TEDSalon London Spring 2011
Jonathan Drori: The beautiful tricks of flowers
Jonathan Drori: Những mánh khóe tuyệt vời của hoa
Filmed:
Readability: 3.6
1,073,427 views
Trong bài diễn thuyết trực quan sống động, Jonathan Drori trình bày những cách đặc biệt mà thực vật nở hoa -- hơn 1/4 triệu loài -- đã tiến hóa để thu hút côn trùng phát tán hạt phấn của chúng: phát triển "đường băng" để đưa côn trùng vào, phát ra ánh sáng cực tím, tạo ra những cái bẫy tinh vi, và thậm chí bắt chước những côn trùng khác trong giai đoạn động dục.
Jonathan Drori - Educator
Jonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn. Full bio
Jonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
Do you know
0
2000
2000
Bạn có biết
00:19
how many species of flowering plants there are?
1
4000
3000
có bao nhiêu loài thực vật nở hoa không?
00:22
There are a quarter of a million -- at least those are the ones we know about --
2
7000
3000
Có hơn ¼ triệu loài -- ít nhất chúng là những loài chúng ta biết đến --
00:25
a quarter of a million species of flowering plants.
3
10000
3000
¼ triệu loài thực vật nở hoa.
00:28
And flowers are a real bugger.
4
13000
2000
Và hoa thực sự là một vấn đề rắc rối.
00:30
They're really difficult for plants to produce.
5
15000
2000
Sản sinh những bông hoa là rất khó khăn đối với thực vật.
00:32
They take an enormous amount of energy and a lot of resources.
6
17000
3000
Chúng cần một lượng năng lượng khổng lồ và rất nhiều nguồn tài nguyên.
00:35
Why would they go to that bother?
7
20000
2000
Vậy tại sao thực vật lại đi đến sự phiền phức đó làm gì?
00:37
And the answer of course, like so many things in the world,
8
22000
2000
Và câu trả lời tất nhiên, cũng giống như nhiều thứ khác trên thế giới,
00:39
is sex.
9
24000
2000
là giao phối.
00:41
I know what's on your mind when you're looking at these pictures.
10
26000
3000
Tôi biết cái gì trong đầu bạn khi bạn nhìn những tấm ảnh này.
00:45
And the reason that sexual reproduction is so important --
11
30000
3000
Và lý do là sự sinh sản hữu tính rất quan trọng --
00:48
there are lots of other things that plants can do to reproduce.
12
33000
3000
thực vật có thể thực hiện nhiều cách khác để sinh sản.
00:51
You can take cuttings;
13
36000
2000
Bạn có thể cắt chúng;
00:53
they can sort of have sex with themselves;
14
38000
2000
chúng có thể giao phối với nhau;
00:55
they can pollinate themselves.
15
40000
2000
chúng có thể tự thụ phấn;
00:57
But they really need to spread their genes
16
42000
2000
nhưng chúng thực sự cần nhân rộng nguồn gene của chúng
00:59
to mix with other genes
17
44000
2000
để hòa lẫn với những gene khác,
01:01
so that they can adapt to environmental niches.
18
46000
2000
để chúng có thể thích nghi với những ổ sinh thái (environmental niches).
01:03
Evolution works that way.
19
48000
2000
Sự tiến hóa xảy ra theo cách đó.
01:05
Now the way that plants transmit that information
20
50000
2000
Vậy cách mà thực vật truyền thông tin di truyền
01:07
is through pollen.
21
52000
2000
là thông qua hạt phấn.
01:09
Some of you may have seen some of these pictures before.
22
54000
2000
Vài người trong các bạn có thể đã nhìn thấy những hình ảnh này trước đó.
01:11
As I say, every home should have a scanning electron microscope
23
56000
2000
Như tôi nói, mọi ngôi nhà nên có một kính hiển vi điện tử quét (Scanning electron microscope-SEM)
01:13
to be able to see these.
24
58000
2000
để có thể quan sát những thứ này.
01:15
And there is as many different kinds of pollen
25
60000
2000
Có rất nhiều loại phấn hoa khác nhau
01:17
as there are flowering plants.
26
62000
2000
tương ứng với số thực vật nở hoa.
01:19
And that's actually rather useful for forensics and so on.
27
64000
3000
Và điều đó thực sự khá hữu dụng hơn về tính pháp y và vân vân.
01:22
Most pollen that causes hay fever for us
28
67000
3000
Đa số phấn hoa gây cảm mạo cho chúng ta
01:25
is from plants that use the wind
29
70000
2000
là từ những thực vật phát tán hạt phấn
01:27
to disseminate the pollen,
30
72000
2000
nhờ gió.
01:29
and that's a very inefficient process,
31
74000
3000
Đó là một quy trình rất không hiệu quả,
01:32
which is why it gets up our noses so much.
32
77000
2000
là nguyên nhân khiến chúng ta nhảy mũi rất nhiều.
01:34
Because you have to chuck out masses and masses of it,
33
79000
2000
Bởi vì bạn phải tống ra hàng đống hàng đống hạt phấn,
01:36
hoping that your sex cells, your male sex cells,
34
81000
3000
với hi vọng rằng những tế bào giới tính, những tế bào giới tính đực của bạn,
01:39
which are held within the pollen,
35
84000
2000
chứa trong hạt phấn,
01:41
will somehow reach another flower just by chance.
36
86000
2000
bằng một cách nào đó sẽ đến được những bông hoa khác một cách tình cờ.
01:43
So all the grasses, which means all of the cereal crops,
37
88000
3000
Vì vậy tất cả những loài thân cỏ, nghĩa là tất cả những loài ngũ cốc,
01:46
and most of the trees
38
91000
2000
và hầu hết cây cối
01:48
have wind-borne pollen.
39
93000
2000
có hạt phấn phát tán nhờ gió.
01:50
But most species
40
95000
2000
Nhưng hầu hết các loài
01:52
actually use insects to do their bidding,
41
97000
2000
đều sử dụng côn trùng để đặt cái giá của chúng.
01:54
and that's more intelligent in a way,
42
99000
3000
Và đó là một cách thông minh hơn,
01:57
because the pollen, they don't need so much of it.
43
102000
3000
bởi vì thực vật không cần quá nhiều hạt phấn.
02:00
The insects
44
105000
2000
Côn trùng
02:02
and other species
45
107000
3000
và những loài khác
02:05
can take the pollen,
46
110000
2000
có thể mang hạt phấn,
02:07
transfer it directly to where it's required.
47
112000
2000
chuyển chúng trực tiếp đến nơi cần thiết.
02:09
So we're aware, obviously, of the relationship
48
114000
3000
Vậy rõ ràng là chúng ta thấy được mối quan hệ
02:12
between insects and plants.
49
117000
2000
giữa côn trùng và thực vật.
02:14
There's a symbiotic relationship there,
50
119000
2000
Một mối quan hệ cộng sinh,
02:16
whether it's flies or birds or bees,
51
121000
3000
liệu những loài biết bay như chim hay ong,
02:19
they're getting something in return,
52
124000
2000
chúng có nhận lại được thứ gì không,
02:21
and that something in return is generally nectar.
53
126000
3000
và thứ mà chúng nhận lại là mật hoa.
02:24
Sometimes that symbiosis
54
129000
2000
Thỉnh thoảng sự cộng sinh này
02:26
has led to wonderful adaptations --
55
131000
2000
đã dẫn tới một sự thích nghi tuyệt diệu --
02:28
the hummingbird hawk-moth
56
133000
2000
bướm chim ruồi (hummingbird hawk-moth)
02:30
is beautiful in its adaptation.
57
135000
2000
là một ví dụ.
02:32
The plant gets something,
58
137000
2000
Thực vật có thứ gì đó,
02:34
and the hawk-moth spreads the pollen somewhere else.
59
139000
3000
và bướm diều hâu phát tán hạt phấn đi những nơi khác.
02:38
Plants have evolved
60
143000
2000
Thực vật đã tiến hóa
02:40
to create little landing strips here and there
61
145000
2000
để tạo ra những đường bay nhỏ ở đây và ở kia
02:42
for bees that might have lost their way.
62
147000
2000
để làm cho những con ong bị lạc đường.
02:44
There are markings on many plants
63
149000
2000
Thực vật cũng có nhiều kiểu đánh dấu
02:46
that look like other insects.
64
151000
3000
trông như là những con côn trùng.
02:49
These are the anthers of a lily,
65
154000
2000
Đây là những bao phấn của hoa huệ tây.
02:51
cleverly done
66
156000
2000
được tạo ra một cách thông minh
02:53
so that when the unsuspecting insect
67
158000
2000
để khi một con côn trùng tin cậy
02:55
lands on it,
68
160000
2000
đậu lên,
02:57
the anther flips up and whops it on the back
69
162000
2000
cái bao phấn búng lên và đập vào lưng con côn trùng
02:59
with a great load of pollen that it then goes to another plant with.
70
164000
3000
với rất nhiều hạt phấn sẽ được đưa đến những cây khác sau đó.
03:02
And there's an orchid
71
167000
3000
Và đây là một bông hoa lan
03:05
that might look to you as if it's got jaws,
72
170000
2000
có thể nó trông giống cái hàm của bạn.
03:07
and in a way, it has; it forces the insect to crawl out,
73
172000
3000
Và bằng cách của nó, nó buộc con côn trùng bò ra ngoài,
03:10
getting covered in pollen that it takes somewhere else.
74
175000
3000
với rất nhiều phấn hoa phủ lên người mà con côn trùng sẽ mang đi nơi khác.
03:14
Orchids: there are 20,000, at least,
75
179000
2000
Hoa lan: có ít nhất 20 000
03:16
species of orchids --
76
181000
2000
loài hoa lan --
03:18
amazingly, amazingly diverse.
77
183000
2000
đa dạng một cách đáng kinh ngạc.
03:20
And they get up to all sorts of tricks.
78
185000
2000
Và chúng thực hiện tất cả các loại mưu mẹo.
03:22
They have to try and attract pollinators
79
187000
3000
Chúng phải cố gắng và thu hút những tác nhân thụ phấn
03:25
to do their bidding.
80
190000
2000
để đặt cái giá của chúng.
03:27
This orchid, known as Darwin's orchid,
81
192000
3000
Cây lan này, là lan Darwin
03:30
because it's one that he studied
82
195000
2000
bởi vì nó là cây lan được ông nghiên cứu
03:32
and made a wonderful prediction when he saw it --
83
197000
2000
và có một sự tiên đoán tuyệt vời khi ông nhìn thấy nó.
03:34
you can see that there's a very long nectar tube
84
199000
3000
Bạn có thể thấy rằng có một cái ống mật rất dài
03:37
that descends down
85
202000
2000
bắt nguồn
03:39
from the orchid.
86
204000
2000
từ hoa lan.
03:41
And basically what the insect has to do --
87
206000
2000
Và về cơ bản côn trùng phải làm gì --
03:43
we're in the middle of the flower --
88
208000
2000
đây là chính giữa một bông hoa --
03:45
it has to stick its little proboscis
89
210000
2000
nó phải dính cái vòi nhỏ của nó
03:47
right into the middle of that
90
212000
2000
ngay vào chính giữa
03:49
and all the way down that nectar tube
91
214000
2000
và theo đường ống mật đi xuống
03:51
to get to the nectar.
92
216000
2000
để hút mật.
03:53
And Darwin said, looking at this flower,
93
218000
3000
Và Darwin đã nói, khi quan sát bông hoa này,
03:56
"I guess something has coevolved with this."
94
221000
2000
"Tôi đoán có thứ gì đó đã đồng tiến hóa với bông hoa này"
03:58
And sure enough,
95
223000
2000
Và đủ chắc chắc rằng,
04:00
there's the insect.
96
225000
2000
đó chính là côn trùng.
04:02
And I mean, normally it kind of rolls it away,
97
227000
2000
Và ý tôi là, thông thường cái vòi ở dạng cuộn lại,
04:04
but in its erect form,
98
229000
2000
nhưng trong dạng duỗi thẳng đứng,
04:06
that's what it looks like.
99
231000
3000
nó trông như thế này.
04:09
Now you can imagine
100
234000
2000
Bây giờ bạn có thể hình dung thế này
04:11
that if nectar
101
236000
2000
nếu mật hoa
04:13
is such a valuable thing
102
238000
3000
là một thứ giá trị
04:16
and expensive for the plant to produce
103
241000
2000
và đắt đỏ đối với thực vật
04:18
and it attracts lots of pollinators,
104
243000
3000
và mật hoa thu hút nhiều tác nhân thụ phấn,
04:21
then, just as in human sex,
105
246000
2000
sau đó, cũng giống như giao phối ở con người
04:23
people might start to deceive.
106
248000
2000
mọi người có thể bắt đầu đánh lừa.
04:25
They might say, "I've got a bit of nectar. Do you want to come and get it?"
107
250000
3000
Họ có thể nói, "Tôi có một ít mật hoa. Anh có muốn ghé thăm và lấy nó không?
04:28
Now this is a plant.
108
253000
3000
Bây giờ là một thực vật.
04:31
This is a plant here
109
256000
2000
Ờ đây có một loài thực vật
04:33
that insects in South Africa just love,
110
258000
4000
mà côn trùng ở Nam Phi rất thích.
04:37
and they've evolved with a long proboscis
111
262000
3000
Và chúng đã tiến hóa với cái vòi dài
04:40
to get the nectar at the bottom.
112
265000
2000
để lấy mật từ đáy hoa.
04:42
And this is the mimic.
113
267000
2000
Còn đây là một sự bắt chước.
04:44
So this is a plant that is mimicking the first plant.
114
269000
3000
Loài thực vật này đang bắt chước loài thực vật đầu tiên.
04:47
And here is the long-probosced fly
115
272000
3000
Còn đây là một con ruồi vòi dài
04:50
that has not gotten any nectar from the mimic,
116
275000
3000
nó không lấy được tí mật hoa nào từ sự bắt chước này.
04:53
because the mimic doesn't give it any nectar. It thought it would get some.
117
278000
3000
Bởi vì sự bắt chước không cho nó bất kì mật hoa nào. Nó đã nghĩ là nó sẽ lấy được một ít.
04:56
So not only has the fly
118
281000
2000
Không những con ruồi này
04:58
not got the nectar from the mimic plant,
119
283000
2000
không lấy được mật hoa từ những thực vật ngụy trang,
05:00
it's also -- if you look very closely
120
285000
2000
mà nó còn -- nếu bạn nhìn rất gần hơn nữa
05:02
just at the head end, you can see that it's got a bit of pollen
121
287000
3000
ngay cuối đầu của nó, bạn có thể thấy nó dính một ít phấn hoa
05:05
that it would be transmitting to another plant,
122
290000
2000
mà nó sẽ mang đến những cây khác,
05:07
if only some botanist hadn't come along
123
292000
2000
nếu một vài nhà thực vật học không đến
05:09
and stuck it to a blue piece of card.
124
294000
2000
và dính nó vào một tấm thẻ màu xanh.
05:11
(Laughter)
125
296000
5000
(Cười)
05:16
Now deceit carries on through the plant kingdom.
126
301000
3000
Giờ đây sự lừa dối lan truyền khắp thế giới thực vật.
05:19
This flower with its black dots:
127
304000
2000
Bông hoa này có những chấm đen:
05:21
they might look like black dots to us,
128
306000
2000
đối với chúng ta có thể chúng cũng chỉ là những chấm đen,
05:23
but if I tell you, to a male insect of the right species,
129
308000
3000
nhưng nếu tôi nói với bạn rằng, đối với một con côn trùng đực đúng loài,
05:26
that looks like two females
130
311000
2000
chúng sẽ trông như hai con cái
05:28
who are really, really hot to trot.
131
313000
2000
đang sẵn sàng làm tình đấy.
05:30
(Laughter)
132
315000
2000
(Cười)
05:32
And when the insect gets there and lands on it,
133
317000
3000
Và khi con côn trùng đến đó và đậu trên nó;
05:35
dousing itself in pollen, of course, that it's going to take to another plant,
134
320000
3000
dập mình nó trong phấn hoa, tất nhiên, nó sẽ mang phấn hoa đến cây khác,
05:38
if you look at the every-home-should-have-one scanning electron microscope picture,
135
323000
4000
nếu bạn quan sát tấm ảnh từ kính hiển vi điện tử quét - mọi - nhà - nên - có,
05:42
you can see that there are actually some patterning there,
136
327000
2000
bạn có thể thấy thực ra có vài sự trang trí
05:44
which is three-dimensional.
137
329000
2000
3 chiều ở đó.
05:46
So it probably even feels good for the insect,
138
331000
3000
Điều này có lẽ làm cho côn trùng cảm thấy tuyệt,
05:49
as well as looking good.
139
334000
3000
cũng như trông rất đẹp.
05:52
And these electron microscope pictures --
140
337000
2000
Và những tấm ảnh từ kính hiển vi này --
05:54
here's one of an orchid mimicking an insect --
141
339000
3000
đây là một cây lan bắt chước côn trùng --
05:57
you can see that different parts of the structure
142
342000
3000
bạn có thể nhìn thấy nhiều phần cấu trúc khác nhau
06:00
have different colors and different textures to our eye,
143
345000
3000
có màu sắc và kết cấu khác nhau đối với mắt chúng ta,
06:03
have very, very different textures
144
348000
2000
có rất rất nhiều kết cấu khác nhau
06:05
to what an insect might perceive.
145
350000
3000
để côn trùng có thể nhận biết được.
06:08
And this one is evolved to mimic
146
353000
2000
Còn cây này tiến hóa để bắt chước
06:10
a glossy metallic surface
147
355000
3000
một bề mặt bóng loáng như kim loại
06:13
you see on some beetles.
148
358000
2000
mà bạn thấy ở một vài bọ cánh cứng.
06:15
And under the scanning electron microscope,
149
360000
3000
Dưới kính hiển vi điện tử quét,
06:18
you can see the surface there --
150
363000
3000
bạn có thể nhìn thấy bề mặt đó --
06:21
really quite different from the other surfaces we looked at.
151
366000
4000
thật sự khác biệt so với những bề mặt mà chúng ta đã quan sát.
06:25
Sometimes the whole plant
152
370000
2000
Thỉnh thoảng cả một cây
06:27
mimics an insect, even to us.
153
372000
3000
bắt chước một côn trùng, thậm chí đối với chúng ta.
06:30
I mean, I think that looks like some sort of flying animal or beast.
154
375000
3000
Ý tôi là, tôi nghĩ nó trông giống như một loại động vật hay thú nuôi đang bay.
06:33
It's a wonderful, amazing thing.
155
378000
3000
Nó là một thứ tuyệt vời, kinh ngạc.
06:36
This one's clever. It's called obsidian.
156
381000
3000
Cây này rất là thông minh. Nó được gọi là đá vỏ chai.
06:39
I think of it as insidium sometimes.
157
384000
2000
Thỉnh thoảng tôi nghĩ về nó như một thứ gây đau đớn
06:41
To the right species of bee,
158
386000
3000
Với đúng loài ong,
06:44
this looks like another very aggressive bee,
159
389000
2000
nó sẽ trông giống một con ong rất hung dữ
06:46
and it goes and bonks it on the head lots and lots of times to try and drive it away,
160
391000
3000
và con ong sẽ đến và húc vào phần đầu lần này đến lần khác cố gắng đuổi nó đi,
06:49
and, of course, covers itself with pollen.
161
394000
2000
và tất nhiên, con ong tự bao phủ chính nó với phấn hoa.
06:51
The other thing it does
162
396000
2000
Nó còn có một mánh khác nữa
06:53
is that this plant mimics another orchid
163
398000
3000
nó bắt chước một cây lan khác
06:56
that has a wonderful store
164
401000
3000
có nguồn dự trữ thức ăn tuyệt vời
06:59
of food for insects.
165
404000
2000
cho côn trùng.
07:01
And this one doesn't have anything for them.
166
406000
2000
Nhưng thực ra nó không có bất cứ thứ gì cho côn trùng cả.
07:03
So it's deceiving on two levels --
167
408000
2000
Vì vậy nó đã đánh lừa ở hai cấp độ --
07:05
fabulous.
168
410000
2000
thật là khó tin.
07:07
(Laughter)
169
412000
2000
(Cười)
07:09
Here we see ylang ylang,
170
414000
2000
Ở đây chúng ta nhìn thấy một cây hoàng lan,
07:11
the component of many perfumes.
171
416000
2000
một thành phần của rất nhiều dầu thơm.
07:13
I actually smelt someone with some on earlier.
172
418000
3000
Thật ra tôi đã ngửi thấy một vài người có mùi này từ sớm hơn.
07:16
And the flowers don't really have to be that gaudy.
173
421000
2000
Những bông hoa này không phải lòe loẹt.
07:18
They're sending out a fantastic array of scent
174
423000
3000
Chúng đang gửi một chuỗi mùi thơm tuyệt vời
07:21
to any insect that'll have it.
175
426000
3000
đến bất kì côn trùng nào thích nó.
07:24
This one doesn't smell so good.
176
429000
2000
Cây này thì mùi không tuyệt lắm.
07:26
This is a flower
177
431000
2000
Hoa này
07:28
that really, really smells pretty nasty
178
433000
3000
có mùi rất rất buồn nôn
07:31
and is designed, again, evolved,
179
436000
3000
và nó được thiết kế, một lần nữa, được tiến hóa,
07:34
to look like carrion.
180
439000
3000
để trông giống một xác thối.
07:37
So flies love this.
181
442000
2000
Vì vậy những con ruồi thích nó.
07:39
They fly in and they pollinate.
182
444000
3000
Chúng bay đến và thụ phấn.
07:42
This, which is helicodiceros,
183
447000
4000
Đây là hoa helicodiceros,
07:46
is also known as dead horse arum.
184
451000
3000
hay còn gọi là hoa loa kèn ngựa chết.
07:49
I don't know what a dead horse actually smells like,
185
454000
2000
Tôi không biết thực sự mùi ngựa chết như thế nào,
07:51
but this one probably smells pretty much like it.
186
456000
2000
nhưng hoa này gần như có mùi rất giống mùi đó.
07:53
It's really horrible.
187
458000
2000
Nó thực sự rất kinh khủng.
07:55
And blowflies just can't help themselves.
188
460000
2000
Và những con ruồi xanh không thể kìm chế được.
07:57
They fly into this thing,
189
462000
2000
Chúng lao vào thứ này,
07:59
and they fly all the way down it.
190
464000
2000
và chúng bay vào trong nó.
08:01
They lay their eggs in it,
191
466000
2000
Chúng đẻ trứng,
08:03
thinking it's a nice bit of carrion,
192
468000
2000
và nghĩ rằng đây là một cái xác thối tuyệt vời,
08:05
and not realizing that there's no food for the eggs, that the eggs are going to die,
193
470000
3000
mà không nhận ra rằng không hề có chút thức ăn nào cho những cái trứng, rằng những cái trứng này đang chết dần,
08:08
but the plant, meanwhile, has benefited,
194
473000
3000
nhưng trong khi ấy loài cây này lại được lợi,
08:11
because the bristles release
195
476000
2000
bởi vì những lông tơ giải phóng
08:13
and the flies disappear
196
478000
2000
và con ruồi bay đi
08:15
to pollinate the next flower -- fantastic.
197
480000
3000
để thụ phấn cho bông hoa tiếp theo -- thật tuyệt vời.
08:18
Here's arum, arum maculatum,
198
483000
2000
Đây là một cây loa kèn, Arum maculatum,
08:20
"lords and ladies," or "cuckoo-pint" in this country.
199
485000
3000
quý tộc và quý bà, hay cây chân bê ở đất nước này.
08:23
I photographed this thing last week in Dorset.
200
488000
2000
Tôi chụp ảnh thứ này tuần trước ở Dorset.
08:25
This thing heats up
201
490000
2000
Nó đang tăng nhiệt
08:27
by about 15 degrees above ambient temperature --
202
492000
2000
cao hơn nhiệt độ ngoài môi trường đến 15 độ --
08:29
amazing.
203
494000
2000
thật đáng kinh ngạc.
08:31
And if you look down into it,
204
496000
2000
Và nếu bạn nhìn vào trong nó,
08:33
there's this sort of dam past the spadix,
205
498000
3000
có một loại đập ngăn sau cái trụ dài,
08:36
flies get attracted by the heat --
206
501000
2000
ruồi bị thu hút bởi nhiệt độ --
08:38
which is boiling off volatile chemicals, little midges --
207
503000
2000
nhiệt độ làm bốc hơi những chất hóa học bay hơi, những con ruồi nhuế (loài ruồi nhỏ bay thành đàn)
08:40
and they get trapped underneath in this container.
208
505000
3000
chúng bị bẫy dưới cái khoang chứa này.
08:43
They drink this fabulous nectar
209
508000
3000
Chúng uống mật ngon
08:46
and then they're all a bit sticky.
210
511000
2000
và sau đó tất cả chúng đều trở nên dính.
08:48
At night they get covered in pollen,
211
513000
3000
Đến tối chúng bị bao phủ bởi phấn hoa
08:51
which showers down over them,
212
516000
2000
trút xuống chúng,
08:53
and then the bristles that we saw above,
213
518000
2000
và sau đó những cái lông tơ mà chúng ta đã thấy trước đó,
08:55
they sort of wilt and allow all these midges out, covered in pollen --
214
520000
3000
chúng cong xuống và cho phép những con ruồi chui ra ngoài với rất nhiều phấn hoa --
08:58
fabulous thing.
215
523000
2000
một thứ tuyệt vời.
09:00
Now if you think that's fabulous, this is one of my great favorites.
216
525000
3000
Bây giờ nếu bạn nghĩ thứ đó tuyệt vời, thì đây là một trong những thứ ưa thích nhất của tôi.
09:03
This is the philodendron selloum.
217
528000
3000
Đây là cây Trầu bà tay Phật (Philodendron selloum).
09:06
For anyone here from Brazil, you'll know about this plant.
218
531000
3000
Bất kì ai ngồi đây đến từ Bazil, hẳn biết cây này.
09:09
This is the most amazing thing.
219
534000
2000
Nó là thứ đáng kinh ngạc nhất.
09:11
That sort of phallic bit there
220
536000
2000
Ở đó có một thứ hình thù như dương vật
09:13
is about a foot long.
221
538000
2000
dài khoảng 1 foot.
09:15
And it does something
222
540000
2000
Và nó làm vài thứ
09:17
that no other plant that I know of does,
223
542000
3000
mà không loài thực vật nào tôi biết làm điều đó,
09:20
and that is that when it flowers --
224
545000
2000
và đó là khi nó nở hoa --
09:22
that's the spadix in the middle there --
225
547000
2000
có một cái trụ dài chính giữa ở đó --
09:24
for a period of about two days,
226
549000
3000
trong khoảng 2 ngày,
09:27
it metabolizes in a way
227
552000
2000
nó chuyển hóa theo một cách
09:29
which is rather similar to mammals.
228
554000
2000
tương tự như động vật.
09:31
So instead of having starch,
229
556000
2000
Vì vậy thay vì ăn tinh bột,
09:33
which is the food of plants,
230
558000
2000
thức ăn của thực vật,
09:35
it takes something rather similar to brown fat
231
560000
2000
nó ăn một thứ tương tự như mỡ nâu
09:37
and burns it at such a rate
232
562000
2000
và đốt cháy nó với tốc độ
09:39
that it's burning fat, metabolizing,
233
564000
3000
như đang đốt cháy mỡ, đang chuyển hóa,
09:42
about the rate of a small cat.
234
567000
3000
gần giống tốc độ của một con mèo nhỏ.
09:45
And that's twice the energy output, weight for weight,
235
570000
3000
Và năng lượng phát ra gấp đôi so với một con chim ruồi,
09:48
than a hummingbird --
236
573000
2000
cùng khối lượng --
09:50
absolutely astonishing.
237
575000
2000
hoàn toàn kinh ngạc.
09:52
This thing does something else which is unusual.
238
577000
2000
Nó còn thực hiện vài điều kì lạ khác nữa.
09:54
Not only will it raise itself to 115 Fahrenheit,
239
579000
3000
Nó không chỉ sẽ tăng nhiệt độ của chính nó lên 115 độ F,
09:57
43 or 44 degrees Centigrade, for two days,
240
582000
3000
43 đến 44 độ C trong hai ngày,
10:00
but it keeps constant temperature.
241
585000
3000
mà còn duy trì nhiệt độ ổn định.
10:03
There's a thermoregulation mechanism in there
242
588000
2000
Có một cơ chế điều hòa nhiệt
10:05
that keeps constant temperature.
243
590000
2000
để giữ cho nhiệt độ ổn định.
10:07
"Now why does it do this," I hear you ask.
244
592000
2000
Bây giờ tại sao nó lại làm như vậy? Tôi nghe thấy bạn hỏi câu này.
10:09
Now wouldn't you know it,
245
594000
2000
Bạn sẽ không biết rằng,
10:11
there's some beetles that just love to make love at that temperature.
246
596000
4000
có một vài bọ cánh cứng thích làm tình ở nhiệt độ đó.
10:15
And they get inside, and they get it all on.
247
600000
3000
Và chúng chui vào trong, chúng làm mọi thứ trong đó.
10:18
(Laughter)
248
603000
2000
(Cười)
10:20
And the plant showers them with pollen,
249
605000
2000
Và thực vật này trút phấn hoa xuống chúng,
10:22
and off they go and pollinate.
250
607000
3000
và khi kết thúc chúng bay đi và thụ phấn.
10:25
And what a wonderful thing it is.
251
610000
3000
Nó là một thứ tuyệt vời làm sao.
10:28
Now most pollinators
252
613000
3000
Hầu hết những tác nhân thụ phấn
10:31
that we think about are insects,
253
616000
2000
mà chúng ta nghĩ đến là côn trùng,
10:33
but actually in the tropics,
254
618000
2000
nhưng tuy vậy ở vùng nhiệt đới,
10:35
many birds and butterflies pollinate.
255
620000
3000
nhiều loài chim và bướm lại thụ phấn.
10:38
And many of the tropical flowers are red,
256
623000
2000
Và nhiều loài hoa vùng nhiệt đới có màu đỏ,
10:40
and that's because butterflies and birds
257
625000
2000
đó là bởi vì bướm và chim
10:42
see similarly to us, we think,
258
627000
2000
nhìn tương tự như chúng ta, chúng ta nghĩ
10:44
and can see the color red very well.
259
629000
3000
và có thể nhìn màu đỏ rất tốt.
10:47
But if you look at the spectrum,
260
632000
3000
Nhưng nếu bạn quan sát quang phổ,
10:50
birds and us, we see red, green and blue
261
635000
3000
chim và chúng ta nhìn màu đỏ, xanh lục và xanh lam
10:53
and see that spectrum.
262
638000
2000
và nhìn thấy phổ đó.
10:55
Insects see green, blue and ultraviolet,
263
640000
2000
Côn trùng nhìn thấy màu xanh lục, xanh lam và cực tím,
10:57
and they see various shades of ultraviolet.
264
642000
2000
và chúng nhìn được nhiều dải màu cực tím.
10:59
So there's something that goes on off the end there.
265
644000
3000
Đó là những thứ xuất hiện ở phía cuối phổ.
11:02
"And wouldn't it be great if we could somehow see what that is," I hear you ask.
266
647000
3000
"Và sẽ rất tuyệt nếu chúng ta có thể nhìn thấy đó là cái gì." Tôi nghe thấy bạn hỏi vậy.
11:05
Well yes we can.
267
650000
2000
Vâng chúng ta có thể chứ.
11:07
So what is an insect seeing?
268
652000
3000
Vậy một con côn trùng đang nhìn thấy gì?
11:10
Last week I took these pictures of rock rose,
269
655000
2000
Tuần trước tôi chụp những bức ảnh về hoa hồng đá,
11:12
helianthemum, in Dorset.
270
657000
2000
helianthemum, ở Dorset.
11:14
These are little yellow flowers like we all see,
271
659000
3000
Đây là những bông hoa vàng nhỏ như tất cả chúng ta đều thấy,
11:17
little yellow flowers all over the place.
272
662000
2000
hoa vàng nhỏ bao phủ nơi này.
11:19
And this is what it looks like with visible light.
273
664000
3000
Và đây là những bông hoa với ánh sáng nhìn thấy được.
11:22
This is what it looks like if you take out the red.
274
667000
3000
Nếu bạn lấy đi màu đỏ, trông chúng sẽ như thế này.
11:25
Most bees don't perceive red.
275
670000
3000
Hầu hết những con ong không nhận biết màu đỏ.
11:28
And then I put some ultraviolet filters on my camera
276
673000
4000
Và sau đó tôi đặt thêm bộ phận lọc tia cực tím vào máy ảnh của tôi
11:32
and took a very, very long exposure
277
677000
3000
và phơi sáng rất rất lâu
11:35
with the particular frequencies of ultraviolet light
278
680000
3000
với những tần số ánh sáng cực tím đặc biệt
11:38
and this is what I got.
279
683000
2000
và đây là cái tôi thu được.
11:40
And that's a real fantastic bull's eye.
280
685000
3000
Và đó là một cái mắt bò thực sự tuyệt vời.
11:43
Now we don't know
281
688000
2000
Bây giờ chúng ta không biết
11:45
exactly what a bee sees,
282
690000
2000
chính xác con ong nhìn thấy gì,
11:47
any more than you know what I'm seeing
283
692000
2000
bạn chỉ biết cái tôi đang nhìn thấy
11:49
when I call this red.
284
694000
3000
khi tôi gọi nó là màu đỏ.
11:52
We can't know what's going on in -- let alone an insect's --
285
697000
3000
Chúng ta không biết điều gì đang diễn ra, hãy để yên cho đầu óc côn trùng,
11:55
another human being's mind.
286
700000
3000
đầu óc của bất kì con người nào.
11:58
But the contrast will look something like that,
287
703000
3000
Nhưng sự đối lập sẽ thấy một vài thứ như thế.
12:02
so standing out a lot from the background.
288
707000
2000
Vậy tuyệt hơn rất nhiều từ nền tảng.
12:04
Here's another little flower --
289
709000
2000
Đây là một bông hoa nhỏ khác --
12:06
different range of ultraviolet frequencies,
290
711000
3000
dải tần số ánh sáng cực tím khác,
12:09
different filters
291
714000
2000
bộ phận lọc khác
12:11
to match the pollinators.
292
716000
2000
để phù hợp với những tác nhân thụ phấn.
12:13
And that's the sort of thing that it would be seeing.
293
718000
3000
Và đó là một thứ đáng xem.
12:16
Just in case you think
294
721000
2000
Chỉ trong trường hợp bạn nghĩ
12:18
that all yellow flowers have this property --
295
723000
3000
rằng tất cả những bông hoa vàng đều có tài sản này --
12:21
no flower was damaged in the process of this shot;
296
726000
3000
không bông hoa nào bị hại trong quá trình chụp tấm ảnh này,
12:24
it was just attached to the tripod,
297
729000
3000
nó chỉ là được gắn vào giá đỡ,
12:27
not killed --
298
732000
2000
nó không bị làm hại đâu--
12:29
then under ultraviolet light,
299
734000
2000
sau đó dưới ánh sáng cực tím,
12:31
look at that.
300
736000
2000
nhìn nó kìa
12:33
And that could be the basis of a sunscreen
301
738000
2000
Và đó có thể là nền tảng của kem chống nắng,
12:35
because sunscreens work by absorbing ultraviolet light.
302
740000
2000
bởi vì kem chống nắng hấp thụ ánh sáng cực tím.
12:37
So maybe the chemical in that would be useful.
303
742000
3000
Vì vậy có thể chất hóa học trong đó hữu dụng.
12:41
Finally, there's one of evening primrose
304
746000
3000
Cuối cùng, có một cây hoa anh thảo buổi tối
12:44
that Bjorn Rorslett from Norway sent me --
305
749000
2000
mà Bjorn Rorslett gửi cho tôi từ Norway --
12:46
fantastic hidden pattern.
306
751000
2000
họa tiết ẩn tuyệt vời.
12:48
And I love the idea of something hidden.
307
753000
2000
Và tôi thích ý tưởng về những thứ ẩn dấu.
12:50
I think there's something poetic here,
308
755000
2000
Tôi nghĩ có một vài thứ nên thơ ở đây.
12:52
that these pictures taken with ultraviolet filter,
309
757000
3000
Những bức ảnh này được chụp với bộ phận lọc tia cực tím,
12:55
the main use of that filter
310
760000
2000
phần lọc này được dùng chủ yếu
12:57
is for astronomers to take pictures of Venus --
311
762000
3000
cho những nhà thiên văn học để chụp ảnh về sao Kim --
13:00
actually the clouds of Venus.
312
765000
3000
thực ra là những đám mây của sao Kim.
13:03
That's the main use of that filter.
313
768000
2000
Đó là mục đich sử dụng chính của máy lọc này.
13:05
Venus, of course, is the god of love and fertility,
314
770000
3000
Sao Kim, tất nhiên, là thần tình yêu và ái tình,
13:08
which is the flower story.
315
773000
2000
là câu chuyện về hoa.
13:10
And just as flowers spend a lot of effort
316
775000
2000
Và chỉ vì những bông hoa rất nỗ lực
13:12
trying to get pollinators to do their bidding,
317
777000
3000
cố gắng thu hút tác nhân thụ phấn để đặt cái giá của chúng.
13:15
they've also somehow managed to persuade us to plant great fields full of them
318
780000
3000
bằng cách nào đó chúng cũng được sắp xếp để thuyết phục chúng ta trồng những cánh đồng lớn đầy hoa
13:18
and give them to each other
319
783000
2000
và tặng chúng cho những người khác
13:20
at times of birth and death,
320
785000
4000
vào ngày sinh và ngày mất,
13:24
and particularly at marriage,
321
789000
2000
và đặc biệt là vào ngày cưới,
13:26
which, when you think of it,
322
791000
2000
khi bạn nghĩ về nó,
13:28
is the moment that encapsulates
323
793000
2000
nó là khoảng khắc
13:30
the transfer of genetic material
324
795000
3000
gói gọn sự vận chuyển vật liệu di truyền
13:33
from one organism to another.
325
798000
2000
từ một sinh vật sang sinh vật khác.
13:35
Thank you very much.
326
800000
2000
Cảm ơn các bạn rất nhiều.
13:37
(Applause)
327
802000
5000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Drori - EducatorJonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn.
Why you should listen
Jonathan Drori has dedicated his career to media and learning. As the Head of Commissioning for BBC Online, he led the effort to create bbc.co.uk, the online face of the BBC (an effort he recalls fondly). He came to the web from the TV side of the BBC, where as an editor and producer he headed up dozens of television series on science, education and the arts.
After almost two decades at the BBC, he's now a director at Changing Media Ltd., a media and education consultancy, and is a visiting professor at University of Bristol, where he studies educational media and misperceptions in science. He continues to executive produce the occasional TV series, including 2004's award-winning "The DNA Story" and 2009's "Great Sperm Race." He is on the boards of the Royal Botanic Gardens and the Woodland Trust.
(Photo: Lloyd Davis/flickr)
Jonathan Drori | Speaker | TED.com