TED2017
Lauren Sallan: How to win at evolution and survive a mass extinction
Lauren Sallan: Làm sao để chiến thắng trong tiến hóa và sống sót qua cuộc đại tuyệt chủng
Filmed:
Readability: 4.6
1,193,525 views
Xin chúc mừng! Vì đang ở đây, đang tồn tài, bạn là một trong những người chiến thắng của lịch sử, đỉnh cao của trang sử huy hoàng được viết trong bốn tỉ năm. 99 phần trăm các loài đã từng tồn tại khác nay đã chết -- chết vì cháy, vì lũ lụt, vì các thiên thạch, vì quá lạnh hay quá nóng và vì phép toán tàn khốc của chọn lọc tự nhiên. Sao chúng ta lại may mắn như vậy, và liệu chúng ta có tiếp tục chiến thắng? Trong cuộc trò chuyện ngắn nhưng đầy hài hước này, nhà cổ sinh vật đồng thời là một cộng tác của TED Lauren Sallan chia sẻ cái nhìn thấu đáo về câu hỏi làm thế nào việc tổ tiên chúng ta sống sót qua cuộc đại tuyệt chủng đã làm nên chúng ta ngày hôm nay.
Lauren Sallan - Paleobiologist
TED Fellow Lauren Sallan is a paleobiologist using big data analytics to reveal how macroevolution, or evolution happens at the largest scales, happens. Full bio
TED Fellow Lauren Sallan is a paleobiologist using big data analytics to reveal how macroevolution, or evolution happens at the largest scales, happens. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Congratulations.
0
1032
1367
Chúc mừng các bạn.
00:14
By being here,
1
2721
1200
Vì đang ở đây,
00:15
listening, alive,
2
3945
1437
đang nghe, đang tồn tại,
00:17
a member of a growing species,
3
5406
2301
là thành viên của một
giống loài đang phát triển,
giống loài đang phát triển,
00:19
you are one of history's
greatest winners --
greatest winners --
4
7731
2961
bạn là một trong những kẻ
chiến thắng lớn nhất của lịch sử
chiến thắng lớn nhất của lịch sử
00:22
the culmination of a success story
four billion years in the making.
four billion years in the making.
5
10716
4420
đỉnh cao của trang sử huy hoàng
được viết trong bốn tỉ năm.
được viết trong bốn tỉ năm.
00:27
You are life's one percent.
6
15768
2131
Bạn là một phần trăm của sự sống.
00:30
The losers,
7
18884
1156
Những kẻ thua cuộc,
00:32
the 99 percent of species
who have ever lived,
who have ever lived,
8
20064
2832
99 phần trăm của
những loài đã từng tồn tại,
những loài đã từng tồn tại,
00:34
are dead --
9
22920
1166
nay đã chết --
00:36
killed by fire, flood, asteroids,
10
24110
3361
chết bởi cháy, bởi lũ lụt,
bởi các thiên thạch,
bởi các thiên thạch,
00:39
predation, starvation, ice, heat
11
27495
2301
bị ăn thịt, chết vì đói,
vì quá lạnh hay nóng
vì quá lạnh hay nóng
00:41
and the cold math of natural selection.
12
29820
2780
và vì phép toán tàn khốc
của chọn lọc tự nhiên.
của chọn lọc tự nhiên.
00:45
Your ancestors,
13
33186
1200
Tổ tiên các bạn,
00:46
back to the earliest fishes,
14
34410
1550
từ thời loài cá mới xuất hiện,
00:47
overcame all these challenges.
15
35984
2091
đã vượt qua tất cả những thử thách đó.
00:50
You are here because
of golden opportunities
of golden opportunities
16
38932
2969
Bạn ở đây vì những cơ hội quý giá
00:53
made possible by mass extinction.
17
41925
2665
được hiện thực hóa
bởi cuộc đại tuyệt chủng.
bởi cuộc đại tuyệt chủng.
00:57
(Laughter)
18
45437
3246
(Cười)
01:01
It's true.
19
49048
1151
Đúng như vậy đấy.
01:02
The same is true
of your co-winners and relatives.
of your co-winners and relatives.
20
50223
3229
Và cũng đúng cho những kẻ chiến thắng khác
Tổng cộng 34,000 loài cá.
01:05
The 34,000 kinds of fishes.
21
53476
2689
Vì sao chúng ta lại may mắn đến vậy?
01:08
How did we all get so lucky?
22
56586
2100
01:10
Will we continue to win?
23
58710
1633
Liệu chúng ta có tiếp tục thắng?
Tôi là nhà cổ sinh vật học nghiên cứu về cá,
chuyên sử dụng hệ dữ liệu lớn --
chuyên sử dụng hệ dữ liệu lớn --
01:13
I am a fish paleobiologist
who uses big data --
who uses big data --
24
61278
3955
01:17
the fossil record --
25
65257
1209
các mẫu hóa thạch --
01:18
to study how some species win
and others lose.
and others lose.
26
66490
3230
để nghiên cứu làm sao
một số loài thắng và số khác lại thua.
một số loài thắng và số khác lại thua.
01:22
The living can't tell us;
27
70088
1610
Loài sống không thể cho ta biết
01:23
they know nothing but winning.
28
71722
1700
chúng không biết gì ngoài chiến thắng.
01:25
So, we must speak with the dead.
29
73446
1944
Nên, phải tìm từ loài tuyệt chủng.
01:27
How do we make dead fishes talk?
30
75946
1722
Làm sao bắt những cái xác tiết lộ?
01:30
Museums contain multitudes
of beautiful fish fossils,
of beautiful fish fossils,
31
78265
4413
Các bảo tàng lưu giữ
vô vàn mẫu cá hóa thạch đẹp,
vô vàn mẫu cá hóa thạch đẹp,
01:34
but their real beauty emerges
32
82702
1780
song vẻ đẹp thực sự lại hiện ra
khi kết hợp chúng với số
hóa thạch xấu xí, vỡ nát khác,
hóa thạch xấu xí, vỡ nát khác,
01:36
when combined with the larger
number of ugly, broken fossils,
number of ugly, broken fossils,
33
84506
4247
01:40
and reduced to ones and zeros.
34
88777
2141
và được rút gọn thành
những con số 1 và 0.
những con số 1 và 0.
01:43
I can trawl a 500-million-year database
for evolutionary patterns.
for evolutionary patterns.
35
91327
4396
Tôi có thể thống kê cơ sở dữ liệu 500
triệu năm để tìm các hình thái tiến hóa.
triệu năm để tìm các hình thái tiến hóa.
01:48
For example,
36
96412
1154
Thí dụ,
01:49
fish forms can be captured by coordinates
37
97590
3747
hình dạng cá có thể lưu lại bằng hệ tọa độ
01:53
and transformed to reveal
major pathways of change
major pathways of change
38
101361
4106
và chuyển đổi để cho thấy những
con đường tiến hóa chính
con đường tiến hóa chính
01:57
and trends through time.
39
105491
2119
và xu hướng tiến hóa theo thời gian.
02:00
Here is the story
of the winners and losers
of the winners and losers
40
108583
2337
Đây là câu chuyện của
người thắng và kẻ thua
người thắng và kẻ thua
02:02
of just one pivotal event
I discovered using fossil data.
I discovered using fossil data.
41
110944
4133
của duy nhất một điều mấu chốt tôi tìm ra
khi dùng dữ liệu về hóa thạch.
khi dùng dữ liệu về hóa thạch.
02:07
Let's travel back 360 million years --
42
115500
4472
Hãy cùng quay lại
360 triệu năm trước --
360 triệu năm trước --
02:11
six times as long ago
as the last dinosaur --
as the last dinosaur --
43
119996
3540
sáu lần khoảng thời gian con khủng long
cuối cùng tồn tại trên Trái Đất --
cuối cùng tồn tại trên Trái Đất --
02:15
to the Devonian period;
44
123560
1646
đến kỷ Devon;
02:17
a strange world.
45
125230
1385
một thế giới xa lạ.
02:19
Armored predators
with razor-edge jaws dominated
with razor-edge jaws dominated
46
127505
3861
Nơi những loài săn mồi giáp xác
với bộ hàm sắc như dao cạo ngự trị
với bộ hàm sắc như dao cạo ngự trị
02:23
alongside huge fishes
with arm bones in their fins.
with arm bones in their fins.
47
131390
4123
bên cạnh những loài cá khổng lồ
có xương cánh tay ở vây.
có xương cánh tay ở vây.
02:29
Crab-like fishes scuttled
across the sea floor.
across the sea floor.
48
137106
3253
Những loài cá mình cua
sợ hãi bò dưới đáy đại dương.
sợ hãi bò dưới đáy đại dương.
02:33
The few ray-fin relatives
of salmon and tuna
of salmon and tuna
49
141278
3483
Một số ít họ hàng cá vây tia
của cá hồi và cá ngừ
của cá hồi và cá ngừ
02:36
cowered at the bottom of the food chain.
50
144785
2484
co rúm mình dưới đáy của chuỗi thức ăn.
02:40
The few early sharks
lived offshore in fear.
lived offshore in fear.
51
148217
3496
Những loài cá mập đầu tiên
sống xa bờ trong nỗi sợ hãi,
sống xa bờ trong nỗi sợ hãi,
02:44
Your few four-legged ancestors,
the tetrapods,
the tetrapods,
52
152900
3752
vài loài tổ tiên tứ chi của các bạn,
các loài thú bốn chân,
các loài thú bốn chân,
02:48
struggled in tropical river plains.
53
156676
2471
phải vật lộn sống trong những
vùng đồng bằng ven sông
vùng đồng bằng ven sông
02:52
Ecosystems were crowded.
54
160391
1711
Các hệ sinh thái vô cùng chật chội.
Chẳng có lối thoát nào,
02:54
There was no escape,
55
162744
1855
02:56
no opportunity in sight.
56
164623
1752
chẳng có cơ hội nào trước mắt.
02:59
Then the world ended.
57
167110
1386
Và rồi tận thế đến.
03:00
(Laughter)
58
168888
1950
(Cười)
03:02
No, it is a good thing.
59
170862
1365
Không, đây là điều tốt đấy.
96 phần trăm loài cá mất đi
03:04
96 percent of all fish species died
60
172251
4368
03:08
during the Hangenberg event,
359 million years ago:
359 million years ago:
61
176643
4460
trong cuộc đại tuyệt chủng Hangenberg
359 triệu năm về trước:
359 triệu năm về trước:
03:13
an interval of fire and ice.
62
181127
2008
khoảng thời gian của lửa và băng.
03:15
A crowded world was disrupted
and swept away.
and swept away.
63
183516
2995
Thế giới đông đúc đã
bị phá vỡ và quét sạch.
bị phá vỡ và quét sạch.
03:19
Now, you might think
that's the end of the story.
that's the end of the story.
64
187735
2501
Bây giờ, bạn có thể nghĩ
rằng thế là hết chuyện.
rằng thế là hết chuyện.
03:22
The mighty fell,
the meek inherited the earth,
the meek inherited the earth,
65
190260
2191
Gã khổng lồ ngã,
loài yếu tiếp quản Trái đất,
loài yếu tiếp quản Trái đất,
03:24
and here we are.
66
192475
1205
và rồi có chúng ta.
03:26
But winning is not that simple.
67
194660
2269
Nhưng chiến thắng đâu đơn giản như vậy.
03:30
The handful of survivors
came from many groups --
came from many groups --
68
198168
3165
Một nhúm những kẻ sống sót
thuộc nhiều nhóm
thuộc nhiều nhóm
03:33
all greatly outnumbered by their own dead.
69
201357
2946
tất cả đều bị áp đảo bởi
những cá thể đã chết.
những cá thể đã chết.
03:36
They ranged from top predator
to bottom-feeder,
to bottom-feeder,
70
204327
2733
Chúng trải từ những kẻ săn mồi hàng đầu
đến con mồi thấp kém,
đến con mồi thấp kém,
03:39
big to small,
71
207084
1300
từ to đến nhỏ,
03:40
marine to freshwater.
72
208408
1973
từ nước mặn đến nước ngọt.
03:42
The extinction was a filter.
73
210405
1992
Cuộc tuyệt chủng là một sự chọn lọc.
03:44
It merely leveled the playing field.
74
212421
2185
Nó chỉ đơn giản cân bằng
số lượng các loài.
số lượng các loài.
03:47
What really counted was what survivors did
over the next several million years
over the next several million years
75
215352
5418
Cái quan trọng là những kẻ còn sống
đã làm gì trong vài triệu năm tiếp theo
đã làm gì trong vài triệu năm tiếp theo
03:52
in that devastated world.
76
220794
1781
trong cái thế giới hoang phế ấy,
03:56
The former overlords
should have had an advantage.
should have had an advantage.
77
224033
2770
Những chúa tể tiền nhiệm
đáng lẽ phải có lợi thế.
đáng lẽ phải có lợi thế.
03:59
They became even larger,
78
227245
1840
Chúng thậm chí trở nên to lớn hơn,
04:01
storing energy,
79
229109
1394
tích trữ năng lượng,
04:02
investing in their young,
80
230527
1623
chăm chút con non,
04:04
spreading across the globe,
81
232174
1662
tản ra khắp địa cầu,
04:05
feasting on fishes,
82
233860
1469
tận hưởng bữa tiệc cá,
04:07
keeping what had always worked,
and biding their time.
and biding their time.
83
235353
3114
giữ nguyên vị thế và sống tiếp.
04:10
Yet they merely persisted for a while,
84
238906
3017
Song chúng chỉ qua được một thời gian
04:13
declining without innovating,
85
241947
2047
suy giảm mà không có tiến hóa,
04:16
becoming living fossils.
86
244018
2261
trở thành những hóa thạch sống.
04:18
They were too stuck in their ways
87
246887
1961
Chúng ôm khư khư cách sống của mình
04:20
and are now largely forgotten.
88
248872
1908
và giờ phần lớn đi vào quên lãng.
04:24
A few of the long-suffering ray-fins,
sharks and four-legged tetrapods
sharks and four-legged tetrapods
89
252366
5159
Vài loài cá vây tia, cá mập,
loài bốn chân
loài bốn chân
04:29
went the opposite direction.
90
257549
1654
lại đi theo chiều hướng ngược lại.
04:31
They became smaller --
91
259528
1712
Chúng trở nên nhỏ hơn --
04:33
living fast,
dying young,
dying young,
92
261264
1820
chu kỳ sống ngắn hơn, chết sớm hơn,
04:35
eating little
and reproducing rapidly.
and reproducing rapidly.
93
263108
2064
ăn ít đi
và sinh sản nhanh hơn.
và sinh sản nhanh hơn.
04:37
They tried new foods,
94
265687
1967
Chúng thử các loại thức ăn mới,
04:39
different homes,
95
267678
1205
sống ở môi trường khác,
04:40
strange heads
and weird bodies.
and weird bodies.
96
268907
2351
đầu và thân có hình dạng kỳ lạ hơn.
04:43
(Laughter)
97
271282
1182
(Cười)
04:44
And they found opportunity, proliferated,
98
272488
2960
Và rồi chúng tìm thấy cơ hội,
sinh sôi mạnh mẽ,
sinh sôi mạnh mẽ,
04:47
and won the future
for their 60,000 living species,
for their 60,000 living species,
99
275472
3955
và giành được tương lai
cho 60,000 loài đang sống,
cho 60,000 loài đang sống,
04:51
including you.
100
279451
1371
bao gồm cả các bạn.
04:52
That's why they look familiar.
101
280846
1619
Đó là lí do chúng
trông quen như vậy.
trông quen như vậy.
04:54
You know their names.
102
282489
1438
Bạn biết tên của chúng.
04:57
Winning is not about random events
103
285635
2477
Thắng cuộc không phải là
những sự việc ngẫu nhiên
những sự việc ngẫu nhiên
05:00
or an arms race.
104
288136
1459
hay một cuộc đua vũ trang.
05:01
Rather, survivors went down alternative,
evolutionary pathways.
evolutionary pathways.
105
289619
4262
Mà hơn thế, những kẻ sống sót đi
những con đường thay đổi, tiến hóa.
những con đường thay đổi, tiến hóa.
05:06
Some found incredible success,
106
294294
2525
Vài loài thành công vượt bậc,
05:08
while others became dead fish walking.
107
296843
2467
trong khi loài khác trở thành thây ma.
05:12
(Laughter)
108
300572
2313
(Cười)
05:14
A real scientific term.
109
302909
1607
Chuẩn thuật ngữ khoa học đấy ạ.
05:16
(Laughter)
110
304540
2183
(Cười)
05:18
I am now investigating
111
306747
1168
Hiện tôi đang nghiên cứu
05:19
how these pathways to victory and defeat
repeat across time.
repeat across time.
112
307939
3693
cách những con đường đến vinh quang
lặp lại qua thời gian.
lặp lại qua thời gian.
05:24
My lab has already compiled thousands
upon thousands of dead fishes,
upon thousands of dead fishes,
113
312075
4122
Phòng thí nghiệm của tôi đã thu thập
hàng ngàn hàng ngàn hóa thạch cá,
hàng ngàn hàng ngàn hóa thạch cá,
05:28
but many more remain.
114
316221
1648
nhưng vẫn còn nhiều hơn ngoài kia.
05:29
However, it is already clear
115
317893
1857
Tuy nhiên, đã rõ ràng là
05:31
that your ancestors' survival
through mass extinction,
through mass extinction,
116
319774
3680
sự sống sót của tổ tiên các bạn
qua cuộc đại tuyệt chủng
qua cuộc đại tuyệt chủng
05:35
and their responses in the aftermath
117
323478
2444
và cách họ thích nghi với những hậu quả
05:37
made you who you are today.
118
325946
1932
đã làm nên các bạn ngày hôm nay.
05:40
What does this tell us for the future?
119
328262
2119
Nó nói lên cho ta điều gì
trong tương lai?
trong tương lai?
05:42
As long as a handful of species survive,
120
330405
2754
Miễn là còn vài loài còn tồn tại,
05:45
life will recover.
121
333183
2074
thì sự sống sẽ phục hồi.
05:47
The versatile and the lucky
will not just replace what was lost,
will not just replace what was lost,
122
335281
3873
Những loài thích ứng tốt và loài may mắn
sẽ không chỉ thay thế những loài đã mất,
sẽ không chỉ thay thế những loài đã mất,
05:51
but win in new forms.
123
339178
1575
mà còn tạo ra những loài mới.
05:53
It just might take several million years.
124
341121
2431
Có lẽ sẽ chỉ mất vài triệu năm nữa thôi
05:56
Thank you.
125
344639
1150
Cảm ơn.
05:57
(Applause)
126
345813
4679
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Lauren Sallan - PaleobiologistTED Fellow Lauren Sallan is a paleobiologist using big data analytics to reveal how macroevolution, or evolution happens at the largest scales, happens.
Why you should listen
Lauren Sallan uses the vast fossil record of fishes as a deep time database, mining to find out why some species persist and diversify while others die off. She has used these methods to discover the lost, largest, "sixth" mass extinction of vertebrates; the end-Devonian Hangenberg event (359 million years ago), reveal how fish heads changed first during their rise to dominance; test why some species thrive after global disruptions while others flounder; and show how invasions by new predators can shift prey diversity at global scales.
Sallan is the Martin Meyerson Assistant Professor in Interdisciplinary Studies at the University of Pennsylvania, based in the Department Earth and Environmental Science, and became a TED Fellow in 2017. Her research has been published in Science, PNAS and Current Biology. It has also been featured in the New York Times, The Chicago Tribune, Forbes, the New Scientist, the Discovery Channel and the recent popular science book, The Ends of the World by Peter Brannen.
Lauren Sallan | Speaker | TED.com