TED2007
Paul Ewald: Can we domesticate germs?
Paul Ewald: Có thể thuần hóa vi khuẩn được không?
Filmed:
Readability: 4.7
583,626 views
Nhà sinh học tiến hóa Paul Ewald kéo chúng ta xuống cống rãnh để thảo luận về vi khuẩn. Tại sao một số loài lại nguy hiểm hơn một số khác? Bằng cách nào chúng ta biến các loài nguy hiểm trở nên lành tính? Trong khi tìm kiếm câu trả lời, ông khảo sát một trường hợp gây ghê tởm nhưng quyến rũ: bệnh tiêu chảy.
Paul Ewald - Evolutionary biologist
After years of studying illness from the germs' point of view, microbiologist Paul Ewald believes that Big Pharma is wrong about some very big issues. What's right? The leader in evolutionary medicine posits radical new approaches. Full bio
After years of studying illness from the germs' point of view, microbiologist Paul Ewald believes that Big Pharma is wrong about some very big issues. What's right? The leader in evolutionary medicine posits radical new approaches. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
What I'd like to do is just drag us all down into the gutter,
0
0
3000
Điều tôi muốn làm là kéo
chúng ta xuống cống rãnh,
chúng ta xuống cống rãnh,
00:21
and actually all the way down into the sewer
1
3000
2000
thực ra là xuống tận các cống xả nước thải
00:23
because I want to talk about diarrhea.
2
5000
2000
bởi vì tôi muốn nói về bệnh tiêu chảy.
00:25
And in particular, I want to talk about
3
7000
4000
Và cụ thể là, tôi muốn nói về
00:29
the design of diarrhea.
4
11000
2000
việc "thiết kế" bệnh tiêu chảy.
00:31
And when evolutionary biologists talk about design,
5
13000
2000
Các nhà sinh vật tiến hóa
nói về "thiết kế"
nói về "thiết kế"
00:33
they really mean design by natural selection.
6
15000
4000
thực ra họ muốn nói về sự "thiết kế"
bởi chọn lọc tự nhiên.
bởi chọn lọc tự nhiên.
00:37
And that brings me to the title of the talk,
7
19000
2000
Điều đó khiến tôi đặt tiêu đề,
00:39
"Using Evolution to Design Disease Organisms Intelligently."
8
21000
4000
"Sử dụng tiến hóa để Thiết kế các
Vi sinh vật gây bệnh một cách thông minh."
Vi sinh vật gây bệnh một cách thông minh."
00:43
And I also have a little bit of a sort of smartass subtitle to this.
9
25000
4000
Tôi cũng chèn thêm một tiểu đề
nghe có vẻ nhạo báng nữa.
nghe có vẻ nhạo báng nữa.
00:47
But I'm not just doing this to be cute.
10
29000
2000
Nhưng tôi không làm thế này cho hay.
00:49
I really think that this subtitle explains
11
31000
3000
Tôi thực sự nghĩ rằng
tiểu đề này giải thích
tiểu đề này giải thích
00:52
what somebody like me, who's sort of a Darwin wannabe,
12
34000
3000
điều mà những người giống tôi,
những người ngưỡng mộ Darwin,
những người ngưỡng mộ Darwin,
00:55
how they actually look at one's role in
13
37000
3000
cách họ thực sự nhìn vào
vai trò của một sự vật
vai trò của một sự vật
00:58
sort of coming into this field of health sciences and medicine.
14
40000
4000
trong lĩnh vực khoa học sức khỏe và y học.
01:02
It's really not a very friendly field for evolutionary biologists.
15
44000
3000
Đó thực sự không thân thiện
dành cho nhà sinh học tiến hóa.
dành cho nhà sinh học tiến hóa.
01:05
You actually see a great potential,
16
47000
2000
Bạn thấy được một tiềm năng vô cùng lớn,
01:07
but you see a lot of people who are sort of defending their turf,
17
49000
3000
nhưng bạn thấy rất nhiều người
bảo vệ lĩnh vực của mình,
bảo vệ lĩnh vực của mình,
01:10
and may actually be very resistant, when one tries
18
52000
4000
và có thể rất ngoan cố,
khi có ai đó cố gắng
khi có ai đó cố gắng
01:14
to introduce ideas.
19
56000
2000
đưa ra các ý tưởng.
01:16
So, all of the talk today is going to deal with two general questions.
20
58000
5000
Toàn bộ bài nói chuyện hôm nay sẽ nhằm
giải quyết hai câu hỏi tổng quát.
giải quyết hai câu hỏi tổng quát.
01:21
One is that, why are some disease organisms more harmful?
21
63000
3000
Một là, tại sao một số sinh vật gây bệnh
lại nguy hiểm hơn?
lại nguy hiểm hơn?
01:24
And a very closely related question, which is,
22
66000
2000
Và một câu hỏi gần gũi là,
làm sao kiểm soát được
tình thế này khi chúng ta biết
tình thế này khi chúng ta biết
01:26
how can we take control of this situation once we understand
23
68000
4000
đáp án cho câu hỏi đầu tiên?
Cách khiến sinh vật
nguy hiểm lành tính hơn?
nguy hiểm lành tính hơn?
01:30
the answer to the first question?
24
72000
1000
01:31
How can we make the harmful organisms more mild?
25
73000
2000
Và tôi sẽ bắt đầu bài nói chuyện với,
như tôi đã nói,
như tôi đã nói,
01:34
And I'm going to be talking, to begin with, as I said,
26
76000
2000
01:36
about diarrheal disease organisms.
27
78000
2000
với các sinh vật gây bệnh tiêu chảy.
01:38
And the focus when I'm talking about the diarrheal organisms,
28
80000
3000
Và trọng tâm khi tôi nói về các sinh vật
gây bệnh tiêu chảy,
gây bệnh tiêu chảy,
01:41
as well as the focus when I'm talking about any organisms
29
83000
3000
và cũng tập trung khi tôi nói về
mọi sinh vật khác,
mọi sinh vật khác,
01:44
that cause acute infectious disease,
30
86000
2000
gây ra bệnh truyền nhiễm cấp tính,
01:46
is to think about the problem from a germ's point of view,
31
88000
3000
là nghĩ về vấn đề
từ quan điểm của các vi khuẩn,
từ quan điểm của các vi khuẩn,
01:49
germ's-eye view.
32
91000
2000
cách nhìn của vi khuẩn.
01:51
And in particular, to think about a fundamental idea
33
93000
4000
Và cụ thể là, nghĩ về ý tưởng cơ bản
01:55
which I think makes sense out of a tremendous amount of variation
34
97000
3000
mà tôi nghĩ là có lý hơn so với
vô số các biến số khác
vô số các biến số khác
01:58
in the harmfulness of disease organisms.
35
100000
3000
nhằm giải thích về tính gây hại của
các sinh vật gây bệnh.
các sinh vật gây bệnh.
02:01
And that idea is that from the germ's-eye point of view,
36
103000
4000
Và ý tưởng đó là
từ quan điểm của vi trùng,
từ quan điểm của vi trùng,
02:05
disease organisms have to get from one host to another,
37
107000
3000
sinh vật gây bệnh di chuyển từ
vật chủ này sang vật chủ khác,
vật chủ này sang vật chủ khác,
02:08
and often they have to rely on the well-being of the host
38
110000
4000
và thường chúng phải dựa vào
sự khỏe mạnh của vật chủ
sự khỏe mạnh của vật chủ
02:12
to move them to another host.
39
114000
2000
để truyền chúng sang vật chủ khác.
02:14
But not always.
40
116000
2000
Nhưng không phải lúc nào cũng thế.
Khi bạn nhiễm bệnh,
02:16
Sometimes, you get disease organisms
41
118000
2000
không dựa vào sự di chuyển
của vật chủ để lan truyền.
của vật chủ để lan truyền.
02:18
that don't rely on host mobility at all for transmission.
42
120000
2000
02:20
And when you have that, then evolutionary theory tells us
43
122000
3000
Và khi bạn mắc bệnh,
thì lý thuyết tiến hóa nói cho ta rằng
thì lý thuyết tiến hóa nói cho ta rằng
02:23
that natural selection will favor the more exploitative,
44
125000
4000
chọn lọc tự nhiên sẽ ưu ái
những vi sinh vật,
những vi sinh vật,
02:27
more predator-like organisms.
45
129000
2000
bóc lột hơn, giống kẻ săn mồi hơn.
02:29
So, natural selection will favor organisms
46
131000
2000
Nên chọn lọc tự nhiên
sẽ ưu ái sinh vật
sẽ ưu ái sinh vật
02:31
that are more likely to cause damage.
47
133000
2000
mà có nhiều khả năng gây ra tổn thất hơn.
02:33
If instead transmission to another host requires host mobility,
48
135000
4000
Nếu việc lan truyền sang vật chủ khác
yêu cầu vật chủ phải di chuyển,
yêu cầu vật chủ phải di chuyển,
02:37
then we expect that the winners of the competition
49
139000
3000
thì chúng ta kỳ vọng rằng kẻ chiến thắng
trong cuộc đua
trong cuộc đua
02:40
will be the milder organisms.
50
142000
2000
sẽ là các sinh vật lành tính hơn.
02:42
So, if the pathogen doesn't need the host to be healthy and active,
51
144000
3000
Nếu mầm bệnh không cần vật chủ phải
khỏe mạnh và năng động,
khỏe mạnh và năng động,
02:45
and actual selection favors pathogens
52
147000
3000
và chọn lọc tự nhiên ưu ái các mầm bệnh
mà lợi dụng được các vật chủ đó,
02:48
that take advantage of those hosts,
53
150000
2000
kẻ thắng trong cuộc đua
là những kẻ lợi dụng vật chủ
là những kẻ lợi dụng vật chủ
02:50
the winners in the competition are those that exploit the hosts
54
152000
2000
02:52
for their own reproductive success.
55
154000
2000
để trở nên thành công trong sinh sản.
02:54
But if the host needs to be mobile in order to transmit the pathogen,
56
156000
5000
Nhưng nếu vật chủ cần di chuyển
mới lan truyền được mầm bệnh,
mới lan truyền được mầm bệnh,
02:59
then it's the benign ones that tend to be the winners.
57
161000
2000
thì phần lành tính hơn là kẻ chiến thắng.
03:01
So, I'm going to begin by applying this idea to diarrheal diseases.
58
163000
4000
Vậy nên tôi sẽ ứng dụng ý tưởng này
với các bệnh tiêu chảy.
với các bệnh tiêu chảy.
03:05
Diarrheal disease organisms get transmitted in basically three ways.
59
167000
3000
Các vi sinh vật gây tiêu chảy thường
lan truyền theo ba cách sau.
lan truyền theo ba cách sau.
03:08
They can be transmitted from person-to-person contact,
60
170000
3000
Chúng có thể truyền do tiếp xúc
giữa người với người,
giữa người với người,
03:11
person-to-food-then-to-person contact,
61
173000
2000
tiếp xúc người-thức ăn-người,
03:13
when somebody eats contaminated food,
62
175000
2000
khi ai đó ăn phải thức ăn nhiễm bệnh,
03:15
or they can be transmitted through the water.
63
177000
2000
hoặc chúng có thể lan truyền qua nước.
03:17
And when they're transmitted through the water,
64
179000
2000
Và khi chúng truyền đi theo dòng nước,
03:19
unlike the first two modes of transmission,
65
181000
2000
thì không giống như 2 mô hình
lan truyền đầu,
lan truyền đầu,
03:21
these pathogens don't rely on a healthy host for transmission.
66
183000
4000
những mầm bệnh này không cần
vật chủ khỏe mạnh vẫn lan truyền được.
vật chủ khỏe mạnh vẫn lan truyền được.
Người ốm liệt giường vẫn
truyền bệnh cho 10, thậm chí hàng trăm
truyền bệnh cho 10, thậm chí hàng trăm
03:25
A person can be sick in bed and still infect tens, even hundreds
67
187000
2000
03:27
of other individuals.
68
189000
1000
cá nhân khác.
03:29
To sort of illustrate that, this diagram emphasizes that
69
191000
3000
Một cách để minh họa là biểu đồ này,
nhấn mạnh rằng
nhấn mạnh rằng
03:32
if you've got a sick person in bed,
70
194000
2000
nếu có một người ốm liệt giường,
03:34
somebody's going to be taking out the contaminated materials.
71
196000
3000
thì phải có ai đó dọn sạch những
đồ đạc bị nhiễm bẩn.
đồ đạc bị nhiễm bẩn.
Người đó sẽ đi giặt những đồ
nhiễm bẩn đó,
nhiễm bẩn đó,
03:37
They're going to wash those contaminated materials,
72
199000
1000
03:38
and then the water may move into sources of drinking water.
73
200000
4000
và rồi nước giặt đó có thể đi vào
nguồn nước uống.
nguồn nước uống.
03:42
People will come in to those places where you've got
74
204000
3000
Người ta sẽ tới những nơi mà
nguồn nước uống đã bị nhiễm bẩn,
và mang nước đó về cho gia đình,
03:45
contaminated drinking water,
75
207000
1000
hoặc có thể uống ngay tại chỗ.
03:46
bring things back to the family,
76
208000
1000
03:47
may drink right at that point.
77
209000
1000
03:48
The whole point is that a person who can't move
78
210000
3000
Điểm chính yếu là một người
không di chuyển
không di chuyển
vẫn truyền được bệnh
cho nhiều người khác.
cho nhiều người khác.
03:51
can still infect many other individuals.
79
213000
2000
03:53
And so, the theory tells us that
80
215000
3000
Và do đó, lý thuyết cho chúng ta thấy rằng
03:56
when diarrheal disease organisms are transported by water,
81
218000
5000
khi các sinh vật gây tiêu chảy
truyền đi theo dòng nước,
truyền đi theo dòng nước,
04:01
we expect them to be more predator-like, more harmful.
82
223000
2000
ta kỳ vọng chúng giống kẻ săn mồi
nguy hiểm hơn.
nguy hiểm hơn.
04:03
And you can test these ideas.
83
225000
2000
Và bạn có thể kiểm chứng ý tưởng này.
04:05
So, one way you can test is just look at all diarrheal bacteria,
84
227000
2000
Cách kiểm chứng là nhìn
vi khuẩn tiêu chảy,
vi khuẩn tiêu chảy,
04:07
and see whether or not the ones that tend to be
85
229000
2000
và xem liệu những vi khuẩn thường được
04:09
more transmitted by water, tend to be more harmful.
86
231000
2000
theo dòng nước có
nguy hiểm hơn không.
nguy hiểm hơn không.
04:11
And the answer is -- yep, they are.
87
233000
2000
Và câu trả lời là -- Có.
04:13
Now I put those names in there just for the bacteria buffs,
88
235000
3000
Tôi đưa tên các vi khuẩn ra đây
chỉ cho đầy đủ thôi,
chỉ cho đầy đủ thôi,
04:16
but the main point here is that --
89
238000
3000
nhưng điểm chính ở đây là--
04:19
(Laughter)
90
241000
1000
(Cười)
04:20
there's a lot of them here, I can tell --
91
242000
1000
04:21
the main point here is that those data points
92
243000
4000
có thể nói rằng
có nhiều vi khuẩn ở đây,
có nhiều vi khuẩn ở đây,
nhưng điều chủ yếu là
các điểm dữ liệu này
các điểm dữ liệu này
04:25
all show a very strong, positive association between
93
247000
2000
chỉ ra mối tương quan
thuận và mạnh giữa
thuận và mạnh giữa
04:27
the degree to which a disease organism is transmitted by water,
94
249000
4000
mức độ một sinh vật được
lan truyền bởi nước,
lan truyền bởi nước,
với mức độ nguy hiểm
của chúng,
của chúng,
04:31
and how harmful they are,
95
253000
1000
04:32
how much death they cause per untreated infection.
96
254000
3000
số người chết mà chúng
gây ra trên số ca nhiễm không được chữa.
gây ra trên số ca nhiễm không được chữa.
04:35
So this suggests we're on the right track.
97
257000
2000
Biểu đồ cho thấy
chúng ta đi đúng hướng.
chúng ta đi đúng hướng.
04:37
But this, to me, suggests that we really need
98
259000
5000
Nhưng với tôi, biểu đồ này cho thấy
rằng chúng ta cần
rằng chúng ta cần
thêm một số câu hỏi khác.
04:42
to ask some additional questions.
99
264000
1000
04:43
Remember the second question that I raised at the outset was,
100
265000
3000
Nhớ rằng câu hỏi thứ hai tôi đưa ra
lúc ban đầu là,
lúc ban đầu là,
04:46
how can we use this knowledge
101
268000
2000
làm thế nào chúng ta sử dụng
kiến thức này
kiến thức này
04:48
to make disease organisms evolve to be mild?
102
270000
3000
để khiến các sinh vật gây bệnh
tiến hóa trở nên lành tính hơn?
tiến hóa trở nên lành tính hơn?
04:51
Now, this suggests that if you could just block waterborne transmission,
103
273000
2000
Biểu đồ gợi ý nếu bạn
ngăn việc truyền qua đường nước,
ngăn việc truyền qua đường nước,
04:53
you could cause disease organisms to shift from
104
275000
3000
thì bạn có thể khiến các sinh vật
gây bệnh chuyển từ
gây bệnh chuyển từ
04:56
the right-hand side of that graph to the left-hand side of the graph.
105
278000
3000
phía tay phải của biểu đồ sang
phía tay trái.
phía tay trái.
04:59
But it doesn't tell you how long.
106
281000
2000
Nhưng nó không cho bạn biết
bao lâu.
bao lâu.
05:01
I mean, if this would require thousands of years,
107
283000
2000
Ý tôi là, nếu phải mất hàng ngàn năm,
05:03
then it's worthless in terms of controlling of these pathogens.
108
285000
2000
thì không hề liên quan
kiểm soát mầm bệnh.
kiểm soát mầm bệnh.
05:05
But if it could occur in just a few years,
109
287000
2000
Nhưng nếu việc đó xảy ra
chỉ trong vài năm,
chỉ trong vài năm,
05:07
then it might be a very important way to control
110
289000
4000
thì đó có thể là một cách
rất quan trọng để kiểm soát
rất quan trọng để kiểm soát
05:11
some of the nasty problems that we haven't been able to control.
111
293000
3000
một vài vấn đề nhức nhối
mà chúng ta vẫn chưa kiểm soát được.
mà chúng ta vẫn chưa kiểm soát được.
Nói cách khác, điều này gợi ý
chúng ta
chúng ta
05:14
In other words, this suggests that we could
112
296000
2000
05:16
domesticate these organisms.
113
298000
2000
có thể thuần hóa các sinh vật này.
05:18
We could make them evolve to be not so harmful to us.
114
300000
3000
Chúng ta có thể khiến chúng tiến hóa
trở nên không quá nguy hiểm cho chúng ta.
trở nên không quá nguy hiểm cho chúng ta.
05:21
And so, as I was thinking about this, I focused on this organism,
115
303000
3000
Và do đó, như tôi đã nghĩ về điều này,
tôi tập trung vào sinh vật này,
tôi tập trung vào sinh vật này,
05:24
which is the El Tor biotype of the organism called Vibrio cholerae.
116
306000
4000
đó là kiểu sinh học El Tor của một
sinh vật gọi là Vibrio cholerae.
sinh vật gọi là Vibrio cholerae.
05:28
And that is the species of organism that is responsible
117
310000
4000
Mà đó là một loài sinh vật
chịu trách nhiệm
chịu trách nhiệm
05:32
for causing cholera.
118
314000
2000
cho việc gây ra bệnh tiêu chảy.
05:34
And the reason I thought this is a really great organism to look at
119
316000
2000
Và lý do mà tôi cho rằng đây thực sự
là một sinh vật tuyệt vời để nghiên cứu
là một sinh vật tuyệt vời để nghiên cứu
05:36
is that we understand why it's so harmful.
120
318000
3000
là chúng ta hiểu được tại sao nó lại
nguy hiểm.
nguy hiểm.
05:39
It's harmful because it produces a toxin,
121
321000
3000
Nó nguy hiểm vì nó sản xuất ra
một độc tố,
một độc tố,
05:42
and that toxin is released when the organism
122
324000
2000
độc tố được giải phóng
khi sinh vật này
khi sinh vật này
05:44
gets into our intestinal tract.
123
326000
1000
đi vào đường ruột.
05:45
It causes fluid to flow from the cells that line our intestine
124
327000
4000
Nó khiến các chất dịch chảy từ những
tế bào lót thành ruột
tế bào lót thành ruột
05:49
into the lumen, the internal chamber of our intestine,
125
331000
3000
vào trong lumen, tức là vào trong
đường ruột của chúng ta,
đường ruột của chúng ta,
05:52
and then that fluid goes the only way it can, which is out the other end.
126
334000
3000
và dịch lỏng đó chỉ đi theo
một đường duy nhất, là ra ngoài.
một đường duy nhất, là ra ngoài.
05:55
And it flushes out thousands of different other competitors
127
337000
3000
Và nó cuốn sạch
hàng ngàn kẻ cạnh tranh khác
hàng ngàn kẻ cạnh tranh khác
05:58
that would otherwise make life difficult for the Vibrios.
128
340000
3000
mà vốn khiến đời sống của Vibrios
khó khăn hơn.
khó khăn hơn.
06:01
So what happens, if you've got an organism,
129
343000
2000
Điều xảy ra khi bạn mắc phải
một sinh vật,
một sinh vật,
tạo ra nhiều độc tố.
06:03
it produces a lot of toxin.
130
345000
1000
06:04
After a few days of infection you end up having --
131
346000
3000
Sau vài ngày nhiễm bệnh,
cuối cùng bạn có --
cuối cùng bạn có --
06:07
the fecal material really isn't so disgusting as we might imagine.
132
349000
2000
loại phân không ghê tởm
như tưởng tượng.
như tưởng tượng.
06:09
It's sort of cloudy water.
133
351000
2000
Nó trông như nước đục.
06:11
And if you took a drop of that water,
134
353000
2000
Và nếu bạn lấy một giọt nước đó,
06:13
you might find a million diarrheal organisms.
135
355000
3000
bạn có thể tìm thấy hàng triệu
vi sinh vật gây tiêu chảy.
vi sinh vật gây tiêu chảy.
06:16
If the organism produced a lot of toxin,
136
358000
2000
Nếu sinh vật này sản sinh ra
nhiều độc tố,
nhiều độc tố,
06:18
you might find 10 million, or 100 million.
137
360000
2000
thì bạn có thể tìm được 10,
hay 100 triệu.
hay 100 triệu.
06:20
If it didn't produce a lot of this toxin,
138
362000
2000
Nếu nó không tạo ra nhiều độc tố,
06:22
then you might find a smaller number.
139
364000
2000
thì bạn có thể tìm được
số lượng ít hơn.
số lượng ít hơn.
06:24
So the task is to try to figure out
140
366000
4000
Vậy, nhiệm vụ là nghĩ ra được
06:28
how to determine whether or not you could get an organism like this
141
370000
4000
cách xác định xem liệu bạn có thể
khiến một sinh vật như thế này
khiến một sinh vật như thế này
06:32
to evolve towards mildness by blocking waterborne transmission,
142
374000
3000
tiến hóa theo hướng lành tính bằng cách
ngăn chặn việc lan truyền bằng nước,
ngăn chặn việc lan truyền bằng nước,
06:35
thereby allowing the organism only to be transmitted
143
377000
2000
theo đó cho chỉ cho phép sinh vật
này lan truyền
này lan truyền
06:37
by person-to-person contact,
144
379000
3000
bằng tiếp xúc người-với-người,
06:40
or person-food-person contact --
145
382000
1000
hoặc tiếp xúc người-thức ăn-người--
06:41
both of which would really require that people be
146
383000
2000
cả hai cách đều yêu cầu phải có
06:43
mobile and fairly healthy for transmission.
147
385000
2000
người khá khỏe và linh động
để truyền bệnh.
để truyền bệnh.
06:45
Now, I can think of some possible experiments.
148
387000
3000
Hiện tại, tôi có thể nghĩ ra vài
thí nghiệm khả thi.
thí nghiệm khả thi.
06:48
One would be to take a lot of different strains of this organism --
149
390000
3000
Một là thu thập thật nhiều chủng
khác nhau của sinh vật này --
khác nhau của sinh vật này --
06:51
some that produce a lot of toxins, some that produce a little --
150
393000
2000
một số sản sinh rất nhiều độc tố,
một số sản sinh ít --
một số sản sinh ít --
06:53
and take those strains and spew them out in different countries.
151
395000
5000
và lấy các chủng này và tung ra
các quốc gia khác nhau.
các quốc gia khác nhau.
06:58
Some countries that might have clean water supplies,
152
400000
3000
Một số nước có thể có
nguồn cấp nước sạch,
nguồn cấp nước sạch,
07:01
so that you can't get waterborne transmission:
153
403000
1000
nên không thể có
sự lan truyền bằng nước:
sự lan truyền bằng nước:
07:02
you expect the organism to evolve to mildness there.
154
404000
3000
bạn kỳ vọng rằng sinh vật đó
sẽ tiến hóa theo hướng lành tính ở các nước này.
sẽ tiến hóa theo hướng lành tính ở các nước này.
07:05
Other countries, in which you've got a lot of waterborne transmission,
155
407000
3000
Ở các nước khác mà sự lan truyền
bằng nước là phổ biến,
bằng nước là phổ biến,
07:08
there you expect these organisms to evolve
156
410000
2000
bạn kỳ vọng những sinh vật
này tiến hóa
này tiến hóa
07:10
towards a high level of harmfulness, right?
157
412000
4000
về mức độc hại cao hơn, đúng không?
07:14
There's a little ethical problem in this experiment.
158
416000
2000
Thí nghiệm này có một vấn đề đạo đức nhỏ.
07:16
I was hoping to hear a few gasps at least.
159
418000
3000
Tôi đã hi vọng nghe thấy
ít nhất là một vài tiếng kêu kinh ngạc.
ít nhất là một vài tiếng kêu kinh ngạc.
07:19
That makes me worry a little bit.
160
421000
2000
Điều đó khiến tôi
hơi lo lắng.
hơi lo lắng.
07:21
(Laughter)
161
423000
1000
(Cười)
07:22
But anyhow, the laughter makes me feel a little bit better.
162
424000
3000
Nhưng dù sao thì, tiếng cười
khiến tôi cảm thấy tốt hơn một chút.
khiến tôi cảm thấy tốt hơn một chút.
07:25
And this ethical problem's a big problem.
163
427000
3000
Và vấn đề đạo đức này
là một vấn đề lớn.
là một vấn đề lớn.
07:28
Just to emphasize this, this is what we're really talking about.
164
430000
3000
Để nhấn mạnh, thì đây là cái mà chúng ta
đang thực sự nói đến.
đang thực sự nói đến.
07:31
Here's a girl who's almost dead.
165
433000
2000
Đây là một cháu gái đang hấp hối.
07:33
She got rehydration therapy, she perked up,
166
435000
2000
Cháu đã được truyền nước, đã tươi hơn,
07:35
within a few days she was looking like a completely different person.
167
437000
3000
nhưng chỉ trong vài ngày cháu đã trông
như một người hoàn toàn khác.
như một người hoàn toàn khác.
07:38
So, we don't want to run an experiment like that.
168
440000
2000
Nên chúng ta không muốn thực hiện
thí nghiệm như thế.
thí nghiệm như thế.
07:40
But interestingly, just that thing happened in 1991.
169
442000
4000
Nhưng thú vị là, một sự việc tương tự đã
xảy ra vào năm 1991.
xảy ra vào năm 1991.
07:44
In 1991, this cholera organism got into Lima, Peru,
170
446000
4000
Năm 1991, sinh vật gây tiêu chảy này
xâm nhập vào Lima, Peru,
xâm nhập vào Lima, Peru,
07:48
and within two months it had spread to the neighboring areas.
171
450000
3000
và chỉ trong 2 tháng nó đã lan tới các
khu lân cận.
khu lân cận.
07:51
Now, I don't know how that happened,
172
453000
3000
Tôi không biết điều gì đã xảy ra,
07:54
and I didn't have anything to do with it, I promise you.
173
456000
4000
và tôi không có liên quan gì, tôi thề.
07:58
I don't think anybody knows,
174
460000
2000
Tôi nghĩ rằng không có ai biết cả,
08:00
but I'm not averse to, once that's happened,
175
462000
3000
nhưng tôi không phản đối việc,
một khi nó đã xảy ra rồi,
một khi nó đã xảy ra rồi,
08:03
to see whether or not the prediction that we would make,
176
465000
2000
xem liệu dự đoán mà chúng ta
sẽ đưa ra
sẽ đưa ra
08:05
that I did make before, actually holds up.
177
467000
3000
dự đoán tôi đã đưa ra trước đây,
có thực sự đúng không.
có thực sự đúng không.
08:08
Did the organism evolve to mildness in a place like Chile,
178
470000
3000
Sinh vật đó tiến hóa theo hướng
lành tính ở một nơi như Chile,
lành tính ở một nơi như Chile,
08:11
which has some of the most well protected water supplies
179
473000
3000
là một trong những nước có nguồn cấp nước
được bảo vệ tốt nhất
được bảo vệ tốt nhất
08:14
in Latin America?
180
476000
1000
ở châu Mỹ Latin?
08:15
And did it evolve to be more harmful in a place like Ecuador,
181
477000
4000
Và nó có tiến hóa trở nên nguy hiểm hơn
ở một nơi như Ecuador,
ở một nơi như Ecuador,
08:19
which has some of the least well protected?
182
481000
2000
nơi có nguồn nước được bảo vệ
kém nhất?
kém nhất?
08:21
And Peru's got something sort of in between.
183
483000
2000
Còn ở Peru thì trung bình.
08:23
And so, with funding from the Bosack-Kruger Foundation,
184
485000
4000
Vậy nên, với tài trợ từ Quỹ Bosack-Kruger,
08:27
I got a lot of strains from these different countries
185
489000
3000
tôi thu thập được rất nhiều chủng
từ các nước này
từ các nước này
08:30
and we measured their toxin production in the lab.
186
492000
2000
và đo lường sự sản sinh độc tố
của chúng trong phòng thí nghiệm.
của chúng trong phòng thí nghiệm.
08:33
And we found that in Chile -- within two months of the invasion of Peru
187
495000
4000
Và chúng tôi thấy rằng ở Chile -- chỉ
trong 2 tháng sau khi xâm nhiễm Peru
trong 2 tháng sau khi xâm nhiễm Peru
08:37
you had strains entering Chile --
188
499000
2000
đã có vài chủng vào được Chile --
08:39
and when you look at those strains,
189
501000
2000
và khi bạn nhìn vào các chủng này,
08:41
in the very far left-hand side of this graph,
190
503000
2000
ở phía xa về tay trái của biểu đồ này,
08:43
you see a lot of variation in the toxin production.
191
505000
3000
bạn thấy có sự biến thiên lớn
trong khả năng sản sinh độc tố.
trong khả năng sản sinh độc tố.
08:46
Each dot corresponds to an islet from a different person --
192
508000
3000
Mỗi chấm tương ứng với một cá nhân
khác nhau--
khác nhau--
08:49
a lot of variation on which natural selection can act.
193
511000
2000
rất nhiều biến thể mà chọn lọc
tự nhiên có thể tác động lên.
tự nhiên có thể tác động lên.
08:51
But the interesting point is, if you look over the 1990s,
194
513000
3000
Nhưng điểm thú vị là, nếu bạn
nhìn vào những năm 1990,
nhìn vào những năm 1990,
08:54
within a few years the organisms evolved to be more mild.
195
516000
4000
chỉ trong vài năm các sinh vật này
đã tiến hóa thành lành tính hơn.
đã tiến hóa thành lành tính hơn.
08:58
They evolved to produce less toxin.
196
520000
1000
Chúng tiến hóa tới việc
sản sinh ít độc tố hơn.
sản sinh ít độc tố hơn.
09:00
And to just give you a sense of how important this might be,
197
522000
2000
Và để cho các bạn thấy được
tầm quan trọng của điều này,
tầm quan trọng của điều này,
09:02
if we look in 1995, we find that there's only one case of cholera,
198
524000
5000
thì nếu nhìn vào năm 1995, chúng ta thấy
chỉ có một ca tiêu chảy,
chỉ có một ca tiêu chảy,
09:07
on average, reported from Chile every two years.
199
529000
2000
tính trung bình, được thông báo từ
phía Chile mỗi 2 năm.
phía Chile mỗi 2 năm.
09:09
So, it's controlled.
200
531000
2000
Nó được kiểm soát.
09:11
That's how much we have in America,
201
533000
2000
Đó là số lượng chúng ta có ở châu Mỹ,
09:13
cholera that's acquired endemically,
202
535000
2000
tiêu chảy xuất hiện theo địa phương,
09:15
and we don't think we've got a problem here.
203
537000
2000
và chúng tôi không nghĩ là có
vấn đề ở đây.
vấn đề ở đây.
09:17
They didn't -- they solved the problem in Chile.
204
539000
2000
Họ đã giải quyết
được vấn đề ở Chile.
được vấn đề ở Chile.
09:19
But, before we get too confident, we'd better look at some of those other countries,
205
541000
3000
Trước khi chúng ta quá tự tin
thì nên xem xét một số nước khác,
thì nên xem xét một số nước khác,
09:22
and make sure that this organism doesn't just always evolve toward mildness.
206
544000
3000
để chắc chắn sinh vật này không
tiến hóa theo hướng lành tính.
tiến hóa theo hướng lành tính.
09:25
Well, in Peru it didn't.
207
547000
2000
Ở Peru thì không.
09:27
And in Ecuador -- remember, this is the place where it has
208
549000
3000
Và ở Ecuador-- nhớ rằng đây là nơi có
09:30
the highest potential waterborne transmission --
209
552000
2000
sự tiềm năng truyền nhiễm
bằng nước cao nhất--
bằng nước cao nhất--
09:32
it looked like it got more harmful.
210
554000
1000
dường như nó trở nên nguy hiểm hơn.
09:33
In every case there's a lot of variation,
211
555000
2000
Có rất nhiều biến động
trong mỗi trường hợp,
trong mỗi trường hợp,
09:35
but something about the environment the people are living in,
212
557000
3000
nhưng có điều gì đó về môi trường
sinh sống của con người,
sinh sống của con người,
09:38
and I think the only realistic explanation is that it's
213
560000
3000
và tôi nghĩ cách giải thích hợp lý
duy nhất là
duy nhất là
09:41
the degree of waterborne transmission,
214
563000
2000
mức độ lan truyền bằng nước,
09:43
favored the harmful strains in one place, and mild strains in another.
215
565000
4000
ưu ái các chủng nguy hiểm ở nơi này,
và chủng lành tính ở nơi kia.
và chủng lành tính ở nơi kia.
09:47
So, this is very encouraging,
216
569000
2000
Điều này có tính động viên rất lớn,
09:49
it suggests that something that we might want to do anyhow,
217
571000
2000
nó gợi ý một điều gì đó mà chúng ta
có thể sẽ muốn làm,
có thể sẽ muốn làm,
09:51
if we had enough money, could actually give us a much bigger bang for the buck.
218
573000
3000
nếu chúng ta có đủ tiền, có thể sẽ cho ta
một món rất hời.
một món rất hời.
09:54
It would make these organisms evolve to mildness,
219
576000
2000
Nó có thể sẽ khiến các sinh vật này
tiến hóa theo hướng lành tính,
tiến hóa theo hướng lành tính,
09:56
so that even though people might be getting infected,
220
578000
2000
nên nếu có người bị mắc bệnh,
09:58
they'd be infected with mild strains.
221
580000
2000
thì họ sẽ bị mắc các chủng lành tính.
10:00
It wouldn't be causing severe disease.
222
582000
2000
Nó sẽ không gây ra bệnh nghiêm trọng.
10:02
But there's another really interesting aspect of this,
223
584000
2000
Nhưng còn có một khía cạnh
thực sự thú vị khác của việc này,
thực sự thú vị khác của việc này,
10:04
and this is that if you could control the evolution of virulence,
224
586000
3000
và đó là nếu bạn có thể kiểm soát
sự tiến hóa của tính độc,
sự tiến hóa của tính độc,
10:07
evolution of harmfulness,
225
589000
2000
sự tiến hóa của mức độ nguy hiểm,
10:09
then you should be able to control antibiotic resistance.
226
591000
2000
thì bạn cũng có thể kiểm soát
sự kháng lại thuốc kháng sinh.
sự kháng lại thuốc kháng sinh.
10:11
And the idea is very simple.
227
593000
1000
Ý tưởng rất đơn giản.
10:12
If you've got a harmful organism,
228
594000
2000
Nếu bạn có một sinh vật độc hại,
10:14
a high proportion of the people are going to be symptomatic,
229
596000
2000
một phần lớn dân số sẽ mang triệu chứng,
10:16
a high proportion of the people are going to be going to get antibiotics.
230
598000
2000
một phần lớn dân số sẽ dùng thuốc
kháng sinh.
kháng sinh.
10:18
You've got a lot of pressure favoring antibiotic resistance,
231
600000
3000
Bạn sẽ có áp lực rất lớn ưu ái sự kháng
kháng sinh,
kháng sinh,
10:21
so you get increased virulence leading to
232
603000
2000
nên bạn đạt được tính độc tăng,
dẫn tới
dẫn tới
10:23
the evolution of increased antibiotic resistance.
233
605000
2000
sự tiến hóa của khả năng kháng
kháng sinh tăng.
kháng sinh tăng.
10:25
And once you get increased antibiotic resistance,
234
607000
3000
Và một khi bạn có khả năng kháng
kháng sinh tăng,
kháng sinh tăng,
10:28
the antibiotics aren't knocking out the harmful strains anymore.
235
610000
2000
các thuốc kháng sinh không tiêu diệt
được các chủng nguy hiểm nữa.
được các chủng nguy hiểm nữa.
10:30
So, you've got a higher level of virulence.
236
612000
2000
Bạn đã có mức độ độc tính cao hơn.
10:32
So, you get this vicious cycle.
237
614000
2000
Vậy nên bạn có một vòng luẩn quẩn.
10:34
The goal is to turn this around.
238
616000
2000
Mục tiêu là đảo ngược điều này.
10:36
If you could cause an evolutionary decrease in virulence
239
618000
2000
Nếu bạn có thể tạo ra sự giảm độc tính
mang tính tiến hóa
mang tính tiến hóa
10:38
by cleaning up the water supply,
240
620000
2000
bằng cách làm sạch nguồn cấp nước,
10:40
you should be able to get an evolutionary decrease
241
622000
2000
thì bạn có thể có được sự giảm
mang tính tiến hóa
mang tính tiến hóa
10:42
in antibiotic resistance.
242
624000
2000
trong khả năng kháng kháng sinh.
10:44
So, we can go to the same countries and look and see.
243
626000
2000
Chúng ta có thể tới những quốc gia trước
và xem xét.
và xem xét.
10:46
Did Chile avoid the problem of antibiotic resistance,
244
628000
3000
Chile có tránh được vấn đề kháng
kháng sinh hay không,
kháng sinh hay không,
10:49
whereas did Ecuador actually have the beginnings of the problem?
245
631000
3000
còn Ecuador có phải là đang bắt đầu
gặp phải vấn đề hay không?
gặp phải vấn đề hay không?
10:52
If we look in the beginning of the 1990s,
246
634000
2000
Nếu chúng ta nhìn vào đầu những năm 1990s,
10:54
we see, again, a lot of variation.
247
636000
2000
một lần nữa ta thấy sự biến thiên lớn.
10:56
In this case, on the Y-axis, we've just got a measure of antibiotic sensitivity --
248
638000
4000
Trong trường hợp này, ở trục Y, ta có
đo lường về tính nhạy cảm với kháng sinh--
đo lường về tính nhạy cảm với kháng sinh--
11:00
and I won't go into that.
249
642000
2000
và tôi sẽ không bàn thêm về điều đó.
11:02
But we've got a lot of variation in antibiotic sensitivity in Chile,
250
644000
3000
Nhưng ta có biến thiên lớn trong
tính nhạy cảm với kháng sinh ở Chile,
tính nhạy cảm với kháng sinh ở Chile,
11:05
Peru and Ecuador, and no trend across the years.
251
647000
2000
Peru và Ecuador, và không có xu hướng
nào trong những năm này.
nào trong những năm này.
11:07
But if we look at the end of the 1990s, just half a decade later,
252
649000
4000
Nhưng nếu ta nhìn vào cuối những năm 1990,
chỉ nửa thập kỷ sau,
chỉ nửa thập kỷ sau,
11:11
we see that in Ecuador they started having a resistance problem.
253
653000
3000
ta thấy rằng Ecuador bắt đầu có vấn đề
về tính kháng.
về tính kháng.
11:14
Antibiotic sensitivity was going down.
254
656000
2000
Sự nhạy cảm với kháng sinh đi xuống.
11:16
And in Chile, you still had antibiotic sensitivity.
255
658000
3000
Và ở Chile, bạn vẫn có
tính kháng kháng sinh.
tính kháng kháng sinh.
11:19
So, it looks like Chile dodged two bullets.
256
661000
2000
Có vẻ như Chile tránh được hai mối nguy.
11:21
They got the organism to evolve to mildness,
257
663000
2000
Họ có sinh vật tiến hóa lành tính,
11:23
and they got no development of antibiotic resistance.
258
665000
3000
và vấn đề kháng kháng sinh
không phát triển.
không phát triển.
11:26
Now, these ideas should apply across the board,
259
668000
3000
Những ý tưởng này có thể áp dụng
được cho các loài khác,
được cho các loài khác,
11:29
as long as you can figure out why some organisms evolved to virulence.
260
671000
3000
miễn bạn hiểu lí do một số
sinh vật tiến hóa theo hướng độc tính.
sinh vật tiến hóa theo hướng độc tính.
11:32
And I want to give you just one more example,
261
674000
2000
Và tôi muốn cho bạn thấy
một ví dụ nữa,
một ví dụ nữa,
11:34
because we've talked a little bit about malaria.
262
676000
2000
vì chúng ta đã nói một chút
về sốt rét.
về sốt rét.
11:36
And the example I want to deal with is,
263
678000
2000
Và ví dụ mà tôi muốn đưa ra là,
11:38
or the idea I want to deal with, the question is,
264
680000
4000
hoặc ý tưởng mà tôi muốn nói,
câu hỏi là,
câu hỏi là,
11:42
what can we do to try to get the malarial organism to evolve to mildness?
265
684000
3000
chúng ta có thể làm gì để khiến sinh vật
gây sốt rét tiến hóa theo hướng lành tính?
gây sốt rét tiến hóa theo hướng lành tính?
11:45
Now, malaria's transmitted by a mosquito,
266
687000
2000
Sốt rét được truyền đi bởi muỗi,
11:47
and normally if you're infected with malaria, and you're feeling sick,
267
689000
4000
và thường nếu bạn bị sốt rét,
và bạn cảm thấy ốm,
và bạn cảm thấy ốm,
11:51
it makes it even easier for the mosquito to bite you.
268
693000
2000
thì muỗi sẽ dễ đốt bạn hơn.
11:53
And you can show, just by looking at data from literature,
269
695000
3000
Và bạn có thể chứng minh, bằng cách
xem xét số liệu trong các tài liệu,
xem xét số liệu trong các tài liệu,
11:56
that vector-borne diseases are more harmful
270
698000
2000
rằng các bệnh truyền đi bởi vector
là nguy hiểm hơn
là nguy hiểm hơn
11:58
than non-vector-borne diseases.
271
700000
2000
so với các bệnh không có vector.
12:01
But I think there's a really fascinating example
272
703000
3000
Nhưng tôi nghĩ có một ví dụ
thực sự ấn tượng
thực sự ấn tượng
12:04
of what one can do experimentally to try to actually demonstrate this.
273
706000
4000
về việc ta có thể thực nghiệm để
chứng minh thực tế điều này.
chứng minh thực tế điều này.
12:08
In the case of waterborne transmission,
274
710000
2000
Trong trường hợp lan truyền bằng nước,
12:10
we'd like to clean up the water supplies,
275
712000
2000
chúng ta sẽ muốn làm sạch
nguồn cấp nước,
nguồn cấp nước,
12:12
see whether or not we can get those organisms to evolve towards mildness.
276
714000
3000
và xem liệu ta có thể khiến những sinh vật
đó tiến hóa theo hướng lành tính không.
đó tiến hóa theo hướng lành tính không.
12:15
In the case of malaria, what we'd like to do is mosquito-proof houses.
277
717000
5000
Trong trường hợp sốt rét, điều chúng ta
muốn có là nhà chống muỗi.
muốn có là nhà chống muỗi.
12:20
And the logic's a little more subtle here.
278
722000
2000
Và logic thì hơi khó thấy
trong trường hợp này.
trong trường hợp này.
12:22
If you mosquito-proof houses,
279
724000
2000
Nếu bạn làm nhà chống muỗi,
12:24
when people get sick, they're sitting in bed --
280
726000
2000
khi có người ốm, người đó nằm trên giường-
12:26
or in mosquito-proof hospitals, they're sitting in a hospital bed --
281
728000
2000
hoặc trong bệnh viện chống muỗi, người đó
nằm trên giường bệnh viện --
nằm trên giường bệnh viện --
12:28
and the mosquitoes can't get to them.
282
730000
2000
và muỗi không thể đốt họ được.
12:30
So, if you're a harmful variant
283
732000
2000
Nếu bạn là một biến thể độc hại
12:32
in a place where you've got mosquito-proof housing, then you're a loser.
284
734000
4000
ở một nơi có nhà chống muỗi,
thì bạn là một kẻ thất bại.
thì bạn là một kẻ thất bại.
12:36
The only pathogens that get transmitted
285
738000
3000
Các mầm bệnh duy nhất
được truyền đi
được truyền đi
12:39
are the ones that are infecting people that feel healthy enough
286
741000
2000
là mầm gây bệnh cho người
nhưng vẫn đủ sức
nhưng vẫn đủ sức
12:41
to walk outside and get mosquito bites.
287
743000
3000
để đi ra ngoài và bị muỗi đốt.
12:44
So, if you were to mosquito proof houses,
288
746000
2000
Vậy nếu bạn làm nhà chống muỗi,
12:46
you should be able to get these organisms to evolve to mildness.
289
748000
2000
thì bạn có thể khiến các sinh vật này
tiến hóa theo hướng lành tính.
tiến hóa theo hướng lành tính.
12:48
And there's a really wonderful experiment that was done
290
750000
3000
Và có một thí nghiệm tuyệt vời
đã được thực hiện
đã được thực hiện
12:51
that suggests that we really should go ahead and do this.
291
753000
3000
mà gợi ý rằng chúng ta thực sự
nên làm thế.
nên làm thế.
12:54
And that experiment was done in Northern Alabama.
292
756000
3000
Và thí nghiệm đó được thực hiện
tại Bắc Alabama.
tại Bắc Alabama.
12:57
Just to give you a little perspective on this,
293
759000
2000
Để cho bạn thấy được bối cảnh,
12:59
I've given you a star at the intellectual center of the United States,
294
761000
4000
tôi đã đánh dấu ngôi sao tại vị trí
trung tâm trí thức của Mỹ này,
trung tâm trí thức của Mỹ này,
13:03
which is right there in Louisville, Kentucky.
295
765000
3000
là ngay tại đây, tại Louisville, Kentucky.
13:07
And this really cool experiment was done
296
769000
2000
Và thí nghiệm thực sự tuyệt này
được thực hiện
được thực hiện
13:09
about 200 miles south of there, in Northern Alabama,
297
771000
3000
cách đây 200 dặm về phía Nam, ở Bắc Alabama,
13:12
by the Tennessee Valley Authority.
298
774000
1000
bởi Nhà chức trách thung lũng Tennessee.
13:13
They had dammed up the Tennessee River.
299
775000
3000
Họ đã xây đập trên sông Tennessee.
13:16
They'd caused the water to back up,
300
778000
2000
Họ khiến nước ngừng chảy.
13:18
they needed electric, hydroelectric power.
301
780000
3000
Họ cần điện, thủy điện.
13:21
And when you get stagnant water, you get mosquitoes.
302
783000
2000
Và khi bạn có nguồn nước tù, bạn có muỗi.
13:23
They found in the late '30s -- 10 years after they'd made these dams --
303
785000
4000
Họ phát hiện ra trong cuối những năm 30-
10 năm sau khi xây đập--
10 năm sau khi xây đập--
13:27
that the people in Northern Alabama were infected with malaria,
304
789000
6000
rằng người dân ở Bắc Alabama
bị mắc sốt rét,
bị mắc sốt rét,
13:33
about a third to half of them were infected with malaria.
305
795000
3000
và khoảng 1/3 đến một nửa dân số
bị mắc sốt rét.
bị mắc sốt rét.
13:36
This shows you the positions of some of these dams.
306
798000
3000
Bản đồ này cho thấy vị trí
của một số con đập.
của một số con đập.
13:39
OK, so the Tennessee Valley Authority was in a little bit of a bind.
307
801000
4000
OK, Nhà chức trách thung lũng Tennessee đã
hơi mắc kẹt một chút.
hơi mắc kẹt một chút.
13:43
There wasn't DDT, there wasn't chloroquines: what do they do?
308
805000
4000
Lúc đó không có DDT, không có
chloroquine: họ làm gì?
chloroquine: họ làm gì?
13:47
Well, they decided to mosquito proof every house in Northern Alabama.
309
809000
3000
Họ quyết định chống muỗi cho mọi
căn nhà ở Bắc Alabama.
căn nhà ở Bắc Alabama.
13:50
So they did. They divided Northern Alabama into 11 zones,
310
812000
3000
Họ làm thế. Họ chia Bắc Alabama thành
11 vùng,
11 vùng,
13:53
and within three years, about 100 dollars per house,
311
815000
2000
và trong vòng 3 năm, với khoảng
100 đô-la mỗi căn nhà
100 đô-la mỗi căn nhà
13:55
they mosquito proofed every house.
312
817000
2000
họ đã chống muỗi cho mọi căn nhà.
13:57
And these are the data.
313
819000
2000
Và đây là số liệu.
13:59
Every row across here represents one of those 11 zones.
314
821000
4000
Mỗi hàng ở đây biểu thị
1 trong 11 vùng đó.
1 trong 11 vùng đó.
14:03
And the asterisks represent the time at which
315
825000
2000
Và dấu hoa thị biểu diễn thời gian
14:05
the mosquito proofing was complete.
316
827000
2000
việc chống muỗi hoàn tất.
14:07
And so what you can see is that
317
829000
2000
Và cái mà bạn thấy được là
14:09
just the mosquito-proofed housing, and nothing else,
318
831000
3000
chỉ bằng việc chống muỗi cho nhà,
không gì khác,
không gì khác,
14:12
caused the eradication of malaria.
319
834000
2000
đã xóa sổ bệnh sốt rét.
14:14
And this was, incidentally, published in 1949,
320
836000
2000
Và kết quả này ngẫu nhiên được
xuất bản năm 1949,
xuất bản năm 1949,
14:16
in the leading textbook of malaria, called "Boyd's Malariology."
321
838000
3000
trong cuốn giáo khoa hàng đầu về sốt rét,
tên là "Boyd's Malariology."
tên là "Boyd's Malariology."
14:19
But almost no malaria experts even know it exists.
322
841000
3000
Nhưng hầu như không có chuyên gia
sốt rét nào biết cả.
sốt rét nào biết cả.
14:22
This is important,
323
844000
2000
Điều này là quan trọng,
14:24
because it tells us that if you have moderate biting densities,
324
846000
2000
vì nó nói cho ta biết rằng nếu bạn có
tỷ lệ bị đốt trung bình,
tỷ lệ bị đốt trung bình,
14:26
you can eradicate malaria by mosquito proofing houses.
325
848000
2000
thì bạn có thể xóa sổ sốt rét
bằng những ngôi nhà chống muỗi.
bằng những ngôi nhà chống muỗi.
14:28
Now, I would suggest that you could do this in a lot of places.
326
850000
3000
Giờ, tôi cho rằng bạn có thể làm được
việc này ở rất nhiều nơi.
việc này ở rất nhiều nơi.
14:31
Like, you know, just as you get into the malaria zone,
327
853000
4000
Như là, giống như khi bạn đi vào
vùng sốt rét,
vùng sốt rét,
14:35
sub-Saharan Africa.
328
857000
2000
châu Phi hạ Sahara.
14:37
But as you move to really intense biting rate areas, like Nigeria,
329
859000
3000
Nhưng khi bạn đi vào những vùng có tỷ lệ
bị đốt rất cao, như Nigeria,
bị đốt rất cao, như Nigeria,
14:40
you're certainly not going to eradicate.
330
862000
2000
thì chắc hẳn bạn không xóa sổ bệnh được.
14:42
But that's when you should be favoring evolution towards mildness.
331
864000
4000
Nhưng đó là khi bạn nên ưu ái sự tiến hóa
theo hướng lành tính.
theo hướng lành tính.
14:46
So to me, it's an experiment that's waiting to happen,
332
868000
3000
Nên theo tôi, đó là một thí nghiệm
đang chờ được tiến hành,
đang chờ được tiến hành,
14:49
and if it confirms the prediction, then
333
871000
2000
và nếu nó xác nhận dự đoán, thì
14:51
we should have a very powerful tool.
334
873000
2000
chúng ta sẽ có một công cụ rất mạnh.
14:53
In a way, much more powerful than the kind of tools we're looking at,
335
875000
3000
Theo một cách nào đó, mạnh hơn nhiều
so với các công cụ chúng ta đã xem xét,
so với các công cụ chúng ta đã xem xét,
14:56
because most of what's being done today is
336
878000
2000
vì hầu hết mọi thứ đang được tiến hành
ngày nay là
ngày nay là
14:58
to rely on things like anti-malarial drugs.
337
880000
2000
dựa vào những thứ như
thuốc chống sốt rét.
thuốc chống sốt rét.
15:00
And we know that, although it's great to make those
338
882000
3000
Và chúng ta biết rằng,
mặc dù thật là tuyệt
mặc dù thật là tuyệt
15:03
anti-malarial drugs available at really low cost and high frequency,
339
885000
5000
khi cung cấp thuốc chống sốt rét
giá rẻ và thường xuyên,
giá rẻ và thường xuyên,
15:08
we know that when you make them highly available
340
890000
3000
bạn biết rằng khi bạn khiến các thuốc này
trở nên rất sẵn có
trở nên rất sẵn có
15:11
you're going to get resistance to those drugs.
341
893000
2000
thì bạn sẽ có sự kháng lại các thuốc này.
15:13
And so it's a short-term solution.
342
895000
2000
Và do đó đó là giải pháp ngắn hạn.
15:15
This is a long-term solution.
343
897000
2000
Đây là giải pháp dài hạn.
15:17
What I'm suggesting here is that we could get evolution
344
899000
2000
Cái tôi đang đưa ra đây là chúng ta
có thể khiến tiến hóa
có thể khiến tiến hóa
15:19
working in the direction we want it to go,
345
901000
2000
xảy ra theo chiều hướng ta muốn,
15:21
rather than always having to battle evolution as a problem
346
903000
3000
thay vì luôn đấu tranh với tiến hóa
như một vấn đề
như một vấn đề
15:24
that stymies our efforts to control the pathogen,
347
906000
3000
mà cản trở các nỗ lực kiểm soát mầm bệnh
của chúng ta
của chúng ta
15:27
for example with anti-malarial drugs.
348
909000
2000
ví dụ như bằng thuốc chống sốt rét.
15:29
So, this table I've given just to emphasize
349
911000
3000
Bảng mà tôi vừa đưa ra là để nhấn mạnh
15:32
that I've only talked about two examples.
350
914000
3000
rằng tôi mới chỉ nói về 2 ví dụ.
15:35
But as I said earlier, this kind of logic applies across the board
351
917000
3000
Nhưng như tôi đã nói, kiểu lý luận này
áp dụng được cho
áp dụng được cho
15:38
for infectious diseases, and it ought to.
352
920000
2000
các bệnh truyền nhiễm khác,
và nên là vậy.
và nên là vậy.
15:40
Because when we're dealing with infectious diseases, we're dealing with living systems.
353
922000
4000
Khi chúng ta đối mặt với bệnh
truyền nhiễm, và đó là các hệ thống sống.
truyền nhiễm, và đó là các hệ thống sống.
15:44
We're dealing with living systems;
354
926000
2000
Chúng ta làm việc với các hệ thống sống;
15:46
we're dealing with systems that evolve.
355
928000
2000
Chúng ta làm việc với
hệ thống tiến hóa.
hệ thống tiến hóa.
15:48
And so if you do something with those systems,
356
930000
2000
Do đó nếu bạn làm gì đó với
hệ thống này,
hệ thống này,
15:50
they're going to evolve one way or another.
357
932000
2000
chúng sẽ tiến hóa cách này
hay cách khác.
hay cách khác.
15:52
And all I'm saying is that we need to figure out how they'll evolve,
358
934000
3000
Và tôi chỉ muốn nói rằng ta cần làm rõ
cách chúng sẽ tiến hóa,
cách chúng sẽ tiến hóa,
15:55
so that -- we need to adjust our interventions
359
937000
2000
ta cần điều chỉnh sự can thiệp
của chúng ta
của chúng ta
15:57
to get the most bang for the intervention buck,
360
939000
3000
để đạt được nhiều kết quả nhất
từ các can thiệp đó,
từ các can thiệp đó,
16:00
so that we can get these organisms to evolve in the direction we want them to go.
361
942000
3000
chúng ta có thể khiến các sinh vật này
tiến hóa như ta muốn.
tiến hóa như ta muốn.
16:03
So, I don't really have time to talk about those things,
362
945000
2000
Tôi không có thời gian nói chuyện này,
16:05
but I did want to put them up there,
363
947000
2000
nhưng tôi muốn đưa ra đây,
16:07
just to give you a sense that there really are solutions
364
949000
3000
chỉ để khiến các bạn hiểu được rằng
thực sự có các giải pháp
thực sự có các giải pháp
16:10
to controlling the evolution of harmfulness
365
952000
3000
để kiểm soát sự tiến hóa của tính gây hại
16:13
of some of the nasty pathogens that we're confronted with.
366
955000
4000
của một số mầm bệnh nguy hiểm
mà chúng ta phải đối mặt.
mà chúng ta phải đối mặt.
16:19
And this links up with a lot of the other ideas that have been talked about.
367
961000
4000
Và điều này liên hệ với nhiều ý tưởng khác
mà tôi đã đề cập.
mà tôi đã đề cập.
16:23
So, for example, earlier today there was discussion of,
368
965000
5000
Ví dụ, đầu ngày đã có thảo luận về,
16:28
how do you really lower sexual transmission of HIV?
369
970000
6000
cách thực sự làm giảm tỷ lệ truyền nhiễm
HIV qua đường tình dục?
HIV qua đường tình dục?
16:34
What this emphasizes is that we need to figure out how it will work.
370
976000
3000
Điều này nhấn mạnh chúng ta
cần hiểu được cách nó sẽ hoạt động.
cần hiểu được cách nó sẽ hoạt động.
16:37
Will it maybe get lowered if we alter the economy of the area?
371
979000
3000
Nó có thể được giảm bớt nếu ta thay đổi nền
kinh tế của khu vực không?
kinh tế của khu vực không?
16:40
It may get lowered if we intervene in ways that
372
982000
2000
Nó có thể được giảm bớt nếu ta
can thiệp theo cách mà
can thiệp theo cách mà
16:42
encourage people to stay more faithful to partners, and so on.
373
984000
4000
khuyến khích mọi người chung thủy
với bạn tình hơn, và những cách khác.
với bạn tình hơn, và những cách khác.
16:46
But the key thing is to figure out how to lower it,
374
988000
2000
Nhưng điều chủ chốt là hiểu được
cách làm giảm,
cách làm giảm,
16:48
because if we lower it, we'll get an evolutionary change in the virus.
375
990000
3000
vì nếu ta làm giảm được, sẽ có sự thay đổi
mang tính tiến hóa của virus.
mang tính tiến hóa của virus.
16:51
And the data really do support this:
376
993000
2000
Và dữ liệu thực sự ủng hộ điều này:
16:53
that you actually do get the virus evolving towards mildness.
377
995000
3000
rằng bạn thực sự khiến virus tiến hóa
theo hướng lành tính.
theo hướng lành tính.
16:56
And that will just add to the effectiveness of our control efforts.
378
998000
5000
Và điều đó sẽ đóng góp thêm vào
tính hiệu quả của các nỗ lực kiểm soát bệnh.
tính hiệu quả của các nỗ lực kiểm soát bệnh.
17:01
So the other thing I really like about this,
379
1003000
2000
Một điều khác mà tôi rất thích
về việc này,
về việc này,
17:03
besides the fact that it brings a whole new dimension
380
1005000
2000
bên cạnh thực tế là nó mang lại
một chiều kích hoàn toàn mới
một chiều kích hoàn toàn mới
17:05
into the study of control of disease,
381
1007000
4000
tới việc nghiên cứu kiểm soát bệnh,
17:09
is that often the kinds of interventions that you want,
382
1011000
3000
đó là, thường thì kiểu can thiệp
mà bạn muốn,
mà bạn muốn,
17:12
that it indicates should be done,
383
1014000
2000
mà chỉ ra rằng nên được tiến hành,
17:14
are the kinds of interventions that people want anyhow.
384
1016000
2000
cũng là kiểu can thiệp mà
người khác muốn.
người khác muốn.
17:16
But people just haven't been able to justify the cost.
385
1018000
3000
Nhưng mọi người vẫn chưa thể
biện minh được cho chi phí.
biện minh được cho chi phí.
17:19
So, this is the kind of thing I'm talking about.
386
1021000
3000
Đây là cái mà tôi đang nói đến.
17:22
If we know that we're going to get extra bang for the buck from providing clean water,
387
1024000
3000
Nếu ta biết rằng ta sẽ được lợi rất nhiều
từ việc cấp nước sạch,
từ việc cấp nước sạch,
17:25
then I think that we can say,
388
1027000
2000
thì tôi cho rằng ta có thể nói,
17:27
let's push the effort into that aspect of the control,
389
1029000
4000
hãy nỗ lực với khía cạnh kiểm soát đó
17:31
so that we can actually solve the problem,
390
1033000
3000
để ta có thể thực sự giải quyết
được vấn đề,
được vấn đề,
17:34
even though, if you just look at the frequency of infection,
391
1036000
3000
mặc dù, nếu bạn nhìn vào tần suất nhiễm,
17:37
you would suggest that you can't solve the problem well enough
392
1039000
4000
bạn sẽ cho rằng mình không thể giải quyết
được vấn đề đủ tốt
được vấn đề đủ tốt
17:41
just by cleaning up water supply.
393
1043000
2000
chỉ bằng cách làm sạch nguồn cấp nước.
17:43
Anyhow, I'll end that there, and thank you very much.
394
1045000
2000
Tôi xin kết thúc,
cảm ơn các bạn nhiều.
cảm ơn các bạn nhiều.
17:45
(Applause)
395
1047000
2000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Paul Ewald - Evolutionary biologistAfter years of studying illness from the germs' point of view, microbiologist Paul Ewald believes that Big Pharma is wrong about some very big issues. What's right? The leader in evolutionary medicine posits radical new approaches.
Why you should listen
Paul Ewald has a problem with modern medicine: It ignores the fact that many diseases of unknown origin can be linked to slow-growing infections caused by viruses, bacteria and other microorganisms.
Ewald -- whose theory stems from both a formal education in biological sciences, ecology, and evolution, and a personal bout with diarrhea in the 1970s -- aims to change this thinking. To that end, he has written popular news articles, academic papers, and two books (Evolution of Infectious Disease and Plague Time) that explain and expand his idea. Ewald is regarded as the leading expert in the emerging field of evolutionary medicine. He directs the evolutionary medicine program in the Biology department at the University of Louisville, Kentucky, and lectures worldwide.
Among other honors, Ewald was the first recipient of the Smithsonian Institution's George E. Burch Fellowship in Theoretic Medicine and Affiliated Sciences, which was established to foster pioneering work in health sciences.
Paul Ewald | Speaker | TED.com