ABOUT THE SPEAKER
Vivek Maru - Legal empowerment advocate
Vivek Maru is the founder of Namati, a movement for legal empowerment around the world powered by cadres of grassroots legal advocates.

Why you should listen

More than four billion people around the world live outside the protection of the law. Vivek Maru founded Namati in 2011 to grow the movement for legal empowerment, building cadres of grassroots legal advocates, also known as "community paralegals," in ten countries so far. The advocates have worked with more than 65,000 people to protect community lands, enforce environmental law and secure basic rights to healthcare and citizenship. Namati convenes the Global Legal Empowerment Network, more than 1,000 groups from 150 countries who are learning from one another and collaborating on common challenges. Thanks to their work, access to justice is part of the UN's new global development framework, the 2030 Sustainable Development Goals.

From 2003 to 2007, Maru co-founded and co-directed the Sierra Leonean organization Timap for Justice, a pioneering model for delivering justice services in the context of a weak state and a plural legal system. From 2008 to 2011, he served as senior counsel in the Justice Reform Group of the World Bank. His work focused on rule of law reform and governance, primarily in West Africa and South Asia. In 1997–1998 he lived in a hut of dung and sticks in a village in Kutch, his native place, in western India, working on watershed management and girls' education with two grassroots development organizations, Kutch Mahila Vikas Sanghathan and Sahjeevan.

More profile about the speaker
Vivek Maru | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2017

Vivek Maru: How to put the power of law in people's hands

Vivek Maru: ဥပဒေရဲ့ အာဏာစက်ကို လူတွေရဲ့လက်ထဲကို အပ်နှင်းပုံ။

Filmed:
1,265,181 views

တရားဥပဒေရဲ့ ဘီးတွေဟာ လည်ပတ်သင့်သလောက် အမြန် မလည်ပတ်တဲ့အခါ သင်ဘာလုပ်နိုင်လဲ။ ဒါမှမဟုတ် လုံးလုံးကို မလည်ပတ်ဘူးဆိုရင်ရော။ Vivek Maru ဟာ လူတွေနဲ့ ဥပဒေကြားက ဆက်စပ်မှုကို ပြောင်းလဲဖို့၊ ဥပဒေကို စိတ်ကူးစိတ်သန်းသက်သက် (သို့) ခြိမ်းခြောက်မှုကနေပြီး လူတိုင်း နားလည်နိုင်၊ အသုံးပြုနိုင်၊ ပုံဖော်နိုင်တဲ့ တစ်ခုခုအဖြစ် ပြောင်းလဲဖို့လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ ဥပဒေအကျိုးဆောင်တွေကိုချည်း အားကိုးနေမယ့်အစား Maru ကနေပြီး သူတို့ကိုယ်ပိုင် လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေထဲမှာတာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြပြီး ပြဿနာတွေကိုဖြေရှင်းဖို့ လူတွေကို အထောက်အကူရစေတဲ့ ရိုးရှင်းတဲ့ စကားရပ်တွေအဖြစ် ဥပဒေကို ပိုင်းခြာစိတ်ဖြာပေးသူ ရပ်ရွာမှာရှိတဲ့ အကူ (သို့) အလွတ် ဥပဒေအကျိုးဆောင်တွေရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကွန်ရက်တစ်ခုကို စတင်ခဲ့ပါတယ်။ ဥပဒေကို အသုံးချခြင်းရဲ့ ဒီဆန်းသစ်တဲ့ နည်းလမ်းဟာ လူမှုရေးအရ ဖယ်ကြဉ်တာခံရတဲ့ လူတွေရဲ့ ရပိုင်ခွင့်တွေ တောင်းဆိုရာမှာ ဘယ်လို အကူညီပေးနေပုံကို ပိုမိုလေ့လာလိုက်ပါဦး။ "အနည်းငယ်မျှသော ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာ လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးခြင်းဟာ အများကြီး တာသွားနိုင်ပါတယ်"လို့ Maru က ဆိုထားပါတယ်။
- Legal empowerment advocate
Vivek Maru is the founder of Namati, a movement for legal empowerment around the world powered by cadres of grassroots legal advocates. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I want to tell you about someone.
0
786
1682
လူတစ်ဦးအကြောင်း ပြောပြချင်ပါတယ်။
00:15
I'm going to call him Ravi Nanda.
1
3077
2225
သူ့ကို Ravi Nanda လို့ခေါ်ပါမယ်။
00:17
I'm changing his name
to protect his safety.
2
5326
2197
သူ့လုံခြုံရေးကို ကာကွယ်ဖို့
အမည်ကို ပြောင်းမယ်။
00:20
Ravi's from a community
of herdspeople in Gujarat
3
8592
3715
Ravi ဟာ အိန္ဒိယအနောက်ကမ်းခြေက
Gujarat မှာရှိတဲ့ နွားကျောင်းတဲ့
00:24
on the western coast of India,
4
12331
2201
ရပ်ရွာတစ်ခုကပါ၊
00:26
same place my own family comes from.
5
14556
1936
ကျွန်တော့ မိသားစုလာတဲ့ နေရာနဲ့ အတူတူပါ။
00:30
When he was 10 years old,
his entire community was forced to move
6
18048
5386
သူ ၁၀ နှစ်သားမှာ သူ့ရပ်ရွာတစ်ခုလုံးဟာ
အတင်း ပြောင်းရွေ့ခံရတယ်၊
00:35
because a multinational corporation
7
23458
2088
အကြောင်းက နိုင်ငံစုံပါတဲ့
လုပ်ငန်းကြီးတစ်ခုက
00:37
constructed a manufacturing facility
on the land where they lived.
8
25570
3459
ထုတ်လုပ်ရေး အဆောက်အအုံတစ်ခု
သူတို့နေတဲ့နေရာမှာ တည်ဆောက်တာကြောင့်ပါ။
00:42
Then, 20 years later,
the same company built a cement factory
9
30263
5869
ဒီနောက် အနှစ် ၂၀ အကြာမှာ ဒီကုမ္ပဏီကပဲ
အခုသူတို့နေတာနဲ့ မီတာ ၁၀၀ အကွာမှာ
00:48
100 meters from where they live now.
10
36156
2349
ဘိလပ်မြေစက်ရုံ ဆောက်ခဲ့တယ်။
00:51
India has got strong
environmental regulations on paper,
11
39708
4452
အိန္ဒိယဟာ စာရွက်ပေါ်မှာတော့ ပြင်းထန်တဲ့
ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စည်မျဉ်းတွေရှိပေမဲ့
00:56
but this company
has violated many of them.
12
44184
2547
ဒီကုမ္ပဏီကတော့
အတော်များများကို ချိုးဖောက်ထားပါတယ်။
00:59
Dust from that factory
covers Ravi's mustache
13
47873
3037
စက်ရုံက ဖုန်မှုန့်တွေဟာ
Ravi ရဲ့ နှုတ်ခမ်းမွေးနဲ့
01:02
and everything he wears.
14
50934
1478
သူဝတ်သမျှတိုင်းကို ဖုံးနေတယ်။
01:05
I spent just two days in his place,
and I coughed for a week.
15
53135
3603
ဒီနေရာမှာ နှစ်နာရီပဲ ကျွန်တော် နေခဲ့တာ
တစ်ပတ်လောက် ချောင်းဆိုးခဲ့တယ်။
01:10
Ravi says that if people or animals
eat anything that grows in his village
16
58300
5074
Ravi ပြောတာက လူတွေ(သို့) တိရိစ္ဆာန်တွေက
သူ့ရွာမှာ စိုက်တဲ့ဟာ ဘာစားစား
01:15
or drink the water,
17
63398
1681
(သို့) ရေကိုသောက်ရင်
01:17
they get sick.
18
65103
1238
ဖျားကြတယ်တဲ့။
01:19
He says children now walk
long distances with cattle and buffalo
19
67673
4794
သူပြောတာက အခုဆို ကလေးတွေဟာ
သန့်စင်တဲ့ စားကျက်မြေရှာဖို့
01:24
to find uncontaminated grazing land.
20
72491
2650
နွားတွေ၊ကျွဲတွေနဲ့အတူ
အဝေးကြီး လမ်းလျှောက်ရတယ်တဲ့။
01:28
He says many of those kids
have dropped out of school,
21
76396
3483
သူ့ကလေး သုံးယောက်အပါအဝင်
ကလေးအများအပြားဟာ
01:31
including three of his own.
22
79903
1366
ကျောင်းထွက်သွားပြီတဲ့။
01:35
Ravi has appealed
to the company for years.
23
83045
3103
Ravi ဟာ ကုမ္ပဏီကို ပန်ကြားခဲ့တာ
နှစ်အတော်ကြာပါပြီ။
01:38
He said, "I've written so many letters
my family could cremate me with them.
24
86767
4271
သူက "မိသားစုကို ကျွန်တော်နဲ့ မီးသင်္ဂြိုလ်
နိုင်ဖို့ စာတွေအများကြီးရေးပြီးပြီ။
01:43
They wouldn't need to buy any wood."
25
91062
1780
သူတို့ ထင်းဝယ်စရာလိုမှာ မဟုတ်ဘူး"တဲ့။
01:44
(Laughter)
26
92866
1420
(ရယ်သံများ)
01:47
He said the company ignored
every one of those letters,
27
95268
4593
ကုမ္ပဏီက ဒီစာတိုင်းကို မသိဟန်ဆောင်တယ်
လို့ သူကပြောတယ်။
01:51
and so in 2013,
28
99885
1990
ဒါနဲ့ ၂၀၁၃ မှာ
01:53
Ravi Nanda decided to use
the last means of protest
29
101899
4237
Ravi Nanda ဟာ သူ့မှာကျန်သေးတယ်လို့
ထင်တဲ့ နောက်ဆုံးဆန့်ကျင်မှု တစ်ခုကို
01:58
he thought he had left.
30
106160
1261
သုံးဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။
02:00
He walked to the gates of that factory
with a bucket of petrol in his hands,
31
108058
5650
ဒီစက်ရုံရဲ့ ဂိတ်ဝကို လမ်းလျှောက်သွားတယ်၊
လက်ထဲမှာ ဓာတ်ဆီပုံးတစ်ပုံးနဲ့
02:05
intending to set himself on fire.
32
113732
2055
သူ့ကိုယ်သူ မီးရှို့ဖို့ ကြံစည်ရင်းပေါ့။
02:10
Ravi is not alone in his desperation.
33
118639
3269
ကြံရာမရဖြစ်မှုမှာ Ravi
တစ်ဦးတည်းမဟုတ်ပါဘူး။
02:14
The UN estimates that worldwide,
34
122759
1953
UN က ခန့်မှန်းတာက ကမ္ဘာတစ်လွှားမှာ
02:16
four billion people live
without basic access to justice.
35
124736
4999
လူပေါင်း လေးဘီလီယံဟာ အခြေခံကျတဲ့
တရားမျှတခွင့်မရှိပဲ နေထိုင်နေကြတယ်။
02:22
These people face grave threats
to their safety, their livelihoods,
36
130596
4829
ဒီလူတွေဟာ လုံခြုံမှု၊အသက်မွေးမှု၊ဂုဏ်
သိက္ခာအတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်ခြိမ်းခြောက်မှုတွေ
02:27
their dignity.
37
135449
1165
ရင်ဆိုင်ရတယ်။
02:29
There are almost always laws on the books
that would protect these people,
38
137455
4723
ဒီလူတွေကို ကာကွယ်မယ့် ဥပဒေတွေ
စာအုပ်တွေမှာ အမြဲလိုလိုရှိပေမဲ့
02:34
but they've often
never heard of those laws,
39
142202
2759
မကြာခဏတော့ သူတို့ဟာ ဒါတွေကို
တစ်ခါမှ မကြားဖူးကြဘူး၊
02:36
and the systems that are supposed
to enforce those laws
40
144985
3286
ဒီဥပဒေတွေ အာဏာတည်စေတဲ့ စနစ်တွေဟာ
ခြစားတာ၊ ချိုးဖောက်တာ
02:40
are corrupt or broken or both.
41
148295
3579
(သို့) နှစ်ခုစလုံးဖြစ်နေပုံရတယ်။
02:45
We are living with a global
epidemic of injustice,
42
153276
6008
ကျွန်တော်တို့ဟာ တရားမမျှတမှုရဲ့
ကမ္ဘာ့ ကပ်ရောဂါတစ်ခုနဲ့ ရှင်သန်နေပေမဲ့
02:51
but we've been choosing to ignore it.
43
159308
1864
ဒါကို မသိဟန်ဆောင်ဖို့ပဲ
ရွေးချယ်နေတယ်။
02:54
Right now, in Sierra Leone,
44
162522
3080
လောလောဆယ် Sierra Leone
02:57
in Cambodia, in Ethiopia,
45
165626
2602
Cambodia နဲ့ Ethiopia က
03:00
farmers are being cajoled
46
168252
2049
လယ်သမားတွေဟာ
03:02
into putting their thumbprints
on 50-year lease agreements,
47
170325
4762
နှစ်ငါးဆယ် အငှားစာချုပ်မှာ
လက်ဗွေနှိပ်ဖို့ နားချခံနေရတယ်။
03:07
signing away all the land
they've ever known for a pittance
48
175111
3436
ဘာတစ်လုံးမှတာင် မရှင်းပြပဲ
သူတို့တစ်သက်လုံး သိခဲ့တဲ့မြေကို
03:10
without anybody even explaining the terms.
49
178571
2444
တစ်ပဲခြောက်ပြားနဲ့
အဆုံးရှုံးခံနေရတယ်။
03:14
Governments seem to think that's OK.
50
182700
1833
အစိုးရတွေက ဒါ ရပါတယ်လို့
ထင်နေပုံရတယ်။
03:18
Right now, in the United States,
51
186123
2628
လောလောဆယ် United States
03:20
in India, in Slovenia,
52
188775
2952
India နဲ့ Slovenia မှာ
03:23
people like Ravi
are raising their children
53
191751
3087
Ravi လိုလူတွေဟာ
သူတို့ရဲ့ ရေနဲ့ လေကို အဆိပ်ခတ်နေတဲ့
03:26
in the shadow of factories or mines
54
194862
2921
စက်ရုံတွေ (သို့)မိုင်းတွေရဲ့ အရိပ်အောက်မှာ
03:29
that are poisoning
their air and their water.
55
197807
2373
ကလေးတွေကို ပျိုးထောင်နေတယ်။
03:33
There are environmental laws
that would protect these people,
56
201121
2909
ဒီလူတွေကို ကာကွယ်မယ့် ပတ်ဝန်းကျင်
ဆိုင်ရာ ဥပဒေရှိပေမဲ့ အများက
03:36
but many have never seen those laws,
57
204054
1716
ဒီဥပဒေတွေကို တစ်ခါမှ မမြင်ဖူးဘူး။
03:37
let alone having a shot at enforcing them.
58
205794
2222
ဒါတွေကို အာဏာတည်ဖို့
ကြိုးစားတာဆိုတာဝေလာဝေးပဲ။
03:40
And the world seems
to have decided that's OK.
59
208971
2846
ကမ္ဘာကြီးက ဒါဘာမှမဖြစ်ဘူးလို့
ဆုံးဖြတ်ထားပုံပဲ။
03:45
What would it take to change that?
60
213234
1753
ဒါကို ပြောင်းလဲဖို့ ဘာလိုအပ်မလဲ။
03:48
Law is supposed to be the language we use
61
216437
4226
ဥပဒေဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ တရားမျှတမှု
အ​ကြောင်း အိပ်မက်တွေကို
03:52
to translate our dreams about justice
62
220687
2844
ကျွန်တော်တို့ကို အတူတူတွဲပေးတဲ့
ရှင်သန်နေတဲ့ အလေ့အထတွေအဖြစ်
03:55
into living institutions
that hold us together.
63
223555
3282
ဘာသာပြန်ဖို့သုံးတဲ့
ဘာသာစကားဖြစ်သင့်တယ်လေ။
03:59
Law is supposed to be the difference
64
227760
1993
ဥပဒေဟာ အာဏာအရှိဆုံးတွေက
04:01
between a society
ruled by the most powerful
65
229777
2825
အုပ်ချုပ်တဲ့ လူအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုနဲ့
လူတိုင်းရဲ့ဂုဏ်သိက္ခာကို
04:04
and one that honors
the dignity of everyone,
66
232626
2484
လေးစားတဲ့တစ်ခုအကြားက
ခြာနားမှုဖြစ်သင့်တယ်။
04:07
strong or weak.
67
235134
1388
အားနည်းနည်း အားကြီးကြီးပါ။
04:09
That's why I told
my grandmother 20 years ago
68
237491
2374
ဒါကြောင့်ပဲ ကျနော်က လွန်ခဲ့တဲ့
နှစ် ၂၀ က အဖွားကို
04:11
that I wanted to go to law school.
69
239889
1721
ဥပဒေကျာင်းတက်ချင်တယ်လို့
ပြောခဲ့တယ်။
04:14
Grandma didn't pause.
She didn't skip a beat.
70
242482
2334
အဖွားက မဆိုင်းမတွပဲ
ချက်ချင်းပြန်ပြောတယ်။
04:16
She said to me, "Lawyer is liar."
71
244840
2919
"ရှေ့နေဟာ လူလိမ်ပဲ"တဲ့။
04:20
(Laughter)
72
248744
2991
(ရယ်သံများ)
04:23
That was discouraging.
73
251759
2143
ဒါက စိတ်ဓာတ်ကျစရာပါ။
04:25
(Laughter)
74
253926
3293
(ရယ်သံများ)
04:29
But grandma's right, in a way.
75
257243
1662
ဒါပေမဲ့ အဖွားပြောတာ
တစ်နည်း မှန်တယ်
04:30
Something about law
and lawyers has gone wrong.
76
258929
3357
ဥပဒေနဲ့ ရှေ့နေတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး
တစ်ခုခု မှားသွားပါပြီလေ။
04:35
We lawyers are usually
expensive, first of all,
77
263194
4055
ပထမဆုံးအနေနဲ့ ကျွန်တော်တို့
ရှေ့နေတွေဟာ အမြဲကို စျေးကြီးပြီး
04:39
and we tend to focus
on formal court channels
78
267273
2801
လူတွေရင်ဆိုင်ရတဲ့ ပြဿနာ
အတော်များများအတွက် လက်တွေ့မကျတဲ့
04:42
that are impractical
for many of the problems people face.
79
270098
3421
သမားရိုးကျ တရားရုံး လမ်းကြောင်းတွေကို
အာရုံစိုက်တတ်ကြတယ်။
04:46
Worse, our profession has shrouded law
in a cloak of complexity.
80
274474
5253
ပိုဆိုးတာက ကျွန်တော်တို့အလုပ်က ရှုပ်ထွေး
မှု ဝတ်ရုံထဲမှာ ဥပဒေကို ပိတ်ဖုံးထားတာပါ။
04:52
Law is like riot gear on a police officer.
81
280528
2897
ဥပဒေဆိုတာ ရဲအရာရှိတစ်ဦး ကိုယ်ပေါ်က
အဓိကရုဏ်းထိန်း လက်နက်လို
04:55
It's intimidating and impenetrable,
82
283804
3384
ခြိမ်းခြောက်၊ ပိတ်ဆီးနေပြီး
04:59
and it's hard to tell
there's something human underneath.
83
287212
2690
အောက်မှာ လူသားဆိုတာ တစ်ခုခုရှိတယ်လို့
ပြောဖို့ခက်ပါတယ်။
05:02
If we're going to make justice
a reality for everyone,
84
290856
4166
လူတိုင်းအတွက် တရားမျှတမှု
အစစ်အမှန်ဖြစ်အောင်လုပ်မယ်ဆိုရင်
05:07
we need to turn law
from an abstraction or a threat
85
295046
4016
ဥပဒေကို စိတ်ကူးသက်သက်
(သို့) ခြိမ်းခြောက်မှုကနေပြီး
05:11
into something that every single person
can understand, use and shape.
86
299086
5793
လူတိုင်း နားလည်နိုင်၊အသုံးပြုနိုင်၊ပုံဖော်
နိုင်တာတစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲဖို့လိုပါတယ်။
05:18
Lawyers are crucial
in that fight, no doubt,
87
306376
3752
ရှေ့နေတွေဟာ ဒီတိုက်ပွဲမှာ အရေးပါတာ
သံသယမရှိပေမဲ့
05:22
but we can't leave it to lawyers alone.
88
310152
1930
ရှေ့နေတွေဆီမှာပဲ ထားလို့မရနိုင်ပါဘူး။
05:25
In health care, for example,
89
313147
2301
ဥပမာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုမှာ
05:27
we don't just rely
on doctors to serve patients.
90
315472
3353
လူနာတွေကို ဖြည့်ဆည်းဖို့
ဆရာဝန်တွေချည်းပဲ အားမကိုးကြပါဘူး။
05:30
We have nurses and midwives
and community health workers.
91
318849
4206
သူနာပြုတွေ၊ ဝမ်းဆွဲဆရာမတွေ၊
ရပ်ရွာ ကျန်းမာရေးလုပ်သားတွေ ရှိပါတယ်။
05:35
The same should be true of justice.
92
323925
2905
တရားမျှတမှုမှာလည်း
အလားတူ မှန်သင့်တယ်။
05:39
Community legal workers,
93
327767
2024
ရပ်ရွာ ဥပဒေလုပ်သားတွေ
05:41
sometimes we call them
community paralegals,
94
329815
2405
တစ်ခါတစ်လေ ရပ်ရွာက အကူရှေ့နေ
05:44
or barefoot lawyers,
95
332244
2124
(သို့) အလွတ် ဥပဒေအကျိုးဆောင်တွေဟာ
05:46
can be a bridge.
96
334392
1210
တံတားတစ်စင်းဖြစ်နိုင်တယ်။
05:48
These paralegals are from
the communities they serve.
97
336095
2817
ဒီအကူရှေ့နေတွေဟာ သူတို့ တာဝန်ထမ်းတဲ့
ရပ်ရွာကပါ။
05:51
They demystify law,
98
339577
1800
သူတို့ဟာ ဥပဒေကို ရှင်းလင်းအောင်
05:53
break it down into simple terms,
99
341401
2212
ရိုးရှင်းတဲ့ စကားရပ်တွေအဖြစ်
ပိုင်းခြားကာ
05:55
and then they help people
look for a solution.
100
343637
2682
လူတွေကို အဖြေရှာဖို့ ကူညီတယ်။
05:59
They don't focus on the courts alone.
101
347142
1763
သူတို့ဟာ တရားရုံးတွေပဲ
အာရုံမထားပါဘူး။
06:00
They look everywhere:
102
348929
1703
နေရာတိုင်းကို ကြည့်ပါတယ်။
06:02
ministry departments,
local government, an ombudsman's office.
103
350656
4119
ဝန်ကြီးဌာနတွေ၊ ဒေသတွင်းအစိုးရ၊
စုံစမ်းရေးအရာရှိရုံးတို့ပါ။
06:07
Lawyers sometimes say to their clients,
104
355933
2579
တစ်ခါတစ်လေ ရှေ့နေတွေက
သူတို့အမှုသည်တွေကို ပြောတာက
06:10
"I'll handle it for you. I've got you."
105
358536
1952
"ကျွန်တော် ခင်ဗျားအတွက် ကိုင်တွယ်ပေးမယ်။"
06:12
Paralegals have a different message,
106
360883
2469
အကူရှေ့နေတွေမှာရှိတဲ့ မတူတဲ့
သတင်းစကားက
06:15
not "I'm going to solve it for you,"
107
363376
2641
"ခင်ဗျားအတွက် ကျွန်တော်
ဖြေရှင်းပေးမယ်"လို့မဟုတ်ပဲ
06:18
but "We're going to solve it together,
108
366041
2252
"ကျွန်တော်တို့ အတူတူ ဖြေရှင်းကြမယ်၊
06:20
and in the process,
we're both going to grow."
109
368317
2365
ဒီဖြစ်စဉ်မှာ အတူတူ ရှင်သန်ကြမယ်"ပါ။
06:23
Community paralegals
saved my own relationship to law.
110
371957
4015
ရပ်ရွာက အကူရှေ့နေတွေဟာ ဥပဒေနဲ့ဆိုင်တဲ့
ကျွန်တော့ ပတ်သက်မှုကို ကယ်တင်ပေးခဲ့တယ်။
06:28
After about a year in law school,
I almost dropped out.
111
376377
2703
ဥပဒေကျောင်းမှာ ၁နှစ်လောက်
တက်ပြီး ကျောင်းထွက်တော့မလို့ပဲ
06:31
I was thinking maybe I should
have listened to my grandmother.
112
379104
3131
အဖွားစကားကို နားထောင်သင်ခဲ့တယ်လို့
တွေးနေမိတာပေါ့။
06:34
It was when I started
working with paralegals
113
382259
2580
၂၀၀၃ မှာ Sierra Leone က
06:36
in Sierra Leone, in 2003,
114
384863
2779
အကူရှေ့နေတွေနဲ့ စပြီးတွဲလုပ်စဉ်မှာတော့
06:39
that I began feeling hopeful
about the law again,
115
387666
3726
ဥပဒေနဲ့ပတ်သက်ပြီး မျှော်လင့်ချက်
တစ်ဖန် ပြန်ရှိလာခဲ့ပြီး
06:43
and I have been obsessed ever since.
116
391416
2503
အဲဒီကတည်းက ပိုလို့တောင်
စွဲလန်းလာခဲ့တယ်။
06:47
Let me come back to Ravi.
117
395158
1396
Ravi ဆီ ပြန်သွားပါရစေ။
06:50
2013, he did reach
the gates of that factory
118
398173
4158
၂၀၁၃ မှာ လက်ထဲမှာ ဓာတ်ဆီပုံးတွေနဲ့
06:54
with the bucket of petrol in his hands,
119
402355
2517
စက်ရုံရဲ့ ဂိတ်တွေကို သူရောက်ခဲ့ပေမဲ့
06:56
but he was arrested
before he could follow through.
120
404896
2611
သူဆက်မလုပ်နိုင်ခင်မှာ
အဖမ်းခံရတယ်။
07:00
He didn't have to spend long in jail,
121
408503
1762
ထောင်ထဲမှာ အကြာကြီး သူမနေခဲ့ရပေမဲ့
07:02
but he felt completely defeated.
122
410289
2682
သူဟာ လုံးဝ ရှုံးနိမ့်သွားခဲ့တာ ခံစားရတယ်
07:05
Then, two years later, he met someone.
123
413962
3174
နောက် နှစ်နှစ်အကြာမှာ လူတစ်ယောက်နဲ့
ဆုံခဲ့တယ်။
07:09
I'm going to call him Kush.
124
417160
1719
သူ့ကို Kush လို့ပဲ ခေါ်ပါမယ်။
07:10
Kush is part of a team
of community paralegals
125
418903
3400
Kush ဟာ Gujarat ကမ်းက ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ
တရားမျှတမှုအတွက် လုပ်ပေးတဲ့
07:14
that works for environmental justice
on the Gujarat coast.
126
422327
3158
ရပ်ရွာ အရံရှေ့နေအသင်းရဲ့
အစိတ်အပိုင်းပါ။
07:18
Kush explained to Ravi
that there was law on his side.
127
426144
3896
Kush က သူ့ဘက်မှာ ဥပဒေရှိတယ်လို့
Ravi ကို ရှင်းပြတယ်။
07:22
Kush translated into Gujarati
something Ravi had never seen.
128
430762
3687
Ravi တစ်ခါမှ မမြင်ဖူးတဲ့ အရာတစ်ခုကို
Kush က Gujarati နဲ့ ဘာသာပြန်ပေးခဲ့တယ်။
07:26
It's called the "consent to operate."
129
434473
2011
ဒါက "လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ဖို့
သဘောတူညီမှုပါ"။
07:28
It's issued by the state government,
130
436508
1897
နိုင်ငံတော်အစိုးရက ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး
07:30
and it allows the factory to run
131
438429
2028
သီးသန့် အခြေအနေတွေနဲ့ ကိုက်ညီမှသာ
07:32
only if it complies
with specific conditions.
132
440481
3296
စက်ရုံကို လည်ပတ်ခွင့်ပေးတာပါ။
07:36
So together, they compared
the legal requirements with reality,
133
444539
4088
ဒါနဲ့ အတူတကွ ဥပဒေပိုင်း လိုအပ်ချက်တွေကို
လက်တွေ့နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြတယ်၊
07:40
they collected evidence,
134
448651
1627
အထောက်အထားတွေ ကောက်ယူပြီး
07:42
and they drafted an application --
135
450302
1881
လျှောက်လွှာ မူကြမ်းထုတ်ကြတယ်၊
07:44
not to the courts,
but to two administrative institutions,
136
452207
4686
တရားရုံးတွေသာမဟုတ်ပဲ
အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အစည်းနှစ်ခု၊
07:48
the Pollution Control Board
and the district administration.
137
456917
2987
ညစ်ညမ်းမှု ထိန်းချုပ်ရေး ဘုတ်အဖွဲ့
ခရိုင် အုပ်ချုပ်ရေးရုံးကိုပါ
07:52
Those applications started turning
the creaky wheels of enforcement.
138
460945
5032
ဒီလျှောက်လွှာတွေဟာ တကျွိကျွိမြည်နေတဲ့
ဥပဒေတည်ရေး ဘီးတွေကို စတင်လည်ပတ်စေပါတယ်။
07:59
A pollution officer
came for a site inspection,
139
467096
3445
လေထုညစ်ညမ်းမှု အရာရှိတစ်ဦး
လာပြီး စစ်ဆေးတယ်၊
08:02
and after that, the company
started running an air filtration system
140
470565
4329
နောက်တော့ ကုမ္ပဏီဟာ အစတည်းက
သုံးသင့်နေခဲ့တဲ့ လေစစ်တဲ့ စနစ်တစ်ခုကို
08:06
it was supposed to have
been using all along.
141
474918
2166
စတင် တပ်ဆင်လည်ပတ်လိုက်တယ်။
08:10
It also started covering the 100 trucks
142
478121
3277
နေ့စဉ် စက်ရုံကနေ ဝင်ထွက်နေတဲ့
08:13
that come and go
from that plant every day.
143
481422
2642
ကုန်တင်ကား ၁၀၀ ကို ဖုံးအုပ်တာကလည်း
စတင်ခဲ့ပါတယ်။
08:17
Those two measures
reduced the air pollution considerably.
144
485447
3682
ဒီဆောင်ရွက်မှုနှစ်ခုဟာ လေထုညစ်ညမ်းမှုကို
အတော်ကြီး လျှော့ချပေးခဲ့တယ်။
08:22
The case is far from over,
145
490144
1978
ပြဿနာပြီးဖို့ဆို အဝေးကြီးဆိုပေမဲ့
08:24
but learning and using law gave Ravi hope.
146
492146
4317
ဥပဒေကို သင်ယူခြင်းနဲ့ သုံးခြင်းက
Ravi ကို မျှော်လင့်ချက်ပေးခဲ့တယ်။
08:30
There are people like Kush
walking alongside people like Ravi
147
498318
5892
Kush လိုလူတွေဟာ Ravi လို
လူတွေနဲ့ နေရာများစွာမှာ
08:36
in many places.
148
504235
1484
အတူတွဲပြီး ရှိခဲ့တယ်။
08:37
Today, I work with a group called Namati.
149
505743
2289
ဒီနေ့ ကျွန်တော် Namati ဆိုတဲ့
အဖွဲနဲ့ တွဲလုပ်တယ်။
08:40
Namati helps convene a global network
150
508056
3032
Namati ဟာ ဥပဒေ လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို
ရည်းစူးတဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ
08:43
dedicated to legal empowerment.
151
511112
1673
ကွန်ရက်တစ်ခု စုဝေးဖို့ ကူညီပါတယ်။
08:45
All together, we are over
a thousand organizations
152
513434
2955
အားလုံးစုစုပေါင်း နိုင်ငံ ၁၂၀ မှာ
08:48
in 120 countries.
153
516413
1364
အဖွဲ့အစည်း တစ်ထောင်ကျော်တယ်။
08:50
Collectively, we deploy
tens of thousands of community paralegals.
154
518224
3873
စုပေါင်းပြီး သောင်းချီတဲ့ ရပ်ရွာ အကူ
ရှေ့နေတွေကို တပ်ဖြန့်ထားပါတယ်။
08:55
Let me give you another example.
155
523280
2103
နောက်ထပ် ဥပမာပေးပါရစေ။
08:58
This is Khadija Hamsa.
156
526544
1801
ဒါက Khadija Hamsa ပါ၊
09:01
She is one of five million people in Kenya
who faces a discriminatory vetting process
157
529011
6566
သူမဟာ နိုင်ငံသား စိစ်ရေးကဒ်ပြားရဖို
ကြိုးစားတဲ့အခါ စိစစ်ရေးအဆင့်မှာ
09:07
when trying to obtain a national ID card.
158
535601
2792
ခွဲခြားဆက်ဆံမှု ရင်ဆိုင်ရတဲ့
ကင်ညာက လူငါးသန်းထဲက တစ်ယောက်ပါ
09:10
It is like the Jim Crow South
in the United States.
159
538965
3859
ဒါက အမေရိကက Jim Crow Sout​h လိုပါ။
09:14
If you are from a certain set of tribes,
160
542848
2395
လူမျိုးစုတစ်စုစုက လာတာဆိုရင်
09:17
most of them Muslim,
161
545267
1248
အများစုက မွတ်ဆလင်တွေပေါ့
09:18
you get sent to a different line.
162
546539
2412
အခြားတန်းတစ်ခုကို အပို့ခံရတယ်။
09:21
Without an ID, you can't apply for a job.
163
549915
2560
စိစစ်ရေးကဒ်မရှိရင် အလုပ်လျှောက်လို့မရဘူး။
09:24
You can't get a bank loan.
164
552826
1630
ဘဏ်ချေးငွေ မရနိုင်ဘူး။
09:26
You can't enroll in university.
165
554480
1579
တက္ကသိုလ် အပ်လို့မရဘူး။
09:28
You are excluded from society.
166
556750
2317
လူမှုအဖွဲ့အစည်းကနေ ဖယ်ထုတ်ခံရတယ်။
09:32
Khadija tried off and on to get an ID
for eight years, without success.
167
560066
4150
Khadija ဟာ မအောင်မြင်ပဲ စိစစ်ရေးကဒ်ရဖို့
၈ နှစ် ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်း ကြိုးစားခဲ့တယ်
09:37
Then she met a paralegal
working in her community
168
565415
3334
ဒီနောက် သူမရပ်ရွာထဲမှာ အလုပ်လုပ်နေတဲ့
Hassan Kassim လို့ခေါ်တဲ့
09:40
named Hassan Kassim.
169
568773
1427
အကူရှေ့နေနဲ့ ဆုံခဲ့တယ်။
09:42
Hassan explained to Khadija
how vetting works,
170
570992
3174
Hassan က Khadija ကို
စီစစ်ရေး အလုပ်လုပ်ပုံကို ရှင်းပြခဲ့တယ်။
09:46
he helped her gather
the documents she needed,
171
574190
2143
သူမလိုအပ်တဲ့ စာရွက်စာတမ်းတွေ
စုဖို့ ကူညီတယ်။
09:48
helped prep her to go before
the vetting committee.
172
576357
2691
စိစစ်ရေးအဖွဲ့ဆီမသွားခင်
ပြင်ဆင်ဖို့ ကူညီပေးခဲ့တယ်။
09:51
Finally, she was able to get an ID
with Hassan's help.
173
579072
3000
နောက်ဆုံး Hassan အကူအညီနဲ့
သူမဟာ စိစစ်​ရေးကဒ်ပြား ရနိုင်ခဲ့တယ်။
09:55
First thing she did with it
174
583405
1809
ဒါနဲ့ သူမ ပထမဆုံးလုပ်ခဲ့တာက
09:57
was use it to apply
for birth certificates for her children,
175
585238
3492
ဒါကိုသုံးပြီး သူမရဲ့ကလေးတွေအတွက်
မွေးစာရင်း လျှောက်ဖို့ပါ။
10:00
which they need in order to go to school.
176
588754
2134
သူတို့ ကျောင်းတက်ဖို့က ဒါလိုတယ်လေ။
10:05
In the United States,
among many other problems,
177
593593
3701
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ
အခြားများပြားတဲ့ ပြဿနာတွေကြားမှာ
10:09
we have a housing crisis.
178
597318
3864
အိမ်ယာ အကျပ်အတည်းရှိပါတယ်။
10:13
In many cities,
179
601697
1158
မြို့ကြီးအများအပြားမှာ
10:14
90 percent of the landlords
in housing court have attorneys,
180
602879
4200
အိမ်ယာ တရားရုံးက အိမ်ရှင် ၉၀
ရာခိုင်နှုန်းမှာ ရှေ့နေတွေရှိကြပေမဲ့
10:19
while 90 percent of the tenants do not.
181
607103
2880
အိမ်ငှား ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကတော့ မရှိကြဘူး။
10:22
In New York, a new crew of paralegals --
182
610434
2858
New York မှာ Access to Justice Navigators
လို့ခေါ်တဲ့
10:25
they're called
Access to Justice Navigators --
183
613316
2473
အကူရှေ့နေ အစုသစ်တစ်စုက
လူတွေ အိမ်ယာဥပဒေ နားလည်ဖို့နဲ့
10:27
helps people to understand housing law
and to advocate for themselves.
184
615813
3957
၎င်တို့ဘာသာ ရှေ့နေလိုက်ဖို့ ကူညီပေးပါတယ်။
10:32
Normally in New York,
185
620520
1508
ပုံမှန်အားဖြင့် New York မှာ
10:34
one out of nine tenants
brought to housing court
186
622052
3531
အိမ်ငှားကိုးဦးမှာ တစ်ဦးကို
အိမ်ယာတရားရုံးကို ခေါ်ပြီး
10:37
gets evicted.
187
625607
1270
နှင်ထုတ်ခံရတယ်။
10:39
Researchers took a look at 150 cases
188
627666
2580
သုတေသီတွေဟာ အမှု ၁၅၀ ကို
ကြည့်ရှုခဲ့ရာ
10:42
in which people had help
from these paralegals,
189
630270
2674
လူတွေဟာ အကူရှေ့နေတွေဆီက
အကူအညီရခဲ့ပြီး
10:44
and they found no evictions at all,
190
632968
3120
လုံးဝနှင်ထုတ်မခံရတာ တွေ့ရတယ်။
10:48
not one.
191
636112
1150
တစ်ယောက်မှ နှင်ချမခံရဘူး
10:49
A little bit of legal empowerment
can go a long way.
192
637966
2968
အနည်းငယ်သော ဥပဒေ လုပ်ပိုင်ခွင့်ဟာ
အများကြီး တာသွားနိုင်ပါတယ်။
10:53
I see the beginnings of a real movement,
193
641831
4523
တကယ့် လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အစတွေကို
မြင်ရပေမဲ့
10:58
but we're nowhere near what's necessary.
194
646378
2127
လိုအပ်တာအနီးမှာ ကျွန်တော်တို့မရှိဘူး၊
11:01
Not yet.
195
649208
1150
မရောက်သေးပါဘူး။
11:02
In most countries around the world,
196
650889
1726
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက နိုင်ငံအများစုမှာ
11:04
governments do not provide
a single dollar of support
197
652639
3236
အစိုးရတွေဟာ Hassan နဲ့ Kush လို
အကူရှေ့နေတွေကို
11:07
to paralegals like Hassan and Kush.
198
655899
2371
ပံ့ပိုးမှုတစ်ဒေါ်လာမှ မထောက်ပံ့ကြပါဘူး။
11:11
Most governments don't even recognize
the role paralegals play,
199
659001
3793
အစိုးရအများစုဟာ အကူရှေ့နေတွေရဲ့
ကဏ္ဍကို အသိအမှတ်တောင် မပြု (သို့)
11:14
or protect paralegals from harm.
200
662818
1714
အကူရှေ့နေတွေကိုဘေးရန်ကလည်း
မကာကွယ်ဘူး
11:17
I also don't want
to give you the impression
201
665711
2111
အကူရှေ့နေတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ အမှုသည်တွေဟာ
11:19
that paralegals and their clients
win every time.
202
667846
2984
အကြိမ်တိုင်း အမှုနိုင်တယ်လို့လည်း
သင်တို့ကို အထင်မရောက်စေချင်ပါ
11:23
Not at all.
203
671957
1166
လုံးဝကို မဟုတ်တာပါ။
11:25
That cement factory behind Ravi's village,
204
673147
2786
Ravi ရဲ့ ရွာနောက်က ဒီဘိလပ်မြေစက်ရုံဟာ
11:27
it's been turning off
the filtration system at night,
205
675957
3374
ကုမ္ပဏီ လူမိခံဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေနည်းတဲ့
ညဖက်မှာ
11:31
when it's least likely
that the company would get caught.
206
679355
3254
စစ်ထုတ်တဲ့စနစ်ကို ပိတ်ထားပါတယ်။
11:34
Running that filter costs money.
207
682633
1706
ဒီစနစ်ကိုလည်ပတ်တာဟာ
ငွေကုန်ကျပါတယ်။
11:36
Ravi WhatsApps photos
of the polluted night sky.
208
684850
3801
WhatsApps နဲ့ Ravi ရိုက်တဲ့
ညစ်ညမ်းနေတဲ့ ညကောင်းကင်ရဲ့ ဓာတ်ပုံတွေပါ။
11:40
This is one he sent to Kush in May.
209
688976
2127
ဒီတစ်ပုံက မေလမှာ Kush ဆီကို
သူပို့ခဲ့တာပါ။
11:44
Ravi says the air is still unbreathable.
210
692706
2936
လေထုက အသက်ရှုလို့မရသေးဘူးလို့
Ravi က ဆိုပါတယ်။
11:48
At one point this year,
Ravi went on hunger strike.
211
696465
2661
ဒီနှစ် တစ်ချိန်မှာတော့
Ravi ဟာ အစာငတ်ခံ ဆန္ဒပြခဲ့တယ်။
11:51
Kush was frustrated.
212
699806
1608
Kush ဟာ စိတ်ပျက်သွားတာပေါ့။
11:53
He said, "We can win if we use the law."
213
701438
2035
သူက "ဒီဥပဒေကိုသုံးရင် ငါတို့နိုင်နိုင်တယ်"
11:56
Ravi said, "I believe in the law, I do,
214
704310
2713
Ravi က "ဒီဥပဒေကို ကျွန်တော်ယုံပါတယ်၊
11:59
but it's not getting us far enough."
215
707047
1929
ဒါပေမဲ့ သိပ်ပြီး ခရီးမရောက်ဘူးလေ။"
12:02
Whether it's India, Kenya,
the United States or anywhere else,
216
710778
5224
အိန္ဒိယ၊ ကင်ညာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု
ဘယ်နေရာဖြစ်ဖြစ်
12:08
trying to squeeze justice
out of broken systems
217
716026
3329
ပျက်စီးနေတဲ့ စနစ်တွေထဲကနေ
တရာမျှတမှုကို ကြိုးစား ညှစ်ထုတ်နေတာဟာ
12:11
is like Ravi's case.
218
719379
1691
Ravi ရဲ့ အမှုလိုပါ။
12:13
Hope and despair are neck and neck.
219
721422
3659
မျှော်လင့်ချက်နဲ့ စိတ်ပျက်မှုဟာ
သူမသာကိုယ်မသာပါပဲ။
12:18
And so not only do we urgently need
to support and protect
220
726426
3833
ဒီတော့ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက အလွတ်ရှေ့နေတွေရဲ့
လုပ်ရပ်ကို
12:22
the work of barefoot lawyers
around the world,
221
730283
2897
ထောက်ပံ့၊ကာကွယ်ဖို့ အရေးတကြီး
လိုအပ်တာတင်မက
12:25
we need to change the systems themselves.
222
733204
3055
စနစ်တွေကို ၎င်းတိုဘာသာ ပြောင်းလဲပစ်ဖို့
လိုအပ်ပါတယ်။
12:29
Every case a paralegal takes on
223
737680
2794
အကူရှေ့နေတစ်ဦးကိုင်တဲ့ အမှုတိုင်းဟာ
12:32
is a story about how a system
is working in practice.
224
740498
4382
စနစ်တစ်ခု လက်တွေ့လုပ်ဆောင်နေပုံရဲ့
ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ပါ။
12:37
When you put those stories together,
225
745793
1739
ဒီဇာတ်လမ်းတွေကို ပေါင်းစုလိုက်တဲ့အခါ
12:39
it gives you a detailed portrait
of the system as a whole.
226
747556
3627
စနစ်ရဲ့ အသေးစိတ် ပုံရိပ်ကို
တစ်ခုလုံးအဖြစ်ပေးပါတယ်။
12:43
People can use that information
227
751207
1800
ဒီသတင်းအချက်အလက်ကို ဥပဒေတွေနဲ့
12:45
to demand improvements
to laws and policies.
228
753031
2834
မူဝါဒတွေကို တိုးတက်မှုတွေ တောင်းဆိုဖို့
လူတွေ သုံးနိုင်တယ်။
12:48
In India, paralegals and clients
have drawn on their case experience
229
756867
4366
အိန္ဒိယမှာ အကူရှေ့နေတွေနဲ့ အမှုသည်တွေဟာ
ဓာတ်သတ္တုတွေကိုင်တွယ်တာအတွက် ပိုကောင်းတဲ့
12:53
to propose smarter regulations
for the handling of minerals.
230
761257
3768
စည်းမျဉ်းတွေ အဆိုပြုဖို့ သူတို့ရဲ့
အမှုအတွေ့အကြုံကို အခြေတည်ကြတယ်။
12:57
In Kenya, paralegals and clients
are using data from thousands of cases
231
765836
4746
ကင်ညာမှာ အကူရှေ့နေတွေနဲ့ အမှုသည်တွေဟာ
စိစစ်တာဟာအခြေခံဥပဒေနဲ့ မကိုက်ညီဘူးဆိုတာကို
13:02
to argue that vetting is unconstitutional.
232
770606
3024
ငြင်းဆိုဖို့ ထောင်ချီတဲ့ အမှုတွေက
အချက်အလက်တွေကိုသုံးနေတယ်
13:07
This is a different way
of approaching reform.
233
775852
2493
ဒါဟာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုကို
ချဉ်းကပ်နည်း တစ်ခုပါ
13:10
This is not a consultant
flying into Myanmar
234
778369
3278
ဒါဟာ Macedonia ကနေ ဖြတ်ညှပ်ကပ်
လုပ်တော့မယ်လို့ ပုံစံခွက်တစ်ခုနဲ့
13:13
with a template he's going
to cut and paste from Macedonia,
235
781671
3388
မြန်မာပြည်ထဲ ​ရောက်သွားတဲ့
အထူးကျွမ်းကျင်သူတစ်ဦးမဟုတ်ပါ၊
13:17
and this is not an angry tweet.
236
785083
2976
ဒါဟာ ဒေါသဖြစ်တဲ့ တွိတ်မဟုတ်ပါ။
13:21
This is about growing reforms
from the experience of ordinary people
237
789070
3893
ဒါက စည်းမျဉ်းတွေနဲ့ စနစ်တွေကို အလုပ်
လုပ်စေဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ သာမန်လူတွေရဲ့
13:24
trying to make the rules and systems work.
238
792987
2702
အတွေ့အကြုံကနေ
တိုးပွားလာနေတဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေပါ။
13:29
This transformation in the relationship
between people and law
239
797154
6602
လူတွေနဲ့ ဥပဒေကြားက ဆက်စပ်မှုမှာရှိတဲ့
ပြောင်းလဲခြင်းဟာ
13:35
is the right thing to do.
240
803780
1507
လုပ်သင့်တဲ့ အရာပါ။
13:38
It's also essential for overcoming
241
806748
3105
ကျွန်တော်တို့ ခေတ်တွေရဲ့ အခြားသော
13:41
all of the other
great challenges of our times.
242
809877
3482
စိန်ခေါ်မှုကြီးတွေအားလုံးကို
ကျော်လွှားဖို့လည်း မရှိမဖြစ်ပါ။
13:46
We are not going to avert
environmental collapse
243
814995
4615
လေထုညစ်ညမ်းမှု ထိခိုက်ခံရတဲ့လူတွေမှာ
မြေနဲ့ ရေကိုဖြစ်ပေါ်စေတာမှာ
13:51
if the people most affected by pollution
244
819634
2896
ပြောပိုင်ခွင့်မရှိဘူးဆိုရင်
13:54
don't have a say in what happens
to the land and the water,
245
822554
4271
ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ယိုယွင်းမှုကို
တားဆီးလို့ရတော့မှာ မဟုတ်ဘူး၊
13:58
and we won't succeed in reducing poverty
or expanding opportunity
246
826849
4649
ဆင်းရဲသားတွေဟာ ဒီအခြေခံ အခွင့်အရေးတွေကို
မကျင့်သုံးနိုင်ရင် ဆင်းရဲမှုလျှော့ချရေး
14:03
if poor people can't exercise
their basic rights.
247
831522
3206
(သို့) အခွင့်အလမ်း ကျယ်ပြန့်ရေးမှာ
အောင်မြင်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
14:07
And I believe we won't overcome
248
835879
3486
ကျွန်တော်ယုံကြည်တာက
ကျွန်တော်တို့စနစ်တွေ
14:11
the despair that authoritarian
politicians prey upon
249
839389
5096
အကြံအဖန်လုပ်တာ ခံနေရသေးတယ်ဆိုရင်
အာဏာရှင်ဆန်တဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေ
14:16
if our systems stay rigged.
250
844509
2365
နိုင်စားခံရတဲ့စိတ်ပျက်မှုကို
ကျော်လွှားမှာမဟုတ်ဘူး
14:20
I called Ravi before coming here
to ask permission to share his story.
251
848900
5451
ဒီကိုမလာခင် သူ့ဇာတ်လမ်းမျှဝေဖို့ ခွင့်ပြု
ချက်တောင်းဖို့ Ravi ကို ဖုန်းဆက်ခဲ့တယ်။
14:27
I asked if there was any message
he wanted to give people.
252
855370
2794
လူတွေကို ပေးချင်တဲ့ သတင်းစကား
ရှိလားလို့ သူ့ကို မေးခဲ့တယ်။
14:31
He said, "[Gujarati]."
253
859566
2484
သူပြောတာက "[Gujarati]"
14:35
Wake up.
254
863193
1150
နိုးထပါတော့။
14:38
"[Gujarati]."
255
866101
2374
"[Gujarati]"
14:40
Don't be afraid.
256
868499
1190
မကြောက်ကြပါနဲ့။
14:42
"[Gujarati]."
257
870699
1326
"[Gujarati]"
14:44
Fight with paper.
258
872049
1621
စာရွက်နဲ့ တိုက်ပွဲဝင်ပါ
14:45
By that I think he means
fight using law rather than guns.
259
873694
3505
ဒါကနေ သေနတ်တွေအစား ဥပဒေနဲ့
တိုက်ကြပါလို့ သူဆိုလိုတာ ထင်ပါတယ်။
14:49
"[Gujarati]."
260
877752
5453
"[Gujarati]"
14:55
Maybe not today, maybe not this year,
maybe not in five years,
261
883229
3663
ဒီနေ့၊ ဒီနှစ်၊
ငါးနှစ်အတွင်း မဖြစ်နိုင်ပေမဲ့
14:58
but find justice.
262
886916
2285
တရားမျှတမှုကို ရှာပါ။
15:04
If this guy, whose entire community
is being poisoned every single day,
263
892035
6223
သူ့ရပ်ရွာတစ်ခုလုံး နေ့စဉ်အဆိပ်ခတ်ခံနေရတဲ့
ဒီလူဟာ
15:10
who was ready to take his own life --
264
898282
2588
သူ့ရဲ့အသက်ကို စွန့်ဖို့ အသင့်ရှိသူဆိုရင်
15:12
if he's not giving up on seeking justice,
265
900894
2960
တရားမျှတမှုကို ရှာဖွေဖို့ သူမစွန့်လွှတ်
ဘူးဆိုရင်
15:15
then the world can't give up either.
266
903878
1970
ကမ္ဘာကြီးကလည်း မစွန့်လွတ်နိုင်ပါဘူး။
15:19
Ultimately, what Ravi calls
"fighting with paper"
267
907159
3470
အဆုံးမှာတော့ "စာရွက်နဲ့ တိုက်ပွဲဝင်ခြင်း"
လို့ Ravi ခေါ်တာက
15:22
is about forging a deeper
version of democracy
268
910653
4490
ဒီမိုကရေစီရဲ့ ပိုနက်ရှိုင်းတဲ့ မူတစ်ခုကို
ပုံသွင်းခြင်းပါ၊
15:27
in which we the people,
269
915167
1291
ဒီမှာ ကျွန်တော်တို့ လူတွေဟာ
15:28
we don't just cast ballots
every few years,
270
916482
2364
နှစ်အနည်းငယ်တစ်ခါ
မဲတွေးပေးတာတင်မက
15:30
we take part daily in the rules
and institutions that hold us together,
271
918870
6345
ကျွန်တော်တို့ကို တွဲပေးထားတဲ့စည်းမျဉ်းတွေ၊
အဖွဲ့အစည်းတွေထဲမှာနေ့စဉ် ပါဝင်တာပါ။
15:37
in which everyone,
even the least powerful,
272
925239
3500
အဲဒီမှာ လူတိုင်းဟာ
အာဏာအနည်းဆုံးသူတွေတောင်
15:40
can know law, use law and shape law.
273
928763
3579
ဥပဒေကို သိနိုင်၊ သုံးနိုင်
ပုံဖော်နိုင်ပါတယ်။
15:45
Making that happen, winning that fight,
274
933405
3097
ဒါကို ဖြစ်ပေါ်အောင်လုပ်ဖို့၊
ဒီတိုက်ပွဲနိုင်ဖို့က ကျွန်တော်တို့
15:48
requires all of us.
275
936526
1309
အားလုံးကို လိုအပ်ပါတယ်။
15:50
Thank you guys. Thank you.
276
938357
1729
ကျေးဇူးပါ၊ ကိုယ့်လူတို့
ကျေးဇူးပါ။
15:52
(Applause)
277
940110
6559
(လက်ခုပ်သံများ)
16:01
Kelo Kubu: Thanks, Vivek.
278
949166
1913
Kelo Kubu: ကျေးဇူးပါ၊ Vivek.
16:03
So I'm going to make a few assumptions
279
951103
3134
ဒီတော့ ဒီ "စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးရေး
ရည်မှန်းချက်" နဲ့
16:06
that people in this room know
what the Sustainable Development Goals are
280
954261
3578
ဒီလုပ်ငန်းစဉ်လုပ်ဆောင်ပုံကို
အခန်းထဲကလူတွေ သိလားဆိုတာကို
16:09
and how the process works,
281
957863
2728
ယူဆချက် တစ်ချို့ပြုလုပ်ပါမယ်
16:12
but I want us to talk a little bit
282
960615
2842
ဒါပေမဲ့ ရည်မှန်းချက် ၁၆ အကြောင်း
ဖြစ်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး၊
16:15
about Goal 16: Peace, justice
and strong institutions.
283
963481
4435
တရားမျှတမှုနဲ့ ခိုင်မာတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ
အကြောင်း နည်းနည်းပြောချင်ပါတယ်
16:20
Vivek Maru: Yeah. Anybody remember
the Millennium Development Goals?
284
968512
3692
Vivek Maru: ဟုတ်တယ်၊
"ထောင်စုနှစ်ရည်မှန်းချက်" ကို မှတ်မိကြလား။
16:24
They were adopted in 2000 by the UN
and governments around the world,
285
972228
5114
နှစ် ၂၀၀၀ တုန်းက UN နဲ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးက
အစိုးရတွေ ကျင့်သုံးခဲ့ကြပြီး
16:29
and they were for essential,
laudable things.
286
977366
2096
ချီးကျူးထိုက်တဲ့အရာတွေအတွက်တော့
မရှိမဖြစ်ပါ။
16:31
It was reduce child mortality
by two thirds, cut hunger in half,
287
979486
3594
ဒါက ကလေးသေပျောက်မှု သုံးပုံနှစ်ပုံ၊
ငတ်မွတ်မှု တစ်ဝက်ထိ လျှော့ချပေးခဲ့တယ်၊
16:35
crucial things.
288
983104
1189
အရေးပါတဲ့အရာတွေပေါ့။
16:36
But there was no mention
of justice or fairness
289
984317
3026
ဒါပေမဲ့ တရားမျှတမှု(သို့) မျှတမှု၊
တာဝန်ယူမှု (သို့)
16:39
or accountability or corruption,
290
987367
2322
ခြစားမှုတို့တော့ ထည့်မပြောခဲ့ဘူး၊
16:41
and we have made progress
during the 15 years
291
989713
2714
ဒီရည်မှန်းချက်တွေ အသက်ဝင်လာတဲ့
၁၅ နှစ်အတွင်းမှာ
16:44
when those goals were in effect,
292
992451
1896
တိုးတက်မှုရှိခဲ့တယ်ဆိုပေမဲ့
16:46
but we are way behind
what justice demands,
293
994371
2906
တရားမျှတမှုက တောင်းဆိုတာရဲ့
နောက်မှာ ကျန်နေခဲ့ပြီး
16:49
and we're not going to get there
unless we take justice into account.
294
997301
3468
တရားမျှတမှုကို ထည့်မတွက်ရင်
အဲဒီကို ရောက်မှာမဟုတ်ဘူး။
16:53
And so when the debate started
about the next development framework,
295
1001309
3602
ဒါနဲ့ နောက်ထပ် ဖွဲ့စည်းပုံ၂၀၃၀
"စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးရေး ရည်မှန်ချက်"
16:56
the 2030 Sustainable Development Goals,
296
1004935
2836
အကြောင်း စဆွေးနွေးတော့
16:59
our community came together
around the world
297
1007795
2512
တရာမျှတမှုနဲ့တရားရေးဆိုင်ရာ
လုပ်ပိုင်ခွင့်ရရှိဖို့ဟာ
17:02
to argue that access to justice
and legal empowerment
298
1010331
3863
ဒီဖွဲ့စည်းပုံ အသစ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်း
ဖြစ်သင့်တယ်ဆိုတာ ဆွေးနွေးဖို့
17:06
should be a part of that new framework.
299
1014218
2079
တစ်ကမ္ဘာလုံးက အဖွဲ့တွေ စုစည်းလာခဲ့တယ်။
17:08
And there was a lot of resistance.
300
1016321
1992
လက်မခံမှုတွေ အများကြီးရှိခဲ့တယ်။
17:10
Those things are more political,
more contentious than the other ones,
301
1018337
3372
ဒီအရာတွေဟာ အခြားဟာတွေထက် ပိုနိုင်ငံရေးဆန်၊
ပိုအငြင်းပွားဖွယ်တွေဆိုတော့

17:13
so we didn't know until the night before
whether it was going to come through.
302
1021733
3673
ဒါကို နားလည်၊ မလည်ဆိုတဲ့
ညမတိုင်ခင်အထိ ကျွန်တော်တို့ မသိခဲ့ဘူး။
17:17
We squeaked by.
303
1025430
1164
ကပ်လွတ်သွားတယ်။
17:18
The 16th out of 17 goals
commits to access to justice for all,
304
1026618
4196
ရည်မှန်းချက် ၁၇ ခုထဲက ၁၆ ခုမြောက်ဟာ
"အားလုံးအတွက်တရားမျှတမှုရရှိဖို့"အာမခံတာပါ
17:22
which is a big deal.
305
1030838
1150
တကယ့်အချက်ကြီး
17:24
It's a big deal, yes.
Let's clap for justice.
306
1032581
3247
တယ့် အချက်ကြီးဗျာ
တရားမျှတမှုအတွက် လက်ခုပ်တီးလိုက်ရအောင်။
17:27
(Applause)
307
1035852
1746
(လက်ခုပ်သံများ)
17:29
Here's the scandal, though.
308
1037622
1895
ဟောဒီမှာတော့ မကောင်းသတင်းပါ၊
17:31
The day the goals were adopted,
309
1039541
2928
ရည်မှန်းချက်တွေကို သဘောတူလက်ခံတဲ့နေ့မှာ
17:34
most of them were accompanied
by big commitments:
310
1042493
3500
အများစုက ကြီးမားတဲ့
မြှုပ်နှံမှုတွေနဲ့ အတူပါလာတယ်။
17:38
a billion dollars
from the Gates Foundation
311
1046017
2071
အဟာရအတွက်
Gates Foundation နဲ့
17:40
and the British government for nutrition;
312
1048112
1976
ဗြိတိသျှအစိုးရကနေ
တစ်ဘီလီယံဒေါ်လာ၊
17:42
25 billion in public-private financing
for health care for women and children.
313
1050112
4111
အမျိုးသမီးနဲ့ကလေး ကျန်းမာမှု စောင့်ရှောက်
မှုအတွက် အများနဲ့ပုဂ္ဂလိက မတည်ငွေ၂၅ ဘီလီယံ
17:46
On access to justice,
we had the words on the paper,
314
1054850
2714
တရားမျှတမှုဆီရောက်ဖို့မှာ
စာရွက်ပေါ်မှာ စာလုံးတွေရှိပေမဲ့
17:49
but nobody pledged a penny,
315
1057588
2522
ဘယ်သူကမှ အာမမခံကြဘူး။
17:52
and so that is the opportunity
and the challenge that we face right now.
316
1060134
3880
ဒီတော့ ဒါက အခု ကျွန်တော်တို့
ရင်ဆိုင်ရတဲ့ အခွင်အလမ်းနဲ့ စိန်ခေါ်မှုပါ။
17:56
The world recognizes more than ever before
317
1064038
3071
ကမ္ဘာကြီးက အရင်ထက်ပို အသိအမှတ်ပြုတာက
17:59
that you can't have
development without justice,
318
1067133
2864
တရားမျှတမှုမရှိပဲ တိုးတက်မှုမရှိနိုင်ဘူး၊
18:02
that people can't improve their lives
if they can't exercise their rights,
319
1070021
3865
ဒီရပိုင်ခွင့်တွေ မကျင့်သုံးနိုင်ရင် လူတွေ
သူတို့ဘဝတွေ တိုးတက်အောင် မလုပ်နိုင်ဘူး။
18:05
and what we need to do now
is turn that rhetoric,
320
1073910
3380
အခုသိဖို့လိုတာက ဒီလေလုံးထွားတာကို
ပြောင်းဖို့၊
18:09
turn that principle, into reality.
321
1077314
2619
ဒီမူတွေကို လက်တွေအဖြစ်ပြောင်းဖို့ပါ။
18:12
(Applause)
322
1080964
4937
(လက်ခုပ်သံများ)
18:17
KK: How can we help?
What can people in this room do?
323
1085925
2607
KK: ဘယ်လို ကူညီနိုင်လဲ။
ဒီအခန်းထဲကလူတွေ ဘာလုပ်နိုင်လဲ။
18:20
VM: Great question. Thank you for asking.
324
1088556
3217
VM: ကောင်းလိုက်တဲ့မေးခွန်း၊
မေးတာ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
18:23
I would say three things.
325
1091797
1557
ကျွန်တော် သုံးခုပြောမယ်။
18:25
One is invest.
326
1093378
1709
တစ်က ရင်နှီးမြှုပ်နှံပါ။
18:27
If you have 10 dollars,
or a hundred dollars, a million dollars,
327
1095111
3206
သင့်မှာ ၁၀ ဒေါ်လာ၊ ဒေါ်လာ ၁၀၀၊
တစ်သန်း ရှိရင်
18:30
consider putting some of it
towards grassroots legal empowerment.
328
1098341
3139
တစ်ချို့ကို အခြေခံ ဥပဒေဆိုင်ရာ
လုပ်ပိုင်ခွင့်ဆီကို ထည့်ဖို့စဉ်းစား
18:33
It's important in its own right
329
1101504
1506
၎င်းကိုယ်ပိုင်လုပ်ပိုင်ခွင့်မှာ
18:35
and it's crucial for just about
everything else we care about.
330
1103034
3375
အရေးပါကာ ကျွန်တော်တို့ ဂရုထားတဲ့
ကျန်တာအားလုံးအတွက် အရေးပါတယ်။
18:38
Number two,
331
1106433
1237
နံပါတ် နှစ်
18:39
push your politicians and your governments
to make this a public priority.
332
1107694
4992
နိုင်ငံရေးသမားတွေ၊ အစိုးရတွေကို ဒါကို
အများ ဦးစားပေးအဖြစ်လုပ်ဖို့တိုက်တွန်းပါ။
18:45
Just like health or education,
access to justice
333
1113905
2571
ကျန်းမာရေး (သို့) ပညာရေးလိုပဲ
တရားမျှတမှုရှိဖို့က
18:48
should be one of the things
that a government owes its people,
334
1116500
3366
အစိုးရတစ်ရပ်က ၎င်းရဲ့ပြည်သူတွေကို
ပေးရတာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်သင့်ပြီ်
18:51
and we're nowhere close to that,
335
1119890
1667
ဘယ်မှာမဆို ကျွန်တော်တို့ နီးစပ်တယ်၊
18:53
neither in rich countries
or poor countries.
336
1121581
2380
ချမ်းသာတဲ့ နိုင်ငံရော၊
ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံရောပါ။
18:55
Number three is:
be a paralegal in your own life.
337
1123985
3746
နံပါတ် သုံးက
သင့်ကိုယ်ပိုင်ဘဝမှာ အရံရှေ့နေဖြစ်ပါစေ။
19:00
Find an injustice
or a problem where you live.
338
1128596
2793
သင်နေတဲ့နေရာမှာ ဖြစ်နေတဲ့မတရားမှု/
ပြဿနာတစ်ခုကို ရှာပါ။
19:03
It's not hard to find, if you look.
339
1131413
1674
ကြည့်တတ်ရင် ရှာဖို့ မခက်ပါဘူး၊
19:05
Is the river being contaminated,
340
1133111
1628
သင်နေထိုင်ရာမြို့ကို ဖြတ်စီးတဲ့
19:06
the one that passes through
the city where you live?
341
1134763
2449
မြစ်က ညစ်ပတ်နေလား၊၊
19:09
Are there workers getting paid
less than minimum wage
342
1137236
2503
အလုပ်သမားတွေဟာ အနည်းဆုံးလုပ်ခထက်
နည်းပြီးရနေလား၊
19:11
or who are working without safety gear?
343
1139763
1890
(သို့) လုံခြုံရေးကိရိယာ မပါပဲ လုပ်နေလား
19:13
Get to know the people most affected,
344
1141677
2517
အထိခိုက်ခံရဆုံးလူတွေကို သိအောင်လုပ်ပြီး
19:16
find out what the rules say,
345
1144218
1620
စည်းမျဉ်းက ပြောထားတာကို ရှာဖွေပါ
19:17
see if you can use those rules
to get a solution.
346
1145862
3193
ဒီစည်းမျဉ်းတွေကို သုံးပြီး
အဖြေတစ်ခုရနိုင်လား ကြည့်ပါ။
19:21
If it doesn't work, see if you can
come together to improve those rules.
347
1149587
3818
အလုပ်မဖြစ်ရင် ဒီစည်းမျဉ်းတွေကို
ပိုကောင်းအောင် ဝိုင်းလုပ်နိုင်လား ကြည့်ပါ။
19:25
Because if we all start knowing law,
using law and shaping law,
348
1153429
6063
အကြောင်းက ကျွန်တော်တို့အားလုံး
ဥပဒေ၊ ဥပဒေသုံးခြင်းနဲ့ ပုံဖော်တာ သိလာရင်
19:31
then we will be building
that deeper version of democracy
349
1159516
3261
ကမ္ဘာကြီးက အသည်းအသန်
လိုအပ်နေတယ်လို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်တဲ့
19:34
that I believe our world
desperately needs.
350
1162801
2675
ပိုလေးနက်တဲ့ဒီမိုကရေစီပုံစံကို
တည်ဆောက်နေတာဖြစ်မှာမို့ပါ။
19:39
(Applause)
351
1167029
1001
(လက်ခုပ်သံများ)
19:40
KK: Thanks so much, Vivek.
VM: Thank you.
352
1168054
2239
KK: ကျေးဇုးအများကြီးတင်ပါတယ် Vivek
VM:ကျေးဇူးပါ
Translated by sann tint
Reviewed by Nyein Chan Ko Ko

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Vivek Maru - Legal empowerment advocate
Vivek Maru is the founder of Namati, a movement for legal empowerment around the world powered by cadres of grassroots legal advocates.

Why you should listen

More than four billion people around the world live outside the protection of the law. Vivek Maru founded Namati in 2011 to grow the movement for legal empowerment, building cadres of grassroots legal advocates, also known as "community paralegals," in ten countries so far. The advocates have worked with more than 65,000 people to protect community lands, enforce environmental law and secure basic rights to healthcare and citizenship. Namati convenes the Global Legal Empowerment Network, more than 1,000 groups from 150 countries who are learning from one another and collaborating on common challenges. Thanks to their work, access to justice is part of the UN's new global development framework, the 2030 Sustainable Development Goals.

From 2003 to 2007, Maru co-founded and co-directed the Sierra Leonean organization Timap for Justice, a pioneering model for delivering justice services in the context of a weak state and a plural legal system. From 2008 to 2011, he served as senior counsel in the Justice Reform Group of the World Bank. His work focused on rule of law reform and governance, primarily in West Africa and South Asia. In 1997–1998 he lived in a hut of dung and sticks in a village in Kutch, his native place, in western India, working on watershed management and girls' education with two grassroots development organizations, Kutch Mahila Vikas Sanghathan and Sahjeevan.

More profile about the speaker
Vivek Maru | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee