TED Residency
Bob Stein: A rite of passage for late life
Bob Stein: Nghi lễ cho cuối đời.
Filmed:
Readability: 3.9
1,199,843 views
Chúng ta dùng những nghi lễ để đánh dấu những giai đoạn đầu của cuộc đời, như là sinh nhật hay lễ tốt nghiệp -- nhưng còn những năm cuối đời thì sao? Trong bài nói chuyện đáng suy ngẫm về việc nhìn vào quá khứ và tương lai, Bob Stein đề xuất truyền thống cho đi những vật dụng (và chia sẻ câu chuyện ẩn sau nó) khi về già, để có thể nhìn nhận lại cuộc đời và mở rộng vòng tay đón nhận mọi điều sắp đến.
Bob Stein - Publisher
Bob Stein has long been in the vanguard: immersed in radical politics as a young man, he grew into one of the founding fathers of new media. He’s wondering what sorts of new rituals and traditions might emerge as society expands to include increasing numbers of people in their eighties and nineties. Full bio
Bob Stein has long been in the vanguard: immersed in radical politics as a young man, he grew into one of the founding fathers of new media. He’s wondering what sorts of new rituals and traditions might emerge as society expands to include increasing numbers of people in their eighties and nineties. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I grew up white, secular and middle class
0
739
3755
Tôi lớn lên trong một gia đình trung lưu,
da trắng và không theo đạo
da trắng và không theo đạo
00:16
in 1950s America.
1
4518
1672
vào những năm 1950 tại Mỹ.
00:19
That meant watching fireworks
on the Fourth of July,
on the Fourth of July,
2
7080
2840
Điều này nghĩa là được ngắm pháo hoa
vào Ngày Quốc Khánh 4/7,
vào Ngày Quốc Khánh 4/7,
cho kẹo hay bị ghẹo
vào Halloween
vào Halloween
00:22
trick-or-treating on Halloween
3
10863
1685
00:24
and putting presents
under a tree at Christmas.
under a tree at Christmas.
4
12572
2227
và được nhận quà
dưới cây thông vào Giáng Sinh.
dưới cây thông vào Giáng Sinh.
00:27
But by the time
those traditions got to me,
those traditions got to me,
5
15338
2640
Nhưng theo thời gian,
những truyền thống đó
những truyền thống đó
00:30
they were hollow, commercial enterprises,
6
18002
2201
trở nên sáo rỗng,
chỉ vì mục đích kinh doanh
chỉ vì mục đích kinh doanh
00:32
which just left me feeling empty.
7
20227
1892
và khiến tôi cảm thấy thật trống rỗng.
00:34
So from a relatively young age,
8
22990
1910
Vậy nên từ khi còn rất trẻ
00:36
I found myself looking to fill
an existential hole,
an existential hole,
9
24924
2829
tôi đã tìm cách để lấp đầy
khoảng trống đó
khoảng trống đó
00:40
to connect with something
bigger than myself.
bigger than myself.
10
28407
2467
để kết nối với thứ gì đó to lớn hơn.
Cả thế kỉ, chưa từng có
Lễ Trưởng Thành nào trong nhà
Lễ Trưởng Thành nào trong nhà
00:44
There hadn't been a bar mitzvah
in my family in over a century,
in my family in over a century,
11
32261
3054
00:47
so I thought I'd take a shot at that --
12
35339
1951
nên tôi nghĩ mình nên thử một lần.
00:49
(Laughter)
13
37314
1314
(Tiếng cười)
00:50
only to be devastated
when my one encounter with the rabbi,
when my one encounter with the rabbi,
14
38652
3407
Điều tồi tệ đã xảy ra khi tôi
nói chuyện một giáo sĩ Do Thái,
nói chuyện một giáo sĩ Do Thái,
00:54
a really tall, godlike figure
with flowing white hair,
with flowing white hair,
15
42083
4747
ông ấy rất cao, như một vị thần,
với mái tóc trắng bồng bềnh,
với mái tóc trắng bồng bềnh,
00:58
consisted of him asking me
for my middle name
for my middle name
16
46854
2877
ông hỏi tôi tên đệm của tôi là gì
01:01
so we could fill out a form.
17
49755
1671
để có thể điền vào biểu mẫu.
01:04
Yep, that was it.
18
52094
1320
À vâng, chỉ có thế thôi.
01:05
(Laughter)
19
53438
1063
(Tiếng cười)
01:06
So I got the fountain pen,
20
54525
1814
Vậy nên dù cầm bút,
01:08
but I didn't get the sense
of belonging and confidence
of belonging and confidence
21
56363
2852
tôi không hề cảm nhận được
sự thân thuộc và tự tin
sự thân thuộc và tự tin
01:11
I was searching for.
22
59239
1161
mà mình tìm kiếm.
01:13
Many years later,
23
61297
1691
Nhiều năm sau,
01:15
I couldn't bear the thought
of my son turning 13
of my son turning 13
24
63012
2716
tôi không thể chịu được ý nghĩ
con trai mính lên 13
con trai mính lên 13
01:17
without some kind of rite of passage.
25
65752
2785
mà không hề được trải qua
một nghi lễ nào.
một nghi lễ nào.
01:21
So I came up with the idea
of a 13th birthday trip,
of a 13th birthday trip,
26
69331
3484
Do đó, tôi nảy ra ý tưởng
tổ chức một chuyến đi vào sinh nhật thứ 13
tổ chức một chuyến đi vào sinh nhật thứ 13
01:24
and I offered to take Murphy
anywhere in the world
anywhere in the world
27
72839
2508
và nói với Murphy rằng
tôi sẽ đưa thằng bé tới bất cứ đâu
tôi sẽ đưa thằng bé tới bất cứ đâu
01:27
that had meaning for him.
28
75371
1358
mà nó muốn.
01:29
A budding young naturalist
who loved turtles,
who loved turtles,
29
77597
2699
Là một đứa trẻ yêu tự nhiên
và say mê loài rùa,
và say mê loài rùa,
01:32
he immediately settled on the Galapagos.
30
80320
2116
nó ngay lập tức chọn quần đảo Galapagos.
01:35
And when my daughter, Katie, turned 13,
31
83313
2720
Và khi con gái tôi, Katie,
bước sang tuổi 13,
bước sang tuổi 13,
01:38
she and I spent two weeks
at the bottom of the Grand Canyon,
at the bottom of the Grand Canyon,
32
86057
3339
tôi và con bé dành hai tuần
dưới chân hẻm núi Grand Canyon,
dưới chân hẻm núi Grand Canyon,
01:41
where Katie learned for the first time
that she was powerful and brave.
that she was powerful and brave.
33
89420
4571
nơi mà Katie lần đầu tiên nhận ra rằng
mình rất mạnh mẽ và dũng cảm.
mình rất mạnh mẽ và dũng cảm.
01:46
Since then, my partner, Ashton,
and lots of our friends and relatives
and lots of our friends and relatives
34
94790
3803
Kể từ đó, vợ tôi, Ashton, và rất nhiều
bạn bè và họ hàng của chúng tôi,
bạn bè và họ hàng của chúng tôi,
01:50
have taken their kids
on 13th birthday trips,
on 13th birthday trips,
35
98617
2968
đã cho con họ đi du lịch
vào sinh nhật lần thứ 13
vào sinh nhật lần thứ 13
01:53
with everyone finding it transformative
for both the child and the parent.
for both the child and the parent.
36
101609
4997
và mọi người nhận thấy thay đổi tích cực
ở cả đứa trẻ và cha mẹ chúng.
ở cả đứa trẻ và cha mẹ chúng.
02:00
I wasn't brought up saying grace.
37
108932
1866
Tôi không được dạy cách cầu nguyện
02:03
But for the last 20 years,
38
111709
1603
Nhưng suốt 20 năm qua,
02:05
we've been holding hands
before every meal.
before every meal.
39
113917
2356
chúng tôi vẫn luôn nắm tay nhau
trước mỗi bữa ăn.
trước mỗi bữa ăn.
02:09
It's a beautiful bit of shared silence
40
117200
2094
Đó là một khoảng lặng tuyệt vời
02:11
that brings us all together in the moment.
41
119318
2291
gắn kết chúng tôi trong khoảnh khắc.
02:14
Ashton tells everyone
to "pass the squeeze,"
to "pass the squeeze,"
42
122290
2931
Ashton bảo mọi người:
"hãy bỏ qua việc siết chặt tay"
"hãy bỏ qua việc siết chặt tay"
02:17
while she assures them it's not religious.
43
125245
2390
vì cô ấy không sùng đạo.
02:19
(Laughter)
44
127659
1464
(Tiếng cười)
02:22
So recently, when my family asked me
45
130441
2181
Vậy nên khi gần đây,
khi gia đình bảo tôi
khi gia đình bảo tôi
02:24
if I could please do something
with the more than 250 boxes of stuff
with the more than 250 boxes of stuff
46
132646
5474
hãy làm gì đó với hơn 250 thùng đồ
02:30
that I've collected over a lifetime,
47
138144
2033
mà tôi thu thập trong suốt cuộc đời,
02:32
my ritual-making impulse kicked in.
48
140819
2400
bản năng sáng tạo "nghi lễ"
thôi thúc tôi phải làm gì đó.
thôi thúc tôi phải làm gì đó.
02:36
I started wondering if I could go further
than simple death cleaning.
than simple death cleaning.
49
144567
3584
Tôi tự hỏi liệu có thể làm gì đó
hơn là "Dọn mình chờ chết".
hơn là "Dọn mình chờ chết".
02:40
"Death cleaning" is the Swedish term
for clearing our your closets,
for clearing our your closets,
50
148987
3687
"Dọn mình chờ chết" là thuật ngữ
từ Thuỵ Điển chỉ việc dọn sạch tủ
từ Thuỵ Điển chỉ việc dọn sạch tủ
02:44
your basement and your attic
before you die,
before you die,
51
152698
3596
tầng hầm và gác mái trước khi chết,
02:48
so your kids don't have to do it later.
52
156318
2129
để con bạn không phải làm việc đấy sau đó.
02:50
(Laughter)
53
158471
1927
(Tiếng cười)
02:52
I pictured my children
opening up box after box
opening up box after box
54
160422
3403
Tôi có chụp một bức ảnh
lũ con tôi mở từng hộp ra
lũ con tôi mở từng hộp ra
02:55
and wondering why I'd kept
any of that stuff.
any of that stuff.
55
163849
3470
và thắc mắc tại sao tôi lại giữ
một đống thứ vô dụng như thế.
một đống thứ vô dụng như thế.
02:59
(Laughter)
56
167343
1205
(Tiếng cười)
03:00
And then I imagined them looking
at a specific picture
at a specific picture
57
168572
3408
Và rồi tôi tưởng tượng ra
việc chúng nhìn vào bức ảnh
việc chúng nhìn vào bức ảnh
03:04
of me with a beautiful young woman,
58
172004
2491
của tôi và một phụ nữ xinh đẹp
03:06
and asking, "Who on earth
is that with Dad?"
is that with Dad?"
59
174519
3033
và hỏi: "Người này là ai vậy Bố?"
03:09
(Laughter)
60
177576
1396
(Tiếng cười)
03:10
And that was the aha moment.
61
178996
2028
Đó là lúc một ý tưởng
loé lên trong đầu tôi.
loé lên trong đầu tôi.
Những gì tôi cất giữ không quan trọng
03:13
It wasn't the things I'd saved
that were important;
that were important;
62
181524
3075
03:16
it was the stories that went with them
that gave them meaning.
that gave them meaning.
63
184623
3550
bằng câu chuyện đi kèm,
thứ đem lại ý nghĩa cho nó.
thứ đem lại ý nghĩa cho nó.
03:21
Could using the objects
to tell the stories
to tell the stories
64
189554
2962
Liệu rằng việc dùng những vật dụng
để kể lại câu chuyện
để kể lại câu chuyện
03:24
be the seed of a new ritual,
65
192540
1673
có là khởi nguồn của một nghi lễ mới,
03:26
a rite of passage --
not for a 13-year-old,
not for a 13-year-old,
66
194840
3453
một nghi lễ -
không dành cho trẻ 13,
không dành cho trẻ 13,
03:30
but for someone much further
down the road?
down the road?
67
198317
2339
mà những người già hơn?
03:34
So I started experimenting.
68
202468
1530
Vì vậy tôi bắt đầu thử nghiệm.
03:36
I got a few dozen things out of the boxes,
69
204683
2636
Tôi lấy một số thứ ra khỏi thùng,
03:39
I put them about in a room,
70
207343
1621
đặt chúng vào một căn phòng,
03:41
and I invited people to come in
71
209694
1867
sau đó, tôi mời mọi người đến,
03:44
and ask me about anything
that they found interesting.
that they found interesting.
72
212173
2819
mời họ hỏi về bất kì thứ gì hấp dẫn họ.
03:48
The results were terrific.
73
216497
1388
Kết quả thật đáng kinh ngạc.
03:50
A good story became a launching pad
for a much deeper discussion,
for a much deeper discussion,
74
218328
5050
Một câu chuyện hay đặt nền móng cho
một cuộc tranh luận sâu sắc hơn,
một cuộc tranh luận sâu sắc hơn,
giúp các vị khách của tôi
có được những liên tưởng ý nghĩa hơn
có được những liên tưởng ý nghĩa hơn
03:55
in which my visitors made
meaningful connections
meaningful connections
75
223402
2432
03:57
to their own lives.
76
225858
1224
đến cuộc sống của mình.
04:00
Derrius [Quarles] asked me
about a Leonard Peltier T-shirt
about a Leonard Peltier T-shirt
77
228949
3394
Derrius [Quarles] hỏi tôi
về cái áo thun hình Leonard Peltier
về cái áo thun hình Leonard Peltier
04:04
that I'd worn a lot in the '80s,
78
232367
2034
mà tôi thường mặc vào thập niên 80,
04:06
that, sadly, is still relevant today.
79
234425
2999
và buồn thay,
không là quá vãng, ngày hôm nay.
không là quá vãng, ngày hôm nay.
Cuộc trò chuyện của chúng tôi
chuyển hướng nhanh chóng,
chuyển hướng nhanh chóng,
04:09
Our conversation moved quickly,
80
237924
1789
04:12
from a large number of political
prisoners in American jails,
prisoners in American jails,
81
240697
3783
từ số lượng lớn tù nhân chính trị
trong nhà tù Mỹ,
trong nhà tù Mỹ,
04:16
to Derrius wondering about the legacy
82
244504
2212
tới việc Derrius tự hỏi về di sản
04:18
of the Black Liberation
Movement of the '60s,
Movement of the '60s,
83
246740
2930
của Phong trào Giải phóng Người da đen
những năm 60
những năm 60
04:21
and how his life might be different
if he'd come of age then,
if he'd come of age then,
84
249694
3454
và cuộc sống của thằng bé sẽ thế nào
nếu lớn lên trong thời gian đó,
nếu lớn lên trong thời gian đó,
04:25
instead of 30-odd years later.
85
253172
1920
thay vì khoảng 30 năm sau.
04:28
At the end of our conversation,
86
256141
1609
Vào cuối buổi nói chuyện,
04:30
Derrius asked me
if he could have the T-shirt.
if he could have the T-shirt.
87
258465
2314
Derrius hỏi tôi
liệu có thể cho nó cái áo đó.
liệu có thể cho nó cái áo đó.
04:33
And giving it to him felt
just about perfect.
just about perfect.
88
261388
2898
Và việc tặng cái áo cho thằng bé
khiến tôi cảm thấy rất tuyệt.
khiến tôi cảm thấy rất tuyệt.
04:37
As these conversations
established common ground,
established common ground,
89
265510
3333
Những cuộc nói chuyện này
đã tạo ra những điểm chung,
đã tạo ra những điểm chung,
04:40
especially across generations,
90
268867
1900
đặc biệt là giữa các thế hệ.
04:43
I realized I was opening a space
91
271648
2262
Tôi nhận ra
mình đã mở ra một nơi chốn
mình đã mở ra một nơi chốn
04:45
for people to talk about things
that really mattered to them.
that really mattered to them.
92
273934
2988
mà mọi người có thể nói
về những thứ thực sự quan trọng với họ.
về những thứ thực sự quan trọng với họ.
04:50
And I started seeing myself
with a renewed sense of purpose --
with a renewed sense of purpose --
93
278269
3482
Và tôi nhận ra rằng
mình có một sứ mệnh mới -
mình có một sứ mệnh mới -
04:54
not as the old guy on the way out,
94
282419
1893
không phải là một gã già nua sắp chết,
04:56
but as someone with a role to play
95
284936
1714
mà là một người có trách nhiệm
04:58
going forward.
96
286674
1150
tiếp tục tiến bước.
05:01
When I was growing up,
97
289770
1454
Khi tôi lớn lên,
05:03
life ended for most people in their 70s.
98
291248
2532
phần lớn cuộc sống của
mọi người dừng ở tuổi 70.
mọi người dừng ở tuổi 70.
05:07
People are living far longer now,
99
295535
1824
Hiện tại, mọi người sống lâu hơn,
05:10
and for the first time in human history,
100
298064
2147
và lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại,
05:12
it's common for four generations
to be living side by side.
to be living side by side.
101
300235
3764
việc bốn thế hệ sống cùng nhau
là điều bình thường.
là điều bình thường.
05:17
I'm 71,
102
305071
1183
Tôi 71 tuổi,
05:18
and with a bit of luck,
103
306897
1317
và nếu may mắn một tí,
05:20
I've got 20 or 30 more years ahead of me.
104
308238
2401
tôi vẫn còn 20 hay 30 năm phía trước.
05:24
Giving away my stuff now
105
312761
1666
Cho đi những vật dụng của tôi
05:27
and sharing it with friends, family,
and I hope strangers, too,
and I hope strangers, too,
106
315031
4450
và chia sẻ nó với bạn bè, người thân,
và mong rằng với cả người lạ,
và mong rằng với cả người lạ,
05:32
seems like the perfect way
to enter this next stage of my life.
to enter this next stage of my life.
107
320067
3442
có vẻ là cách hoàn hảo để tôi
bước vào giai đoạn kế tiếp của cuộc đời.
bước vào giai đoạn kế tiếp của cuộc đời.
05:36
Turns out to be just
what I was looking for:
what I was looking for:
108
324704
2085
Hoá ra những gì
mà tôi cả đời tìm kiếm là:
mà tôi cả đời tìm kiếm là:
05:39
a ritual that's less about dying
109
327424
2435
một nghi lễ,
thay vì hướng về cái chết,
thay vì hướng về cái chết,
05:41
and more about opening the door
110
329883
1943
lại mở rộng vòng tay
05:43
to whatever comes next.
111
331850
1403
đón nhận mọi điều sắp đến.
Xin cảm ơn.
05:46
Thank you.
112
334145
1150
05:47
(Applause)
113
335319
1090
(Tiếng vỗ tay)
05:48
Onward!
114
336433
1174
Tiến lên!
05:49
(Applause)
115
337631
2194
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Bob Stein - PublisherBob Stein has long been in the vanguard: immersed in radical politics as a young man, he grew into one of the founding fathers of new media. He’s wondering what sorts of new rituals and traditions might emerge as society expands to include increasing numbers of people in their eighties and nineties.
Why you should listen
Until his early 30's, Bob Stein was a full-time radical activist. In 1981, he spent a year researching and writing a paper for Encyclopedia Britannica -- "EB and the Intellectual Tools of the Future" -- and he has been involved in electronic publishing ever since. In 1984 he founded The Criterion Collection, a critically acclaimed series of definitive films, which included the first supplementary sections and director commentaries and introduced the letterbox format. He also founded The Voyager Company, which in 1989 published one of the first commercial CD-ROMs, "The CD Companion to Beethoven's Ninth Symphony." In 1992 Voyager published the first electronic books, including Douglas Adams's Hitchhikers Guide to the Galaxy and Michael Crichton's Jurassic Park. In 2004 The MacArthur Foundation provided a generous grant with which Stein founded the Institute for the Future of the Book, a small think and do tank aimed at exploring and influencing the evolution of new forms of intellectual expression. In 2005, the Institute published the first "networked books," which an important milestone in the shift to social reading and writing as discourse moves from pages to screens. After waiting 25 years, since he saw the first public demo of VR, Stein is currently working on a platform to present music and art performance in a shared social space.
Bob Stein | Speaker | TED.com