TED@Cannes
Clay Shirky: How cognitive surplus will change the world
Clay Shirky: Zihin fazlası nasıl dünyayı değiştirecek
Filmed:
Readability: 4.5
1,065,787 views
Clay Shirky "zihin fazlası"nı inceliyor -- internette, kullanmadığımız beyin gücümüzle ortaklaşa yaptığımız işler. Vikipedi'de bir maddeyi düzenlerken ya da Ushahidi'ye bir şeyler yazarken, (hatta komik kedi resimleri yaparken bile) daha iyi bir dünyayı işbirliğiyle yaratıyoruz.
Clay Shirky - Social Media Theorist
Clay Shirky argues that the history of the modern world could be rendered as the history of ways of arguing, where changes in media change what sort of arguments are possible -- with deep social and political implications. Full bio
Clay Shirky argues that the history of the modern world could be rendered as the history of ways of arguing, where changes in media change what sort of arguments are possible -- with deep social and political implications. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
The story starts in Kenya
0
1000
2000
Hikaye, 2007 aralığında
00:18
in December of 2007,
1
3000
2000
Kenya'daki tartışmalı başkanlık
00:20
when there was a disputed presidential election,
2
5000
2000
seçimleriyle başlıyor.
00:22
and in the immediate aftermath of that election,
3
7000
3000
Seçimlerin hemen sonrasında
00:25
there was an outbreak of ethnic violence.
4
10000
2000
ülkede etnik şiddet salgını patlak verdi.
00:27
And there was a lawyer in Nairobi, Ory Okolloh --
5
12000
3000
Nairobi'de Ory Okolloh isminde bir avukat,
00:30
who some of you may know from her TEDTalk --
6
15000
2000
kiminiz onu TEDTalk'dan biliyor olabilirsiniz,
00:32
who began blogging about it on her site,
7
17000
2000
Kenyan Pundit isimli siteden
00:34
Kenyan Pundit.
8
19000
2000
blog yazmaya başladı.
00:36
And shortly after the election and the outbreak of violence,
9
21000
3000
Seçimden ve şiddet salgınından hemen sonra,
00:39
the government suddenly imposed
10
24000
2000
yönetim medyaya ciddi
00:41
a significant media blackout.
11
26000
2000
kısıtlamalar getirdi.
00:43
And so weblogs went from being
12
28000
2000
Böylece, bloglar
00:45
commentary as part of the media landscape
13
30000
2000
medyanın yorumcu bir alanı olmaktan
00:47
to being a critical part of the media landscape
14
32000
3000
daha kritik bir görev üstlendi,
00:50
in trying to understand where the violence was.
15
35000
3000
şiddetin nerede olduğunu anlatma görevi.
00:53
And Okolloh solicited
16
38000
2000
Ve Okolloh yazdıklarına
00:55
from her commenters
17
40000
2000
yorum yapan insanlardan
00:57
more information about what was going on.
18
42000
2000
neler olduğu hakkında daha fazla bilgi vermelerini istedi.
00:59
The comments began pouring in,
19
44000
2000
Böylece yorumlar yağmaya başladı.
01:01
and Okolloh would collate them. She would post them.
20
46000
2000
Okolloh bunları birleştirip yayınlıyordu.
01:03
And she quickly said, "It's too much.
21
48000
2000
Kısa sürede "Bu çok fazla.
01:05
I could do this all day every day
22
50000
2000
Bunu her gün, bütün gün yapsam da
01:07
and I can't keep up.
23
52000
2000
yetişemem" dedi.
01:09
There is more information
24
54000
2000
"Şimdi Kenya'da neler olduğuyla ilgili
01:11
about what's going on in Kenya right now
25
56000
2000
bir kişinin başa çıkabileceğinden
01:13
than any one person can manage.
26
58000
2000
çok daha fazla bilgi var.
01:15
If only there was a way to automate this."
27
60000
2000
Keşke bunları otomatik hale getirmenin bir yolu olsaydı." dedi.
01:17
And two programmers who read her blog
28
62000
2000
Onun blogunu okuyan iki programcı
01:19
held their hands up and said, "We could do that,"
29
64000
3000
ellerini kaldırıp "Bunu biz yapabiliriz." dediler.
01:22
and in 72 hours, they launched Ushahidi.
30
67000
3000
Ve 72 saat içinde Ushahidi'yi kurdular.
01:25
Ushahidi -- the name means "witness"
31
70000
2000
Ushahidi -- kelime olarak Swahili dilinde
01:27
or "testimony" in Swahili --
32
72000
2000
"tanık" veya "ifade" anlamına geliyor --
01:29
is a very simple way of taking reports from the field,
33
74000
3000
sahadan ya internet aracılığıyla ya da
01:32
whether it's from the web or, critically,
34
77000
3000
daha kritik olarak cep telefonlarından ve mesajlardan
01:35
via mobile phones and SMS,
35
80000
2000
raporları alıp onları birleştirip
01:37
aggregating it and putting it on a map.
36
82000
3000
bir harita üzerine koymanın kolay bir yolu.
01:40
That's all it is, but that's all that's needed
37
85000
2000
Sadece bundan ibaret ama gerekeni de bu kadar.
01:42
because what it does is it takes the tacit information
38
87000
3000
Çünkü bunun yaptığı
01:45
available to the whole population --
39
90000
2000
herkesin bildiği
01:47
everybody knows where the violence is,
40
92000
2000
ama açıkça
01:49
but no one person knows what everyone knows --
41
94000
3000
konuşulmayan bilgileri
01:52
and it takes that tacit information
42
97000
2000
birleştirip
01:54
and it aggregates it,
43
99000
2000
haritaya yerleştirip
01:56
and it maps it and it makes it public.
44
101000
2000
halka sunmak.
01:58
And that, that maneuver
45
103000
2000
"Kriz haritalandırması"
02:00
called "crisis mapping,"
46
105000
2000
denilen bu hareketin
02:02
was kicked off in Kenya
47
107000
3000
başlangıcı 2008 Ocak'ında
02:05
in January of 2008.
48
110000
2000
Kenya'da gerçekleşti.
02:07
And enough people looked at it and found it valuable enough
49
112000
3000
Ve yeterince insan bunu kullanıp
02:10
that the programmers who created Ushahidi
50
115000
2000
değerli görünce, programcıları
02:12
decided they were going to make it open source
51
117000
2000
Ushahidi'yi herkese açık kaynaklı
02:14
and turn it into a platform.
52
119000
2000
bir platforma dönüştürmeye karar verdiler.
02:16
It's since been deployed in Mexico
53
121000
2000
O zamandan beri Meksika'da
02:18
to track electoral fraud.
54
123000
2000
seçim yolsuzluğunu takip etmek amacıyla kullanıldı.
02:20
It's been deployed in Washington D.C. to track snow cleanup.
55
125000
3000
Washington'da karların temizlenmesini takip etmek için kullanıldı.
02:23
And it's been used most famously in Haiti
56
128000
2000
En ünlüsü de Haiti'deki
02:25
in the aftermath of the earthquake.
57
130000
3000
depremin sonrasında kullanıldı.
02:28
And when you look at the map
58
133000
2000
Ushahidi açılış sayfasındaki
02:30
now posted on the Ushahidi front page,
59
135000
2000
haritaya baktığınızda, Ushahidi'nin
02:32
you can see that the number of deployments in Ushahidi
60
137000
2000
kaç defa kullanıldığını görüyorsunuz,
02:34
has gone worldwide, all right?
61
139000
3000
dünya dört bir yanında kullanılmış, değil mi?
02:37
This went from a single idea
62
142000
2000
Doğu Afrika'da 2008'in başında
02:39
and a single implementation
63
144000
2000
ortaya çıkan basit bir fikir
02:41
in East Africa in the beginning of 2008
64
146000
3000
ve uygulama
02:44
to a global deployment
65
149000
2000
üç yıldan kısa sürede
02:46
in less than three years.
66
151000
3000
küresel bir boyut kazandı.
02:49
Now what Okolloh did
67
154000
3000
Okolloh'un yaptığı,
02:52
would not have been possible
68
157000
2000
dijital teknoloji olmasaydı
02:54
without digital technology.
69
159000
3000
imkansızdı.
02:57
What Okolloh did would not have been possible
70
162000
3000
Okolloh'un yaptığı, insanların cömertliği olmasaydı
03:00
without human generosity.
71
165000
2000
imkansızdı.
03:02
And the interesting moment now,
72
167000
2000
Şimdi ilginç olansa,
03:04
the number of environments
73
169000
2000
sosyal düzene meydan okuyan
03:06
where the social design challenge
74
171000
2000
oluşumların sayısı
03:08
relies on both of those things being true.
75
173000
3000
bu iki kavramın varlığına bağlı.
03:11
That is the resource that I'm talking about.
76
176000
3000
Benim bahsettiğim kaynak bu.
03:14
I call it cognitive surplus.
77
179000
2000
Ben ona "zihin fazlası" diyorum.
03:16
And it represents the ability
78
181000
2000
Ve bu dünya nüfusunun
03:18
of the world's population
79
183000
2000
gönüllü olarak
03:20
to volunteer and to contribute and collaborate
80
185000
3000
büyük, hatta bazen de küresel projelere
03:23
on large, sometimes global, projects.
81
188000
3000
katkıda bulunmasını temsil ediyor.
03:26
Cognitive surplus is made up of two things.
82
191000
2000
Zihin fazlası iki şeyden oluşuyor.
03:28
The first, obviously, is the world's free time and talents.
83
193000
3000
İlki, doğal olarak dünyanın boş zamanı ve yetenekleri.
03:31
The world has over
84
196000
2000
Dünyanın
03:33
a trillion hours a year
85
198000
3000
ortaklaşa projelere harcayacak
03:36
of free time
86
201000
2000
bir yılda bir trilyon saatten fazla
03:38
to commit to shared projects.
87
203000
2000
zamanı var.
03:40
Now, that free time existed in the 20th century,
88
205000
2000
20. yüzyılda da dünyanın bol bol boş vakti vardı,
03:42
but we didn't get Ushahidi in the 20th century.
89
207000
3000
ama Ushahidi'yi 20. yüzyılda kullanamadık.
03:45
That's the second half of cognitive surplus.
90
210000
2000
Zihin fazlasının ikinci parçası da bu.
03:47
The media landscape in the 20th century
91
212000
2000
20. yüzyıldaki medya ortamı
03:49
was very good at helping people consume,
92
214000
3000
insanların tüketmelerine yardımcı olmakta çok başarılıydı.
03:52
and we got, as a result,
93
217000
2000
Sonuç olarak da
03:54
very good at consuming.
94
219000
2000
tüketmekte çok başarılı olduk.
03:56
But now that we've been given media tools --
95
221000
2000
Ama şimdi internet gibi cep telefonları gibi
03:58
the Internet, mobile phones -- that let us do more than consume,
96
223000
3000
tüketmekten daha fazlasını yapmamıza imkan sağlayan
04:01
what we're seeing is that people weren't couch potatoes
97
226000
3000
medya araçlarıyla insanların tembellikten hoşlandıkları için
04:04
because we liked to be.
98
229000
2000
tembellik yapmadıklarını görüyoruz.
04:06
We were couch potatoes because that was
99
231000
2000
Tembeldik, çünkü
04:08
the only opportunity given to us.
100
233000
2000
sadece bunu yapabiliyorduk.
04:10
We still like to consume, of course.
101
235000
2000
Tabii ki hala tüketmekten hoşlanıyoruz.
04:12
But it turns out we also like to create,
102
237000
2000
Ama yaratmaktan ve paylaşmaktan da
04:14
and we like to share.
103
239000
3000
hoşlanıyoruz.
04:17
And it's those two things together --
104
242000
2000
Eskiden beri varolan insan motivasyonu
04:19
ancient human motivation
105
244000
2000
ve motivasyonu büyük ölçekte
04:21
and the modern tools to allow that motivation
106
246000
2000
birleştirebilen
04:23
to be joined up in large-scale efforts --
107
248000
3000
modern araçlar
04:26
that are the new design resource.
108
251000
3000
yeni tasarım kaynakları.
04:29
And using cognitive surplus,
109
254000
2000
Ve zihin fazlasını kullanarak
04:31
we're starting to see truly incredible experiments
110
256000
3000
bilimde, edebiyatta,
04:34
in scientific, literary,
111
259000
2000
sanatta, politikada
04:36
artistic, political efforts.
112
261000
3000
yaratılan inanılmaz şeyler görüyoruz.
04:39
Designing.
113
264000
2000
Tasarımda.
04:41
We're also getting, of course, a lot of LOLcats.
114
266000
3000
Bununla birlikte pek çok
04:44
LOLcats are cute pictures of cats
115
269000
2000
şirin başlıklarla daha komikleştirilen
04:46
made cuter with the addition of cute captions.
116
271000
3000
kedi resimleri de alıyoruz.
04:49
And they are also
117
274000
2000
Bunlar medya ortamının bize
04:51
part of the abundant media landscape we're getting now.
118
276000
3000
sağladığı fazlalıklardan.
04:54
This is one of the participatory --
119
279000
2000
Aynı zamanda Ushahidi ile
04:56
one of the participatory models
120
281000
2000
birlikte gelen insanların
04:58
we see coming out of that, along with Ushahidi.
121
283000
3000
katılımıyla oluşan başka bir model.
05:01
Now I want to stipulate, as the lawyers say,
122
286000
2000
Avukatların deyimiyle iddia ediyorum ki
05:03
that LOLcats are the stupidest possible
123
288000
2000
bu komik kedi resimleri yaratılabilecek
05:05
creative act.
124
290000
2000
en aptal şey.
05:07
There are other candidates of course,
125
292000
2000
Tabii ki başka adaylar da var
05:09
but LOLcats will do as a general case.
126
294000
3000
ama komik kedi resimlerini genel bir örnek olarak alabiliriz.
05:12
But here's the thing:
127
297000
2000
Olay şu.
05:14
The stupidest possible creative act
128
299000
2000
Yaratılabilecek en aptal şeyin bile sonucunda
05:16
is still a creative act.
129
301000
3000
bir şeyler yaratılıyor.
05:19
Someone who has done something like this,
130
304000
3000
Böyle bir şey yapan birisi,
05:22
however mediocre and throwaway,
131
307000
3000
ne kadar orta hâlli de olsa
05:25
has tried something, has put something forward in public.
132
310000
3000
bir şeyler denedi ve ortaya bir şeyler sundu.
05:28
And once they've done it, they can do it again,
133
313000
3000
Ve bunu bir kere yaptıktan sonra, bir daha yapabilirler.
05:31
and they could work on getting it better.
134
316000
2000
Ve bunun daha iyi olması için çalışabilirler.
05:33
There is a spectrum between mediocre work and good work,
135
318000
3000
Orta hâlli işler ile iyi işler arasında bir kuşak var.
05:36
and as anybody who's worked as an artist or a creator knows,
136
321000
3000
Bir sanat dalıyla uğraşan ya da bir şey yaratan herkesin
05:39
it's a spectrum you're constantly
137
324000
2000
bildiği gibi bu sürekli en üst noktasına
05:41
struggling to get on top of.
138
326000
2000
çıkmayı çabaladığımız bir kuşak.
05:43
The gap is between
139
328000
2000
Asıl boşluk,
05:45
doing anything and doing nothing.
140
330000
3000
bir şeyler yapmakla yapmamak arasında.
05:48
And someone who makes a LOLcat
141
333000
2000
Ve komik kedi resimleriyle uğraşan birisi
05:50
has already crossed over that gap.
142
335000
3000
bu boşluğu çoktan aştı.
05:53
Now it's tempting to want to get the Ushahidis
143
338000
2000
Şimdi komik kedi resimlerini almadan
05:55
without the LOLcats, right,
144
340000
2000
Ushahidiler'i almak çekici geliyor, değil mi,
05:57
to get the serious stuff without the throwaway stuff.
145
342000
3000
gereksiz şeyleri almadan ciddi şeyleri almak.
06:00
But media abundance never works that way.
146
345000
3000
Ama medya bolluğu böyle bir şey.
06:03
Freedom to experiment means freedom to experiment with anything.
147
348000
3000
Deneme özgürlüğü her şeyi deneyebilme özgürlüğü anlamına geliyor.
06:06
Even with the sacred printing press,
148
351000
2000
Kutsal matbaa ile bile
06:08
we got erotic novels 150 years
149
353000
2000
erotik romanları bilimsel makalelerden
06:10
before we got scientific journals.
150
355000
3000
150 yıl önce aldık.
06:14
So before I talk about
151
359000
3000
Ushahidi ile komik kediler arasındaki
06:17
what is, I think, the critical difference
152
362000
2000
kritik fark ile ilgili konuşmadan önce
06:19
between LOLcats and Ushahidi,
153
364000
2000
onların ortak
06:21
I want to talk about
154
366000
2000
kaynaklarından
06:23
their shared source.
155
368000
2000
bahsetmek istiyorum.
06:25
And that source is design for generosity.
156
370000
3000
Bu kaynak cömertlik için tasarım.
06:28
It is one of the curiosities of our historical era
157
373000
3000
Bu, çağımızın ilginçliklerinden biri, zihin fazlası
06:31
that even as cognitive surplus
158
376000
2000
bile çevresinde tasarımımızı
06:33
is becoming a resource we can design around,
159
378000
2000
gerçekleştirebileceğimiz bir kaynak haline geliyor,
06:35
social sciences are also starting to explain
160
380000
3000
sosyal bilimler de bunu açıklamaya çalışıyorlar,
06:38
how important
161
383000
2000
içimizden gelerek yaptığımız şeylerin
06:40
our intrinsic motivations are to us,
162
385000
2000
bizim için ne kadar önemli olduğunu,
06:42
how much we do things because we like to do them
163
387000
3000
patronumuz bize yapmamızı söylediğinden,
06:45
rather than because our boss told us to do them,
164
390000
2000
onları yapmak için para aldığımızdan değil de
06:47
or because we're being paid to do them.
165
392000
3000
yapmayı istediğimiz için yaptığımızı.
06:50
This is a graph from a paper
166
395000
3000
Bu Uri Gneezy ve Afredo Rusticini'nin
06:53
by Uri Gneezy and Aldo Rustichini,
167
398000
2000
2000'lerin başında
06:55
who set out to test, at the beginning of this decade,
168
400000
3000
"caydırıcılık teorisi" hakkında
06:58
what they called "deterrence theory."
169
403000
2000
test edip yazdıkları makaleden bir grafik.
07:00
And deterrence theory is a very simple theory of human behavior:
170
405000
2000
Caydırıcılık teorisi insan davranışıyla ilgili çok basit bir teori.
07:02
If you want somebody to do less of something,
171
407000
2000
Birisinin bir şeyi daha az yapmasını istiyorsanız
07:04
add a punishment and they'll do less of it.
172
409000
2000
ona ceza verin, o şeyi daha az yapacaklardır.
07:06
Simple, straightforward, commonsensical --
173
411000
3000
Basit, apaçık, mantıklı,
07:09
also, largely untested.
174
414000
2000
aynı zamanda test edilmemiş birşey.
07:11
And so they went and studied
175
416000
2000
Hayfa, İsrail'de 10 kreşe
07:13
10 daycare centers in Haifa, Israel.
176
418000
2000
gidip oraları incelediler.
07:15
They studied those daycare centers
177
420000
2000
Buraları, insanların
07:17
at the time of highest tension,
178
422000
2000
en sinirli zamanlarında,
07:19
which is pick-up time.
179
424000
2000
çocukların alındığı saatte incelediler.
07:21
At pick-up time the teachers,
180
426000
2000
Çocukların alınma saatinde
07:23
who have been with your children all day,
181
428000
2000
bütün gün onlarla birlikte olan öğretmenler
07:25
would like you to be there at the appointed hour to take your children back.
182
430000
3000
sizin çocukları gelip zamanında almanızı isterler.
07:28
Meanwhile, the parents -- perhaps a little busy at work, running late, running errands --
183
433000
3000
Aynı zamanda ebeveynler, işlerinin yoğun olmasından ya da evin başka işlerine
07:31
want a little slack to pick the kids up late.
184
436000
3000
koşturmalarından dolayı birazcık geç kalmalarının anlayışla karşılanmasını isterler.
07:34
So Gneezy and Rustichini said,
185
439000
2000
Gneezy ve Rusticini
07:36
"How many instances of late pick-ups
186
441000
2000
bu 10 kreşteki geç gelme
07:38
are there at these 10 daycare centers?"
187
443000
2000
sayısını merak ettiler.
07:40
Now they saw -- and this is what the graph is,
188
445000
2000
Bu grafikte gördüğünüz gibi
07:42
these are the number of weeks and these are the number of late arrivals --
189
447000
3000
--bunlar hafta sayısı, bunlar da geç gelme sayısı--
07:45
that there were between six and 10
190
450000
2000
bu 10 kreşte ortalama
07:47
instances of late pick-ups
191
452000
2000
6 ila 10 geç gelme
07:49
on average in these 10 daycare centers.
192
454000
2000
görülüyor.
07:51
So they divided the daycare centers into two groups.
193
456000
3000
Bunun üzerine bu kreşleri iki gruba ayırdılar.
07:54
The white group there
194
459000
2000
Burada gördüğünüz beyaz grup kontrol grubu oldu,
07:56
is the control group; they change nothing.
195
461000
3000
bunlarda hiçbir şeyi değiştirmediler.
07:59
But the group of daycare centers represented by the black line,
196
464000
3000
Siyah çizgiyle gördüğünüz gruba
08:02
they said, "We are changing this bargain
197
467000
2000
"Şimdi anlaşmayı değiştiriyoruz.
08:04
as of right now.
198
469000
2000
Çocuğunuzu 10 dakikadan
08:06
If you pick your kid up more than 10 minutes late,
199
471000
2000
geç alırsanız,
08:08
we're going to add a 10 shekel fine to your bill.
200
473000
2000
faturanuza 10 şekel ekleyeceğiz.
08:10
Boom. No ifs, ands or buts."
201
475000
3000
Aması maması yok." dediler.
08:13
And the minute they did that,
202
478000
2000
Bunu yapar yapmaz
08:15
the behavior in those daycare centers changed.
203
480000
2000
insanların davranışları değişti.
08:17
Late pick-ups went up
204
482000
2000
Geç almalar takip eden
08:19
every week for the next four weeks
205
484000
3000
dört hafta boyunca cezadan önceki ortalamanın
08:22
until they topped out at triple the pre-fine average,
206
487000
3000
üç katına kadar arttı
08:25
and then they fluctuated
207
490000
2000
ve sonrasında ceza öncesinin
08:27
at between double and triple the pre-fine average
208
492000
2000
iki ve üç katı
08:29
for the life of the fine.
209
494000
2000
arasında kaldı.
08:31
And you can see immediately what happened, right?
210
496000
3000
Burada ne olduğunu görebiliyorsunuz değil mi?
08:35
The fine broke the culture
211
500000
2000
Ceza, kreşin
08:37
of the daycare center.
212
502000
2000
alışılagelmişini bozdu.
08:39
By adding a fine,
213
504000
2000
Cezaya başlayınca,
08:41
what they did was communicate to the parents
214
506000
2000
ebeveynler öğretmenlere
08:43
that their entire debt to the teachers
215
508000
2000
10 şekel ödeyince
08:45
had been discharged
216
510000
2000
çocuklarını geç almalarının
08:47
with the payment of 10 shekels,
217
512000
2000
bedelini ödediklerini düşünmeye başladılar
08:49
and that there was no residue of guilt or social concern
218
514000
3000
ve bunun için öğretmenlere karşı duydukları
08:52
that the parents owed the teachers.
219
517000
2000
suçluluk veya endişe ortadan kalktı.
08:54
And so the parents, quite sensibly, said,
220
519000
2000
Böylece ebeveynler gayet mantıklı olarak,
08:56
"10 shekels to pick my kid up late?
221
521000
2000
"Çocuğumu geç almak için 10 şekel,
08:58
What could be bad?"
222
523000
2000
bunun nesi kötü olabilir ki?" dediler.
09:00
(Laughter)
223
525000
2000
(Gülüşmeler)
09:04
The explanation of human behavior
224
529000
2000
20. yüzyılda kazandığımız insan
09:06
that we inherited in the 20th century
225
531000
3000
davranışının açıklaması şöyledir;
09:09
was that we are all rational, self-maximizing actors,
226
534000
3000
hepimiz mantıklı, kazancımızı mümkün olduğunca arttırmaya çalışan varlıklarız.
09:12
and in that explanation --
227
537000
2000
Kreşin yazılı bir anlaşması yoktu.
09:14
the daycare center had no contract --
228
539000
3000
Ve bu açıklama
09:17
should have been operating without any constraints.
229
542000
3000
ortada bağlayıcı bir şey olmadığında geçerli.
09:20
But that's not right.
230
545000
2000
Ama kreş meselesinde bu geçerli değil.
09:22
They were operating with social constraints
231
547000
2000
Bu olayda yazılı anlaşmadansa
09:24
rather than contractual ones.
232
549000
2000
sosyal bağlayıcılar vardı.
09:26
And critically, the social constraints
233
551000
2000
Ve sosyal bağlayıcılar
09:28
created a culture that was more generous
234
553000
3000
yazılı anlaşmaların yaratacağından
09:31
than the contractual constraints did.
235
556000
2000
daha cömert bir kültür yarattı.
09:33
So Gneezy and Rustichini run this experiment for a dozen weeks --
236
558000
3000
Böylece Gneezy ve Rustichini bu deneyi
09:36
run the fine for a dozen weeks --
237
561000
2000
on hafta boyunca tekrarladılar.
09:38
and then they say, "Okay, that's it. All done; fine."
238
563000
3000
Onbirinci hafta ceza vermeyi kesince
09:41
And then a really interesting thing happens:
239
566000
2000
ilginç bir şey oldu.
09:43
Nothing changes.
240
568000
3000
Hiçbir şey değişmedi.
09:46
The culture that got broken by the fine
241
571000
3000
Cezayla bozulan alışılagelmiş davranış
09:49
stayed broken when the fine was removed.
242
574000
3000
aynen devam etti.
09:52
Not only are economic motivations
243
577000
3000
Ekonomik ve insanların içinden gelen
09:55
and intrinsic motivations
244
580000
2000
davranışlar sadece birbirleriyle uyumsuz değil,
09:57
incompatible,
245
582000
2000
bu uyumsuzluk
09:59
that incompatibility
246
584000
2000
uzun bir süre boyunca
10:01
can persist over long periods.
247
586000
3000
devam edebiliyor.
10:04
So the trick
248
589000
2000
Bu tarz durumları tasarlarken
10:06
in designing these kinds of situations
249
591000
2000
aklınızda bulundurmanız gereken şey
10:08
is to understand where you're relying on
250
593000
3000
işin hangi boyutuna ağırlık verdiğiniz:
10:11
the economic part of the bargain -- as with the parents paying the teachers --
251
596000
3000
ekonomik tarafına, yani ebeveynlerin öğretmenlere para ödemesine
10:14
and when you're relying on the social part of the bargain,
252
599000
3000
ya da sosyal tarafına ağırlık vermeniz,
10:17
when you're really designing for generosity.
253
602000
3000
bu durumda cömertlik için tasarım yapıyor olursunuz.
10:20
This brings me back to the LOLcats
254
605000
3000
Komik kedilere ve Ushahidi'ye
10:23
and to Ushahidi.
255
608000
2000
geri geliyoruz.
10:25
This is, I think, the range that matters.
256
610000
2000
Burada işin boyutu fark yaratıyor.
10:27
Both of these rely on cognitive surplus.
257
612000
2000
Bunların ikisi de zihin fazlasına dayanıyor.
10:29
Both of these design for the assumption
258
614000
2000
İkisi de insanların yaratma
10:31
that people like to create and we want to share.
259
616000
3000
ve yarattıklarını paylaşma arzularına dayanıyor.
10:34
Here is the critical difference between these:
260
619000
3000
İkisi arasındaki kritik fark şurada.
10:39
LOLcats is communal value.
261
624000
3000
Komik kediler o topluma özgü bir değer.
10:42
It's value created by the participants
262
627000
2000
Katılımcılar bunları birbirleri
10:44
for each other.
263
629000
2000
için yaratıyorlar.
10:46
Communal value on the networks we have
264
631000
3000
Belirli toplumlara özgü değerleri
10:49
is everywhere --
265
634000
2000
pek çok yerde görüyoruz.
10:51
every time you see a large aggregate
266
636000
2000
Mesela Flickr'daki fotoğraflar olsun
10:53
of shared, publicly available data,
267
638000
3000
ya da Youtube'daki videolar olsun
10:56
whether it's photos on Flickr
268
641000
2000
toplu ve herkese açık
10:58
or videos on Youtube or whatever.
269
643000
2000
alanlarda bunlardan bolca var.
11:00
This is good. I like LOLcats as much as the next guy,
270
645000
2000
Bu iyi bir şey. Komik kedileri ben de herkes
11:02
maybe a little more even,
271
647000
2000
kadar belki de daha fazla seviyorum.
11:04
but this is also
272
649000
3000
Ama bu aynı zamanda
11:07
a largely solved problem.
273
652000
2000
büyük ölçüde çözülmüş bir sorun.
11:09
I have a hard time envisioning a future
274
654000
2000
İleride "Nereden şirin
11:11
in which someone is saying,
275
656000
2000
bir kedi fotoğrafı bulabilirim?"
11:13
"Where, oh where, can I find a picture
276
658000
2000
sorusunun sorulduğu
11:15
of a cute cat?"
277
660000
2000
bir zamanı göremiyorum.
11:17
Ushahidi, by contrast,
278
662000
2000
Buna zıt olarak, Ushahidi
11:19
is civic value.
279
664000
2000
toplumsal bir değer.
11:21
It's value created by the participants
280
666000
2000
Katılımcılar tarafından yaratılan ama
11:23
but enjoyed by society as a whole.
281
668000
2000
toplum tarafından bir bütün olarak yararlanılan bir değer.
11:25
The goals set out by Ushahidi
282
670000
2000
Ushahidi için belirlenen amaç
11:27
are not just to make life better
283
672000
2000
hayatı sadece katılımcılar için değil,
11:29
for the participants,
284
674000
2000
Ushahidi'nin bir şeyler ifade ettiği
11:31
but to make life better for everyone in the society
285
676000
3000
toplumdaki herkes için
11:34
in which Ushahidi is operating.
286
679000
2000
daha iyi bir hale getirmek.
11:36
And that kind of civic value
287
681000
3000
Ve bu toplumsal değer
11:39
is not just a side effect
288
684000
2000
insan motivasyonunun
11:41
of opening up to human motivation.
289
686000
3000
bir yan etkisi değil.
11:44
It really is going to be a side effect
290
689000
2000
Bizim topluca bu tarz
11:46
of what we, collectively,
291
691000
2000
uğraşılarımızın bir
11:48
make of these kinds of efforts.
292
693000
3000
yan etkisi olacak.
11:51
There are a trillion
293
696000
2000
Bir yılda
11:53
hours a year
294
698000
2000
bu işler için kullanılabilecek
11:55
of participatory value
295
700000
2000
bir trilyon
11:57
up for grabs.
296
702000
2000
saat var.
11:59
That will be true year-in and year-out.
297
704000
3000
Bu yıl var, önümüzdeki yıl da olacak.
12:02
The number of people who are going to be able
298
707000
2000
Ve bu tarz işlerle
12:04
to participate in these kinds of projects
299
709000
2000
uğraşabilecek insan sayısı
12:06
is going to grow,
300
711000
2000
artacak.
12:08
and we can see that organizations
301
713000
3000
Ve görüyoruz ki insanların cömertliklerine
12:11
designed around a culture of generosity
302
716000
2000
dayanan bir kültür için tasarlanan
12:13
can achieve incredible effects
303
718000
2000
organizasyonlar, fazla yazılı anlaşma
12:15
without an enormous amount of contractual overhead --
304
720000
3000
olmadan inanılmaz sonuçlar alabiliyor.
12:18
a very different model
305
723000
2000
Bu 20. yüzyıldaki geniş grupların
12:20
than our default model for large-scale group action in the 20th century.
306
725000
3000
katılımını gerektirenden farklı bir model.
12:24
What's going to make the difference here
307
729000
3000
Burada farkı yaratan şey
12:27
is what Dean Kamen said,
308
732000
3000
mucit ve girişimci Dean Kamen'in
12:30
the inventor and entrepreneur.
309
735000
2000
söylediğine göre;
12:32
Kamen said, "Free cultures get what they celebrate."
310
737000
3000
"Özgür kültürler kutladıkları şeyleri alırlar."
12:36
We've got a choice before us.
311
741000
3000
Bizim önümüzde bir seçim var.
12:39
We've got this trillion hours a year.
312
744000
2000
Bir senede bir trilyon saat var.
12:41
We can use it to crack each other up, and we're going to do that.
313
746000
3000
Bu süreyi birbirimizi güldürmeye harcayabiliriz, bunu yapacağız da.
12:44
That, we get for free.
314
749000
2000
Bu bedava.
12:46
But we can also celebrate
315
751000
2000
Ama bu süreyi insanları kutlayarak,
12:48
and support and reward the people
316
753000
2000
destekleyerek ve ödüllendirerek,
12:50
trying to use cognitive surplus
317
755000
2000
zihin fazlasını toplumsal bir değer
12:52
to create civic value.
318
757000
2000
yaratarak da harcayabiliriz.
12:54
And to the degree we're going to do that, to the degree we're able to do that,
319
759000
3000
Ve bunu yapabildiğimiz, buna muktedir olduğumuz ölçüde,
12:57
we'll be able to change society.
320
762000
2000
toplumu değiştirebiliriz.
12:59
Thank you very much.
321
764000
2000
Çok teşekkür ederim.
ABOUT THE SPEAKER
Clay Shirky - Social Media TheoristClay Shirky argues that the history of the modern world could be rendered as the history of ways of arguing, where changes in media change what sort of arguments are possible -- with deep social and political implications.
Why you should listen
Clay Shirky's work focuses on the rising usefulness of networks -- using decentralized technologies such as peer-to-peer sharing, wireless, software for social creation, and open-source development. New technologies are enabling new kinds of cooperative structures to flourish as a way of getting things done in business, science, the arts and elsewhere, as an alternative to centralized and institutional structures, which he sees as self-limiting. In his writings and speeches he has argued that "a group is its own worst enemy."
Shirky is an adjunct professor in New York Universityʼs graduate Interactive Telecommunications Program, where he teaches a course named “Social Weather.” Heʼs the author of several books. This spring at the TED headquarters in New York, he gave an impassioned talk against SOPA/PIPA that saw 1 million views in 48 hours.
Clay Shirky | Speaker | TED.com