TED2017
Lauren Sallan: How to win at evolution and survive a mass extinction
لاورێن سالن: دێ چاوا لسەر پێشکەفتنێ سەرکەڤی و ژناڤچوونا ب کومەل قورتال بی
Filmed:
Readability: 4.6
1,193,525 views
پیروزبیت! کو تو ل ڤێرێ، ساخی ،-- تو ئێکی ژ سەرکەفتیێن مەزن د مێژویێ دا -- دیاریا چیروکا سەرکەفتنێ
یا ٤ ملیار سالان ڤەکێشای دچێکرنێ دا.٩٩ ژ سەدێ یێن دی ژ وان جورانە
یێن کو دەمەکێ ژ دەمان دژیان یێن مرین،یێن هاتین کوشتن ب ئاگری، لافاو و هەسارۆکان، بەفر، گەرمێ و و بیرکاریا سار یا هەلبژارتنێن سروشتی، ئەم چاوا ب شانس بین، و ئەرێ ئەم دێ بەردەوام ب سەرکەڤین؟ دڤێ ئاخفتنا کورت و یا ب کەیفدا، زانایا بەردینەیان و هەڤالا TED و لورێن سالن دیفچویا
بەلاڤ دکت کا چاوا بابکالکێن مە ماینە ساخ ژ ناڤبرنا مەزن ئەوا بی ئەگەر کو ئەم چێبین و بڤی شێوەی یێ نوکەینە.
Lauren Sallan - Paleobiologist
TED Fellow Lauren Sallan is a paleobiologist using big data analytics to reveal how macroevolution, or evolution happens at the largest scales, happens. Full bio
TED Fellow Lauren Sallan is a paleobiologist using big data analytics to reveal how macroevolution, or evolution happens at the largest scales, happens. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Congratulations.
0
1032
1367
پیروزبت.
00:14
By being here,
1
2721
1200
کو تو ل ڤێرێ
00:15
listening, alive,
2
3945
1437
گوهداریێ دکی ، ساخی
00:17
a member of a growing species,
3
5406
2301
ئەندامەکێ ژ جورێن زێدە دبن
00:19
you are one of history's
greatest winners --
greatest winners --
4
7731
2961
-- تو ئێکی ژ سەرکەفتیێن مەزنی د مێژویێ دا
00:22
the culmination of a success story
four billion years in the making.
four billion years in the making.
5
10716
4420
دیاریا چیروکا سەرکەفتنێ
یا ٤ ملیار سالان ڤەکێشای دچێکرنێ دا
یا ٤ ملیار سالان ڤەکێشای دچێکرنێ دا
00:27
You are life's one percent.
6
15768
2131
هین ئێک ژ سەدێ ژ ژیانێ نە.
00:30
The losers,
7
18884
1156
یێن شکەستن خوارین،
00:32
the 99 percent of species
who have ever lived,
who have ever lived,
8
20064
2832
٩٩ ژ سەدێ ژ وان جورانە
یێن کو دەمەکێ ژ دەمان دژیان،
یێن کو دەمەکێ ژ دەمان دژیان،
00:34
are dead --
9
22920
1166
یێن مرین.
00:36
killed by fire, flood, asteroids,
10
24110
3361
یێن هاتین کوشتن ب ئاگری، لافاو و هەسارۆکان
00:39
predation, starvation, ice, heat
11
27495
2301
و بدرنداتیێ، برسیتی، سەرما و گەرمایێ
00:41
and the cold math of natural selection.
12
29820
2780
و بیرکاریا سار یا هەلبژارتنێن سروشتی،
00:45
Your ancestors,
13
33186
1200
،بابکالکێن وە
00:46
back to the earliest fishes,
14
34410
1550
و هەر ژ ماسیێن دەستپێکێ،
00:47
overcame all these challenges.
15
35984
2091
سەرکەفتن لسەر ڤان هەمی بەرهنگاریا.
00:50
You are here because
of golden opportunities
of golden opportunities
16
38932
2969
هین یێ ل ڤێرێ ژبەر دەرفەتا زێرین
00:53
made possible by mass extinction.
17
41925
2665
وەلێکر کو چێببت ژ ناڤبرنا مەزن
00:57
(Laughter)
18
45437
3246
(کەنی)
01:01
It's true.
19
49048
1151
ئەو ڕاستە.
01:02
The same is true
of your co-winners and relatives.
of your co-winners and relatives.
20
50223
3229
هەر وەکی وێ ڕاستیێ ئەواهەڤالێن تە
یێن سەرکەفتین و کەس و کاران.
یێن سەرکەفتین و کەس و کاران.
01:05
The 34,000 kinds of fishes.
21
53476
2689
٣٤٠٠٠ جورێن ماسیا
01:08
How did we all get so lucky?
22
56586
2100
چاوا ئەم هەمی هندە ب شانس بینە؟
01:10
Will we continue to win?
23
58710
1633
ئەرێ ئەم دێ بەردەوام ب سەرکەڤین؟
01:13
I am a fish paleobiologist
who uses big data --
who uses big data --
24
61278
3955
ئەز زانایا ماسیێن بەردینە مە
یێ داتا یێن مەزن بکاردئینم
یێ داتا یێن مەزن بکاردئینم
01:17
the fossil record --
25
65257
1209
-- وەک تومارا کولانێ
01:18
to study how some species win
and others lose.
and others lose.
26
66490
3230
دا بخوینن چاوا هندەک جور
سەردکەڤن و هندەک ژدەست دچن.
سەردکەڤن و هندەک ژدەست دچن.
01:22
The living can't tell us;
27
70088
1610
زیندەوەر نەشێن بێژن مە؛
01:23
they know nothing but winning.
28
71722
1700
ئەو چ نزانن ژبلی سەرکەفتنێ.
01:25
So, we must speak with the dead.
29
73446
1944
.ڤێجا، دڤێت ئەم لگەل مریا باخڤین
01:27
How do we make dead fishes talk?
30
75946
1722
دێ چاوا وەکن ماسیێین
مری باخڤن؟
مری باخڤن؟
01:30
Museums contain multitudes
of beautiful fish fossils,
of beautiful fish fossils,
31
78265
4413
د موزەخانادا گەلەک جورێن
،ماسیێن کولی هەنە
،ماسیێن کولی هەنە
01:34
but their real beauty emerges
32
82702
1780
بەلێ پا جوانیا دروست یاوان دەردکەڤت
01:36
when combined with the larger
number of ugly, broken fossils,
number of ugly, broken fossils,
33
84506
4247
دەمێ تێکەل دبن دگەل ژمارەکا مەزنتر
ژ کولایێن کرێت و شکەشتی،
ژ کولایێن کرێت و شکەشتی،
01:40
and reduced to ones and zeros.
34
88777
2141
و کێمدکت بو ١ و ٠.
01:43
I can trawl a 500-million-year database
for evolutionary patterns.
for evolutionary patterns.
35
91327
4396
ئەز دشێم توران
ژ داتابەیسێن ٥٠٠- ملیون- سالا
ژ داتابەیسێن ٥٠٠- ملیون- سالا
بو پەرەسەندنا شێوازان دەربێخم.
01:48
For example,
36
96412
1154
بو نموونە،
01:49
fish forms can be captured by coordinates
37
97590
3747
وێنێ ماسیێ دشێت بێتە گرتن ب ڕێکا تەوەران
01:53
and transformed to reveal
major pathways of change
major pathways of change
38
101361
4106
و بێتە گهورین بو دیارکرنا ڕێکێن
سەرەکی یێن گوهارتنێ
سەرەکی یێن گوهارتنێ
01:57
and trends through time.
39
105491
2119
.و ئاڕاستەیان ب بورینا دەمی
02:00
Here is the story
of the winners and losers
of the winners and losers
40
108583
2337
ئەڤە چیروکا سەرکەفتیا و ژدەست دایانە
02:02
of just one pivotal event
I discovered using fossil data.
I discovered using fossil data.
41
110944
4133
ژ ڕوداوێن تەوەری
من بکارئینانا داتایێن کولای ڤەدیت.
من بکارئینانا داتایێن کولای ڤەدیت.
02:07
Let's travel back 360 million years --
42
115500
4472
دا ئەم بزڤرین بو ژبەری
-- ٣٦٠ ملیون سالان
-- ٣٦٠ ملیون سالان
02:11
six times as long ago
as the last dinosaur --
as the last dinosaur --
43
119996
3540
٦ جارا درێژ بچی
ژ دەمێ دەینەسورێ دوماهیکێ
ژ دەمێ دەینەسورێ دوماهیکێ
02:15
to the Devonian period;
44
123560
1646
بو سەردەمێ دیڤونییا؛
02:17
a strange world.
45
125230
1385
ژیانەک سەیر.
02:19
Armored predators
with razor-edge jaws dominated
with razor-edge jaws dominated
46
127505
3861
گیانەوەرێن درندە
دگەل لێڤێن تیژ سەرکێش و زاڵ بین
دگەل لێڤێن تیژ سەرکێش و زاڵ بین
02:23
alongside huge fishes
with arm bones in their fins.
with arm bones in their fins.
47
131390
4123
ب ڕەخ ماسیێن مەزن ڤە
یێن کو هەستیکێن دەستی ب پەڕکێن وان ڤە.
یێن کو هەستیکێن دەستی ب پەڕکێن وان ڤە.
02:29
Crab-like fishes scuttled
across the sea floor.
across the sea floor.
48
137106
3253
ماسیێن وەکی کێڤژالا
د عەدرێ دەریای دا دبەزن(دکنە غارێ)
د عەدرێ دەریای دا دبەزن(دکنە غارێ)
02:33
The few ray-fin relatives
of salmon and tuna
of salmon and tuna
49
141278
3483
هندەک خزمێن پەرکە-تیشک
یێن ماسیێن سالمون و تونا
یێن ماسیێن سالمون و تونا
02:36
cowered at the bottom of the food chain.
50
144785
2484
دچن بنی ل زنجیرا خوارنێ.
02:40
The few early sharks
lived offshore in fear.
lived offshore in fear.
51
148217
3496
هندەک قرشێن بەرێ
ژیان لبەر لێڤا ئاڤێ د ترسێدا دبوراندن،
ژیان لبەر لێڤا ئاڤێ د ترسێدا دبوراندن،
02:44
Your few four-legged ancestors,
the tetrapods,
the tetrapods,
52
152900
3752
هندەک بابکێن وە یێن ٤ پێ،
تيترابودس
تيترابودس
02:48
struggled in tropical river plains.
53
156676
2471
هەول ددان و زەحمەت ددیتن
ل دەشتا ڕووبارێ گەرمەسێرى.
ل دەشتا ڕووبارێ گەرمەسێرى.
02:52
Ecosystems were crowded.
54
160391
1711
.سیستەمێن ژینگەهی قەرەبالغ بین
02:54
There was no escape,
55
162744
1855
،وێرێ ڕەڤین نەبی
02:56
no opportunity in sight.
56
164623
1752
و چ دەرفەت بەرچاڤ نەبین.
02:59
Then the world ended.
57
167110
1386
پاشی جیهان ب دیماهیک هات.
03:00
(Laughter)
58
168888
1950
(کەنی)
03:02
No, it is a good thing.
59
170862
1365
نە، ئەو تشتەک باشە.
03:04
96 percent of all fish species died
60
172251
4368
٩٦ ٪ ژ هەمی جورێن ماسیا مرن
03:08
during the Hangenberg event,
359 million years ago:
359 million years ago:
61
176643
4460
"ل دەمێ ڕوداوا "هەنگنبەرگ
٣٥٩ ملیون سالێن بوری
٣٥٩ ملیون سالێن بوری
03:13
an interval of fire and ice.
62
181127
2008
د ماوێ ئاگر و بەفرێ دا
03:15
A crowded world was disrupted
and swept away.
and swept away.
63
183516
2995
جیهانەکا قەرەبالغ تەنگاڤ بوو
و هاتە دیر ئێخستن.
و هاتە دیر ئێخستن.
03:19
Now, you might think
that's the end of the story.
that's the end of the story.
64
187735
2501
نوکە، بەلکو تو هزر بکی
ئەڤە دیماهیکا چیروکێ یە.
ئەڤە دیماهیکا چیروکێ یە.
03:22
The mighty fell,
the meek inherited the earth,
the meek inherited the earth,
65
190260
2191
مەزن کەتن،
میکروبا عەرد گرت
میکروبا عەرد گرت
03:24
and here we are.
66
192475
1205
و ئەڤە ئەمێ ل ڤێرێ.
03:26
But winning is not that simple.
67
194660
2269
بەلێ سەرکەفتن نە هوسا بساناهیە.
03:30
The handful of survivors
came from many groups --
came from many groups --
68
198168
3165
کومەک ژ قورتال بوویان
ژ لایێ گەلەک گروپان ڤە هاتن
ژ لایێ گەلەک گروپان ڤە هاتن
03:33
all greatly outnumbered by their own dead.
69
201357
2946
و بڕەنگەکێ مەزن ژمارا مریێن وان
ژ ژمارا وان زێدەتر بین.
ژ ژمارا وان زێدەتر بین.
03:36
They ranged from top predator
to bottom-feeder,
to bottom-feeder,
70
204327
2733
و ژ دەوروبەرێ یێ درەندە لسەری
تاکو یێ شیردەر ل بنی،
تاکو یێ شیردەر ل بنی،
03:39
big to small,
71
207084
1300
و ژ مەزنی بو بچیکی
03:40
marine to freshwater.
72
208408
1973
و ژ دەریایی بو ئاڤا ڕۆیبارا
03:42
The extinction was a filter.
73
210405
1992
ژناڤچوون ئەو فلتەر بوو.
03:44
It merely leveled the playing field.
74
212421
2185
و ئەو ب تنێ گورەپانا یاریێ هاوسەنگ کر.
03:47
What really counted was what survivors did
over the next several million years
over the next several million years
75
215352
5418
ئەوا ب درستی هاتی هژمارتن
ئەوێن ماین ساخ بو چەند ملیون سالێن بهێت
ئەوێن ماین ساخ بو چەند ملیون سالێن بهێت
03:52
in that devastated world.
76
220794
1781
ل وێ جیهانا هاتی هەلوەشاندن.
03:56
The former overlords
should have had an advantage.
should have had an advantage.
77
224033
2770
سەردەستێن بەرێ
پێتڤییە مفا دیتبن.
پێتڤییە مفا دیتبن.
03:59
They became even larger,
78
227245
1840
ئەو مەزنتر لێ هاتن،
04:01
storing energy,
79
229109
1394
هەلگرتنا وزێ،
04:02
investing in their young,
80
230527
1623
وەبەرهێنان د گەنجاندا
04:04
spreading across the globe,
81
232174
1662
بەلاڤکرن لسەرانسەری دونیایێ
04:05
feasting on fishes,
82
233860
1469
خارنا لسەر ماسیا،
04:07
keeping what had always worked,
and biding their time.
and biding their time.
83
235353
3114
ئەو تشتە لدەف خو دهێلان یێ شول کرین
و دەمێ خو پێ دبوراندن.
و دەمێ خو پێ دبوراندن.
04:10
Yet they merely persisted for a while,
84
238906
3017
بەلێ ئەو بتنێ بو دەمەکێ بەردەوام بین،
04:13
declining without innovating,
85
241947
2047
زڤرین و بێ داهێنان.
04:16
becoming living fossils.
86
244018
2261
بین ماسیێن کولایی.
04:18
They were too stuck in their ways
87
246887
1961
ئەو مابین ئاسێ ب ڕێکێڤە.
04:20
and are now largely forgotten.
88
248872
1908
و نوکە یێن هاتین ژبیر کرن تا ڕادەیەکێ مەزن
04:24
A few of the long-suffering ray-fins,
sharks and four-legged tetrapods
sharks and four-legged tetrapods
89
252366
5159
ژمارەکا کێم ژ خشوکان یێن
بو دەمەک درێژ ئازار دیتین ژ ماسیێن چارپێ
بو دەمەک درێژ ئازار دیتین ژ ماسیێن چارپێ
04:29
went the opposite direction.
90
257549
1654
چوون ڕێکا بەروڤاژی
04:31
They became smaller --
91
259528
1712
ئەو بچیکتر لێهاتن -
04:33
living fast,
dying young,
dying young,
92
261264
1820
ژیانا بلەز
مرنا هێشتا گەنج
مرنا هێشتا گەنج
04:35
eating little
and reproducing rapidly.
and reproducing rapidly.
93
263108
2064
خارنا کێم
و زێدەبینا بەردەوام و بلەز
و زێدەبینا بەردەوام و بلەز
04:37
They tried new foods,
94
265687
1967
،هندەک خوارنێن نوی بکار ئینان
04:39
different homes,
95
267678
1205
، مالێن جودا
04:40
strange heads
and weird bodies.
and weird bodies.
96
268907
2351
سەرێن بیانی
و لەشێن غەریب
و لەشێن غەریب
04:43
(Laughter)
97
271282
1182
(کەنی)
04:44
And they found opportunity, proliferated,
98
272488
2960
،و ئەوان دەرفەت دیتن، زێدەبین
04:47
and won the future
for their 60,000 living species,
for their 60,000 living species,
99
275472
3955
و داهاتەک بۆ ٦٠،٠٠٠ جورێن ساخا
بدەست خوڤە ئینان،
بدەست خوڤە ئینان،
04:51
including you.
100
279451
1371
هین ژی ئێک ژوانن.
04:52
That's why they look familiar.
101
280846
1619
ژبەر هندێ هین وان ناس دکن.
04:54
You know their names.
102
282489
1438
هین ناڤێن وان دزانن
04:57
Winning is not about random events
103
285635
2477
سەرکەفتن ڕامانا وێ
نە لسەر ڕوداوێن عەشوایی نە
نە لسەر ڕوداوێن عەشوایی نە
05:00
or an arms race.
104
288136
1459
.یان پێشبرکیا دەستا نە
05:01
Rather, survivors went down alternative,
evolutionary pathways.
evolutionary pathways.
105
289619
4262
بەلکو، یێن قورتال بووی هاتن خار بۆ
پێگوهۆڕکێن ڕێکێن پەرەسەندنان.
پێگوهۆڕکێن ڕێکێن پەرەسەندنان.
05:06
Some found incredible success,
106
294294
2525
هندەکا سەرکەفتنێن گەلەک باش دیتن،
05:08
while others became dead fish walking.
107
296843
2467
ل دەما کو هندەک دی
بین ماسیێن مری برێڤە چوون.
بین ماسیێن مری برێڤە چوون.
05:12
(Laughter)
108
300572
2313
(کەنی)
05:14
A real scientific term.
109
302909
1607
برگەیەکێ زانستی درستە.
05:16
(Laughter)
110
304540
2183
(کەنی)
05:18
I am now investigating
111
306747
1168
نوکە ئەز لێپرسینێ دکم
05:19
how these pathways to victory and defeat
repeat across time.
repeat across time.
112
307939
3693
چاوا ئەڤان ڕێکان بۆ سەرکەفتن و شکەستنێ
دشێن دووبارە بکینڤە دبوورینا دەمی دا.
دشێن دووبارە بکینڤە دبوورینا دەمی دا.
05:24
My lab has already compiled thousands
upon thousands of dead fishes,
upon thousands of dead fishes,
113
312075
4122
تاقیگەها من نوکە ب هزارەها
ماسیێن مری یێن کومکرین،
ماسیێن مری یێن کومکرین،
05:28
but many more remain.
114
316221
1648
.بەلێ پتر یێن ماین
05:29
However, it is already clear
115
317893
1857
هەرچاوابت، نوکە یا دیارە
05:31
that your ancestors' survival
through mass extinction,
through mass extinction,
116
319774
3680
کو بابکالکێن وە مان ساخ
ل سەر ژناڤچوونا مەزن.
ل سەر ژناڤچوونا مەزن.
05:35
and their responses in the aftermath
117
323478
2444
و بەرسڤا وان بۆ پشتی ئەڤێ ڕویدانێ
05:37
made you who you are today.
118
325946
1932
هین چێکرن کا هین کینە ئەڤرو.
05:40
What does this tell us for the future?
119
328262
2119
ئەڤە چ دبێژتە مە بو ئایندەی؟
05:42
As long as a handful of species survive,
120
330405
2754
هندی تژی دەستی جور یێن زیندیا
بمینن ساخ و قورتال ببن،
بمینن ساخ و قورتال ببن،
05:45
life will recover.
121
333183
2074
. ژیان دێ زڤرت
05:47
The versatile and the lucky
will not just replace what was lost,
will not just replace what was lost,
122
335281
3873
ژێک جداهی و شانس
،نە بتنێ جهێ یێ ژدەست دای دێ گرت
،نە بتنێ جهێ یێ ژدەست دای دێ گرت
05:51
but win in new forms.
123
339178
1575
بەلکو شێوەیێن نوی ژی
دێ بدەست ڤە ئینت.
دێ بدەست ڤە ئینت.
05:53
It just might take several million years.
124
341121
2431
بەلێ بەلکی بتنێ ئەڤ چەندە
هندەک ملیون سال پێڤە بچن.
هندەک ملیون سال پێڤە بچن.
05:56
Thank you.
125
344639
1150
.سوپاس
05:57
(Applause)
126
345813
4679
(دەست قوتان)
ABOUT THE SPEAKER
Lauren Sallan - PaleobiologistTED Fellow Lauren Sallan is a paleobiologist using big data analytics to reveal how macroevolution, or evolution happens at the largest scales, happens.
Why you should listen
Lauren Sallan uses the vast fossil record of fishes as a deep time database, mining to find out why some species persist and diversify while others die off. She has used these methods to discover the lost, largest, "sixth" mass extinction of vertebrates; the end-Devonian Hangenberg event (359 million years ago), reveal how fish heads changed first during their rise to dominance; test why some species thrive after global disruptions while others flounder; and show how invasions by new predators can shift prey diversity at global scales.
Sallan is the Martin Meyerson Assistant Professor in Interdisciplinary Studies at the University of Pennsylvania, based in the Department Earth and Environmental Science, and became a TED Fellow in 2017. Her research has been published in Science, PNAS and Current Biology. It has also been featured in the New York Times, The Chicago Tribune, Forbes, the New Scientist, the Discovery Channel and the recent popular science book, The Ends of the World by Peter Brannen.
Lauren Sallan | Speaker | TED.com