TED2006
Phil Borges: Photos of endangered cultures
Ֆիլ Բորգեսը վտանգված մշակույթների մասին
Filmed:
Readability: 3.9
1,037,731 views
Լուսանկարիչ Ֆիլ Բորգեսը ցուցադրում է Հնդկաստանում գտնվող Դհարամսալայի լեռներում և Հասարակածային Ամազոնի ջունգլիներում բնակվող ժողովուրդների եզակի նկարներ։ Փաստագրելով այս վտանգված մշակույթները՝ նա ձգտում է նպաստել դրանց պահպանմանը։
Phil Borges - Photographer
Dentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures. Full bio
Dentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
A fact
0
0
2000
Մի փաստ
00:27
came out of MIT,
1
2000
3000
որ հրապարակվել է Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի կողմից
00:30
couple of years ago. Ken Hale,
2
5000
2000
մի քանի տարի առաջ։ Քեն Հեյլը,
00:32
who's a linguist,
3
7000
2000
ով լեզվաբան է,
00:34
said that of the 6,000 languages
4
9000
3000
ասել է, որ ներկայիս օգտագործվող
00:37
spoken on Earth right now,
5
12000
2000
6000 լեզուներից
00:39
3,000 aren't spoken by the children.
6
14000
3000
3000 չեն օգտագործվում երեխաների կողմից։
00:42
So that in one generation,
7
17000
3000
Այսինքն մեկ սերնդի ընթացքում
00:45
we're going to halve our cultural diversity.
8
20000
3000
մեր մշակութային բազմազանությունը կիսով չափ պակասելու է։
00:49
He went on to say
9
24000
2000
Եվ շարունակելով` ասում է.
00:51
that every two weeks,
10
26000
2000
ամեն երկու շաբաթը մեկ
00:53
an elder goes to the grave
11
28000
2000
մահանում է մեկ տարեց,
00:55
carrying the last spoken word
12
30000
2000
ով իր հետ տանում է այդ մշակույթի
00:57
of that culture.
13
32000
2000
վերջին խոսվող բառը:
00:59
So an entire philosophy,
14
34000
4000
Ինչը նշանակում է, որ մի ամբողջ փիլիսոփայություն
01:04
a body of knowledge about the natural world
15
39000
2000
բնական աշխարհի մասին գիտելիքների մի ամբողջություն
01:06
that had been empirically gleaned over centuries,
16
41000
4000
որ էմպիրիկ կերպով հավաքագրվել է դարերի ընթացքում
01:10
goes away.
17
45000
2000
անհետանում է։
01:12
And this happens every two weeks.
18
47000
3000
Եվ սա տեղի է ունենում ամեն երկու շաբաթը մեկ։
01:16
So for the last 20 years,
19
51000
2000
Վերջին 20 տարիների ընթացքում,
01:18
since my dental experience,
20
53000
3000
սկսած իմ ատամնաբուժական փորձառությունից,
01:21
I have been traveling the world
21
56000
3000
ես ճամփորդում եմ աշխարհի շուրջ
01:24
and coming back
22
59000
2000
և վերադառնում եմ
01:26
with stories about some of these people.
23
61000
2000
այդ ժողովուրդների մասին պատմութուններով:
01:28
What I'd like to do right now
24
63000
2000
Եվ հիմա ես ուզում եմ
01:30
is share some of those stories with you.
25
65000
3000
այդ պատմությունների մի մասը կիսել ձեզ հետ:
01:33
This is Tamdin.
26
68000
2000
Սա Թամդինն է:
01:35
She is a 69-year-old nun.
27
70000
3000
Նա 69 ամյա միանձնուհի է։
01:39
She was thrown in prison in Tibet for two years
28
74000
3000
Նա Տիբեթում երկու տարով բանտարկվել է
01:42
for putting up a little tiny placard
29
77000
2000
մի փոքրիկ պաստառի համար,
01:44
protesting the occupation of her country.
30
79000
3000
որով նա ընդդիմանում էր իր երկրի բռնազավթմանը։
01:48
And when I met her, she had just
31
83000
3000
Եվ երբ ես հանդիպեցի նրան
01:51
taken a walk over the Himalayas
32
86000
2000
հենց նոր էր ոտքով ճամփորդել
01:53
from Lhasa, the capital of Tibet,
33
88000
3000
Լհասայից՝ Տիբեթի մայրաքաղաքից
01:56
into Nepal, across to India --
34
91000
2000
Հնդկաստանի միջով դեպի Նեպալ,
01:58
30 days --
35
93000
2000
30 օր քայլել
02:00
to meet her leader, the Dalai Lama.
36
95000
3000
իր առաջնորդին՝ Դալայ Լամային հանդիպելու համար։
02:03
The Dalai Lama lives in Dharamsala, India.
37
98000
2000
Դալայ Լաման բնակվում է Դհարամսալայում, որ գտնվում է Հնդկաստանում:
02:05
So I took this picture three days
38
100000
2000
Այսպես ես նրան նկարեցի այդ ճամփորդությությունից
02:07
after she arrived,
39
102000
2000
երեք օր հետո
02:09
and she had this beat-up pair of tennis shoes on,
40
104000
2000
և նրա հագին կարող եք տեսնել քրքված կոշիկները
02:11
with her toes sticking out.
41
106000
2000
ու դրանցից դուրս ցված ոտքերի մատերը։
02:13
And she crossed in March,
42
108000
2000
Եվ նա մարտ ամսին էր ճամփորդել
02:15
and there's a lot of snow at 18,500 feet in March.
43
110000
4000
իսկ մարտ ամսին ծովից 5600 մ բարձրության վրա վստահ եղեք, որ շատ ձյուն կա:
02:20
This is Paldin.
44
115000
2000
Սա Պալդինն է:
02:22
Paldin is a 62-year-old monk.
45
117000
2000
նա 62 տարեկան վանական է,
02:24
And he spent 33 years in prison.
46
119000
4000
որ 33 տարի անց է կացրել բանտում:
02:28
His whole monastery was thrown into prison
47
123000
3000
Եվ ինքն ու իր վանքի բոլոր վանականները բանտարկվեցին
02:31
at the time of the uprising,
48
126000
3000
ապստամբության ժամանակ,
02:34
when the Dalai Lama had to leave
49
129000
3000
երբ Դալայ Լաման սիտպված էր հեռանալ
02:37
Tibet.
50
132000
2000
Տիբեթից
02:39
And
51
134000
2000
Եվ
02:41
he was beaten, starved,
52
136000
3000
նա ծեծի է ենթարկվել, սովի է մատնվել
02:44
tortured -- lost all his teeth while in prison.
53
139000
2000
խոշտանգումների ենթարկվել՝ կորցնելով իր բոլոր ատամները:
02:46
And when I met him, he was a kind gentle old man.
54
141000
4000
Եվ երբ ես նրան հանդիպեցի, նա բարի ու ազնիվ ծերուկ էր
02:50
And it really impressed me --
55
145000
2000
Դա իսկապես տպավորեց ինձ
02:52
I met him two weeks after he got out of prison --
56
147000
3000
իսկ ես նրան հանդիպեցի բանտից ազատվելուց ընդամենը երկու շաբաթ հետո,
02:55
that he went through that experience, and ended up
57
150000
2000
որտեղ նա, անցնելով այդ ամենի միջով,
02:57
with the demeanor that he had.
58
152000
3000
կարողացել էր պահպանել նման վարքագիծ։
03:00
So I was in Dharamsala meeting these people,
59
155000
3000
Այսպիսով ես Դհարամսալայում էի
03:03
and I'd spent about five weeks there,
60
158000
3000
եվ մոտ հինգ շաբաթ անցկացրեցի այնտեղ
03:06
and I was hearing these similar stories
61
161000
2000
և լսում էի այսպիսի պատմություններ
03:08
of these refugees that had poured out of Tibet
62
163000
3000
այս փախստականների մասին, որ Տիբեթից
03:11
into Dharamsala.
63
166000
2000
փախել էին Դհարամսալա։
03:13
And it just so happened, on the fifth week,
64
168000
3000
Եվ այնպես ստացվեց, որ հինգերորդ շաբաթվա ընթացքում
03:16
there was a public teaching by the Dalai Lama.
65
171000
4000
Դալայ Լաման հանրային դասախոսություն կարդաց
03:20
And
66
175000
2000
Եվ
03:22
I was watching this crowd of monks and nuns,
67
177000
3000
նա, իսկ ես անընդհատ հետևում էի այս վանականներին ու միանձնուհիներին,
03:25
many of which I had just interviewed,
68
180000
2000
որոնցից շատերը նոր էին ժամանել,
03:27
and heard their stories,
69
182000
2000
և լսել էին նրանց պատմությունները
03:29
and I watched their faces,
70
184000
3000
ես հետևում էի նրանց դեմքերին,
03:32
and they gave us a little FM radio,
71
187000
2000
նրանք մեզ տվեցին մի փոքրիկ ռադիո,
03:34
and we could listen to the translation of his teachings.
72
189000
3000
և մենք կարող էինք լսել այդ դասխոսության թարգմանությունը։
03:37
And what he said was:
73
192000
2000
Եվ նա ասում էր, որ պետք է
03:39
treat your enemies as if they were precious jewels,
74
194000
4000
թշնամիներին վերաբերվել ինչպես թանկարժեք զարդերի,
03:43
because it's your enemies
75
198000
2000
քանի որ հենց նրանք են
03:45
that build your tolerance and patience
76
200000
3000
որ կառուցում են ձեր հանդուրժողականությունը և համբերությունը
03:48
on the road to your enlightenment.
77
203000
4000
ձեր պայծառացման ճանապարհին։
03:52
That hit me so hard,
78
207000
3000
Եվ ես չէի կարող, ինձ ցնցեց այն, որ
03:56
telling these people that had been through this experience.
79
211000
3000
նա նման բան էր ասում այս մարդկանց, ովքեր անցել էին այդ ամենի միջով;
04:00
So, two months later, I went into
80
215000
3000
Երկու ամիս հետո ես գնացի
04:03
Tibet, and I started
81
218000
2000
Տիբեթ և սկսեցի
04:05
interviewing the people there, taking my photographs. That's what I do.
82
220000
3000
մարդկանցից հարզազրույցներ վերցնել և նկարել նրանց։ Դա այն է, ինչ ես անում եմ:
04:08
I interview and do portraits.
83
223000
3000
Ես խոսում եմ մարդկանց հետ և նկարում նրանց դեմքերը:
04:11
And this is a little girl.
84
226000
2000
Եվ սա մի փոքր աղջիկ է:
04:13
I took her portrait up on top of the Jokhang Temple.
85
228000
3000
Ես նրան նկարեցի Ջոկհանգ տաճարի բարձունքին:
04:16
And I'd snuck in --
86
231000
2000
Եվ ես աննկատ անցկացրել էի,
04:18
because it's totally illegal to have a picture of the Dalai Lama in Tibet --
87
233000
5000
աննկատ, քանի որ Տիբեթում Դալայ Լամայի նկարները անօրինական, արգելված են,
04:23
it's the quickest way you can get arrested.
88
238000
3000
դա ձեռբակալվելու ամենաարագ միջոցն է։
04:26
So I snuck in a bunch of little wallet-sized pictures of the Dalai Lama,
89
241000
3000
Այսպիսով ես աննկատ փոխանցեցի Դալայ Լամայի՝ փոքր, դրամապանակի չափի
04:29
and I would hand them out.
90
244000
2000
Եվ ես դրանք բաժանում էի մարդկանց
04:31
And when I gave them to the people,
91
246000
3000
Եվ երբ ես տալիս էի մարդկանց
04:34
they'd either hold them to their heart,
92
249000
2000
նրանք կամ այդ նկարների սեղմում էին իրենց սրտին
04:36
or they'd hold them up to their head and just stay there.
93
251000
3000
կամ բարձրացնում էին վերևմ գլխի մոտ ու այդպես
04:39
And this is --
94
254000
2000
Եվ սա տեղի էր ունենում,
04:41
well, at the time -- I did this 10 years ago --
95
256000
2000
դե ես այցելել եմ այնտեղ տաս տարի առաջ,
04:43
that was 36 years after the Dalai Lama had left.
96
258000
3000
Դալայ Լամայի հեռանալուց 36 տարի հետո
04:48
So
97
263000
1000
Եվ այսպես
04:49
I was going in, interviewing these people and doing their portraits.
98
264000
4000
ես գնում էի այնտեղ, խոսեցնում մարդկանց և նկարում նրանց։
04:53
This is Jigme and her sister, Sonam.
99
268000
2000
Սա Ջիգմեն է և նրա քույր Սոնամը
04:55
And they live up on the Chang Tang, the Tibetan Plateau,
100
270000
3000
Եվ նրանք ապրում են Տիբեթյան բարձրավանդակում գտնվող Չանգ Թանգում
04:58
way in the western part of the country.
101
273000
3000
երկրի արևմտյան ծայրամսում
05:01
This is at 17,000 feet.
102
276000
2000
մոտ 5200 մետր բարձրության վրա
05:03
And they had just come down from the high pastures,
103
278000
3000
Եվ նրանք հենց նոր են իջել բարձրադիր արոտավայրերից
05:06
at 18,000 feet.
104
281000
2000
5500 մետր բարձրության վրա գտնվող
05:08
Same thing: gave her a picture,
105
283000
2000
Նույնը տեղի ունեցավ նրանց հետ
05:10
she held it up to her forehead.
106
285000
2000
տվեցի նկարը և նա բարձրացրեց իր ճակատին
05:12
And I usually hand out Polaroids
107
287000
3000
Եվ սովորաբար ես նրանց եմ տալիս Պոլարոիդներ
05:15
when I do these, because I'm setting up lights,
108
290000
2000
քանի որ ես համապատասխան լուսավորություն ստանալու համար
05:17
and checking my lights,
109
292000
2000
ստուգում եմ դրանք
05:19
and when I showed her her Polaroid, she screamed and ran into her tent.
110
294000
3000
եվ երբ ես ցույց տվեցի Պոլարոիդը, նա ճչաց և վազեց դեպի իր վրանը
05:24
This is Tenzin Gyatso;
111
299000
2000
Սա Թենզին Գյաստոն է
05:26
he was found to be the Buddha of Compassion at the age of two,
112
301000
4000
նրան համարել են Խղճի Բուդդա, երբ նա երկու տարեկան էր
05:30
out in a peasant's house,
113
305000
3000
եվ բնակվում էր գյուղական հյուղակում
05:33
way out in the middle of nowhere.
114
308000
2000
երկրի անհայտ մի անկյունում
05:35
At the age of four, he was installed
115
310000
2000
Երբ նա չորս տարեկան էր
05:37
as the 14th Dalai Lama.
116
312000
3000
նա դարձավ 14-րդ Դալայ Լամա
05:40
As a teenager, he faced
117
315000
2000
Երբ դեռ անչափահաս էր
05:42
the invasion of his country,
118
317000
2000
իր երկրի ենթարկվեց հարձակման
05:44
and had to deal with it -- he was the leader of the country.
119
319000
3000
եվ նա պետք է զբաղվեր դրանով, քանի որ նա էր երկրի առաջնորդը
05:47
Eight years later, when they discovered there was a plot
120
322000
2000
Ութ տարի անց, երբ հայտնաբերվեց, որ դավադրություն է հյուսվում
05:49
to kill him,
121
324000
2000
նրան սպանելու համար
05:51
they dressed him up like a beggar
122
326000
2000
նրան հագցրեցին մուրացիկի պես
05:53
and snuck him out of the country on horseback,
123
328000
3000
և ձիերով աննկատ հեռացրեցին երկրից
05:56
and took the same trip that Tamdin did.
124
331000
3000
Եվ նույն ճանապարհով անցավ, ինչ որ Թամդինը։
05:59
And he's never been back to his country since.
125
334000
4000
Եվ նա բնակվում է
06:03
And
126
338000
2000
Եվ
06:05
if you think about this man,
127
340000
2000
եթե մտածում եք այս մարդու մասին
06:07
46 years later,
128
342000
2000
ով 46 տարի անց էլ
06:09
still sticking
129
344000
2000
հավատարիմ է
06:11
to this non-violent response
130
346000
4000
առանց բռնության պայքարելուն որպես պատասխան
06:15
to a severe political and human rights issue.
131
350000
4000
քաղաքական և մարդու իրավունքներին առնչվող այդ ծանր վիճակին
06:19
And the young people,
132
354000
2000
Եվ երիտասարդները
06:21
young Tibetans, are starting to say, listen, this doesn't work.
133
356000
3000
երիտասարդ Տիբեթցիները սկսում են ասել, որ այդ մոտեցում չի աշխատում
06:24
You know, violence as a political tool
134
359000
2000
բռնությունը որպես քաղաքական գործիք, լծակ է
06:26
is all the rage right now.
135
361000
2000
դարձել է շատ գրավիչ նրանց համար
06:28
And
136
363000
3000
Եվ
06:31
he still is holding this line.
137
366000
2000
նա դեռ շարունակում է հավատարիմ մնալ իր ուղուն
06:33
So this is our icon
138
368000
2000
Եվ նա մեզ համար խորհրդանիշն է
06:35
to non-violence in our world --
139
370000
3000
այս աշխարհում բռնությունից զերծ մնալու
06:38
one of our living icons.
140
373000
2000
կենդանի խորհրդանիշներից մեկը։
06:41
This is another leader of his people.
141
376000
2000
Սա մեկ այլ ժողովրդի առաջնորդ է
06:43
This is Moi. This is in the Ecuadorian Amazon.
142
378000
3000
Սա Մոին է. Սա հասարակածային Ամազոնում է
06:46
And Moi is 35 years old.
143
381000
3000
Մոին 35 տարեկան է
06:49
And
144
384000
2000
Եվ
06:51
this area of the Ecuadorian Amazon --
145
386000
2000
հասարկածային Ամազոնի այս տարածքներում
06:53
oil was discovered in 1972.
146
388000
3000
1972 թ. նավթ է հայտնաբերվել։
06:56
And in this period of time -- since that time --
147
391000
3000
Այդ ժամանակահատվածում
06:59
as much oil, or twice as much oil
148
394000
3000
Ամազոնի այս փոքրիկ տարածքում երկու անգամ ավել նավթի
07:02
as was spilled in the Exxon Valdez accident,
149
397000
3000
արտահոսք է եղել, քան Էքսոն Վալդեզում տեղի ունեցած
07:05
was spilled in this little area of the Amazon,
150
400000
3000
արտահոսքի ժամանակ։
07:08
and the tribes in this area have constantly had to move.
151
403000
4000
Այս տարածքում բնակվող ցեղերը ստիպված են անընդհատ տեղափոխվել։
07:12
And Moi
152
407000
2000
Եվ Մոին
07:14
belongs to the Huaorani tribe,
153
409000
2000
պատկանում է Հուաորանի ցեղին
07:16
and they're known as
154
411000
2000
եվ նրանք հայտնի են որպես
07:18
very fierce, they're known as "auca."
155
413000
2000
իրենց դաժանությամվ, նրանց կոչում են "աուկա"
07:20
And they've managed to keep out
156
415000
3000
Եվ նրանց հաջողվել է հեռու պահել
07:23
the seismologists and the oil workers
157
418000
2000
սեյսմոլոգներին ու նավթի արդունահանման աշխատողներին
07:25
with spears and blowguns.
158
420000
3000
նիզակներով ու նետերով։
07:28
And we spent --
159
423000
2000
Եվ ես անցկացրեցի
07:30
I was with a team --
160
425000
3000
մենք անցկացրեքինք. ես թիմով էի այտնեղ,
07:33
two weeks with these guys out in the jungle
161
428000
3000
երկու շաբաթ այս մարդկանց հետ ջունգլիներում
07:36
watching them hunt.
162
431000
2000
հետևոլով, թե ինչպես են իրենք որս անում
07:38
This was on a monkey hunt,
163
433000
2000
Սա կապիկների որսի ժամանակ է
07:40
hunting with curare-tipped darts.
164
435000
3000
որս իրականցվում է թունավոր տեգերի միջոցով
07:43
And the knowledge that these people have
165
438000
3000
Եվ այն գիտելիքներ, որ այս մարդիկ ունեն
07:46
about the natural environment is incredible.
166
441000
2000
իրենց բնական միջավայրի մասին անհավատալի է
07:48
They could hear things, smell things, see things I couldn't see.
167
443000
4000
Նրանք կարող են լսել, հոտ առնել, տեսնել այնպիսի բաներ, որոնք ես չէին կարողանում
07:52
And I couldn't even see the monkeys
168
447000
2000
Ես չէի կարողանում անգամ կապիկներին տեսնել
07:54
that they were
169
449000
2000
իսկ նրան տեսնում էին
07:56
getting with these darts.
170
451000
4000
և որսում էին այդ տեգերի միջոցով։
08:00
This is Yadira,
171
455000
2000
Սա Յադիրան է
08:02
and Yadira is
172
457000
2000
եվ նա
08:04
five years old. She's in a
173
459000
3000
հինգ տարեկան է
08:07
tribe that's neighboring the Huaorani.
174
462000
3000
նա Հուաորանիների ցեղի հարևանությամբ բնկվող ցեղից է
08:10
And her tribe has had to move
175
465000
2000
Եվ նրա ցեղը նույնպես ստիպված է եղել տեղափոխվել
08:12
three times in the last 10 years because of the oil spills.
176
467000
4000
երեք անգամ միայն վերջին տաս տարիների ընթացքում՝ նավթի արտահոսքերի պատճառով։
08:16
And we never hear about that. And the latest
177
471000
3000
Եվ մենք երբենք այդ արտահոսքերի մասին չենք լսել
08:19
infraction against these people is,
178
474000
3000
Եվ վերջին անարդարությունը, խախտումը այս մարդկանց դեմ այն է, որ
08:22
as part of Plan Colombia,
179
477000
2000
Կոլումբիա ծրագրի շրջանակներում
08:24
we're spraying Paraquat or Round Up, whatever it is --
180
479000
3000
մենք թունավորելու միջոցով ոչնչացնում ենք
08:27
we're defoliating thousands of acres
181
482000
3000
հազարավոր քառակուսի կիլոմետրեր
08:30
of the Ecuadorian Amazon
182
485000
2000
զբաղվեցնող տարածք հասարակածային Ամազոնում
08:32
in our war on drugs.
183
487000
2000
մեր՝ թմրամիջոցների դեմ վարվող պատերազմի պատճառով։
08:34
And these people are the people who take the brunt of it.
184
489000
4000
Եվ այս մարդիկ են, ում դեմ է արդյունքում ուղղվում հիմնական հարվածը
08:38
This is Mengatoue.
185
493000
2000
Սա Մենգաթոն է
08:40
He's the shaman of the Huaorani,
186
495000
2000
Նա Հուաորանիների շամանն է
08:42
and
187
497000
3000
եվ նա
08:45
he said to us, you know, I'm an older man now;
188
500000
3000
մեզ ասաց. - գիտեք ես արդեն ծեր եմ,
08:48
I'm getting tired, you know; I'm tired
189
503000
2000
ես արդեն հոգնում եմ, հասկանում եք, հոգնել եմ
08:50
of spearing these oil workers.
190
505000
2000
այս նավթ արդյունահանողներին տեգահարելուց
08:52
I wish they would just go away.
191
507000
3000
Ես շատ կուզեյի, որ նրանք պարզապես թողնեին ու գնային
08:57
And I was -- I usually travel alone
192
512000
3000
Եվ ես սովորաբար մենակ եմ ճամփորդում
09:00
when I do my work, but I did this --
193
515000
3000
երբ իմ գործն եմ անում, սակայն այս անգամ
09:03
I hosted a program for Discovery,
194
518000
2000
ես հյուրընկալում էի Դիսքավերիից մի ծրագիր
09:05
and when I went down with the team,
195
520000
3000
և գնացի թիմով
09:08
I was quite concerned about
196
523000
3000
ես շատ անհանգիստ էի
09:11
going in with a whole bunch of people, especially into the Huaorani,
197
526000
3000
քանի որ գնում էի մեծ խմբով եվ հատկապես Հուաորանիների մոտ
09:14
deep into the Huaorani tribe.
198
529000
2000
գնալու առումով էի անհանգիստ
09:16
And
199
531000
2000
Եվ
09:18
as it turned out, these guys really
200
533000
2000
արդյուքնում պարզվեց, որ այս տղաները
09:20
taught me a thing or two about blending in
201
535000
3000
անգամ մեկ երկու նոր բան սովորեցրեցին, թե ինչպես կարելի է թափանցել
09:23
with the locals.
202
538000
2000
տեղաբնիկների մեջ։
09:25
(Laughter)
203
540000
3000
(Ծիծաղ)
09:28
One of the things I did
204
543000
3000
Սեպտեմբերի 11-ի հենց նախօրեին՝
09:31
just before 9/11 --
205
546000
3000
2001 թ. օգոստոսին
09:34
August of 2001 --
206
549000
2000
ես
09:36
I took my son, Dax,
207
551000
2000
իմ որդուն՝ Դաքսին,
09:38
who was 16 at the time,
208
553000
3000
ով 16 տարեկան էր այդ ժամանակ,
09:41
and I took him to Pakistan.
209
556000
2000
ես նրան տարա Պակիստան:
09:43
Because at first I wanted --
210
558000
2000
Քանի որ նախ ես ուզում էի
09:45
you know, I've taken him on a couple of trips,
211
560000
2000
դե ես իրեն մի քանի ճամփորդությունների տարել էի,
09:47
but I wanted him to see
212
562000
2000
բայց ես ուզում էի, որ նա տեսներ
09:49
people that live on a dollar a day or less.
213
564000
3000
օրեկան մեկ դոլար և պակաս եկամուտ ունեցող մարդկանց
09:52
I wanted him to get an experience
214
567000
2000
ես ուզում էի, որ նա փորձառություն ձեռք բերի
09:54
in the Islamic world
215
569000
2000
Իսլամական աշխարհում
09:56
and I also wanted him to --
216
571000
3000
եվ ես նաև ուզում էի
09:59
I was going there to work with a group,
217
574000
2000
քանի որ ես այնտեղ խմբով էի աշխատելու,
10:01
do a story on a group called the Kalash,
218
576000
2000
մի պատմություն պատրաստեի Կալաշ կոչվող խմբի մասին
10:03
that are a group of animists, 3,000 animists,
219
578000
2000
որը բաղկացած է մոտ 3000 անիմիստներից
10:05
that live -- very small area --
220
580000
4000
որոնք բնակվում է շատ փոքր տարածքում
10:09
surrounded by Islam -- there's 3,000
221
584000
3000
շրջափակված Իսլամ դավանող մարդկանցով
10:12
of these Kalash left; they're incredible people.
222
587000
4000
Կալաշ կոչվող այս անհավատալի խբից ընդամենը 3000 մարդ է մնացել,
10:16
So it was a great experience for him. He stayed up all night with them,
223
591000
3000
Եվ սա մեծ փորձ էր որդուս համար։ Նա ամբողջ գիշերը անցկացրեց նրանց հետ
10:19
drumming and dancing.
224
594000
2000
թմբուկ խփելով և պարելով։
10:21
And he brought a soccer ball,
225
596000
2000
Եվ նա իր հետ ֆուտբոլի գնդակ էր բերել
10:23
and we had soccer every night in this little village.
226
598000
3000
եվ ամեն երեկո այս փոքր գյուղում մենք ֆուտբոլ էինք խաղում։
10:26
And then we went up
227
601000
2000
Հետո մենք գնացինք
10:28
and met their shaman.
228
603000
2000
նրանց շամանին հանդիպելու։
10:30
By the way, Mengatoue was the shaman
229
605000
2000
Ի դեպ Մենտգաթոն էլ
10:32
of his tribe as well.
230
607000
2000
իր ցեղի շամանն էր:
10:34
And this is John Doolikahn,
231
609000
2000
Եվ սա Ջոն Դուլիկան է
10:36
who's the shaman of the Kalash.
232
611000
3000
ով Կալաշների շամանն է։
10:39
And he's up in the mountains,
233
614000
2000
Եվ այս լեռներում
10:41
right on the border with Afghanistan.
234
616000
2000
հենց Աֆղանստանի սահմանին:
10:43
In fact, on that other side is the area, Tora Bora,
235
618000
3000
Իրականում այս տարածքի հակառակ կողմում Թոր Բորան է
10:46
the area where
236
621000
3000
այն տարածքը, որտեղ
10:49
Osama bin Laden's supposed to be. This is the tribal area.
237
624000
3000
ենթադրվում է, որ Օսամա Բեն Լադենն է գտնվում։ Սա այդ ցեղի տարածքներն են:
10:52
And we watched
238
627000
3000
Եվ մենք հետևում էինք նրանց
10:55
and stayed with
239
630000
2000
և մնացինք
10:57
John Doolikahn.
240
632000
2000
Ջոն Դուլիկանի հետ։
10:59
And the shaman -- I did a whole series on shamanism,
241
634000
3000
Եվ շամանը, ի դեպ ես մի ամբողջ շարք եմ պատրաստել շամանիզմի մասին,
11:02
which is
242
637000
2000
ինչը
11:04
an interesting phenomenon.
243
639000
2000
շատ հետքրքրական ֆենոմեն է։
11:06
But around the world,
244
641000
2000
Բայց աշխարհի տարբեր անկյուններում
11:08
they go into trance in different ways,
245
643000
2000
տարբեր եղանակներով են տրանսի մեջ են ընկնում
11:10
and in Pakistan,
246
645000
2000
և Պակիստանում
11:12
the way they do it is they burn juniper leaves
247
647000
3000
նրանք դա անում են գիհու տերևներ այրելու միջոցով
11:15
and they sacrifice an animal,
248
650000
3000
և նրանք կենդանի են զոհաբերում
11:18
pour the blood of the animal on the leaves
249
653000
2000
կենդանու արյունը հեղում են տերևների վրա
11:20
and then inhale the smoke.
250
655000
2000
ապա շնչում են ծուխը:
11:22
And they're all praying
251
657000
3000
Եվ նրանք բոլորը աղոթում են
11:25
to the mountain gods
252
660000
3000
լեռների աստվածներին
11:28
as they go into trance.
253
663000
3000
հենց որ տրանսի մեջ են ընկնում։
11:32
You know,
254
667000
2000
Դա փորձ էր
11:34
getting kids used to different realities,
255
669000
4000
երեխաներին սովորեցնելու տարբեր իրականությունների։
11:38
I think, is so important. What Dan Dennett said the other day --
256
673000
3000
Ես կարծում եմ, որ սա շատ կարևոր է։ Ինչ Դեն Դենեթը ասաց նախորդ օրը
11:42
having a curriculum where they study different religions,
257
677000
3000
որ ուսումնական ծրագրում տարբեր կրոններ են ներառել
11:45
just to make a mental flexibility,
258
680000
2000
սովորողների միտքը ավելի ճկուն դարձնելու
11:47
give them a mental flexibility
259
682000
2000
մտային ճկունություն տալու համար
11:49
in different belief systems --
260
684000
2000
տարբեր հավատալքիների ու կրոնական համակարգերի միջոցով։
11:51
I think this is so necessary in our world today
261
686000
3000
Կարծում եմ, որ մեր այսօրվա աշխարհին շատ կարևոր է
11:54
as you see these clash of beliefs taking place.
262
689000
4000
երբ տեղի է ունենում հավատալիքների այս բախումը:
11:58
And all the security issues they cause us.
263
693000
4000
Եվ այս բոլոր անվտանգության խնդիրներ էին, որ ծառացել էին մեր առջև:
12:02
So, one thing we did five years ago:
264
697000
3000
Եվ այսպես հինգ տարի առաջ մենք արեցինք մի բան,
12:05
we started a program that links kids
265
700000
2000
մենք սկսեցին մի ծրագիր, որ կապ է հաստատում
12:08
in indigenous communities with kids in the United States.
266
703000
2000
տեղաբնիկ համայնքների երեխաների և ԱՄՆ երեխաների միջև:
12:10
So we first hooked up
267
705000
3000
Սկզբից մենք կապ հաստատեցինք
12:13
a spot in the Navajo Nation with a classroom in Seattle.
268
708000
5000
Նավաջո ժողովրդի մի համայնքին Սիըթլում գնվող դասարանի հետ:
12:18
We now have 15 sites.
269
713000
3000
Եվ հիմա մենք ունենք 15 նման վայրեր:
12:21
We have one in Kathmandu, Nepal;
270
716000
3000
Մեկը Նեպալի Կատմանդուում է,
12:24
Dharamsala, India; Takaungu, Kenya --
271
719000
2000
Հնդկաստանի Դհարամսալայում, Կենյայի Տակոնգույում
12:26
Takaungu is one-third Christian, one-third Muslim
272
721000
3000
Տակոնգուն մեկ երրորդով բնակեցված է քրիստոնյաներով, մեկ երրորդով մուսուլմաններով
12:29
and one-third animist, the community is --
273
724000
3000
եվ մեկ երրորդը անիմիստներ են։ Այս համայնքը
12:32
Ollantaytambo, Peru,
274
727000
2000
Օլանտայտամբոն է Պերույում գտնվող
12:34
and Arctic Village, Alaska.
275
729000
2000
և Ալյասկայում գտնվող Արկտիկական գյուղը:
12:36
This is Daniel; he's one of our students
276
731000
2000
Սա Դանիելն է, մեր աշակերտներից մեկը
12:38
in Arctic Village, Alaska.
277
733000
2000
Ալյասկայի Արկտիկական գյուղից:
12:40
He lives in this log cabin --
278
735000
2000
Նա բնակվում է այս փայտե հյուղակում
12:42
no running water, no heat other than --
279
737000
3000
որ չունի ոչ ջրամատակարարում, ոչ ջեռուցում
12:45
no windows
280
740000
2000
ոչ պատուհաններ
12:47
and high-speed Internet connection.
281
742000
2000
բայց ունի արագ ինտերնետային կապ
12:49
And this is --
282
744000
2000
Եվ սա
12:51
I see this rolling out all over --
283
746000
2000
ես սա տեսնում եմ ամենուր
12:53
this is our site in Ollantaytambo, Peru, four years ago,
284
748000
2000
Սա մեր վայրն է Օլանտայտամբոյում, Պերու, չորս տարի առաջ
12:56
where they first saw their first computers;
285
751000
2000
որտեղ նրանք առաջին անգամ տեսան համակարգիչներ
12:58
now they have computers in their classrooms.
286
753000
3000
այժմ նրանք համակարգիչներ ունեն իրենց դասարաններում:
13:01
And the way we've done this --
287
756000
2000
Եվ մենք սա անում ենք հետևյալ կերպ
13:03
we teach digital storytelling to these kids.
288
758000
3000
մենք սովորեցնում ենք այս երեխաներին թվային պատմություններ պատմել:
13:06
And we have them tell stories about issues in their community
289
761000
3000
Եվ նրանք պատմություններն են պատմում իրենց երկրներում առկա խնդիրների մասին
13:09
in their community that they care about.
290
764000
2000
իրենց համայքներում, որոնց մասին իրենք հոգ են տանում։
13:11
And this is in Peru, where the kids told the story
291
766000
2000
Եվ սա Պերույում, որտեղ երեխաները պամտում են,
13:13
about a river that they cleaned up.
292
768000
2000
թե ինչպես են մաքրել մի գետ:
13:15
And the way we do it is, we do it in workshops,
293
770000
3000
Եվ մենք սա անում ենք դասընթացների միջոցով
13:18
and we bring people who want to learn
294
773000
3000
և մենք հավաքում ենք մարդկանց, ովքեր
13:21
digital workflow and storytelling,
295
776000
3000
ուզում եմ սովորել թվային տեխնոլոգիաների կիրառումը
13:25
and have them
296
780000
2000
ու նրանք
13:27
work with the kids.
297
782000
2000
աշխատում են երեխաների հետ
13:29
And just this last year we've taken a group of teenagers in,
298
784000
4000
Եվ հենց նախորդ տարվա ընթացքում մենք դեռահասների մի նոր խումբ ենք ներառել
13:33
and this has worked the best.
299
788000
2000
ինչը շատ լավ աշխատեց:
13:35
So our dream is to bring teenagers together,
300
790000
2000
մեր երզանքն է համախմբել դեռահասներին, այնպես
13:37
so they'll have a community service experience
301
792000
3000
որ նրանք ունենան համայնքին ծառայելու փորձառություն
13:40
as well as a cross-cultural experience,
302
795000
3000
ինչպես նաև այլ մշակույթների հետ շփվելու փորձառություն
13:43
as they teach kids in these areas
303
798000
2000
քանի որ նրանք ուսուցանում են այս տարածքներում բնակվող երեխաներին
13:45
and help them build their communication infrastructure.
304
800000
3000
և օգնում են նրան կառուցել իրենց հաղորդակցության ենթակառուցվածքները։
13:48
This is teaching Photoshop
305
803000
3000
Սա Ֆոտոշոփ ծրագրի ուսուցանումն է
13:51
in the Tibetan children's village in Dharamsala.
306
806000
4000
տիբեթցի երեխաների դասարում, որ գտնվում է Դհարամսալայում։
13:55
We have the website, where the kids all get their homepage.
307
810000
3000
Մենք ունենք մի կայք, որտեղ բոլոր երեխաները ունեն իրենց էջերը
13:58
This is all their movies. We've got about 60 movies
308
813000
2000
Սրանք բոլորը նրանց ֆիլմերն են։ Մենք ունենք մոտ 60 ֆիլմեր
14:00
that these kids have made,
309
815000
2000
այս երեխաների կողմից պատրաստված։
14:02
and they're quite incredible.
310
817000
2000
և դրանք իսկապես ցնցող են։
14:04
The one I want to show you --
311
819000
2000
Դրանցից մեկը, որ ես ուզում եմ ձեզ ցուցադրել
14:06
after we get them to make the movies,
312
821000
3000
այդ ֆիլմերի պատրաստումից հետո
14:09
we have a night where we show the movies to the community.
313
824000
3000
մենք մի երեկո ենք նախատեսում համայքնում այդ ֆիլմերը ցուցադրելու համար:
14:12
And this is in Takaungu --
314
827000
2000
Եվ սա Տակոնգույում է
14:14
we've got a generator and a digital projector,
315
829000
2000
մենք ունենք էլէկտրական գեներատոր և թվային պրոյեկտոր
14:16
and we're projecting it up against a barn,
316
831000
2000
և մենք այն ցուցադրում ենք ամբարի պատին,
14:18
and showing one of the movies that they made.
317
833000
3000
սա ֆիլմերից մեկի ցուցադրության ընթացքն է:
14:21
And if you get a chance, you can go to our website, and you'll see
318
836000
3000
Եվ եթե առիթ ունենաք այցելել մեր կայքը, կտեսնեք, թե
14:24
the incredible work these kids do.
319
839000
3000
ինչ անհավանական աշխատանք են կատարել այս երեխաները:
14:27
The other thing:
320
842000
3000
Մեկ այլ բան
14:30
I wanted to give indigenous people a voice.
321
845000
2000
որ ես ցանկանում էի անել, դա տեղաբնիկներին ձայն տալն էր:
14:32
That was one of the big motivating factors.
322
847000
3000
Սա ինձ մոտիվացնող կարևորագույն գործոններից մեկն է:
14:35
But the other motivating factor is
323
850000
2000
Բայց մյուս մոտիվացնող գործոնը
14:37
the insular nature of our country.
324
852000
3000
մեր երկրի սահամանափակված էությունն է։
14:40
National Geographic just did a Roper Study
325
855000
3000
Նեշնլ Գեորգաֆիկը վերջերս մի ուսումնասիրություն է իրականացրել
14:43
of 18 to 26 year olds
326
858000
3000
18-ից 26 տարեկանների միջև
14:46
in our country
327
861000
2000
մեր երկրում
14:48
and in nine other industrialized countries.
328
863000
3000
և ինը այլ արդյունաբերական երկրներում:
14:51
It was a two million dollar study.
329
866000
2000
Դա երկու միլիոն դոլարանոց ուսումնասիրություն էր:
14:53
United States came in second to last
330
868000
3000
Եվ ԱՄՆ վերջից երկրորդն էր
14:56
in geographic knowledge.
331
871000
2000
աշխարհագրական գիտելիքների առումով
14:58
70 percent of the kids couldn't find
332
873000
2000
այս երեխաների 70%-ը չէին կարողանում քարտեզի վրա
15:00
Afghanistan or Iraq on a map;
333
875000
3000
գտնել Աֆղանստանը կամ Իրաքը
15:03
60 percent couldn't find India;
334
878000
3000
60%-ը չեն կարող գնտել Հնդկաստանը,
15:06
30 percent couldn't find the Pacific Ocean.
335
881000
3000
30%-ը Խաղաղ Օվկիանոսը
15:09
And this is a study
336
884000
2000
Եվ սա մի ուսումնասիրություն է, որ
15:11
that was just done a couple of years ago.
337
886000
3000
արվել է ընդամենը երկու տարի առաջ
15:15
So what I'd like to show you now,
338
890000
2000
Եվ այն, ինչ ես ուզում եմ ցույց տալ ձեզ
15:18
in the couple of minutes I have left,
339
893000
2000
մնացած մի քանի րոպեների ընթացքում
15:20
is a film that a student made in Guatemala.
340
895000
2000
մի ֆիլմ է, որ պատրաստել է Գվատեմալայում գտնվող մի աշակերտ
15:22
We just had a workshop in Guatemala.
341
897000
3000
Մենք նոր էին ավարտել դասընթացը Գվատեմալայում:
15:25
A week before we got to the workshop,
342
900000
3000
Դասընթացից մեկ շաբաթ առաջ
15:28
a massive landslide, caused by Hurricane Stan,
343
903000
4000
լայնածավալ սողանքներ էին տեղի ունեցել, որոնց պատճառը Ստան կոչվող փոթորիկն էր,
15:32
last October, came in and buried
344
907000
2000
այն տեղի ուենցավ անցած հոկտեմբերին, այն հողով ծածկեց
15:34
600 people alive in their village.
345
909000
2000
մոտ 600 մարդկանց իրենց գյուղի հետ միասին
15:36
And this kid lived in the village --
346
911000
2000
Եվ այս երեխան բնակվում էր այդ գյուղում
15:38
he wasn't there at the time --
347
913000
2000
սողանքի ժամանակ նա այդտեղ չէր եղել,
15:40
and this is the little movie he put together about that.
348
915000
4000
և նա պատրաստեց այս փոքրիկ ֆիլմը:
15:44
And he hadn't seen a computer before
349
919000
2000
Եվ նա դրանից առաջ երբեք համակարգիչ չէր տեսել.
15:46
we did this movie. We taught him Photoshop and --
350
921000
4000
մենք ստեղծեցինք այս ֆիլմը, մենք սովորեցրեցին իրեն Ֆոտոշոփ ծրագիրը
15:50
yeah, we can play it.
351
925000
2000
այո հիմա մենք կարող են դիտել այն:
16:15
This is an old Mayan funeral chant
352
950000
3000
Սա հին Մայաների՝ թաղումները ուղեկցող երգն է
16:18
that he got from his grandfather.
353
953000
2000
որ նա ստացավ իր պապի միջոցով:
18:38
Thank you very much.
354
1093000
2000
Շնորհակալություն
18:40
(Applause)
355
1095000
1000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Phil Borges - PhotographerDentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures.
Why you should listen
Spurred by the rapid disappearance of the world's indigenous peoples and their oral traditions, Phil Borges abandoned his orthodontic practice to pursue his first love, photography. For the past 25 years, he has traveled to the farthest reaches of the globe to meet with persecuted Tibetan monks engaged in nonviolent struggle and embattled tribespeople of the Ecuadorian Amazon who must defend their way of life by any means necessary. Through interviews and portraiture, Borges examines his subjects' valuable beliefs and stories and documents their tribulations with dignity.
He is the founder of Bridges to Understanding, an interactive online classroom that promotes cross-cultural learning between indigenous and American youths. By teaching teenagers how to share stories through digital filmmaking, Borges hopes they'll develop the mental flexibility and cultural sensitivity to understand and appreciate belief systems outside their own. Borges' feature-length documentary, CRAZYWISE, takes a look at America’s mental health care crisis and examines what we could learn from the way different cultures define and treat mental illness.
Phil Borges | Speaker | TED.com