zaman sinestezik bireylerde
21:11
towards metaphorical thinking and creativity
456
1246000
3000
mecazi düşünce ve yaratıcılığa doğru
21:14
in people with synesthesia.
457
1249000
2000
daha büyük bir meyil olcaktır.
21:16
And, hence, the eight times more common incidence of synesthesia
458
1251000
3000
Bu sebepten, görülme oranı, şairler, sanatçılar
21:19
among poets, artists and novelists.
459
1254000
2000
ve romancılar arasında sekiz kat daha fazla.
21:21
OK, it's a very phrenological view of synesthesia.
460
1256000
3000
Bu çok frenolojik bir sinestezi görüşü.(Frenoloji=kafatası şeklinden karakter analizi)
21:24
The last demonstration -- can I take one minute?
461
1259000
2000
Son gösteri için bir dakika rica etsem?
21:26
(Applause)
462
1261000
2000
(Alkışlar)
21:28
OK. I'm going to show you that you're all synesthetes, but you're in denial about it.
463
1263000
5000
Size, aslında hepinizin sinestezik olduğunu ve ama inkar ettiğinizi göstereceğim.
21:33
Here's what I call Martian alphabet. Just like your alphabet,
464
1268000
4000
İşte bu benim Marslı alfabesi dediğim şey, aynı bizim alfabe gibi,
21:37
A is A, B is B, C is C.
465
1272000
3000
A sesi A harfi, B sesi, B harfi, C sesi, C harfi...
21:40
Different shapes for different phonemes, right?
466
1275000
3000
farklı sesler için farklı şekiller.
21:43
Here, you've got Martian alphabet.
467
1278000
2000
İşte Marslı alfabesi.
21:45
One of them is Kiki, one of them is Buba.
468
1280000
2000
Birisi Kiki, birisi Buba.
21:47
Which one is Kiki and which one is Buba?
469
1282000
2000
Hangisi Kiki, hangisi Buba?
21:49
How many of you think that's Kiki and that's Buba? Raise your hands.
470
1284000
2000
Kaç kişi bunun(sol) Kiki, bunun(sağ) Buba olduğunu düşünüyor? Ellerinizi kaldırın.
21:51
Well, it's one or two mutants.
471
1286000
2000
Bir iki tane mutant var.
21:53
(Laughter)
472
1288000
1000
(Gülüşmeler)
21:54
How many of you think that's Buba, that's Kiki? Raise your hands.
473
1289000
2000
Kaç kişi bunun(sol) Buba, bunun(sağ) Kiki olduğunu düşünüyor? Ellerinizi kaldırın.
21:56
Ninety-nine percent of you.
474
1291000
2000
Yüzde 99'unuz.
21:58
Now, none of you is a Martian. How did you do that?
475
1293000
2000
Şimdi, hiç biriniz Marslı değil, nasıl yaptınız bunu?
22:00
It's because you're all doing a cross-model synesthetic abstraction,
476
1295000
5000
Çünkü hepiniz çapraz modelle sinestetik soyutlama yapıyorsunuz
22:05
meaning you're saying that that sharp inflection -- ki-ki,
477
1300000
4000
yani, beyninizin ses bölgesindeki
22:09
in your auditory cortex, the hair cells being excited -- Kiki,
478
1304000
5000
keskin ton değişimi, Ki-ki, (tüysü hücreler etkilendi), Ki-ki
22:14
mimics the visual inflection, sudden inflection of that jagged shape.
479
1309000
3000
köşeli şekildeki görsel keskinliği taklit ediyor.
22:17
Now, this is very important, because what it's telling you
480
1312000
3000
Bu çok önemli çünkü, bize anlattığı şey
22:20
is your brain is engaging in a primitive --
481
1315000
2000
beynimizin ilkel bir şekilde bağlantı kurduğudur.
22:22
it's just -- it looks like a silly illusion,
482
1317000
2000
--saçma bir illüzyonmuş gibi geliyor--
22:24
but these photons in your eye are doing this shape,
483
1319000
4000
Bu şekli yapan gözdeki ışık demetleri
22:28
and hair cells in your ear are exciting the auditory pattern,
484
1323000
3000
ve ses örüntüsünü oluşturan kulaktaki tüy hücreleridir.
22:31
but the brain is able to extract the common denominator.
485
1326000
5000
Ama beynimiz, bunları ortak paydaya almayı başarabiliyor.
22:36
It's a primitive form of abstraction,
486
1331000
2000
Bu, soyutlamanın ilkel bir biçimi
22:38
and we now know this happens in the fusiform gyrus of the brain,
487
1333000
5000
ve biz şimdi biliyoruz ki bu, beynin fusiform gyrus denen bölümünde oluyor.
22:43
because when that's damaged,
488
1338000
1000
Çünkü ne zaman hasar görse,
22:44
these people lose the ability to engage in Buba Kiki,
489
1339000
4000
insanlar Buba-Kiki alakasını kurma becerisini yitiriyorlar.
22:48
but they also lose the ability to engage in metaphor.
490
1343000
2000
Ayrıca mecazi alakaları kurma becerilerini de yitiriyorlar.
22:50
If you ask this guy, what -- "all that glitters is not gold,"
491
1345000
4000
"Her parıldayanı altın sanma."
22:54
what does that mean?"
492
1349000
2000
ne demek diye adama sorunca,
22:56
The patient says, "Well, if it's metallic and shiny, it doesn't mean it's gold.
493
1351000
2000
Hasta "Birşey sırf metal ve parlak diye altın olmaz,
22:58
You have to measure its specific gravity, OK?"
494
1353000
3000
özgül ağırlığını ölçmen lazım." diyor.
23:01
So, they completely miss the metaphorical meaning.
495
1356000
3000
Yani, mecazi anlamı tamamen kaçırıyorlar.
23:04
So, this area is about eight times the size in higher --
496
1359000
3000
Bu bölge insanlarda alt primatlara göre
23:07
especially in humans -- as in lower primates.
497
1362000
3000
sekiz kat daha büyüktür.
23:10
Something very interesting is going on here in the angular gyrus,
498
1365000
3000
Angular gyrus denen bölgede çok ilginç bir şey oluyor,
23:13
because it's the crossroads between hearing, vision and touch,
499
1368000
3000
çünkü o bölge, görme ve dokunma arasındaki geçiş noktasıdır
23:16
and it became enormous in humans. And something very interesting is going on.
500
1371000
4000
ve insanlarda çok irileşmiştir. (ve orda çok ilginç bir şey oluyor(
23:20
And I think it's a basis of many uniquely human abilities
501
1375000
3000
ve bana göre eşsiz insani becerilerin temeli
23:23
like abstraction, metaphor and creativity.
502
1378000
3000
soyutlama, mecaz ve yaratıcılık gibi.
23:26
All of these questions that philosophers have been studying for millennia,
503
1381000
3000
Filozofların bin yıllardır üzerinde düşündüğü tüm bu soruları
23:29
we scientists can begin to explore by doing brain imaging,
504
1384000
4000
biz bilim adamları beyin görüntülemesi yaparak, hastaları inceleyerek
23:33
and by studying patients and asking the right questions.
505
1388000
2000
ve doğru soruları sorarak keşfetmeye başlayabiliriz.
23:35
Thank you.
506
1390000
2000
Teşekkür ederim.
23:37
(Applause)
507
1392000
1000
(Alkışlar)
23:38
Sorry about that.
508
1393000
1000
(Kusura bakma)
23:39
(Laughter)
509
1394000
1000
(Gülüşmeler)
ABOUT THE SPEAKER
Vilayanur Ramachandran - Brain expertNeurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain.
Why you should listen
V.S. Ramachandran is a mesmerizing speaker, able to concretely and simply describe the most complicated inner workings of the brain. His investigations into phantom limb pain, synesthesia and other brain disorders allow him to explore (and begin to answer) the most basic philosophical questions about the nature of self and human consciousness.
Ramachandran is the director of the Center for Brain and Cognition at the University of California, San Diego, and an adjunct professor at the Salk Institute. He is the author of Phantoms in the Brain (the basis for a Nova special), A Brief Tour of Human Consciousness and The Man with the Phantom Twin: Adventures in the Neuroscience of the Human Brain.
Vilayanur Ramachandran | Speaker | TED.com