TEDSummit 2019
Hajer Sharief: How to use family dinner to teach politics
هاجر شەریف: چۆن ژەمی ئێوارەی خێزان بەکاردێت بۆ فێرکردنی سیاسەت
Filmed:
Readability: 4.3
1,954,697 views
هەموو کەسێک پێویستە بەشداری بکات لە بڕیاردان و سیاسەت، ئەوەش لەماڵە دەست پێدەکات. هاجر بیرۆکەیەکی سادەی گۆڕاو دەناسێنیت: کەوا دایک و باوکەکان دەتوانن منداڵەکانیان فێری هێزی سیاسەت بکەن، پێان بڵێن کە چۆن کاری ماڵەوە ڕایدەکەن. لەشێوەی کۆبوونەوەی خێزانی ئاشکرا، هەموو کەسێک دەتوانێت بیروڕاکانی دەرببرێت، گفتوگۆ بکات و سازان بکات. "پێویستە خەڵک فێری بکەین کە سیاسەت، پەیوەندییە نەتەوەیی و جیهانییەکان پەیوەندیان هەیە بە بابەتگەلێکی وەک کەسایەتیان و کاروباری خێزانییان،" هاجر دەڵیت."ئایا بەدڵنیایەوە ناتوانیت بەشداری سیاست بکەیت؟"
Hajer Sharief - Activist
As an activist promoting human rights in Libya and beyond, Hajer Sharief works against society's flow -- and across generations -- to find solutions. Full bio
As an activist promoting human rights in Libya and beyond, Hajer Sharief works against society's flow -- and across generations -- to find solutions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Twenty years ago,
0
1643
1366
بیست ساڵ پێش ئێستا،
00:15
my family introduced a system
called "Friday Democracy Meetings."
called "Friday Democracy Meetings."
1
3033
5848
خانەوادەکەم سیستەمێکیان ناساند
پێیان دەگووت" کۆبوونەوەی دیموکراسی هەینی."
پێیان دەگووت" کۆبوونەوەی دیموکراسی هەینی."
00:21
Every Friday at 7pm, my family
came together for an official meeting
came together for an official meeting
2
9812
5294
هەموو هەینییەک ٧ی ئێوارە. خانەوادەکەم
بەیەکەوە دەهاتن بۆ کۆبونەوەیەکی فەرمی
بەیەکەوە دەهاتن بۆ کۆبونەوەیەکی فەرمی
00:27
to discuss the current family affairs.
3
15130
2960
بۆ گفتوگۆکردن لەسەر گرفتەکانی خانەوادەکە.
00:31
These meetings were facilitated
by one of my parents,
by one of my parents,
4
19740
3294
ئەو کۆبوونەوانە لەلایەن یەکێک لە
دایک و باوکەکانەوە بەڕێوەدەبرا،
دایک و باوکەکانەوە بەڕێوەدەبرا،
00:35
and we even had a notetaker.
5
23058
2469
جار جار ئێمەش بەڕێوەمان دەبرد.
00:37
These meetings had two rules.
6
25551
2115
ئەو کۆبوونەوانە دوو یاسایان هەبوو،
00:39
First, you are allowed
to speak open and freely.
to speak open and freely.
7
27690
3217
یەکەمیان، ڕێگەت پێدراوە
بە ئازادی بۆچونی خۆت دەربڕیت.
بە ئازادی بۆچونی خۆت دەربڕیت.
00:42
Us kids were allowed
to criticize our parents
to criticize our parents
8
30931
2673
وەک منداڵەکان ڕێگەدرابوون
ڕەخنە لەدایک و باوکیان بگرن
ڕەخنە لەدایک و باوکیان بگرن
00:45
without that being considered
disrespectful or rude.
disrespectful or rude.
9
33628
3316
بەبێ هیچ جۆرە
بێرێزییەک یان شکاندنەوەک.
بێرێزییەک یان شکاندنەوەک.
00:48
Second rule was the Chatham House rule,
10
36968
2786
دووەمین یاسایی چاتهام هاوس بوو،
00:51
meaning whatever is said in the meeting
stays in the meeting.
stays in the meeting.
11
39778
3950
یانی هەرچییەک لەکۆبوونەوە باسکرابێت
لەکۆبونەوەکە دەمێنێتەوە.
لەکۆبونەوەکە دەمێنێتەوە.
00:55
(Laughter)
12
43752
1001
(پێکەنین)
00:56
The topics which were discussed
in these meetings
in these meetings
13
44777
2364
بابەتەکانی کۆبوونەوەکان
00:59
varied from one week to another.
14
47165
2411
لە هەینییەکەوە بۆ هەینییەکیتر دەگۆڕا.
01:01
One week, we'd talk about
what food we wanted to eat,
what food we wanted to eat,
15
49600
3466
هەینییەکیان، قسەمان دەکرد سەبارەت بە
چ خۆراکێک دەمانەوێت بیخۆین ،
چ خۆراکێک دەمانەوێت بیخۆین ،
01:05
what time us kids should go to bed
16
53090
2701
چ کاتێک پێویستە منداڵەکان بچن بخەون
01:07
and how to improve things as a family,
17
55815
2587
و وەک خێزانیێ چۆن شتەکان
بەرەو پێشەوە ببەین.
بەرەو پێشەوە ببەین.
01:10
while another meeting discussed
pretty much events that happened at school
pretty much events that happened at school
18
58426
4833
کۆبوونەوەیەکی دیکە سەبارەت بەو ڕووداوانەی
لە خوێندنگە ڕوویدابوو قسەمان دەکرد
لە خوێندنگە ڕوویدابوو قسەمان دەکرد
01:15
and how to solve
disputes between siblings,
disputes between siblings,
19
63283
3144
و چۆن شەڕی نێون
خوشک و براکان چارەبکرێت،
خوشک و براکان چارەبکرێت،
01:18
by which I mean real fights.
20
66451
1879
مەبەستم شەڕی ڕاستییە.
01:21
At the end of each meeting,
we'd reach decisions and agreements
we'd reach decisions and agreements
21
69232
3810
لە کۆتایی هەر کۆبووبەوەیەکدا
هاوڕادەبووین و بڕیارمان دەدا کە کێشەکان
هاوڕادەبووین و بڕیارمان دەدا کە کێشەکان
01:25
that would last at least
until the next meeting.
until the next meeting.
22
73066
3764
بەلایەنی کەمەوە کۆتایی پێدەهات
تاوەکو کۆبوونەوەی دواتر.
تاوەکو کۆبوونەوەی دواتر.
01:28
So you could say
I was raised as a politician.
I was raised as a politician.
23
76854
4491
کەواتە دەتوانیت بڵێت
وەک سیاسەتمەدارێک گەوەرەبووم.
وەک سیاسەتمەدارێک گەوەرەبووم.
01:35
By the age of six or seven,
I mastered politics.
I mastered politics.
24
83105
3715
لە تەمەنی شەس ساڵی یان حەفت ساڵی،
شارەزای سیاسەت بووم.
شارەزای سیاسەت بووم.
01:38
I was negotiating, compromising,
25
86844
2843
گفتوگۆم دەکرد، مامەڵەم دەکرد،
01:41
building alliances
with other political actors.
with other political actors.
26
89711
2808
هاوپەیمانیم بنیات دەنا
لەگەڵ کارەکتەرە سیاسیەکانیتر.
لەگەڵ کارەکتەرە سیاسیەکانیتر.
01:44
(Laughter)
27
92543
2331
(پێکەنین)
01:46
And I even once tried to jeopardize
the political process.
the political process.
28
94898
4090
و تەنانەت جارێکیان هەوڵمدا
پرۆسەی سیاسی بخەمە مەترسیەوە.
پرۆسەی سیاسی بخەمە مەترسیەوە.
01:51
(Laughter)
29
99012
1000
(پێکەنین)
01:53
These meetings sound very peaceful,
civil and democratic, right?
civil and democratic, right?
30
101077
4643
ئەو کۆبوونەوانە زۆر ئاشتیانە،
شارستانییانە و دیموکراسیانە، بەڕێوەدەچوو؟
شارستانییانە و دیموکراسیانە، بەڕێوەدەچوو؟
01:58
But that was not always the case.
31
106421
2001
بەڵام هەمیشە بەم شێوەیە نەبوو.
02:00
Because of this open, free space
to talk, discuss and criticize,
to talk, discuss and criticize,
32
108446
4785
چونکە ئەم کراوەیە، ئەو بۆشاییە
ئازادییە بۆ قسەکردن، گفتوگۆ و ڕەخنەکرتن،
ئازادییە بۆ قسەکردن، گفتوگۆ و ڕەخنەکرتن،
02:05
things sometimes got really heated.
33
113255
2610
هەندێک جار شتەکان بەڕاستی بە
خەراپی دەرۆشتن.
خەراپی دەرۆشتن.
02:08
One meeting went really bad for me.
34
116529
2683
یەک لە کۆبوونەوەکان بۆ من زۆر خراپ بوو.
02:11
I was about 10 years old at that time,
35
119236
2067
لەو کاتەدا تەمەنم نزیکەی ١٠ساڵ بوو،
02:13
and I'd done something
really horrible at school,
really horrible at school,
36
121327
2295
و لە قوتابخانە کارێکی
قێزەونم ئەنجام دابوو،
قێزەونم ئەنجام دابوو،
02:15
which I'm not going to share today --
37
123646
1811
کەوا نامەوێت ئەمڕۆ باسی بکەم--
02:17
(Laughter)
38
125481
1018
(پێکەنین)
02:18
but my brother decided
to bring it up in the meeting.
to bring it up in the meeting.
39
126523
4223
بەڵام براکەم بڕیاری دابوو
لە کۆبوونەوەکەدا بیوروژێنێت.
لە کۆبوونەوەکەدا بیوروژێنێت.
02:22
I could not defend myself,
40
130770
1779
نەم دەتوانی بەرگری لە خۆم بکەم،
02:24
so I decided to withdraw from the meeting
and boycott the whole system.
and boycott the whole system.
41
132573
4076
بڕیارمدا لەکۆبوونەوەکە بکشێمەوە
بایکۆتی هەموو سیستەمەکە بکەم.
بایکۆتی هەموو سیستەمەکە بکەم.
02:29
I literally wrote an official letter
and handed it to my dad,
and handed it to my dad,
42
137287
3151
بەتەواوەتی نامەیەکی ڕەسمیم نووسی
و دامە دەست باوکم،
و دامە دەست باوکم،
02:32
announcing that I am boycotting.
43
140462
1817
وام پیشاندا بایکۆتی
کۆبونەوەکان دەکەم.
کۆبونەوەکان دەکەم.
02:34
(Laughter)
44
142303
2158
(پێکەنین)
02:36
I thought that if I stopped
attending these meetings anymore,
attending these meetings anymore,
45
144485
3540
پێموابوو ئەگەر چیتر لە
کۆبوونەوەکان ئامادەنەبم،
کۆبوونەوەکان ئامادەنەبم،
02:40
the system would collapse,
46
148049
1952
سیستەمەکە لەناودەچێت،
02:42
(Laughter)
47
150025
1531
(پێکەنین)
02:43
but my family continued with the meetings,
48
151580
2859
بەڵام خانەوادەکەم لە
کۆبوونەوەکان بەردەوام بوون،
کۆبوونەوەکان بەردەوام بوون،
02:46
and they often
made decisions that I disliked.
made decisions that I disliked.
49
154463
3690
و زۆر جار بڕیارێکیاندەدا
کەوا بەدڵی من نەبوو.
کەوا بەدڵی من نەبوو.
02:50
But I could not challenge these decisions,
50
158177
2192
بەڵام نەمدەتوانی بەرەنگاری
ئەوە بڕیارانە بکەم،
ئەوە بڕیارانە بکەم،
02:52
because I was not attending the meetings,
51
160393
1953
چونکە لە کۆبوونەوەکان ئامادە نەبووم،
02:54
and thus had no right to go against it.
52
162370
2350
و مافی ئەوەشم نەبوو دژایەتییان بکەم.
02:57
Ironically, when I turned
about 13 years old,
about 13 years old,
53
165517
4204
بەشێوەیەکی سەیر، کاتێک تەمەنم بوو بە١٣ساڵ.
03:01
I ended up attending
one of these meetings again,
one of these meetings again,
54
169745
2900
بایکۆتم شکاند. دووبارە لە یەکێک
لە کۆبونەوەکان بەشدار بووم
لە کۆبونەوەکان بەشدار بووم
03:04
after I boycotted them for a long time.
55
172669
3097
دوای کاتێکی زۆر لە بایکۆت کردنیان.
03:07
Because there was an issue
that was affecting me only,
that was affecting me only,
56
175790
4557
چونکە گرفتێک هەبوو
کەوا تەنها کاریگەری لە من دەکرد،
کەوا تەنها کاریگەری لە من دەکرد،
03:12
and no other family member
was bringing it up.
was bringing it up.
57
180371
3315
و ئەندامانی دیکەی خێزانەکەم
باسیان نەدەکرد.
باسیان نەدەکرد.
03:16
The problem was that after each dinner,
58
184760
4152
گرفتەکە ئەوە بوو
دوای هەر نانخواردنێکی ئێوارن،
دوای هەر نانخواردنێکی ئێوارن،
03:20
I was always the only one
who was asked to wash the dishes,
who was asked to wash the dishes,
59
188936
4032
هەمیشە تەنها من داوام لێدەکرا
قاپەکان بشۆم،
قاپەکان بشۆم،
03:24
while my brothers didn't have to do
anything about it.
anything about it.
60
192992
3193
لە کاتێکدا براکانم سەبارەت بەم کارە
مێشیان میوان نەبوو.
مێشیان میوان نەبوو.
03:28
I felt this was unjust,
unfair and discriminatory,
unfair and discriminatory,
61
196971
4568
هەستم کرد ئەوە نادادییە،
نایەکسانییە و دیموکراسی نییە،
نایەکسانییە و دیموکراسی نییە،
03:33
so I wanted to discuss it in the meeting.
62
201563
2776
کەواتە دەمویست لە کۆبوونەوەکە
گفتوگۆی لەبارەوە بکەن.
گفتوگۆی لەبارەوە بکەن.
03:36
As you know, the idea that it's a woman
or a girl's role to do household work
or a girl's role to do household work
63
204363
5627
وەک دەزانن، بیروکەی کەوا ژنێک
یان کچێک کاری ماڵەوە ئەنجام دەدات
یان کچێک کاری ماڵەوە ئەنجام دەدات
03:42
is a rule that has been carried out
by many societies for so long,
by many societies for so long,
64
210014
4222
یاساکە کەوا زۆر لە مێژە جێگیر بووە
لەلایەن زۆربەی کۆمەڵگەکانەوە.
لەلایەن زۆربەی کۆمەڵگەکانەوە.
03:46
so in order for a 13-year-old me
to challenge it, I needed a platform.
to challenge it, I needed a platform.
65
214260
4166
کەواتە بۆ کەسێکی تەمەن ١٣ساڵ
دژایەتی ئەوە بکات، پێویستی بە پلاتفۆڕمێکە.
دژایەتی ئەوە بکات، پێویستی بە پلاتفۆڕمێکە.
03:51
In the meeting, my brothers argued
66
219295
2243
لە کۆبوونەوەکە، براکانمان ناڕازیبوون
03:53
that none of the other boys we knew
were washing the dishes,
were washing the dishes,
67
221562
3535
کەوا هیچ کورێکی دیکەی ناناسن کە
قاپەکان بشۆن،
قاپەکان بشۆن،
03:57
so why should our family be any different?
68
225121
2697
کەواتە بۆچی خێزانەکەی ئێمە جیاوازبێت؟
03:59
But my parents agreed with me and decided
that my brothers should assist me.
that my brothers should assist me.
69
227842
4936
بەڵام دایک و باوکم هاوڕامبوون
بڕیاریاندا براکانم پێویستە یارمەتیم بدەن.
بڕیاریاندا براکانم پێویستە یارمەتیم بدەن.
04:04
However, they could not force them,
so the problem continued.
so the problem continued.
70
232802
3733
هەرچۆنیک بێت، نەیانتوانی فشار بکەن
کەواتە گرفتەکە بەردەوەم بوو.
کەواتە گرفتەکە بەردەوەم بوو.
04:08
Seeing no solution to my problem,
I decided to attend another meeting
I decided to attend another meeting
71
236559
4965
چارەسەر بۆ گرفتەکەم نەبوو
بڕیارمدا لە کۆبوونەوەیەکی دیکە ئامادەببەم
بڕیارمدا لە کۆبوونەوەیەکی دیکە ئامادەببەم
04:13
and propose a new system
that would be fair to everyone.
that would be fair to everyone.
72
241548
4417
و پێشنیازکردنی سیستەمێکی نوێ
کەوا بۆ هەموو کەسێک یەکسانە.
کەوا بۆ هەموو کەسێک یەکسانە.
04:17
So I suggested instead of one person
73
245989
2775
پێشنیازمکرد لەجیاتی ئەوەی یەک کەس
04:20
washing all the dishes
used by all the family members,
used by all the family members,
74
248788
3819
ئەو قاپانە بشۆن کە لەلایەن
خێزانەکەوە پیس کراون.
خێزانەکەوە پیس کراون.
04:24
each family member
should wash their own dishes.
should wash their own dishes.
75
252631
3986
هەریەک لە ئەندامانی خانەوادەکە
پێویستە دەفرەکانی خۆی بشوات.
پێویستە دەفرەکانی خۆی بشوات.
04:28
And as a gesture of good faith,
76
256641
2032
و وەک هێمایەکی نیازپاکی،
04:30
I said I'd wash the pots as well.
77
258697
2221
گوتم مەنجەڵەکانیش من دەیان شۆم.
04:33
This way, my brothers
could no longer argue
could no longer argue
78
261808
2802
ئەوە ڕێگەیە، براکانم نەیانتوانی
چیتر ناڕەزایی دەرببڕن
چیتر ناڕەزایی دەرببڕن
04:36
that it wasn't within their responsibility
79
264634
2046
کەوا ئەوە لە ئەستۆی ئەواندا نەبوو
04:38
as boys or men to wash the dishes
and clean after the family,
and clean after the family,
80
266704
3954
وەک کورێک یان پیاوێک قاپەکان بشۆن
و لە دوای خانەوادەکە پاکی بکەنەوە،
و لە دوای خانەوادەکە پاکی بکەنەوە،
04:42
because the system I proposed
was about every member of the family
was about every member of the family
81
270682
5187
چونکە ئەو سیستمەی پێشنیازم کردبوو
دەربارەی هەموو ئەندامێکی خانەوادەکە
دەربارەی هەموو ئەندامێکی خانەوادەکە
04:47
cleaning after themselves
and taking care of themselves.
and taking care of themselves.
82
275893
3620
دوای خۆیان دەفرەکانیان پاک بکەنەوە
و ئاگاداری خۆیان ببن.
و ئاگاداری خۆیان ببن.
04:51
Everyone agreed to my proposal,
83
279537
2088
هەموویان بە پێشنیازەکەم قایلبوون،
04:53
and for years, that was
our washing-the-dishes system.
our washing-the-dishes system.
84
281649
4514
و بۆ چەند ساڵێک، ئەوە سیستەمی
دەفر شوشتنی ئێمە بوو.
دەفر شوشتنی ئێمە بوو.
05:00
What I just shared with you
is a family story,
is a family story,
85
288152
3675
ئەوەی لەگەڵ ئێوە باسم کرد
تەنها چیرۆکی خێزانێکە،
تەنها چیرۆکی خێزانێکە،
05:03
but it's pure politics.
86
291851
1824
بەڵام ئەوە سیاسەتێکی ڕوونە.
05:06
Every part of politics
includes decision-making,
includes decision-making,
87
294500
3834
هەموو بەشێکی سیاسەت
بڕیاردان لەخۆی دەگرێت،
بڕیاردان لەخۆی دەگرێت،
05:10
and ideally, the process
of decision-making
of decision-making
88
298358
2676
و نموونەی، پرۆسەی
بڕیاردان
بڕیاردان
05:13
should include people
from different backgrounds,
from different backgrounds,
89
301058
2926
پێویستە خەڵکانێک لە خۆبگرێت
لە باکگراوندی جیاواز،
لە باکگراوندی جیاواز،
05:16
interests, opinions, gender,
90
304008
3143
ئارەزوو، بیرووڕا، جێندەر
05:19
beliefs, race, ethnicity, age, and so on.
91
307175
3794
باوڕ، ڕەگەز، دەست پاکی،
تەمەن، و ئەوانی دیکەش.
تەمەن، و ئەوانی دیکەش.
05:22
And they should all have
an equal opportunity to contribute
an equal opportunity to contribute
92
310993
3357
و پێویستە هەموو هەلێکی یەکسانیان
هەبێت بۆ بەژداریکردن
هەبێت بۆ بەژداریکردن
05:26
to the decision-making process
and influence the decisions
and influence the decisions
93
314374
3809
بۆ پرۆسە بڕیاردان
و کاریگەری بڕیارەکان
و کاریگەری بڕیارەکان
05:30
that will affect their lives
directly or indirectly.
directly or indirectly.
94
318207
3571
کەوا بەشێوە یەکی ڕاستەوخۆ یان
ناڕاستەوخۆ کاریگەری لە ژیانیان دەکات.
ناڕاستەوخۆ کاریگەری لە ژیانیان دەکات.
05:34
As such, I find it difficult to understand
when I hear young people saying,
when I hear young people saying,
95
322742
6102
تێگەیشتن قورسە
کاتێک گوێبیستی قسەکانی کەسانی گەنج دەبەم،
کاتێک گوێبیستی قسەکانی کەسانی گەنج دەبەم،
05:40
"I'm too young to engage in politics
or to even hold a political opinion."
or to even hold a political opinion."
96
328868
4318
من زۆر گەنجم تا لەسیاسەت بەژداری بکەم"
یان تەنانەت بۆ بەڕێوەبردنی پۆستێکی سیاسی."
یان تەنانەت بۆ بەڕێوەبردنی پۆستێکی سیاسی."
05:45
Similarly, when I hear some women saying,
97
333569
2401
هەروەها، کاتێک قسەی هەندێک ژن دەبیستم،
05:47
"Politics is a dirty world
I don't want to engage with,"
I don't want to engage with,"
98
335994
4023
سیاسەت جیهانێکی پیسە"
نامەوێت لەگەڵ یان بەشداری بکەم،"
نامەوێت لەگەڵ یان بەشداری بکەم،"
05:52
I'm worried that the idea of politics
and political engagement
and political engagement
99
340041
4354
نیگەران بووم کەوا بیرۆکەی سیاسی
و بەژداری سیاسی
و بەژداری سیاسی
05:56
has become so polarized
in many parts of the world
in many parts of the world
100
344419
3963
زۆر جیا واز بووە
لە زۆر بەی بەشەکانی جیهان
لە زۆر بەی بەشەکانی جیهان
06:00
that ordinary people feel, in order
for them to participate in politics,
for them to participate in politics,
101
348406
4315
کەوا خەڵکی ئاسایی هەستی پێدەکەن،
بۆ بەژداریکردن لە سیاسەت،
بۆ بەژداریکردن لە سیاسەت،
06:04
they need to be outspoken activists,
102
352745
2928
پێویستە ببەن بە چالاکوانی زمان پاراو،
06:07
and that is not true.
103
355697
1460
و ئەوە ڕاست نییە.
06:09
I want to ask these young people,
women and ordinary people in general:
women and ordinary people in general:
104
357835
5683
بە شێوە یەکی گشتی دەمەوێت پرسیارێک
لە ژنە گەنجەکان و خەڵکە ئاسایەکان بکەم:
لە ژنە گەنجەکان و خەڵکە ئاسایەکان بکەم:
06:15
Can you really afford not to be interested
or not to participate in politics?
or not to participate in politics?
105
363542
6246
دڵنییان ناتوان ئارەزووی
بەشداریکردن لە سیاسەت بکەن؟
بەشداریکردن لە سیاسەت بکەن؟
06:22
Politics is not only activism.
106
370172
2067
سیاسەت تەنها خەبات نییە.
06:24
It's awareness,
107
372263
1151
هۆشیارییە،
شارەزای خۆمانە
گرنگیدانە بە ڕاستی.
گرنگیدانە بە ڕاستی.
06:25
it's keeping ourselves informed,
it's caring for the facts.
it's caring for the facts.
108
373438
2784
06:28
When it's possible, it's casting a vote.
109
376246
2128
کاتێک ئەوە مەحاڵە، ئەوە بەهای دەنگەکەیە.
06:30
Politics is the tool
through which we structure ourselves
through which we structure ourselves
110
378914
2794
سیاسەت ئامرازێکە کە لە ڕێگەیەوە
خۆمان پێک دەهێنین
خۆمان پێک دەهێنین
06:33
as groups and societies.
111
381732
1769
وەک گروپەکان و کۆمەڵگەکان.
06:36
Politics governs every aspect of life,
112
384039
2715
سیاسەت هەموو ڕوخسارەکانی ژیان حوکم دەکات،
06:38
and by not participating in it,
113
386778
2222
و بە بەژداری نەکردن لێی، تۆ ڕێگە
06:41
you're literally allowing other people
to decide on what you can eat, where,
to decide on what you can eat, where,
114
389024
5247
بەکەسانی دیکە دەدەیت کە لە جیاتی تۆ بڕیار
لەسەر خواردنت بدەن، لە جلوبەرگت، یان
لەسەر خواردنت بدەن، لە جلوبەرگت، یان
دەتوانی دەستت بە چارەسەرە
پزیشکەیەکان بگات یان
پزیشکەیەکان بگات یان
06:46
if you can have access to health care,
115
394295
2214
06:48
free education,
116
396533
1447
یان خوێندنی خۆڕایی
06:50
how much tax you pay,
117
398004
1850
چەندە باج دەدەیت،
06:51
when you can retire,
118
399878
1539
کەی خانەنشین دەبیت،
06:53
what is your pension.
119
401441
1734
موچەی خانەنشینیەکەت چەند دەبێت.
06:55
Other people are also deciding
on whether your race and ethnicity
on whether your race and ethnicity
120
403199
3878
هەووەها خەڵکانی دیکە لەسەر
ڕەگەزتان و ڕەفتارتان بڕیار دەدەن
ڕەگەزتان و ڕەفتارتان بڕیار دەدەن
06:59
is enough to consider you a criminal,
121
407101
2357
ئەم شتانە بەسە بۆ ئەوەی
خۆت وەک تاوانبار سەیر بکەی
خۆت وەک تاوانبار سەیر بکەی
07:01
or if your religion and nationality
is enough to put you on a terrorist list.
is enough to put you on a terrorist list.
122
409482
4351
یان ئەگەر ئاین و نەتەوەکەتان
لە ناو لیستی تیرۆرستان بێت.
لە ناو لیستی تیرۆرستان بێت.
07:06
And if you still think you are a strong,
independent human being
independent human being
123
414293
3888
و ئەگەر هێشتا وا بیردەکەنەوە بەهێزن،
بەپشت بەستن بە ئادەمیزاد
بەپشت بەستن بە ئادەمیزاد
07:10
unaffected by politics,
124
418205
2594
لەلایەن سیاسەتەوە کاریتێنەکراوە،
07:12
then think twice.
125
420823
1493
کەوایە دووجار بیربکەوە.
07:15
I am speaking to you
as a young woman from Libya,
as a young woman from Libya,
126
423607
3381
من قسە بۆ ئێوە دەکەم
وەک ژنێکی گەنج لە لیبیا،
وەک ژنێکی گەنج لە لیبیا،
07:19
a country that is
in the middle of a civil war.
in the middle of a civil war.
127
427012
2764
وڵاتێک کەوا
لە ناوەراستی شەڕی ناوخۆیە.
لە ناوەراستی شەڕی ناوخۆیە.
07:22
After more than 40 years
of authoritarian rule,
of authoritarian rule,
128
430083
3215
دوای زیاتر لە ٤٠ساڵ
یاسای زوڵم و ستەم.
یاسای زوڵم و ستەم.
07:25
it's not a place
where political engagement
where political engagement
129
433322
2247
ئەوە شوێنی
ململانەی سیاسی نییە
ململانەی سیاسی نییە
07:27
by women and young people
is possible, nor encouraged.
is possible, nor encouraged.
130
435593
2927
بۆ ژنان و کەسانی گەنج
هیچ هاندانێک نییە.
هیچ هاندانێک نییە.
07:31
Almost all political dialogues
that took place in the past few years,
that took place in the past few years,
131
439020
4080
زۆربەی هەرە زۆری گفتوگۆ سیاسیەکان
کەوا لە چەند ساڵی ڕابردوو شوێنیان گرتبوو،
کەوا لە چەند ساڵی ڕابردوو شوێنیان گرتبوو،
07:35
even those gathered by foreign powers,
132
443124
2366
تەنانەت کۆبونەوەی زلهێزەکانیش،
07:37
has been with only
middle-aged men in the room.
middle-aged men in the room.
133
445514
2832
تەنها لەگەڵ پیاوە تەمەن
مامناوەدەکان لە ژوورێک بووە.
مامناوەدەکان لە ژوورێک بووە.
07:41
But in places with a broken
political system like Libya,
political system like Libya,
134
449235
3945
بەڵام لە شوێنیک سیستەمی سیاسی
داتپەروەی وەک لیبیا،
داتپەروەی وەک لیبیا،
07:45
or in seemingly functioning places,
including international organizations,
including international organizations,
135
453204
4832
یان لەو شوێنەی بەڕواڵەت چالاکی دەکەن،
بە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانیشەوە،
بە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانیشەوە،
07:50
the systems we have nowadays
for political decision-making
for political decision-making
136
458060
4256
سیستەمەکانی ئەوە ڕۆژگارە هەمانە
بۆ بڕیاردانی سیاسی
بۆ بڕیاردانی سیاسی
07:54
are not from the people for the people,
137
462340
2945
لە خەڵکێکەوە بۆ خەڵکیکی دیکە نییە،
07:57
but they have been established
by the few for the few.
by the few for the few.
138
465309
4084
بەڵام لەلایەن کەمینەوە
دایانمەزراندوە.
دایانمەزراندوە.
08:01
And these few have been historically
almost exclusively men,
almost exclusively men,
139
469417
6237
و ئەو کەمینانەش لە ڕووی مێژووییەوە
ڕێژەیەکی زۆر پیاوان لە خۆدەگرێت،
ڕێژەیەکی زۆر پیاوان لە خۆدەگرێت،
08:07
and they've produced laws, policies,
140
475678
3175
و یاساکان و ڕێساکان دادەنێن،
08:10
mechanisms for political participation
that are based on the opinions,
that are based on the opinions,
141
478877
4758
میکانیزمی بەژداری سیاسی
لە بیروباوەڕی ئەوان سەرچاوەی گرتووە
لە بیروباوەڕی ئەوان سەرچاوەی گرتووە
08:15
beliefs, worldviews, dreams,
142
483659
2844
باوەڕ، جیهان بینین، خەونەکان،
08:18
aspirations of this one group of people,
143
486527
2696
ئارەزوو و ویستی ئەم گروپە کەمینەیە
08:21
while everyone else was kept out.
144
489247
2905
لەکاتێکدا خەڵکانی دیکە پشت گوێ خراون.
08:24
After all, we've all heard
some version of this sentence:
some version of this sentence:
145
492585
4075
لە کۆتایدا، گۆێبیستی هەموو
ئەو دەستەواژە نوێیانە بووین:
ئەو دەستەواژە نوێیانە بووین:
08:28
"What does a woman,
let alone a young person, who is brown,
let alone a young person, who is brown,
146
496684
4123
ژن چی لە سیاسەت دەزانێت؟
08:32
understand about politics?"
147
500831
1772
ئینجا گەر گەنج و ئەسمەر بێت؟"
08:35
When you're young --
148
503437
1263
کاتێک گەنجیت--
08:36
and in many parts of the world, a woman --
149
504724
2001
و لە زۆربەی بەشەکانی جیهان،--
08:38
you often hear experienced politicians
say, "But you lack political experience."
say, "But you lack political experience."
150
506749
5740
زۆربەی جار سیاسەتمەدارەکان دەڵێن:
ژن شارەزایی و کارامەیی سیاسیەت کەمە.
ژن شارەزایی و کارامەیی سیاسیەت کەمە.
08:44
And when I hear that,
151
512513
1421
و کاتێک ئەوە دەبیستم،
08:45
I wonder what sort of experience
are they referring to?
are they referring to?
152
513958
3325
بیر لەوە دەکەمەوە کە باسی
چ جۆرە شارەزاییەک دەکەن؟
چ جۆرە شارەزاییەک دەکەن؟
08:49
The experience of corrupted
political systems?
political systems?
153
517307
3465
شارەزای سیستەمی سیاسییە گەندەڵەکەتان؟
08:53
Or of waging wars?
154
521266
1938
یان هەڵگیرساندنی شەڕەکانتان؟
08:55
Or are they referring to the experience
155
523228
2183
یان ئایا ئاماژەتان دەدا بۆ شارەزای
08:57
of putting the interests
of economic profits
of economic profits
156
525435
2184
پێشخستنی قازانجە ئابورییەکان
08:59
before those of the environment?
157
527643
1878
بەر لە ژینگە؟
09:01
Because if this is political experience,
158
529545
2229
چونکە ئەگەر ئەوە شارەزایی سیاسی بیت.
09:03
then yes --
159
531798
1151
بەڵێ--
09:04
(Applause)
160
532973
7000
(چەپڵەرێزان)
09:14
we, as women and young people,
have no political experience at all.
have no political experience at all.
161
542828
4825
ئێمە، وەک ژنان و خەڵکی گەنج
بەهیچ جۆرێک شارەزای سیاسیمان نییە.
بەهیچ جۆرێک شارەزای سیاسیمان نییە.
09:21
Now, politicians might not be
the only ones to blame,
the only ones to blame,
162
549240
5905
ئێستا، لەوانەیە سیاسییەکان
تاکە کەس نەبن سەرکۆنە بکرێن،
تاکە کەس نەبن سەرکۆنە بکرێن،
09:27
because ordinary people,
and many young people as well,
and many young people as well,
163
555169
5688
چونکە خەڵکی ئاسایی،
و هەروەها زۆربەی خەڵکی گەنج.
و هەروەها زۆربەی خەڵکی گەنج.
09:32
don't care about politics.
164
560881
2169
گرنگی نادەن بە سیاسەت.
09:35
And even those who care
don't know how to participate.
don't know how to participate.
165
563074
4715
و ئەوانەی گرنگی پێدەدەن
نازانن چۆن بەشداری بکەن.
نازانن چۆن بەشداری بکەن.
09:39
This must change, and here is my proposal.
166
567813
3327
ئەمە پێویستە بگۆڕدرێت،
ئەوە پێشنیازەکەی منە.
ئەوە پێشنیازەکەی منە.
09:43
We need to teach people at an early age
167
571164
3081
لە منداڵیەوە پێویستە خەڵک فێربکەین
09:46
about decision-making
and how to be part of it.
and how to be part of it.
168
574269
3545
دەربارەی بڕیاردان
و چۆنیەتی بەشداریکردن.
و چۆنیەتی بەشداریکردن.
09:49
Every family is its own
mini political system
mini political system
169
577838
3578
هەموو خانەوادەیەک خاوەنی
سیستەمی سیاسی خۆیەتی
سیستەمی سیاسی خۆیەتی
09:53
that is usually not democratic,
170
581440
2507
کەوا زۆربەی جار دیموکراسی نییە،
09:55
because parents make decisions
that affect all members of the family,
that affect all members of the family,
171
583971
4183
چونکە بڕیاری باوان کاریگەری لەسەر
گشت ئەندامانی خێزانەکە دەکات.
گشت ئەندامانی خێزانەکە دەکات.
10:00
while the kids have very little to say.
172
588178
2580
لەکاتێکدا منداڵەکان شتێکی
بچووکیان هەیە بۆ گوتن.
بچووکیان هەیە بۆ گوتن.
10:02
Similarly, politicians make decisions
that affect the whole nation,
that affect the whole nation,
173
590782
4150
هەروەها، سیاسەتمەدارەکان بڕیاردەدەن
کە کار دەکاتە لەسەر هەموو نەتەوەکە،
کە کار دەکاتە لەسەر هەموو نەتەوەکە،
10:06
while the people have
very little say in them.
very little say in them.
174
594956
2745
لەکاتێکدا خەڵکەکە بۆچوونێکی
کەمیان هەیە تێیدا.
کەمیان هەیە تێیدا.
10:10
We need to change this,
175
598566
1975
پێویستە ئەمە بگۆڕین،
10:12
and in order to achieve
this change systematically,
this change systematically,
176
600565
3288
بۆ بە سیستماتیگ گۆڕینی
10:15
we need to teach people
177
603877
2009
پێویستە خەڵک فێربکەین
10:17
that political, national
and global affairs
and global affairs
178
605910
3418
کەوا سیاسەت، نەتەوە
و ڕووداوەکانی جیهان
و ڕووداوەکانی جیهان
10:21
are as relevant to them
as personal and family affairs.
as personal and family affairs.
179
609352
5308
هاوشێوەی بابەتەکانی وەک
کەسایەتی و کاروبارەکانی خێزانە.
کەسایەتی و کاروبارەکانی خێزانە.
10:26
So if we want to achieve this,
my proposal and advice is,
my proposal and advice is,
180
614684
4890
ئەگەر بمانەوێت ئەوە بەدەست بهێنین،
پیشنیاز و ئامۆژگارییەکەم ئەمەیە
پیشنیاز و ئامۆژگارییەکەم ئەمەیە
10:31
try out the Family Democracy
Meeting system.
Meeting system.
181
619598
3604
هەوڵبدەن سیستەمی کۆبوونەوەی
دیموکراسی خێزان بنیات بنێن.
دیموکراسی خێزان بنیات بنێن.
10:35
Because that will enable your kids
to exercise their agency
to exercise their agency
182
623226
3595
چونکە ئەوە توانا بە منداڵەکانتان دەدات
بۆ ڕاهێنانی ووزەکانیان
بۆ ڕاهێنانی ووزەکانیان
10:38
and decision-making from a very early age.
183
626845
2760
و بڕیاردان لە تەمەنێکی زۆر زوو.
10:42
Politics is about having conversations,
184
630494
2867
سیاسەت دەربارەی هەبوونی گفتوگۆیە،
10:45
including difficult conversations,
185
633385
2139
گفتوگۆ نارحەتەکانیش لە خۆدەگرێت،
10:47
that lead to decisions.
186
635548
2137
کەوا ڕێنوێنی دەکات بۆ بڕیاردان.
10:49
And in order to have a conversation,
you need to participate,
you need to participate,
187
637709
3839
و بۆ ئەوەی گفتوگۆ هەبێت
پێویستە بەشداری بکەیت،
پێویستە بەشداری بکەیت،
10:53
not sign off like I did when I was a kid
188
641572
2073
نەک بایکۆت کردن وەک من
کاتێک منداڵبووم
کاتێک منداڵبووم
10:55
and then learn the lesson the hard way
and have to go back again.
and have to go back again.
189
643669
3841
و پاشان فێربووم بەڕێگەی سەخت
و پێویست دوابارە بگەڕێمەوە لایان.
و پێویست دوابارە بگەڕێمەوە لایان.
10:59
If you include your kids
in family conversations,
in family conversations,
190
647534
2437
ئەگەر منداڵەکانتان لە
گفتوگۆی خێزانی بەشداری پێبکەن،
گفتوگۆی خێزانی بەشداری پێبکەن،
11:01
they will grow up
191
649995
1334
ئەوان گەورە دەبن
11:03
and know how to participate
in political conversations.
in political conversations.
192
651353
3356
و دەزانن چۆن بەژداری بکەن
لە گفتوگۆ سیاسیەکان.
لە گفتوگۆ سیاسیەکان.
11:06
And most importantly, most importantly,
193
654733
3297
و گرنگترین، گرنگترین.
11:10
they will help others engage.
194
658054
1870
یارمەتی ئەوانی دیکە دەدەن بەشداری بکەن.
11:11
Thank you.
195
659948
1151
سوپاس.
11:13
(Applause)
196
661123
7000
(چەپڵەرێزان)
ABOUT THE SPEAKER
Hajer Sharief - ActivistAs an activist promoting human rights in Libya and beyond, Hajer Sharief works against society's flow -- and across generations -- to find solutions.
Why you should listen
When Hajer Sharief was young, she had no risk assessment skills. If she felt like jumping from a cliff, she did so without thinking of the consequences. As an older and wiser activist, she tends to balance risks -- but she still actively keeps an element of risk-free thinking when it comes to doing the right thing.
As cofounder of the Together We Build It Foundation, an intergenerational organization working to builds peace in Libya, Sharief promotes human rights, gender equality and political participation. Doing the right thing regardless of risk remains her life principle, and activism remains her lifestyle -- one that helps individuals become aware of their responsibility towards humanity and the environment.
Hajer Sharief | Speaker | TED.com