TEDGlobal 2011
Svante Pääbo: DNA clues to our inner neanderthal
Svante Paabo: Những manh mối về ADN của người Neanderthal trong chúng ta
Filmed:
Readability: 4.6
1,530,771 views
Chia sẻ kết quả của một nghiên cứu đồ sộ toàn cầu về di truyền, nhà bác học Svante Paabo đã tiết lộ bằng chứng ADN để kết luận rằng loài người cổ đại đã giao phối với người Neanderthals sau khi chúng ta di cư khỏi châu Phi. (Đúng, nhiều người trong chúng ta có ADN của người Neanderthal). Ông cũng cho thấy rằng chỉ từ một mảnh xương nhỏ từ ngón tay của một em bé cũng đủ để nhận diện một chủng người mới.
Svante Pääbo - Geneticist
Svante Pääbo explores human genetic evolution by analyzing DNA extracted from ancient sources, including mummies, an Ice Age hunter and the bone fragments of Neanderthals. Full bio
Svante Pääbo explores human genetic evolution by analyzing DNA extracted from ancient sources, including mummies, an Ice Age hunter and the bone fragments of Neanderthals. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
What I want to talk to you about
0
0
3000
Điều tôi muốn chia sẻ với các bạn hôm nay
00:18
is what we can learn from studying the genomes
1
3000
2000
là những gì chúng ta có thể học hỏi được qua sự nghiên cứu về bộ thông tin di truyền
00:20
of living people
2
5000
2000
của người cận đại
00:22
and extinct humans.
3
7000
2000
và người tuyệt chủng.
00:24
But before doing that,
4
9000
2000
Nhưng trước khi đề cập đến vấn đề này,
00:26
I just briefly want to remind you about what you already know:
5
11000
3000
tôi muốn tóm tắt lại những gì các bạn đã biết:
00:29
that our genomes, our genetic material,
6
14000
2000
bộ thông tin di truyền của chúng ta, những vật chất di truyền,
00:31
are stored in almost all cells in our bodies in chromosomes
7
16000
3000
được cất trữ trong hầu hết các tế bào ở cơ thể chúng ta trong các nhiễm sắc thể
00:34
in the form of DNA,
8
19000
2000
dưới dạng ADN,
00:36
which is this famous double-helical molecule.
9
21000
3000
là phân tử cấu trúc xoắn kép được biết tới.
00:39
And the genetic information
10
24000
2000
Và thông tin di truyền
00:41
is contained in the form of a sequence
11
26000
2000
được chứa đựng trong chuỗi
00:43
of four bases
12
28000
2000
của bốn loại cơ bản
00:45
abbreviated with the letters A, T, C and G.
13
30000
3000
viết tắt với những chữ cái A, T, C và G.
00:48
And the information is there twice --
14
33000
2000
Và những thông tin di truyền được lưu trữ trong hai bản sao --
00:50
one on each strand --
15
35000
2000
mỗi bản trên một chuỗi ADN --
00:52
which is important,
16
37000
2000
điều này rất quan trọng
00:54
because when new cells are formed, these strands come apart,
17
39000
2000
vì khi những tế bào mới được hình thành, hai chuỗi ADN này được kéo rời,
00:56
new strands are synthesized with the old ones as templates
18
41000
3000
và những chuỗi mới được tái tạo theo bản sao của hai chuỗi cũ
00:59
in an almost perfect process.
19
44000
3000
trong một quá trình gần như là hoàn hảo.
01:02
But nothing, of course, in nature
20
47000
2000
Dĩ nhiên trong tự nhiên không có gì
01:04
is totally perfect,
21
49000
2000
là hoàn toàn hoàn hảo,
01:06
so sometimes an error is made
22
51000
2000
cho nên đôi khi có những sai sót
01:08
and a wrong letter is built in.
23
53000
3000
và chữ cái không phù hợp bị chèn vào.
01:11
And we can then see the result
24
56000
2000
Và vì vậy chúng ta thấy được kết quả
01:13
of such mutations
25
58000
2000
của những đột biến như vậy
01:15
when we compare DNA sequences
26
60000
2000
khi chúng ta so sánh các chuỗi ADN
01:17
among us here in the room, for example.
27
62000
3000
của tất cả chúng ta trong căn phòng này, ví dụ thế.
01:20
If we compare my genome to the genome of you,
28
65000
3000
Nếu chúng ta so sánh bộ thông tin di truyền của tôi và của các bạn,
01:23
approximately every 1,200, 1,300 letters
29
68000
4000
sẽ có khoảng 1200 đến 1300 chữ cái
01:27
will differ between us.
30
72000
2000
khác nhau.
01:29
And these mutations accumulate
31
74000
2000
Và những đột biến này cứ chồng chất
01:31
approximately as a function of time.
32
76000
3000
theo hàm số của thời gian.
01:34
So if we add in a chimpanzee here, we will see more differences.
33
79000
3000
Cho nên nếu chúng ta xem xét thêm một loài động vật như con tinh tinh, chúng ta sẽ thấy nhiều sự khác biệt hơn nữa.
01:37
Approximately one letter in a hundred
34
82000
3000
Khoảng một, trong 100 chữ cái của chúng ta
01:40
will differ from a chimpanzee.
35
85000
2000
sẽ khác nhau với một con tinh tinh.
01:42
And if you're then interested in the history
36
87000
2000
Và nếu các bạn quan tâm đến lịch sử
01:44
of a piece of DNA, or the whole genome,
37
89000
2000
của một mẫu ADN, hay của cả bộ thông tin di truyền,
01:46
you can reconstruct the history of the DNA
38
91000
3000
các bạn có thể tái dựng lịch sử ADN
01:49
with those differences you observe.
39
94000
2000
với những sự khác nhau mà các bạn nhận thấy.
01:51
And generally we depict our ideas about this history
40
96000
4000
Nói chung, chúng ta có thể miêu tả những ý tưởng về lịch sử này
01:55
in the form of trees like this.
41
100000
2000
dưới dạng những cái cây như sau.
01:57
In this case, it's very simple.
42
102000
2000
Trong trường hợp này, nó rất đơn giản
01:59
The two human DNA sequences
43
104000
2000
Hai trình tự ADN của loài người
02:01
go back to a common ancestor quite recently.
44
106000
3000
có chung một tổ tiên gần đây nhất.
02:04
Farther back is there one shared with chimpanzees.
45
109000
4000
Đi xa hơn nữa về quá khứ thì có một trình tự ADN của loài người giống với loài tinh tinh.
02:08
And because these mutations
46
113000
3000
Và vì những đột biến này
02:11
happen approximately as a function of time,
47
116000
2000
xảy ra xấp xỉ theo hàm số với thời gian,
02:13
you can transform these differences
48
118000
2000
các bạn có thể biến đổi những sự khác biệt này
02:15
to estimates of time,
49
120000
2000
để ước tính thời gian
02:17
where the two humans, typically,
50
122000
2000
khi hai con người
02:19
will share a common ancestor about half a million years ago,
51
124000
4000
có chung một tổ tiên khoảng nửa triệu năm về trước,
02:23
and with the chimpanzees,
52
128000
2000
và với con tinh tinh
02:25
it will be in the order of five million years ago.
53
130000
3000
thì khoảng năm triệu năm về trước.
02:28
So what has now happened in the last few years
54
133000
2000
Trong những năm gần đây,
02:30
is that there are account technologies around
55
135000
2000
với sự bùng nổ của những công nghệ thông tin
02:32
that allow you to see many, many pieces of DNA very quickly.
56
137000
4000
đã cho phép các bạn xem xét nhiều mẫu ADN nhanh chóng.
02:36
So we can now, in a matter of hours,
57
141000
2000
Hiện tại trong tíc tắc vài giờ đồng hồ
02:38
determine a whole human genome.
58
143000
3000
chúng ta có thể xác định cả bộ thông tin di truyền của loài người.
02:41
Each of us, of course, contains two human genomes --
59
146000
3000
Dĩ nhiên trong mỗi người chúng ta có hai bộ thông tin di truyền --
02:44
one from our mothers and one from our fathers.
60
149000
3000
một từ mẹ chúng ta và một từ cha chúng ta.
02:47
And they are around three billion such letters long.
61
152000
4000
Và chúng dài khoảng ba tỉ chữ cái.
02:51
And we will find that the two genomes in me,
62
156000
2000
Và chúng ta sẽ thấy rằng trong hai bộ thông tin di truyền của tôi,
02:53
or one genome of mine we want to use,
63
158000
2000
hoặc chỉ một bộ của tôi mà chúng ta muốn sử dụng,
02:55
will have about three million differences
64
160000
3000
sẽ có khoảng ba triệu sự khác biệt
02:58
in the order of that.
65
163000
2000
về sự xắp xếp.
03:00
And what you can then also begin to do
66
165000
2000
Và như vậy các bạn cũng có thể bắt đầu
03:02
is to say, "How are these genetic differences
67
167000
2000
hỏi xem sự khác biệt di truyền này
03:04
distributed across the world?"
68
169000
2000
được phân phối trên thế giới.
03:06
And if you do that,
69
171000
2000
Và khi làm như vậy,
03:08
you find a certain amount of genetic variation in Africa.
70
173000
4000
các bạn sẽ tìm thấy một số biến thể di truyền nhất định ở châu Phi.
03:12
And if you look outside Africa,
71
177000
3000
Nếu các bạn để ý đến những nơi ngoài lục địa châu Phi,
03:15
you actually find less genetic variation.
72
180000
3000
các bạn sẽ thấy có ít biến thể di truyền hơn.
03:18
This is surprising, of course,
73
183000
2000
Đây là một điều bất ngờ, dĩ nhiên,
03:20
because in the order of six to eight times fewer people
74
185000
3000
vì số lượng người sống trong châu Phi ít hơn khoảng sáu đến tám lần
03:23
live in Africa than outside Africa.
75
188000
3000
số lượng người sống ngoài châu Phi.
03:26
Yet the people inside Africa
76
191000
3000
Nhưng những người sống trong châu Phi
03:29
have more genetic variation.
77
194000
3000
lại có nhiều dạng biến thể di truyền hơn.
03:32
Moreover, almost all these genetic variants
78
197000
2000
Hơn nữa gần như những dạng biến đổi di truyền
03:34
we see outside Africa
79
199000
2000
ở ngoài Châu Phi
03:36
have closely related DNA sequences
80
201000
2000
đều có trình tự ADN rất tương đồng
03:38
that you find inside Africa.
81
203000
2000
với những gì tìm thấy trong Châu Phi.
03:40
But if you look in Africa,
82
205000
2000
Nhưng nếu các bạn chỉ xem xét trong châu Phi,
03:42
there is a component of the genetic variation
83
207000
3000
thì có một thành phần trong những dạng biến đổi di truyền
03:45
that has no close relatives outside.
84
210000
3000
không hề có họ hàng nào ngoài lục địa.
03:48
So a model to explain this
85
213000
3000
Vì vậy một giải thích cho hiện tượng này
03:51
is that a part of the African variation, but not all of it,
86
216000
3000
là một phần của những sự biến đổi di truyền ở châu Phi, không phải tất cả,
03:54
[has] gone out and colonized the rest of the world.
87
219000
4000
đã rời khỏi lục địa và chiếm lĩnh những mảnh đất còn lại trên thế giới.
03:58
And together with the methods to date these genetic differences,
88
223000
4000
Và tất cả những phương pháp để xác minh thời gian của những sự khác biệt về di truyền này
04:02
this has led to the insight
89
227000
2000
đã giúp dẫn tới một điều
04:04
that modern humans --
90
229000
2000
là loài người cận đại --
04:06
humans that are essentially indistinguishable from you and me --
91
231000
3000
những con người mà không thể phân biệt được giữa các bạn và tôi --
04:09
evolved in Africa, quite recently,
92
234000
3000
đã tiến hóa ở châu Phi trong thời gian rất gần đây,
04:12
between 100 and 200,000 years ago.
93
237000
4000
khoảng 100 đến 200 ngàn năm về trước.
04:16
And later, between 100 and 50,000 years ago or so,
94
241000
4000
Và sau đó khoảng 100 đến 50 ngàn năm về trước,
04:20
went out of Africa
95
245000
2000
đã di cư khỏi châu Phi
04:22
to colonize the rest of the world.
96
247000
2000
để định cư ở những nơi khác của thế giới.
04:24
So what I often like to say
97
249000
2000
Vậy điều tôi thường hay nói
04:26
is that, from a genomic perspective,
98
251000
2000
là xét trên phương diện di truyền,
04:28
we are all Africans.
99
253000
2000
chúng ta đều là người châu Phi.
04:30
We either live inside Africa today,
100
255000
3000
Chúng ta hoặc là đang sống ở châu Phi hiện tại,
04:33
or in quite recent exile.
101
258000
2000
hoặc là đã rời khỏi lục địa này gần đây.
04:35
Another consequence
102
260000
2000
Một hệ quả khác
04:37
of this recent origin of modern humans
103
262000
3000
liên quan đến nguồn gốc này của người cận đại
04:40
is that genetic variants
104
265000
2000
là những sự biến đổi di truyền
04:42
are generally distributed widely in the world,
105
267000
2000
thường được phân bố khắp nơi trên thế giới,
04:44
in many places,
106
269000
2000
ở nhiều địa điểm,
04:46
and they tend to vary as gradients,
107
271000
3000
và chúng thường thay đổi theo gradien,
04:49
from a bird's-eye perspective at least.
108
274000
4000
như từ tầm nhìn của một con chim.
04:53
And since there are many genetic variants,
109
278000
2000
Và vì có nhiều sự biến đổi di truyền,
04:55
and they have different such gradients,
110
280000
3000
và chúng thường có gradien khác nhau,
04:58
this means that if we determine a DNA sequence --
111
283000
3000
có nghĩa là nếu chúng ta muốn xác định trình tự ADN --
05:01
a genome from one individual --
112
286000
3000
một bộ thông tin di truyền của một cá nhân nào đó --
05:04
we can quite accurately estimate
113
289000
2000
chúng ta có thể ước lượng khá chính xác
05:06
where that person comes from,
114
291000
2000
người đó từ đâu đến,
05:08
provided that its parents or grandparents
115
293000
2000
với điều kiện là bố mẹ hay ông bà của cá nhân này
05:10
haven't moved around too much.
116
295000
3000
không di chuyển thường xuyên.
05:13
But does this then mean,
117
298000
2000
Nhưng liệu như vậy có nghĩa là,
05:15
as many people tend to think,
118
300000
2000
như nhiều người có xu hướng nghĩ rằng,
05:17
that there are huge genetic differences between groups of people --
119
302000
3000
sẽ có sự khác biệt di truyền khá lớn giữa những nhóm người
05:20
on different continents, for example?
120
305000
2000
trên những lục địa khác nhau?
05:22
Well we can begin to ask those questions also.
121
307000
3000
Chúng ta có thể bắt đầu đưa ra những câu hỏi này.
05:25
There is, for example, a project that's underway
122
310000
3000
Ví dụ đang có một dự án
05:28
to sequence a thousand individuals --
123
313000
2000
để xác định trình tự bộ thông tin di truyền
05:30
their genomes -- from different parts of the world.
124
315000
3000
của hàng ngàn cá nhân từ những địa điểm khác nhau của thế giới.
05:33
They've sequenced 185 Africans
125
318000
3000
Họ đã xác định được trình tự bộ thông tin di truyền của 185 người châu Phi
05:36
from two populations in Africa.
126
321000
3000
của hai dân cư trên lục địa này.
05:39
[They've] sequenced approximately equally [as] many people
127
324000
3000
Và họ cũng đã xác định trình tự bộ thông tin di truyền của khoảng từng đấy người
05:42
in Europe and in China.
128
327000
3000
ở Châu Âu và Trung Quốc.
05:45
And we can begin to say how much variance do we find,
129
330000
3000
Và chúng ta bắt đầu có thể khẳng định được bao nhiêu sự biến đổi,
05:48
how many letters that vary
130
333000
3000
bao nhiêu chữ cái đã thay đổi
05:51
in at least one of those individual sequences.
131
336000
3000
trong ít nhất một trong những bộ thông tin di truyền này.
05:54
And it's a lot: 38 million variable positions.
132
339000
4000
Và sự biến đổi này rất lớn: 38 triệu vị trí biến thiên.
05:58
But we can then ask: Are there any absolute differences
133
343000
3000
Nhưng chúng ta có thể hỏi: có sự khác biệt nào tuyệt đối
06:01
between Africans and non-Africans?
134
346000
2000
giữa những người châu Phi và những người khác?
06:03
Perhaps the biggest difference
135
348000
2000
Có lẽ sự khác biệt lớn nhất
06:05
most of us would imagine existed.
136
350000
2000
mà phần đông chúng ta có thể tưởng tượng ra là có thật.
06:07
And with absolute difference --
137
352000
2000
Với sự khác biệt tuyệt đối --
06:09
and I mean a difference
138
354000
2000
và tôi muốn đề cập đến sự khác biệt
06:11
where people inside Africa at a certain position,
139
356000
3000
với tất cả những người sống ở châu Phi ở một vị trí nào đó,
06:14
where all individuals -- 100 percent -- have one letter,
140
359000
3000
tất cả - 100 phần trăm - đều có một chữ cái,
06:17
and everybody outside Africa has another letter.
141
362000
4000
và những người ngoài châu Phi có một chữ cái khác.
06:21
And the answer to that, among those millions of differences,
142
366000
3000
Và câu trả lời là trong số cả triệu sự khác biệt đó
06:24
is that there is not a single such position.
143
369000
3000
không có một vị trí nào như vậy cả.
06:29
This may be surprising.
144
374000
2000
Điều này có thể bất ngờ.
06:31
Maybe a single individual is misclassified or so.
145
376000
3000
Có thể một cá nhân bị phân loại sai.
06:34
So we can relax the criterion a bit
146
379000
2000
Nên chúng ta có thể thả lỏng tiêu chuẩn một chút
06:36
and say: How many positions do we find
147
381000
2000
và đặt vấn đề: có bao nhiêu vị trí
06:38
where 95 percent of people in Africa have
148
383000
2000
mà 95% người ở châu Phi
06:40
one variant,
149
385000
2000
chỉ có một sự biến đổi,
06:42
95 percent another variant,
150
387000
2000
95 phần trăm một sự biến đổi khác,
06:44
and the number of that is 12.
151
389000
2000
và con số là 12 vị trí.
06:46
So this is very surprising.
152
391000
2000
Đây quả thật là một điều bất ngờ.
06:48
It means that when we look at people
153
393000
2000
Nó có nghĩa là khi chúng ta nhìn vào một người
06:50
and see a person from Africa
154
395000
3000
và thấy một người từ châu Phi
06:53
and a person from Europe or Asia,
155
398000
3000
và một người từ châu Âu hay châu Á,
06:56
we cannot, for a single position in the genome with 100 percent accuracy,
156
401000
4000
ở bất cứ một vị trí nào trong bộ thông tin di truyền,
07:00
predict what the person would carry.
157
405000
2000
chúng ta không thể ước đoán với 100 phần trăm độ chính xác là người đó sẽ mang trong mình ADN gì.
07:02
And only for 12 positions
158
407000
2000
Và chỉ có 12 vị trí
07:04
can we hope to be 95 percent right.
159
409000
4000
mà chúng ta hy vọng có thể ước đoán với 95 phần trăm độ chính xác.
07:08
This may be surprising,
160
413000
2000
Điều này có thể gây bất ngờ,
07:10
because we can, of course, look at these people
161
415000
2000
vì dĩ nhiên, chúng ta có thể nhìn những người này
07:12
and quite easily say where they or their ancestors came from.
162
417000
4000
và đoán một cách dễ dàng họ hay tổ tiên của họ đến từ đâu.
07:16
So what this means now
163
421000
2000
Như vậy có nghĩa là
07:18
is that those traits we then look at
164
423000
2000
những đặc điểm mà chúng ta thấy
07:20
and so readily see --
165
425000
2000
và dễ dàng nhận diện như:
07:22
facial features, skin color, hair structure --
166
427000
3000
những nét đặc trưng trên khuôn mặt, màu da, cấu trúc của sợi tóc --
07:25
are not determined by single genes with big effects,
167
430000
4000
không được quyết định bởi một di tố nào với những tác động quá lớn
07:29
but are determined by many different genetic variants
168
434000
3000
nhưng được quyết định bởi nhiều dạng biến thể di truyền
07:32
that seem to vary in frequency
169
437000
2000
với tần số khác nhau
07:34
between different parts of the world.
170
439000
2000
ở khắp mọi nơi trên thế giới.
07:36
There is another thing with those traits
171
441000
3000
Còn một vấn đề với các đặc điểm này
07:39
that we so easily observe in each other
172
444000
3000
mà chúng ta hay dễ dàng quan sát
07:42
that I think is worthwhile to consider,
173
447000
2000
mà tôi tin là đáng quan tâm,
07:44
and that is that, in a very literal sense,
174
449000
3000
đó là, theo nghĩa đen,
07:47
they're really on the surface of our bodies.
175
452000
3000
chúng chính là ở bề ngoài cơ thể của chúng ta.
07:50
They are what we just said --
176
455000
2000
Chúng là những gì chúng ta vừa nêu --
07:52
facial features, hair structure, skin color.
177
457000
3000
những nét đặc trưng trên khuôn mặt, màu da, cấu trúc của sợi tóc.
07:55
There are also a number of features
178
460000
2000
Cũng có rất nhiều đặc điểm khác
07:57
that vary between continents like that
179
462000
2000
mà thay đổi giữa các lục địa
07:59
that have to do with how we metabolize food that we ingest,
180
464000
4000
như cách chúng ta tiêu hóa thực phẩm,
08:03
or that have to do
181
468000
2000
hay cách bộ phận thể kháng
08:05
with how our immune systems deal with microbes
182
470000
3000
của chúng ta chống lại vi khuẩn
08:08
that try to invade our bodies.
183
473000
2000
xâm nhập vào cơ thể của chúng ta.
08:10
But so those are all parts of our bodies
184
475000
2000
Nhưng tất cả những bộ phận đó của cơ thể
08:12
where we very directly interact with our environment,
185
477000
3000
là nơi mà ta giao tiếp với môi trường
08:15
in a direct confrontation, if you like.
186
480000
4000
một cách trực tiếp nhất.
08:19
It's easy to imagine
187
484000
2000
Thật dễ dàng để hình dung
08:21
how particularly those parts of our bodies
188
486000
2000
những bộ phận đó
08:23
were quickly influenced by selection from the environment
189
488000
3000
bị ảnh hưởng bởi sự lựa chọn của môi trường
08:26
and shifted frequencies of genes
190
491000
2000
và thay đổi tần số những di tố
08:28
that are involved in them.
191
493000
2000
liên quan đến những bộ phận này.
08:30
But if we look on other parts of our bodies
192
495000
3000
Nhưng nếu chúng ta xem xét những bộ phận khác trên cơ thể,
08:33
where we don't directly interact with the environment --
193
498000
2000
những nơi mà chúng ta không trực tiếp tiếp xúc với môi trường --
08:35
our kidneys, our livers, our hearts --
194
500000
3000
gan, thận, tim --
08:38
there is no way to say,
195
503000
2000
không có cách nào,
08:40
by just looking at these organs,
196
505000
2000
chỉ bằng cách nhìn những cơ quan này,
08:42
where in the world they would come from.
197
507000
3000
và biết chúng từ đâu đến.
08:46
So there's another interesting thing
198
511000
2000
Một điều thú vị nữa
08:48
that comes from this realization
199
513000
3000
xuất phát từ điều
08:51
that humans have a recent common origin in Africa,
200
516000
4000
là con người có nguồn gốc chung gần đây nhất ở châu Phi,
08:55
and that is that when those humans emerged
201
520000
3000
và đó là lúc mà những con người này xuất hiện
08:58
around 100,000 years ago or so,
202
523000
2000
khoảng chừng 100,000 năm về trước
09:00
they were not alone on the planet.
203
525000
2000
họ đã không phải cô độc sống trên hành tinh này.
09:02
There were other forms of humans around,
204
527000
3000
Có những dạng người khác ở xung quanh,
09:05
most famously perhaps, Neanderthals --
205
530000
3000
có lẽ nổi tiếng nhất là người Neanderthal --
09:08
these robust forms of humans,
206
533000
2000
những dạng người tráng kiệt này,
09:10
compared to the left here
207
535000
2000
ở bên trái, được so sánh
09:12
with a modern human skeleton on the right --
208
537000
4000
với bộ xương của người cận đại, ở bên phải --
09:16
that existed in Western Asia and Europe
209
541000
3000
đã tồn tại ở Tây Á cũng như châu Âu
09:19
since several hundreds of thousands of years.
210
544000
2000
từ khoảng vài trăm ngàn năm về trước.
09:21
So an interesting question is,
211
546000
2000
Và câu hỏi thú vị đó là,
09:23
what happened when we met?
212
548000
2000
chuyện gì đã xảy ra khi chúng gặp nhau?
09:25
What happened to the Neanderthals?
213
550000
2000
Chuyện gì đã xảy ra với người Neanderthal?
09:27
And to begin to answer such questions,
214
552000
2000
Và để bắt đầu trả lời những câu hỏi như vậy,
09:29
my research group -- since over 25 years now --
215
554000
4000
nhóm nghiên cứu của tôi - gần 25 năm nay -
09:33
works on methods to extract DNA
216
558000
2000
đã tìm những biện pháp để tách ADN
09:35
from remains of Neanderthals
217
560000
2000
từ những di tích của người Neanderthal
09:37
and extinct animals
218
562000
2000
và những động vật đã tuyệt chủng
09:39
that are tens of thousands of years old.
219
564000
3000
khoảng mười ngàn năm tuổi.
09:42
So this involves a lot of technical issues
220
567000
3000
Công trình này gặp phải nhiều vấn đề kỹ thuật
09:45
in how you extract the DNA,
221
570000
2000
trong việc tách ADN,
09:47
how you convert it to a form you can sequence.
222
572000
3000
trong việc biến đổi chúng thành dạng mà ta có thể xâu chuỗi được.
09:50
You have to work very carefully
223
575000
2000
Chúng tôi đã phải làm rất cẩn thận
09:52
to avoid contamination of experiments
224
577000
3000
để tránh lẫn vào
09:55
with DNA from yourself.
225
580000
3000
ADN của bản thân.
09:58
And this then, in conjunction with these methods
226
583000
3000
Và điều này, cùng với sự kết hợp của những phương pháp
10:01
that allow very many DNA molecules to be sequenced very rapidly,
227
586000
4000
xâu chuỗi các phân tử ADN một cách nhanh chóng,
10:05
allowed us last year
228
590000
2000
đã giúp chúng tôi vào năm ngoái
10:07
to present the first version of the Neanderthal genome,
229
592000
3000
trình bày phiên bản đầu tiên của bộ thông tin di truyền của người Neanderthal,
10:10
so that any one of you
230
595000
2000
để bất cứ ai trong quý vị
10:12
can now look on the Internet, on the Neanderthal genome,
231
597000
2000
cũng có thể tra khảo trên mạng về bộ di truyền của người Neanderthal,
10:14
or at least on the 55 percent of it
232
599000
3000
hay ít nhất là 55 phần trăm
10:17
that we've been able to reconstruct so far.
233
602000
3000
mà chúng tôi đã tái dựng lại.
10:20
And you can begin to compare it to the genomes
234
605000
2000
Và quý vị có thể so sánh nó với những bộ thông tin di truyền
10:22
of people who live today.
235
607000
3000
của người cận đại.
10:25
And one question
236
610000
2000
Và một câu hỏi
10:27
that you may then want to ask
237
612000
2000
mà quý vị muốn đặt ra:
10:29
is, what happened when we met?
238
614000
2000
Chuyện gì đã xảy ra khi chúng ta gặp nhau?
10:31
Did we mix or not?
239
616000
2000
Chúng ta đã có giao hợp với nhau không?
10:33
And the way to ask that question
240
618000
2000
Và cách để đặt vấn đề
10:35
is to look at the Neanderthal that comes from Southern Europe
241
620000
3000
là nhìn vào những người Neanderthal đến từ miền Nam châu Âu
10:38
and compare it to genomes
242
623000
2000
và so sánh với những bộ thông tin di truyền
10:40
of people who live today.
243
625000
2000
của người cận đại.
10:42
So we then look
244
627000
2000
Và sau đó chúng tôi
10:44
to do this with pairs of individuals,
245
629000
2000
xem xét một cặp cá nhân,
10:46
starting with two Africans,
246
631000
2000
bắt đầu với 2 người châu Phi,
10:48
looking at the two African genomes,
247
633000
2000
xem xét hai bộ thông tin di truyền châu Phi,
10:50
finding places where they differ from each other,
248
635000
3000
tìm những nơi mà chúng khác nhau,
10:53
and in each case ask: What is a Neanderthal like?
249
638000
3000
và trong mỗi trường hợp như vậy, đặt câu hỏi: Người Neanderthal như thế nào?
10:56
Does it match one African or the other African?
250
641000
3000
Nó có tương xứng với người châu Phi này hay người châu Phi kia không?
10:59
We would expect there to be no difference,
251
644000
3000
Chúng ta mong rằng sẽ không có sự khác biệt nào
11:02
because Neanderthals were never in Africa.
252
647000
2000
vì người Neanderthal chưa bao giờ sống ở châu Phi.
11:04
They should be equal, have no reason to be closer
253
649000
3000
Bộ thông tin di truyền của chúng không có lý do nào để giống hơn
11:07
to one African than another African.
254
652000
3000
bộ thông tin di truyền của một người châu Phi này hơn người châu Phi kia.
11:10
And that's indeed the case.
255
655000
2000
Và đúng là trường hợp như vậy.
11:12
Statistically speaking, there is no difference
256
657000
2000
Theo thống kê thì không có sự khác biệt nào
11:14
in how often the Neanderthal matches one African or the other.
257
659000
4000
về sự tương xứng giữa một người Neanderthal với một người châu Phi này hay người châu Phi kia.
11:18
But this is different
258
663000
2000
Nhưng trường hợp này sẽ khác
11:20
if we now look at the European individual and an African.
259
665000
4000
nếu chúng ta xem xét một cá nhân ở châu Âu và một cá nhân ở châu Phi.
11:24
Then, significantly more often,
260
669000
3000
Tần suất trong sự tương xứng
11:27
does a Neanderthal match the European
261
672000
2000
giữa người Neanderthal và người châu Âu,
11:29
rather than the African.
262
674000
2000
cao hơn là giữa người Neanderthal và người châu Phi.
11:31
The same is true if we look at a Chinese individual
263
676000
3000
Trường hợp cũng tương tự như vậy nếu chúng ta xem xét một người Trung Hoa
11:34
versus an African,
264
679000
2000
và một người châu Phi,
11:36
the Neanderthal will match the Chinese individual more often.
265
681000
4000
người Neanderthal sẽ có sự tương xứng với người Trung Hoa nhiều hơn.
11:40
This may also be surprising
266
685000
2000
Đây cũng là điều bất ngờ
11:42
because the Neanderthals were never in China.
267
687000
2000
vì người Neanderthal chưa bao giờ ở Trung Quốc.
11:44
So the model we've proposed to explain this
268
689000
4000
Vì vậy mô hình mà chúng tôi đề xuất để giải thích cho hiện tượng này
11:48
is that when modern humans came out of Africa
269
693000
2000
là khi người cận đại di cư khỏi châu Phi
11:50
sometime after 100,000 years ago,
270
695000
3000
khoảng 100,000 năm về trước,
11:53
they met Neanderthals.
271
698000
2000
họ đã gặp người Neanderthal.
11:55
Presumably, they did so first in the Middle East,
272
700000
3000
Có thể đoán chừng là họ đã gặp nhau trước tiên ở Trung Đông,
11:58
where there were Neanderthals living.
273
703000
2000
nơi mà người Neanderthal đang sống lúc ấy.
12:00
If they then mixed with each other there,
274
705000
2000
Nếu họ đã giao hợp ở nơi này,
12:02
then those modern humans
275
707000
2000
thì những người cận đại
12:04
that became the ancestors
276
709000
2000
mà đã trở thành tổ tiên
12:06
of everyone outside Africa
277
711000
2000
của tất cả mọi người ở ngoài châu Phi
12:08
carried with them this Neanderthal component in their genome
278
713000
3000
đã mang trong họ bộ thông tin di truyền với một phần Neanderthal
12:11
to the rest of the world.
279
716000
2000
đến những nơi còn lại trên thế giới.
12:13
So that today, the people living outside Africa
280
718000
3000
Để rồi hiện tại, những người sống ở ngoài châu Phi
12:16
have about two and a half percent of their DNA
281
721000
3000
có khoảng 2.5 phần trăm ADN của họ
12:19
from Neanderthals.
282
724000
2000
từ người Neanderthal.
12:21
So having now a Neanderthal genome
283
726000
3000
Vậy thì khi có bộ thông tin di truyền của người Neanderthal
12:24
on hand as a reference point
284
729000
2000
để dùng tham khảo
12:26
and having the technologies
285
731000
2000
và những công nghệ
12:28
to look at ancient remains
286
733000
2000
để xem xét những di vật cổ
12:30
and extract the DNA,
287
735000
2000
và để trích xuất ADN,
12:32
we can begin to apply them elsewhere in the world.
288
737000
4000
chúng ta có thể bắt đầu áp dụng chúng ở tất cả mọi nơi trên thế giới.
12:36
And the first place we've done that is in Southern Siberia
289
741000
3000
Và nơi đầu tiên là miền Nam Siberia
12:39
in the Altai Mountains
290
744000
2000
ở dãy núi Alta
12:41
at a place called Denisova,
291
746000
2000
ở một điạ phương có tên gọi là Denisova,
12:43
a cave site in this mountain here,
292
748000
2000
một hang động ở đây,
12:45
where archeologists in 2008
293
750000
3000
nơi mà những nhà khảo cổ học vào năm 2008
12:48
found a tiny little piece of bone --
294
753000
2000
đã tìm thấy một mảnh xưong bé tí --
12:50
this is a copy of it --
295
755000
2000
đây là một bản sao của nó --
12:52
that they realized came from the last phalanx
296
757000
4000
mà họ phát hiện ra đó là của một đốt ngón tay cuối cùng
12:56
of a little finger of a pinky of a human.
297
761000
3000
của ngón tay út của một con người.
12:59
And it was well enough preserved
298
764000
2000
Và nó đã được bảo khá tốt
13:01
so we could determine the DNA from this individual,
299
766000
3000
để chúng tôi xác minh ADN của người đó,
13:04
even to a greater extent
300
769000
2000
ở mức độ rộng hơn là
13:06
than for the Neanderthals actually,
301
771000
2000
của một người Neanderthal,
13:08
and start relating it to the Neanderthal genome
302
773000
2000
và bắt đầu so sánh nó với bộ thông tin di truyền của người Neanderthal
13:10
and to people today.
303
775000
3000
và người cận đại.
13:13
And we found that this individual
304
778000
2000
Và chúng tôi thấy rằng người này
13:15
shared a common origin for his DNA sequences
305
780000
3000
có trình tự ADN với nguồn gốc giống như
13:18
with Neanderthals around 640,000 years ago.
306
783000
4000
của người Neanderthal khoảng 640,000 năm về trước.
13:22
And further back, 800,000 years ago
307
787000
3000
Và đi xa hơn nữa, khoảng 800,000 năm về trước
13:25
is there a common origin
308
790000
2000
có cùng một nguồn gốc
13:27
with present day humans.
309
792000
2000
với người cận đại.
13:29
So this individual comes from a population
310
794000
2000
Vậy thì cá nhân này đến từ một dân cư
13:31
that shares an origin with Neanderthals,
311
796000
3000
có cùng nguồn gốc với người Neanderthal,
13:34
but far back and then have a long independent history.
312
799000
3000
nhưng xa hơn nữa trong quá khứ thì lại có một lịch sử độc lập.
13:37
We call this group of humans,
313
802000
2000
Chúng tôi gọi nhóm người này
13:39
that we then described for the first time
314
804000
2000
mà chúng tôi đã mô tả lần đầu tiên
13:41
from this tiny, tiny little piece of bone,
315
806000
2000
từ một mảnh xương nhỏ xíu,
13:43
the Denisovans,
316
808000
2000
là người Denisovans,
13:45
after this place where they were first described.
317
810000
3000
từ nơi mà họ đã được tìm thấy đầu tiên.
13:48
So we can then ask for Denisovans
318
813000
3000
Vậy chúng ta có thể hỏi về người Denisovans
13:51
the same things as for the Neanderthals:
319
816000
2000
điều giống như người Neanderthals:
13:53
Did they mix with ancestors of present day people?
320
818000
4000
Họ đã có giao hợp với tổ tiên của người cận đại không?
13:57
If we ask that question,
321
822000
2000
Nếu chúng ta đặt câu hỏi này
13:59
and compare the Denisovan genome
322
824000
2000
và so sánh bộ thông tin di truyền của người Denisovan
14:01
to people around the world,
323
826000
2000
với mọi người trên thế giới,
14:03
we surprisingly find
324
828000
2000
chúng ta sẽ bất ngờ nhận ra rằng
14:05
no evidence of Denisovan DNA
325
830000
2000
không có bất kỳ bằng chứng nào của ADN Denisova
14:07
in any people living even close to Siberia today.
326
832000
5000
trong những người sống gần Siberia hiện tại.
14:12
But we do find it in Papua New Guinea
327
837000
2000
Nhưng chúng ta tìm thấy ADN Denisovan ở Papua New Guinea
14:14
and in other islands in Melanesia and the Pacific.
328
839000
4000
và những hòn đảo khác ở Melanesia và Thái Bình Dương.
14:18
So this presumably means
329
843000
2000
Vậy đây có thể là vì
14:20
that these Denisovans had been more widespread in the past,
330
845000
3000
những người Denisovan này đã sống rải rác khắp nơi hơn trong qua khứ,
14:23
since we don't think that the ancestors of Melanesians
331
848000
3000
vì chúng tôi không nghĩ rằng tổ tiên của người Malanesia
14:26
were ever in Siberia.
332
851000
2000
đã sống ở Siberia.
14:28
So from studying
333
853000
2000
Từ sự nghiên cứu về
14:30
these genomes of extinct humans,
334
855000
3000
những bộ thông tin di truyền của người tuyệt chủng,
14:33
we're beginning to arrive at a picture of what the world looked like
335
858000
3000
chúng ta có thể bắt đầu hình dung được bức tranh thế giới
14:36
when modern humans started coming out of Africa.
336
861000
3000
khi người cận đại di cư khỏi châu Phi.
14:39
In the West, there were Neanderthals;
337
864000
3000
ở phương Tây có người Neanderthal;
14:42
in the East, there were Denisovans --
338
867000
2000
ở phương Đông có người Denisovans
14:44
maybe other forms of humans too
339
869000
2000
và có thể những dạng người khác nữa
14:46
that we've not yet described.
340
871000
2000
mà chúng ta chưa tìm ra.
14:48
We don't know quite where the borders between these people were,
341
873000
3000
Chúng ta không biết chắc được biên giới của những người này ở đâu,
14:51
but we know that in Southern Siberia,
342
876000
2000
nhưng chúng ta biết rằng ở miền Nam Siberia,
14:53
there were both Neanderthals and Denisovans
343
878000
2000
nơi có cả người Neanderthal và người Denisovan,
14:55
at least at some time in the past.
344
880000
3000
ít nhất là trong một thời gian nào đó ở quá khứ.
14:58
Then modern humans emerged somewhere in Africa,
345
883000
3000
Vậy loài người cận đại đã đến từ một nơi nào đó ở châu Phi,
15:01
came out of Africa, presumably in the Middle East.
346
886000
3000
di cư khỏi châu Phi, và đoán chừng đã đến Trung Đông.
15:04
They meet Neanderthals, mix with them,
347
889000
3000
Họ đã gặp và giao hợp với người Neanderthal,
15:07
continue to spread over the world,
348
892000
3000
tiếp tục di cư đến khắp nơi trên thế giới,
15:10
and somewhere in Southeast Asia,
349
895000
3000
và ở một nơi nào đó ở Đông Nam Á,
15:13
they meet Denisovans and mix with them
350
898000
2000
họ đã gặp và giao hợp với người Denisovan,
15:15
and continue on out into the Pacific.
351
900000
3000
và tiếp tục đến những mảnh đất xung quanh Đại Tây Dương.
15:18
And then these earlier forms of humans disappear,
352
903000
3000
Và rồi những dạng người trước đó biến mất,
15:21
but they live on a little bit today
353
906000
3000
nhưng trong hiện tại một phần của họ vẫn tồn tại
15:24
in some of us --
354
909000
2000
trong một số chúng ta --
15:26
in that people outside of Africa have two and a half percent of their DNA
355
911000
3000
trong những người sống ngoài châu Phi có khoảng 2.5 phần trăm ADN của họ
15:29
from Neanderthals,
356
914000
2000
từ người Neanderthal,
15:31
and people in Melanesia
357
916000
2000
và những người sống ở Melanesia
15:33
actually have an additional five percent approximately
358
918000
3000
có thêm khoảng 5 phần trăm
15:36
from the Denisovans.
359
921000
3000
từ người Denisovan.
15:39
Does this then mean that there is after all
360
924000
2000
Vậy điều này có nghĩa là cuối cùng
15:41
some absolute difference
361
926000
2000
cũng có những sự khác biệt tuyệt đối
15:43
between people outside Africa and inside Africa
362
928000
3000
giữa người sống ngoài châu Phi và người sống trong châu Phi
15:46
in that people outside Africa
363
931000
2000
ỡ chỗ những người sống ngoài châu Phi
15:48
have this old component in their genome
364
933000
2000
có một phần cũ
15:50
from these extinct forms of humans,
365
935000
2000
của loài người tuyệt chủng trong ADN của họ,
15:52
whereas Africans do not?
366
937000
2000
trong khi những người ở trong châu Phi không có?
15:54
Well I don't think that is the case.
367
939000
3000
Thật ra tôi không nghĩ trường hợp là như vậy.
15:57
Presumably, modern humans
368
942000
2000
Đoán chừng, người cận đại
15:59
emerged somewhere in Africa.
369
944000
2000
đã xuất hiện ở một nơi nào đó trong châu Phi.
16:01
They spread across Africa also, of course,
370
946000
3000
Họ đã rải rác khắp nơi trong lục đại này,
16:04
and there were older, earlier forms of humans there.
371
949000
3000
và có những dạng người cũ hơn, già hơn đã ở đó.
16:07
And since we mixed elsewhere,
372
952000
2000
Và vì chúng ta giao hợp ở một điểm nào đó,
16:09
I'm pretty sure that one day,
373
954000
2000
Tôi chắc chắn rằng sẽ có một ngày
16:11
when we will perhaps have a genome
374
956000
2000
khi chúng ta sẽ có một bộ thông tin di truyền
16:13
of also these earlier forms in Africa,
375
958000
2000
của những dạng người cũ hơn ở trong châu Phi
16:15
we will find that they have also mixed
376
960000
2000
chúng ta sẽ tìm thấy là họ cũng đã giao hợp
16:17
with early modern humans in Africa.
377
962000
3000
với loài người cận đại ban đầu trong châu Phi.
16:21
So to sum up,
378
966000
2000
Tóm gọn lại,
16:23
what have we learned from studying genomes
379
968000
2000
chúng ta đã đúc kết được những gì từ việc nghiên cứu bộ thông tin di truyền
16:25
of present day humans
380
970000
2000
của loài người cận đại
16:27
and extinct humans?
381
972000
2000
và loài người tuyệt chủng?
16:29
We learn perhaps many things,
382
974000
2000
Chúng ta biết được rất nhiều điều,
16:31
but one thing that I find sort of important to mention
383
976000
5000
nhưng một điều quan trọng mà tôi thấy cần đề cập
16:36
is that I think the lesson is that we have always mixed.
384
981000
3000
là chúng ta là kết quả của sự pha trộn.
16:39
We mixed with these earlier forms of humans,
385
984000
2000
Chúng ta đã pha trộn với những dạng người cũ hơn,
16:41
wherever we met them,
386
986000
2000
khi chúng ta gặp họ
16:43
and we mixed with each other ever since.
387
988000
4000
và chúng ta đã pha trộn với nhau từ khi đó.
16:47
Thank you for your attention.
388
992000
2000
Cám ơn sự quan tâm của quý vị
16:49
(Applause)
389
994000
6000
Vỗ tay
ABOUT THE SPEAKER
Svante Pääbo - GeneticistSvante Pääbo explores human genetic evolution by analyzing DNA extracted from ancient sources, including mummies, an Ice Age hunter and the bone fragments of Neanderthals.
Why you should listen
Svante Pääbo's research on the DNA of human and nonhuman primates has exposed the key genetic changes that transformed our grunting ape-like ancestors into the charming latte-sipping humans we are today. As a director at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology in Leipzig, Germany, Pääbo and his team developed a technique of isolating and sequencing the DNA of creatures long extinct, using a variety of fragile, ancient source material from Homo sapiens and other human species.
His work shows that all humans trace their ancestry to a small population of Africans who later spread out across the world. We’ve also learned that Neanderthals, the short stocky hunters who disappeared 30,000 years ago, mated with the more modern human species and left their imprint deep within our genome. In 2007, Time named the Swedish biologist one of the 100 Most Influential People in the World for his work.
He says: "Neanderthals are not totally extinct. In some of us they live on, a little bit."
Svante Pääbo | Speaker | TED.com