TED2006
Phil Borges: Photos of endangered cultures
Phil Borges yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan kültürleri anlatıyor
Filmed:
Readability: 3.9
1,037,731 views
Fotoğrafçı Phil Borges, Hindistan'daki Dharamsala dağlarında ve Ekvador Amazonu'ndaki ormanlarda yaşayan insanların ender bulunan resimlerini sergiliyor. Bu yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan kültürleri belgelerken, aynı zamanda korunmasına da yardım ediyor.
Phil Borges - Photographer
Dentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures. Full bio
Dentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
A fact
0
0
2000
Bir gerçek
00:27
came out of MIT,
1
2000
3000
bir kaç yıl önce
00:30
couple of years ago. Ken Hale,
2
5000
2000
MIT'de ortaya çıktı.
00:32
who's a linguist,
3
7000
2000
Bir dilbilimci olan Ken Hale
00:34
said that of the 6,000 languages
4
9000
3000
şu anda dünyada 6.000 dilin
00:37
spoken on Earth right now,
5
12000
2000
konuşulduğunu söylüyor,
00:39
3,000 aren't spoken by the children.
6
14000
3000
3.000 dil artık çocuklar tarafından konuşulmuyor.
00:42
So that in one generation,
7
17000
3000
Yani bir jenerasyon sonra,
00:45
we're going to halve our cultural diversity.
8
20000
3000
kültürel çeşitliliğimizin yarısını kaybedeceğiz.
00:49
He went on to say
9
24000
2000
Şöyle devam ediyor,
00:51
that every two weeks,
10
26000
2000
her iki haftada bir,
00:53
an elder goes to the grave
11
28000
2000
bir yaşlı, kültürünün
00:55
carrying the last spoken word
12
30000
2000
son kelimesini mezara
00:57
of that culture.
13
32000
2000
götürüyor.
00:59
So an entire philosophy,
14
34000
4000
Böylece tüm bir felsefe,
01:04
a body of knowledge about the natural world
15
39000
2000
dünyanın doğası üzerine, azar azar
01:06
that had been empirically gleaned over centuries,
16
41000
4000
yüzyıllar süresinde ortaya çıkan bilgi birikimi
01:10
goes away.
17
45000
2000
yok oluyor.
01:12
And this happens every two weeks.
18
47000
3000
Ve bu her iki haftada bir oluyor.
01:16
So for the last 20 years,
19
51000
2000
Böylece son 20 yılda,
01:18
since my dental experience,
20
53000
3000
diş ameliyatımdan beri,
01:21
I have been traveling the world
21
56000
3000
dünyayı dolaşıyorum
01:24
and coming back
22
59000
2000
ve bu insanların bazılarının hikayeleri
01:26
with stories about some of these people.
23
61000
2000
ile geri gönüyorum.
01:28
What I'd like to do right now
24
63000
2000
Ve -- şimdi yapmak istediğim şey
01:30
is share some of those stories with you.
25
65000
3000
bu hikayelerden bazılarını sizinle paylaşmak.
01:33
This is Tamdin.
26
68000
2000
Bu Tamdin.
01:35
She is a 69-year-old nun.
27
70000
3000
69 yaşında bir rahibe.
01:39
She was thrown in prison in Tibet for two years
28
74000
3000
Tibet'te, ülkesinin işgalini küçük bir pankart ile
01:42
for putting up a little tiny placard
29
77000
2000
protesto ettiği için
01:44
protesting the occupation of her country.
30
79000
3000
iki yılını hapiste geçirmiş.
01:48
And when I met her, she had just
31
83000
3000
Ve onunla buluştuğumuzda,
01:51
taken a walk over the Himalayas
32
86000
2000
yürüyüşten geliyordu. Himalayalar'da
01:53
from Lhasa, the capital of Tibet,
33
88000
3000
Tibet'in başkenti Lhasa'dan
01:56
into Nepal, across to India --
34
91000
2000
Hindistan boyunca Nepal'a --
01:58
30 days --
35
93000
2000
30 günde --
02:00
to meet her leader, the Dalai Lama.
36
95000
3000
önderi Dalai Lama ile buluşabilmek için.
02:03
The Dalai Lama lives in Dharamsala, India.
37
98000
2000
Dalai Lama, Hindistan'ın Dharamsala şehrinde yaşıyor.
02:05
So I took this picture three days
38
100000
2000
Yani bu resmi Tamdin'in dönüşünden
02:07
after she arrived,
39
102000
2000
üç gün sonra çektim,
02:09
and she had this beat-up pair of tennis shoes on,
40
104000
2000
ayağında, ayak parmağı ucundan dışarı fırlamış
02:11
with her toes sticking out.
41
106000
2000
ayakkabılarıyla.
02:13
And she crossed in March,
42
108000
2000
Ve Mart ayı boyunca bu yürüyüşü gerçekleştirdi,
02:15
and there's a lot of snow at 18,500 feet in March.
43
110000
4000
ve 5.600 metrede Mart'ta çok kar vardı.
02:20
This is Paldin.
44
115000
2000
Bu Paldin.
02:22
Paldin is a 62-year-old monk.
45
117000
2000
Paldin, 62 yaşında bir rahip.
02:24
And he spent 33 years in prison.
46
119000
4000
Ve hapiste 33 yıl kaldı.
02:28
His whole monastery was thrown into prison
47
123000
3000
Ve o isyan sırasında -- ki manastırındaki herkes hapse atıldı
02:31
at the time of the uprising,
48
126000
3000
Dalai Lama Tibet'i
02:34
when the Dalai Lama had to leave
49
129000
3000
terk etmek zorunda kaldığı
02:37
Tibet.
50
132000
2000
yıldı.
02:39
And
51
134000
2000
Ve
02:41
he was beaten, starved,
52
136000
3000
dövüldü, aç bırakıldı,
02:44
tortured -- lost all his teeth while in prison.
53
139000
2000
işkence gördü -- bütün dişlerini hapishanede kaybetti.
02:46
And when I met him, he was a kind gentle old man.
54
141000
4000
Ve o gördüğümde, yaşlı ve nazik bir adamdı.
02:50
And it really impressed me --
55
145000
2000
Ve gerçekten beni etkiledi --
02:52
I met him two weeks after he got out of prison --
56
147000
3000
Hapisten çıktıktan iki hafta sonra o gördüm --
02:55
that he went through that experience, and ended up
57
150000
2000
o tecrübelere rağmen böyle bir
02:57
with the demeanor that he had.
58
152000
3000
insan olarak çıkmıştı.
03:00
So I was in Dharamsala meeting these people,
59
155000
3000
Dharamsala'da bu insanlarla buluştum,
03:03
and I'd spent about five weeks there,
60
158000
3000
ve orada beş hafta geçirdim,
03:06
and I was hearing these similar stories
61
161000
2000
ve Tibet'ten Dharamsala'ya akan
03:08
of these refugees that had poured out of Tibet
62
163000
3000
bu mültecilerden benzer hikayeler
03:11
into Dharamsala.
63
166000
2000
duyuyordum.
03:13
And it just so happened, on the fifth week,
64
168000
3000
Ve beşinci haftada
03:16
there was a public teaching by the Dalai Lama.
65
171000
4000
Dalai Lama'nın halka açık dersleri vardı.
03:20
And
66
175000
2000
Ve
03:22
I was watching this crowd of monks and nuns,
67
177000
3000
onu dinleyen rahip ve rahibeler arasında
03:25
many of which I had just interviewed,
68
180000
2000
bir çoğu ile söyleşiler yapmıştım,
03:27
and heard their stories,
69
182000
2000
ve hikayelerini dinlemiştim,
03:29
and I watched their faces,
70
184000
3000
ve yüzlerini seyretmiştim,
03:32
and they gave us a little FM radio,
71
187000
2000
ve bize bir küçük bir FM radyo verdiler,
03:34
and we could listen to the translation of his teachings.
72
189000
3000
ve böylece öğretilerin çevirisini dinleyebiledik.
03:37
And what he said was:
73
192000
2000
Ve dediği şey şuydu,
03:39
treat your enemies as if they were precious jewels,
74
194000
4000
düşmanlarınıza değerli mücevherler gibi davranın,
03:43
because it's your enemies
75
198000
2000
çünkü o düşmanlar,
03:45
that build your tolerance and patience
76
200000
3000
aydınlanmanın yolunda tahammülünüzü
03:48
on the road to your enlightenment.
77
203000
4000
ve sabrınızı arttıracaktır.
03:52
That hit me so hard,
78
207000
3000
Ve ben -- bu benim için çok vurucuydu,
03:56
telling these people that had been through this experience.
79
211000
3000
böyle tecrübelerden geçmiş bu insanlara bunu diyebilmek.
04:00
So, two months later, I went into
80
215000
3000
2 ay sonra, Tibet'e gittim
04:03
Tibet, and I started
81
218000
2000
ve fotoğraflarımı
04:05
interviewing the people there, taking my photographs. That's what I do.
82
220000
3000
yanıma alarak söyleşi yaptığım insanların yanına gittim. Benim işim bu.
04:08
I interview and do portraits.
83
223000
3000
Röportaj yaparım ve portreler çizerim.
04:11
And this is a little girl.
84
226000
2000
Ve -- bu minik bir kız.
04:13
I took her portrait up on top of the Jokhang Temple.
85
228000
3000
Bu resmi Jokhang Tapınağının üstündeyken çektim.
04:16
And I'd snuck in --
86
231000
2000
Ve içeri sızmalıydım --
04:18
because it's totally illegal to have a picture of the Dalai Lama in Tibet --
87
233000
5000
çünkü Tibet'te Dalai Lama'nın fotoğrafını çekmek yasak --
04:23
it's the quickest way you can get arrested.
88
238000
3000
tutuklanmanın en kolay yolu bu olsa gerek.
04:26
So I snuck in a bunch of little wallet-sized pictures of the Dalai Lama,
89
241000
3000
Dolayısıyla cüzdana sığabilecek büyüklükteki Dalai Lama resimlerini sızdırdım,
04:29
and I would hand them out.
90
244000
2000
ve böylece onları dışarı çıkarabildim.
04:31
And when I gave them to the people,
91
246000
3000
Ve o resimleri halka verdiğimde,
04:34
they'd either hold them to their heart,
92
249000
2000
ya resmi göğüslerine bastılar,
04:36
or they'd hold them up to their head and just stay there.
93
251000
3000
veya başlarının üstüne koydular ve öylece durdular.
04:39
And this is --
94
254000
2000
Ve bu --
04:41
well, at the time -- I did this 10 years ago --
95
256000
2000
yani, o zaman -- ki bu anlattığım 10 sene önce oldu --
04:43
that was 36 years after the Dalai Lama had left.
96
258000
3000
Dalai Lama'nın ülkeyi terk edişinden 36 yıl sonraydı.
04:48
So
97
263000
1000
Böylece
04:49
I was going in, interviewing these people and doing their portraits.
98
264000
4000
Oraya gittim, insanlarla söyleşiler yaptım ve portrelerini çıkardım.
04:53
This is Jigme and her sister, Sonam.
99
268000
2000
Bu Jigme ve kız kardeşi, Sonam.
04:55
And they live up on the Chang Tang, the Tibetan Plateau,
100
270000
3000
Ve Tibet'in batısında yer alan,
04:58
way in the western part of the country.
101
273000
3000
Chang Tang adında bir platoda yaşıyorlar.
05:01
This is at 17,000 feet.
102
276000
2000
Burası 5.100 metre yüksekte.
05:03
And they had just come down from the high pastures,
103
278000
3000
Ve 5.500 metredeki daha yüksek bir yerden
05:06
at 18,000 feet.
104
281000
2000
geldiler.
05:08
Same thing: gave her a picture,
105
283000
2000
Aynı şey: ona bir resim verdim,
05:10
she held it up to her forehead.
106
285000
2000
alnına koydu.
05:12
And I usually hand out Polaroids
107
287000
3000
Ve genelde
05:15
when I do these, because I'm setting up lights,
108
290000
2000
Polaroid verirdim, çünkü ışıkları kurarken,
05:17
and checking my lights,
109
292000
2000
ışıkları kontrol ederken,
05:19
and when I showed her her Polaroid, she screamed and ran into her tent.
110
294000
3000
Polaroid'i verince, çığlık atıp çadıra doğru koştu.
05:24
This is Tenzin Gyatso;
111
299000
2000
Bu Tenzin Gyatso,
05:26
he was found to be the Buddha of Compassion at the age of two,
112
301000
4000
İki yaşında Buddha'nın Merhameti'ne mazhar olmuş,
05:30
out in a peasant's house,
113
305000
3000
uzakta bir köy evinde,
05:33
way out in the middle of nowhere.
114
308000
2000
neredeyse hiçbir şeyin ortasında.
05:35
At the age of four, he was installed
115
310000
2000
Dört yaşında ise,
05:37
as the 14th Dalai Lama.
116
312000
3000
14. Dalai Lama oldu.
05:40
As a teenager, he faced
117
315000
2000
Gelişme çağında bir çocukken,
05:42
the invasion of his country,
118
317000
2000
ülkesinin işgal edilmesiyle tanıştı,
05:44
and had to deal with it -- he was the leader of the country.
119
319000
3000
ve bununla mücadele etmek zorunda kaldı -- ülkenin lideriydi.
05:47
Eight years later, when they discovered there was a plot
120
322000
2000
Sekiz yaşında, bir düzen ile öldürüleceği
05:49
to kill him,
121
324000
2000
anlaşılınca,
05:51
they dressed him up like a beggar
122
326000
2000
Onu bir dilenci kılığına soktular
05:53
and snuck him out of the country on horseback,
123
328000
3000
ve ülkeden bir at sırtında dışarı çıkardılar,
05:56
and took the same trip that Tamdin did.
124
331000
3000
ve Tamdin'in gittiği aynı yolu takip etti.
05:59
And he's never been back to his country since.
125
334000
4000
Ve orada yaşadı -- ondan beri ülkesine geri dönemedi.
06:03
And
126
338000
2000
Ve
06:05
if you think about this man,
127
340000
2000
bu adamı bir gözünüzün önüne getirirseniz,
06:07
46 years later,
128
342000
2000
46 yıl sonra,
06:09
still sticking
129
344000
2000
hala
06:11
to this non-violent response
130
346000
4000
şiddet dışı bir dille
06:15
to a severe political and human rights issue.
131
350000
4000
siyasi ve insani haklar meselelerine bağlıdır.
06:19
And the young people,
132
354000
2000
Ve genç insanlar,
06:21
young Tibetans, are starting to say, listen, this doesn't work.
133
356000
3000
genç Tibetliler, artık bunun bir işe yaramadığını söylemeye başladılar.
06:24
You know, violence as a political tool
134
359000
2000
Bilirsiniz, şid -- şiddet siyasi bir araç olarak
06:26
is all the rage right now.
135
361000
2000
bugünlerde epey rağbet görüyor.
06:28
And
136
363000
3000
Ve
06:31
he still is holding this line.
137
366000
2000
o hala şiddete mesafesini koyuyor.
06:33
So this is our icon
138
368000
2000
O bizim dünyadaki şiddetsizliğe
06:35
to non-violence in our world --
139
370000
3000
karşı sembolümüz --
06:38
one of our living icons.
140
373000
2000
yaşıyan ikonlardan biri.
06:41
This is another leader of his people.
141
376000
2000
Bu da başka bir halk önderi.
06:43
This is Moi. This is in the Ecuadorian Amazon.
142
378000
3000
Adı Moi. Burası Ekvator Amazon'u.
06:46
And Moi is 35 years old.
143
381000
3000
Ve Moi 35 yaşında.
06:49
And
144
384000
2000
Ve
06:51
this area of the Ecuadorian Amazon --
145
386000
2000
burası Ekvator Amazon'u --
06:53
oil was discovered in 1972.
146
388000
3000
1972'de petrol keşfedildi.
06:56
And in this period of time -- since that time --
147
391000
3000
Ve bu süreçte -- o zamandan beri --
06:59
as much oil, or twice as much oil
148
394000
3000
çıkan petrol kadar, ya da çıkanın iki katı kadar petrol
07:02
as was spilled in the Exxon Valdez accident,
149
397000
3000
Exxon Valdez kazasında
07:05
was spilled in this little area of the Amazon,
150
400000
3000
Amazon'un bu küçük bölgesine sızdı,
07:08
and the tribes in this area have constantly had to move.
151
403000
4000
ve bu yöredeki kabileler sürekli olarak göçmek zorunda aldı.
07:12
And Moi
152
407000
2000
Ve Moi
07:14
belongs to the Huaorani tribe,
153
409000
2000
Huaorani kabilesinin bir mensubu,
07:16
and they're known as
154
411000
2000
ve bu "auca" diye bilinen ve
07:18
very fierce, they're known as "auca."
155
413000
2000
çok vahşi oldukları düşünülen bir kabile.
07:20
And they've managed to keep out
156
415000
3000
Ve onlar, mızrakları ve üflemeli silahlarıyla
07:23
the seismologists and the oil workers
157
418000
2000
sismologları ve petrol arayıcılarını
07:25
with spears and blowguns.
158
420000
3000
bölgeden uzak tutmayı başardılar.
07:28
And we spent --
159
423000
2000
Ve ben --
07:30
I was with a team --
160
425000
3000
aslında biz -- orada bir ekiple beraberdim --
07:33
two weeks with these guys out in the jungle
161
428000
3000
onlarla ormanda iki hafta geçirdik
07:36
watching them hunt.
162
431000
2000
avlanmalarını izledik.
07:38
This was on a monkey hunt,
163
433000
2000
Bu bir maymun avı sırasında,
07:40
hunting with curare-tipped darts.
164
435000
3000
zehirli uçlu oklarla avlanırken.
07:43
And the knowledge that these people have
165
438000
3000
Ve bu insanların, yaşam alanları üzerine
07:46
about the natural environment is incredible.
166
441000
2000
bilgi birikimleri inanılmaz.
07:48
They could hear things, smell things, see things I couldn't see.
167
443000
4000
benim duyamadığımı, koklayamadığımı, göremediğimi görüyorlar.
07:52
And I couldn't even see the monkeys
168
447000
2000
Ve ben maymunları bile göremezken
07:54
that they were
169
449000
2000
onlar
07:56
getting with these darts.
170
451000
4000
bu minik oklarla onları avlıyorlardı.
08:00
This is Yadira,
171
455000
2000
Bu Yadira,
08:02
and Yadira is
172
457000
2000
ve kendisi
08:04
five years old. She's in a
173
459000
3000
5 yaşında. O da
08:07
tribe that's neighboring the Huaorani.
174
462000
3000
Huaorani'ye komşu başka bir kabileden.
08:10
And her tribe has had to move
175
465000
2000
Ve onun kabilesi de petrol sızıntıları yüzünden
08:12
three times in the last 10 years because of the oil spills.
176
467000
4000
son 10 yıl içinde üç kez göçmek zorunda kaldı.
08:16
And we never hear about that. And the latest
177
471000
3000
Ve hiç bir zaman bunu duymadık. Ve sonunda
08:19
infraction against these people is,
178
474000
3000
bu insanlara kast edilen şuydu,
08:22
as part of Plan Colombia,
179
477000
2000
Kolombiya Planı çerçevesinde,
08:24
we're spraying Paraquat or Round Up, whatever it is --
180
479000
3000
Paraquat veya Round Up, adı verilen herbisitler sıkıyorduk --
08:27
we're defoliating thousands of acres
181
482000
3000
Ekvator Amazonu'ndaki binlerce dönümlük araziyi
08:30
of the Ecuadorian Amazon
182
485000
2000
ilaçlara karşı verdiğimiz mücadelede
08:32
in our war on drugs.
183
487000
2000
yapraksız hale getiriyorduk.
08:34
And these people are the people who take the brunt of it.
184
489000
4000
Ve bunlar, bu kıyımdan en çok nasibini alan insanlar.
08:38
This is Mengatoue.
185
493000
2000
Bu Mengatoue.
08:40
He's the shaman of the Huaorani,
186
495000
2000
Huaorani'lerin şamanı,
08:42
and
187
497000
3000
ve o --
08:45
he said to us, you know, I'm an older man now;
188
500000
3000
bize dedi ki -- biliyorsun ben yaşlı bir adamım,
08:48
I'm getting tired, you know; I'm tired
189
503000
2000
yoruluyorum, bu petrol arayacılarını
08:50
of spearing these oil workers.
190
505000
2000
mızrakla kovalamaktan yoruluyorum,
08:52
I wish they would just go away.
191
507000
3000
dileğim def olup gitmeleri.
08:57
And I was -- I usually travel alone
192
512000
3000
Ve ben -- işimi yaparken
09:00
when I do my work, but I did this --
193
515000
3000
genelde yalnız dolaşırım, ama şunu yaptım --
09:03
I hosted a program for Discovery,
194
518000
2000
Discovery için bir program yaptım,
09:05
and when I went down with the team,
195
520000
3000
ve bu ekiple beraber gittim,
09:08
I was quite concerned about
196
523000
3000
Bir grup insanla, özellikle Huaorani'ye,
09:11
going in with a whole bunch of people, especially into the Huaorani,
197
526000
3000
gittiğim için oldukça endişeliydim,
09:14
deep into the Huaorani tribe.
198
529000
2000
Huaorani kabilesinin tam içine.
09:16
And
199
531000
2000
Ve
09:18
as it turned out, these guys really
200
533000
2000
anladık ki, bu insanlar cidden
09:20
taught me a thing or two about blending in
201
535000
3000
bana yerel insanlarla kaynaşmak için
09:23
with the locals.
202
538000
2000
bir-iki yol gösterdiler.
09:25
(Laughter)
203
540000
3000
(Gülüyor)
09:28
One of the things I did
204
543000
3000
9 Eylül'den önce yaptığım
09:31
just before 9/11 --
205
546000
3000
şeylerden gibi --
09:34
August of 2001 --
206
549000
2000
Ağustos 2001 --
09:36
I took my son, Dax,
207
551000
2000
O sırada 16 yaşında olan
09:38
who was 16 at the time,
208
553000
3000
oğlum Dax'i aldım
09:41
and I took him to Pakistan.
209
556000
2000
ve onunla Pakistan'a gittik.
09:43
Because at first I wanted --
210
558000
2000
Çünkü ilk şunu istedim --
09:45
you know, I've taken him on a couple of trips,
211
560000
2000
onu daha önce bir kaç gezime daha götürmüştüm,
09:47
but I wanted him to see
212
562000
2000
ama bu sefer ona, günde bir dolardan daha az
09:49
people that live on a dollar a day or less.
213
564000
3000
bir parayla yaşayan insanları göstermek istedim.
09:52
I wanted him to get an experience
214
567000
2000
İslam coğrafyasında bir tecrübe
09:54
in the Islamic world
215
569000
2000
edinmesini istedim,
09:56
and I also wanted him to --
216
571000
3000
ve ayrı onun --
09:59
I was going there to work with a group,
217
574000
2000
oraya bir ekiple beraber çalışmak için gidiyordum.
10:01
do a story on a group called the Kalash,
218
576000
2000
Kalash isminde, İslam coğrafyasıyla çevrelenmiş,
10:03
that are a group of animists, 3,000 animists,
219
578000
2000
çok küçük bir alanda yaşayan, 3.000 kişiden oluşan bir animist topluluğun
10:05
that live -- very small area --
220
580000
4000
hikayesini çekmek için,
10:09
surrounded by Islam -- there's 3,000
221
584000
3000
gitmiştik. 3.000 tane Kalash kalmıştı,
10:12
of these Kalash left; they're incredible people.
222
587000
4000
inanılmaz insanlardı.
10:16
So it was a great experience for him. He stayed up all night with them,
223
591000
3000
Onun için de büyük bir tecrübeydi bu. Geceler boyu onlarla birlikte ayaktaydı,
10:19
drumming and dancing.
224
594000
2000
davul çalarak ve dans ederek.
10:21
And he brought a soccer ball,
225
596000
2000
Ve bir futbol topu da getirmişti,
10:23
and we had soccer every night in this little village.
226
598000
3000
ve o köyde her akşam futbol maçı yaptık.
10:26
And then we went up
227
601000
2000
Ve sonra gidip
10:28
and met their shaman.
228
603000
2000
şamanlarıyla tanıştık.
10:30
By the way, Mengatoue was the shaman
229
605000
2000
Bu arada, Mengatoue da
10:32
of his tribe as well.
230
607000
2000
kendi kabilesinin şamanı.
10:34
And this is John Doolikahn,
231
609000
2000
Ve bu da John Doolikahn,
10:36
who's the shaman of the Kalash.
232
611000
3000
Kalashların şamanı.
10:39
And he's up in the mountains,
233
614000
2000
Dağların tepesinde,
10:41
right on the border with Afghanistan.
234
616000
2000
Afganistan sınırında yaşıyor.
10:43
In fact, on that other side is the area, Tora Bora,
235
618000
3000
Aslında, diğer tarafta da Tora Bora var.
10:46
the area where
236
621000
3000
Usame bin Ladin'in
10:49
Osama bin Laden's supposed to be. This is the tribal area.
237
624000
3000
yaşadığı söylenen yer. Burası aşiretlerden oluşan bir coğrafya.
10:52
And we watched
238
627000
3000
Ve biz
10:55
and stayed with
239
630000
2000
John Doolikahn'ı izledik
10:57
John Doolikahn.
240
632000
2000
ve onunla beraber kaldık.
10:59
And the shaman -- I did a whole series on shamanism,
241
634000
3000
Ve şaman -- Şamanizm üzerine tam bir program yaptım,
11:02
which is
242
637000
2000
çok
11:04
an interesting phenomenon.
243
639000
2000
enteresan bir olay.
11:06
But around the world,
244
641000
2000
ama dünya üzerinde,
11:08
they go into trance in different ways,
245
643000
2000
çok farklı şekillde transa geçiyorlar,
11:10
and in Pakistan,
246
645000
2000
ve Pakistan'da,
11:12
the way they do it is they burn juniper leaves
247
647000
3000
ardıç yaprakları yakıyorlar ve
11:15
and they sacrifice an animal,
248
650000
3000
hayvan kurban ediyorlar,
11:18
pour the blood of the animal on the leaves
249
653000
2000
hayvanın kanını yaprakların üzerine döküyorlar
11:20
and then inhale the smoke.
250
655000
2000
ve sonra tüten dumanı soluyorlar.
11:22
And they're all praying
251
657000
3000
Ve transa geçerken
11:25
to the mountain gods
252
660000
3000
bir yandan dağların tanrılarına
11:28
as they go into trance.
253
663000
3000
dua ediyorlar.
11:32
You know,
254
667000
2000
Bu -- malum,
11:34
getting kids used to different realities,
255
669000
4000
çocuğu değişik gerçekliklere alıştırmak için,
11:38
I think, is so important. What Dan Dennett said the other day --
256
673000
3000
bence önemli. Ertesi gün Dan Dennett'in dediği şuydu --
11:42
having a curriculum where they study different religions,
257
677000
3000
farklı dinler üzerine düşünürken bir müfredat oluşturmak --
11:45
just to make a mental flexibility,
258
680000
2000
sadece bir zihinsel esneklik kazandırmak --
11:47
give them a mental flexibility
259
682000
2000
onlara diğer inanç sistemlerini
11:49
in different belief systems --
260
684000
2000
anlamak için zihinsel esneklik sağlamak.
11:51
I think this is so necessary in our world today
261
686000
3000
Bence inanç çatışmalarının görüldüğü
11:54
as you see these clash of beliefs taking place.
262
689000
4000
bugünün dünyasında bu çok gerekli bir şey.
11:58
And all the security issues they cause us.
263
693000
4000
Hele de bize mal olan tüm güvenlik meselelerini düşündükçe.
12:02
So, one thing we did five years ago:
264
697000
3000
5 yıl önce yaptığımız şey şuydu:
12:05
we started a program that links kids
265
700000
2000
Yerli komünitelerdeki çocuklarla
12:08
in indigenous communities with kids in the United States.
266
703000
2000
ABD'deki çocuklara buluşturmak.
12:10
So we first hooked up
267
705000
3000
Öncelikle,
12:13
a spot in the Navajo Nation with a classroom in Seattle.
268
708000
5000
Navahu'da bir yerle Seattle'da bir sınıf belirledik.
12:18
We now have 15 sites.
269
713000
3000
Şu anda 15 tane yerimiz var.
12:21
We have one in Kathmandu, Nepal;
270
716000
3000
Katmandu, Nepal'de bir tane;
12:24
Dharamsala, India; Takaungu, Kenya --
271
719000
2000
Dharamsala, Hindistan; Takaungu, Kenya --
12:26
Takaungu is one-third Christian, one-third Muslim
272
721000
3000
Takaungu'nun üçte biri Hristiyan, üçte biri Müslüman
12:29
and one-third animist, the community is --
273
724000
3000
ve üçte biri animist, topluluk --
12:32
Ollantaytambo, Peru,
274
727000
2000
Ollantaytambo, Peru,
12:34
and Arctic Village, Alaska.
275
729000
2000
ve Arctic Village, Alaska.
12:36
This is Daniel; he's one of our students
276
731000
2000
Bu Daniel, bizim Arctic Village'daki
12:38
in Arctic Village, Alaska.
277
733000
2000
öğrencilerimizden biri.
12:40
He lives in this log cabin --
278
735000
2000
Bu kütük kabinede yaşıyor:
12:42
no running water, no heat other than --
279
737000
3000
su yok, ısı yok,
12:45
no windows
280
740000
2000
pencere yok
12:47
and high-speed Internet connection.
281
742000
2000
ve internet yok.
12:49
And this is --
282
744000
2000
Ve bu -- bu --
12:51
I see this rolling out all over --
283
746000
2000
ne kadar tutabileceğini görebiliyorum --
12:53
this is our site in Ollantaytambo, Peru, four years ago,
284
748000
2000
Burası dört sene önce Ollantaytambo, Peru'daki yerimiz.
12:56
where they first saw their first computers;
285
751000
2000
İlk bilgisayarlarını gördükleri yer;
12:58
now they have computers in their classrooms.
286
753000
3000
şimdi sıfınlarında bilgisayarları var.
13:01
And the way we've done this --
287
756000
2000
Ve bunu yapış şeklimiz --
13:03
we teach digital storytelling to these kids.
288
758000
3000
cocuklara dijital hikayeciliği öğretiyoruz.
13:06
And we have them tell stories about issues in their community
289
761000
3000
Ve onlara, kendi çevrelerine hikayeler anlatmalarını sağlıyoruz.
13:09
in their community that they care about.
290
764000
2000
Sevdikleri çevreye.
13:11
And this is in Peru, where the kids told the story
291
766000
2000
Ve burası Peru. Çocuklar, temizledikleri bir nehrin
13:13
about a river that they cleaned up.
292
768000
2000
hikayesini anlatıyorlar.
13:15
And the way we do it is, we do it in workshops,
293
770000
3000
Şu şekilde yapıyoruz, çalıştaylar haline getiriyoruz,
13:18
and we bring people who want to learn
294
773000
3000
ve dijital akışı ve hikaye anlatıcılığını
13:21
digital workflow and storytelling,
295
776000
3000
öğrenmek isteyen insanları bir araya getiriyoruz,
13:25
and have them
296
780000
2000
ve onlara çocuklarla
13:27
work with the kids.
297
782000
2000
çalışmayı öğretiyoruz.
13:29
And just this last year we've taken a group of teenagers in,
298
784000
4000
Ve geçtiğimiz yıl içerisinde bir grup genci bir araya getirdik,
13:33
and this has worked the best.
299
788000
2000
ve harika oldu.
13:35
So our dream is to bring teenagers together,
300
790000
2000
Hayalimiz gençleri bir araya getirmek
13:37
so they'll have a community service experience
301
792000
3000
ki edindikleri kültürel etkileşim tecrübesi kadar
13:40
as well as a cross-cultural experience,
302
795000
3000
bu yörelerdeki çocukları eğitirken
13:43
as they teach kids in these areas
303
798000
2000
ve iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olurken
13:45
and help them build their communication infrastructure.
304
800000
3000
kamu hizmeti tecrübeleri de olsun.
13:48
This is teaching Photoshop
305
803000
3000
Burada, Dharamsala'daki
13:51
in the Tibetan children's village in Dharamsala.
306
806000
4000
Tibetli çocukları Photoshop öğrenirken görüyorsunuz.
13:55
We have the website, where the kids all get their homepage.
307
810000
3000
Tüm çocukların birer sayfasının olduğu bir web sitemiz var.
13:58
This is all their movies. We've got about 60 movies
308
813000
2000
Bunlar çocukların filmleri. Çocukların yaptığı
14:00
that these kids have made,
309
815000
2000
60'a yakın filmimiz var,
14:02
and they're quite incredible.
310
817000
2000
ve inanılmazlar.
14:04
The one I want to show you --
311
819000
2000
Size göstermek istediğim --
14:06
after we get them to make the movies,
312
821000
3000
filmleri yapmalarını sağladıktan sonra,
14:09
we have a night where we show the movies to the community.
313
824000
3000
onları topluluğa gösterebileceğimiz bir gece ayarlıyoruz.
14:12
And this is in Takaungu --
314
827000
2000
Ve burası da Takaungu --
14:14
we've got a generator and a digital projector,
315
829000
2000
bir jeneratör ve dijital projektörümüz var,
14:16
and we're projecting it up against a barn,
316
831000
2000
ahırın üst kısmında muhafaza ediyoruz,
14:18
and showing one of the movies that they made.
317
833000
3000
ve çocukların yaptığı filmlerden birini böyle gösterdik.
14:21
And if you get a chance, you can go to our website, and you'll see
318
836000
3000
Ve websitemize girerseniz, bu çocukların çıkarıdğı
14:24
the incredible work these kids do.
319
839000
3000
inanılmaz işleri görebilirsiniz.
14:27
The other thing:
320
842000
3000
Bu çocuklar -- başka bir şey daha var:
14:30
I wanted to give indigenous people a voice.
321
845000
2000
Bu insanların sesini duyurmalarını istedik.
14:32
That was one of the big motivating factors.
322
847000
3000
Bu büyük motivasyonlarımızdan biriydi.
14:35
But the other motivating factor is
323
850000
2000
Ama diğer motivasyon ise
14:37
the insular nature of our country.
324
852000
3000
ülkemizin izole kalmış haline yönelikti.
14:40
National Geographic just did a Roper Study
325
855000
3000
National Geographic, ABD'de ve başka dokuz
14:43
of 18 to 26 year olds
326
858000
3000
sanayileşmiş ülkede
14:46
in our country
327
861000
2000
18 ile 26 yaş arasındaki gençlere
14:48
and in nine other industrialized countries.
328
863000
3000
yönelik bir çalışma yaptı.
14:51
It was a two million dollar study.
329
866000
2000
İki milyon dolarlık bir çalışmaydı bu.
14:53
United States came in second to last
330
868000
3000
ABD, coğrafya bilgisinde
14:56
in geographic knowledge.
331
871000
2000
sondan ikinci oldu.
14:58
70 percent of the kids couldn't find
332
873000
2000
Gençlerin yüzde 70'i
15:00
Afghanistan or Iraq on a map;
333
875000
3000
Afganistan'ı ve Irak'ı,
15:03
60 percent couldn't find India;
334
878000
3000
yüzde 60'ı Hindistan'ı;
15:06
30 percent couldn't find the Pacific Ocean.
335
881000
3000
yüzde 30'u Pasifik Okyanusunu haritada bulamadı.
15:09
And this is a study
336
884000
2000
Ve bu çalışma
15:11
that was just done a couple of years ago.
337
886000
3000
bir kaç yıl evvel yapıldı.
15:15
So what I'd like to show you now,
338
890000
2000
Şimdi size göstermek istediğim şey şu,
15:18
in the couple of minutes I have left,
339
893000
2000
birkaç dakika evvel gösterdiğim film,
15:20
is a film that a student made in Guatemala.
340
895000
2000
Guatemalalı bir öğrencinin filmi.
15:22
We just had a workshop in Guatemala.
341
897000
3000
Guatemala'da bir çalıştay yaptık.
15:25
A week before we got to the workshop,
342
900000
3000
Çalışmaya gitmemizden bir haftadan önce,
15:28
a massive landslide, caused by Hurricane Stan,
343
903000
4000
Stan Kasırgası yüzünden dev bir heyelan oldu,
15:32
last October, came in and buried
344
907000
2000
geçen Ekim ayında geldi ve 600
15:34
600 people alive in their village.
345
909000
2000
insan köylerinde canlı canlı gömüldü.
15:36
And this kid lived in the village --
346
911000
2000
Ve bu çocuk o köyde yaşayanlardan biriydi --
15:38
he wasn't there at the time --
347
913000
2000
o zaman orada değildi --
15:40
and this is the little movie he put together about that.
348
915000
4000
ve bu, o olay üzerine yaptığı film.
15:44
And he hadn't seen a computer before
349
919000
2000
Bu filmi yapana kadar bir bilgisayar görmemişti
15:46
we did this movie. We taught him Photoshop and --
350
921000
4000
Photoshop kullanmasını öğrettik.
15:50
yeah, we can play it.
351
925000
2000
evet, onu oynatabiliriz.
16:15
This is an old Mayan funeral chant
352
950000
3000
Bu, dedesinden öğrendiği
16:18
that he got from his grandfather.
353
953000
2000
eski bir Maya ağıtı.
18:38
Thank you very much.
354
1093000
2000
Çok teşekkür ederim.
18:40
(Applause)
355
1095000
1000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Phil Borges - PhotographerDentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures.
Why you should listen
Spurred by the rapid disappearance of the world's indigenous peoples and their oral traditions, Phil Borges abandoned his orthodontic practice to pursue his first love, photography. For the past 25 years, he has traveled to the farthest reaches of the globe to meet with persecuted Tibetan monks engaged in nonviolent struggle and embattled tribespeople of the Ecuadorian Amazon who must defend their way of life by any means necessary. Through interviews and portraiture, Borges examines his subjects' valuable beliefs and stories and documents their tribulations with dignity.
He is the founder of Bridges to Understanding, an interactive online classroom that promotes cross-cultural learning between indigenous and American youths. By teaching teenagers how to share stories through digital filmmaking, Borges hopes they'll develop the mental flexibility and cultural sensitivity to understand and appreciate belief systems outside their own. Borges' feature-length documentary, CRAZYWISE, takes a look at America’s mental health care crisis and examines what we could learn from the way different cultures define and treat mental illness.
Phil Borges | Speaker | TED.com