Vivek Maru: How to put the power of law in people's hands
Vivek Maru: ဥပဒေရဲ့ အာဏာစက်ကို လူတွေရဲ့လက်ထဲကို အပ်နှင်းပုံ။
Vivek Maru is the founder of Namati, a movement for legal empowerment around the world powered by cadres of grassroots legal advocates. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
to protect his safety.
အမည်ကို ပြောင်းမယ်။
of herdspeople in Gujarat
Gujarat မှာရှိတဲ့ နွားကျောင်းတဲ့
his entire community was forced to move
အတင်း ပြောင်းရွေ့ခံရတယ်၊
လုပ်ငန်းကြီးတစ်ခုက
on the land where they lived.
သူတို့နေတဲ့နေရာမှာ တည်ဆောက်တာကြောင့်ပါ။
the same company built a cement factory
အခုသူတို့နေတာနဲ့ မီတာ ၁၀၀ အကွာမှာ
environmental regulations on paper,
ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စည်မျဉ်းတွေရှိပေမဲ့
has violated many of them.
အတော်များများကို ချိုးဖောက်ထားပါတယ်။
covers Ravi's mustache
Ravi ရဲ့ နှုတ်ခမ်းမွေးနဲ့
and I coughed for a week.
တစ်ပတ်လောက် ချောင်းဆိုးခဲ့တယ်။
eat anything that grows in his village
သူ့ရွာမှာ စိုက်တဲ့ဟာ ဘာစားစား
long distances with cattle and buffalo
သန့်စင်တဲ့ စားကျက်မြေရှာဖို့
အဝေးကြီး လမ်းလျှောက်ရတယ်တဲ့။
have dropped out of school,
ကလေးအများအပြားဟာ
to the company for years.
နှစ်အတော်ကြာပါပြီ။
my family could cremate me with them.
နိုင်ဖို့ စာတွေအများကြီးရေးပြီးပြီ။
every one of those letters,
လို့ သူကပြောတယ်။
the last means of protest
ထင်တဲ့ နောက်ဆုံးဆန့်ကျင်မှု တစ်ခုကို
with a bucket of petrol in his hands,
လက်ထဲမှာ ဓာတ်ဆီပုံးတစ်ပုံးနဲ့
တစ်ဦးတည်းမဟုတ်ပါဘူး။
without basic access to justice.
တရားမျှတခွင့်မရှိပဲ နေထိုင်နေကြတယ်။
to their safety, their livelihoods,
သိက္ခာအတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်ခြိမ်းခြောက်မှုတွေ
that would protect these people,
စာအုပ်တွေမှာ အမြဲလိုလိုရှိပေမဲ့
never heard of those laws,
တစ်ခါမှ မကြားဖူးကြဘူး၊
to enforce those laws
ခြစားတာ၊ ချိုးဖောက်တာ
epidemic of injustice,
ကမ္ဘာ့ ကပ်ရောဂါတစ်ခုနဲ့ ရှင်သန်နေပေမဲ့
ရွေးချယ်နေတယ်။
on 50-year lease agreements,
လက်ဗွေနှိပ်ဖို့ နားချခံနေရတယ်။
they've ever known for a pittance
သူတို့တစ်သက်လုံး သိခဲ့တဲ့မြေကို
အဆုံးရှုံးခံနေရတယ်။
ထင်နေပုံရတယ်။
are raising their children
သူတို့ရဲ့ ရေနဲ့ လေကို အဆိပ်ခတ်နေတဲ့
their air and their water.
that would protect these people,
ဆိုင်ရာ ဥပဒေရှိပေမဲ့ အများက
ကြိုးစားတာဆိုတာဝေလာဝေးပဲ။
to have decided that's OK.
ဆုံးဖြတ်ထားပုံပဲ။
အကြောင်း အိပ်မက်တွေကို
ရှင်သန်နေတဲ့ အလေ့အထတွေအဖြစ်
that hold us together.
ဘာသာစကားဖြစ်သင့်တယ်လေ။
ruled by the most powerful
လူတိုင်းရဲ့ဂုဏ်သိက္ခာကို
the dignity of everyone,
ခြာနားမှုဖြစ်သင့်တယ်။
my grandmother 20 years ago
နှစ် ၂၀ က အဖွားကို
ပြောခဲ့တယ်။
She didn't skip a beat.
ချက်ချင်းပြန်ပြောတယ်။
တစ်နည်း မှန်တယ်
and lawyers has gone wrong.
တစ်ခုခု မှားသွားပါပြီလေ။
expensive, first of all,
ရှေ့နေတွေဟာ အမြဲကို စျေးကြီးပြီး
on formal court channels
အတော်များများအတွက် လက်တွေ့မကျတဲ့
for many of the problems people face.
အာရုံစိုက်တတ်ကြတယ်။
in a cloak of complexity.
မှု ဝတ်ရုံထဲမှာ ဥပဒေကို ပိတ်ဖုံးထားတာပါ။
အဓိကရုဏ်းထိန်း လက်နက်လို
there's something human underneath.
ပြောဖို့ခက်ပါတယ်။
a reality for everyone,
အစစ်အမှန်ဖြစ်အောင်လုပ်မယ်ဆိုရင်
from an abstraction or a threat
(သို့) ခြိမ်းခြောက်မှုကနေပြီး
can understand, use and shape.
နိုင်တာတစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲဖို့လိုပါတယ်။
in that fight, no doubt,
သံသယမရှိပေမဲ့
on doctors to serve patients.
ဆရာဝန်တွေချည်းပဲ အားမကိုးကြပါဘူး။
and community health workers.
ရပ်ရွာ ကျန်းမာရေးလုပ်သားတွေ ရှိပါတယ်။
အလားတူ မှန်သင့်တယ်။
community paralegals,
the communities they serve.
ရပ်ရွာကပါ။
ပိုင်းခြားကာ
look for a solution.
အာရုံမထားပါဘူး။
local government, an ombudsman's office.
စုံစမ်းရေးအရာရှိရုံးတို့ပါ။
သူတို့အမှုသည်တွေကို ပြောတာက
သတင်းစကားက
ဖြေရှင်းပေးမယ်"လို့မဟုတ်ပဲ
we're both going to grow."
saved my own relationship to law.
ကျွန်တော့ ပတ်သက်မှုကို ကယ်တင်ပေးခဲ့တယ်။
I almost dropped out.
တက်ပြီး ကျောင်းထွက်တော့မလို့ပဲ
have listened to my grandmother.
တွေးနေမိတာပေါ့။
working with paralegals
about the law again,
တစ်ဖန် ပြန်ရှိလာခဲ့ပြီး
စွဲလန်းလာခဲ့တယ်။
the gates of that factory
before he could follow through.
အဖမ်းခံရတယ်။
ဆုံခဲ့တယ်။
of community paralegals
တရားမျှတမှုအတွက် လုပ်ပေးတဲ့
on the Gujarat coast.
အစိတ်အပိုင်းပါ။
that there was law on his side.
Ravi ကို ရှင်းပြတယ်။
something Ravi had never seen.
Kush က Gujarati နဲ့ ဘာသာပြန်ပေးခဲ့တယ်။
သဘောတူညီမှုပါ"။
with specific conditions.
the legal requirements with reality,
လက်တွေ့နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြတယ်၊
but to two administrative institutions,
အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အစည်းနှစ်ခု၊
and the district administration.
ခရိုင် အုပ်ချုပ်ရေးရုံးကိုပါ
the creaky wheels of enforcement.
ဥပဒေတည်ရေး ဘီးတွေကို စတင်လည်ပတ်စေပါတယ်။
came for a site inspection,
လာပြီး စစ်ဆေးတယ်၊
started running an air filtration system
သုံးသင့်နေခဲ့တဲ့ လေစစ်တဲ့ စနစ်တစ်ခုကို
been using all along.
from that plant every day.
စတင်ခဲ့ပါတယ်။
reduced the air pollution considerably.
အတော်ကြီး လျှော့ချပေးခဲ့တယ်။
Ravi ကို မျှော်လင့်ချက်ပေးခဲ့တယ်။
walking alongside people like Ravi
လူတွေနဲ့ နေရာများစွာမှာ
အဖွဲနဲ့ တွဲလုပ်တယ်။
ရည်းစူးတဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ
a thousand organizations
tens of thousands of community paralegals.
ရှေ့နေတွေကို တပ်ဖြန့်ထားပါတယ်။
who faces a discriminatory vetting process
ကြိုးစားတဲ့အခါ စိစစ်ရေးအဆင့်မှာ
ကင်ညာက လူငါးသန်းထဲက တစ်ယောက်ပါ
in the United States.
for eight years, without success.
၈ နှစ် ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်း ကြိုးစားခဲ့တယ်
working in her community
Hassan Kassim လို့ခေါ်တဲ့
how vetting works,
စီစစ်ရေး အလုပ်လုပ်ပုံကို ရှင်းပြခဲ့တယ်။
the documents she needed,
စုဖို့ ကူညီတယ်။
the vetting committee.
ပြင်ဆင်ဖို့ ကူညီပေးခဲ့တယ်။
with Hassan's help.
သူမဟာ စိစစ်ရေးကဒ်ပြား ရနိုင်ခဲ့တယ်။
for birth certificates for her children,
မွေးစာရင်း လျှောက်ဖို့ပါ။
among many other problems,
အခြားများပြားတဲ့ ပြဿနာတွေကြားမှာ
in housing court have attorneys,
ရာခိုင်နှုန်းမှာ ရှေ့နေတွေရှိကြပေမဲ့
လို့ခေါ်တဲ့
Access to Justice Navigators --
လူတွေ အိမ်ယာဥပဒေ နားလည်ဖို့နဲ့
and to advocate for themselves.
brought to housing court
အိမ်ယာတရားရုံးကို ခေါ်ပြီး
ကြည့်ရှုခဲ့ရာ
from these paralegals,
အကူအညီရခဲ့ပြီး
can go a long way.
အများကြီး တာသွားနိုင်ပါတယ်။
မြင်ရပေမဲ့
a single dollar of support
အကူရှေ့နေတွေကို
the role paralegals play,
ကဏ္ဍကို အသိအမှတ်တောင် မပြု (သို့)
မကာကွယ်ဘူး
to give you the impression
win every time.
သင်တို့ကို အထင်မရောက်စေချင်ပါ
the filtration system at night,
ညဖက်မှာ
that the company would get caught.
ငွေကုန်ကျပါတယ်။
of the polluted night sky.
ညစ်ညမ်းနေတဲ့ ညကောင်းကင်ရဲ့ ဓာတ်ပုံတွေပါ။
သူပို့ခဲ့တာပါ။
Ravi က ဆိုပါတယ်။
Ravi went on hunger strike.
Ravi ဟာ အစာငတ်ခံ ဆန္ဒပြခဲ့တယ်။
the United States or anywhere else,
ဘယ်နေရာဖြစ်ဖြစ်
out of broken systems
တရာမျှတမှုကို ကြိုးစား ညှစ်ထုတ်နေတာဟာ
သူမသာကိုယ်မသာပါပဲ။
to support and protect
လုပ်ရပ်ကို
around the world,
လိုအပ်တာတင်မက
လိုအပ်ပါတယ်။
is working in practice.
ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ပါ။
of the system as a whole.
တစ်ခုလုံးအဖြစ်ပေးပါတယ်။
to laws and policies.
လူတွေ သုံးနိုင်တယ်။
have drawn on their case experience
ဓာတ်သတ္တုတွေကိုင်တွယ်တာအတွက် ပိုကောင်းတဲ့
for the handling of minerals.
အမှုအတွေ့အကြုံကို အခြေတည်ကြတယ်။
are using data from thousands of cases
စိစစ်တာဟာအခြေခံဥပဒေနဲ့ မကိုက်ညီဘူးဆိုတာကို
အချက်အလက်တွေကိုသုံးနေတယ်
of approaching reform.
ချဉ်းကပ်နည်း တစ်ခုပါ
flying into Myanmar
လုပ်တော့မယ်လို့ ပုံစံခွက်တစ်ခုနဲ့
to cut and paste from Macedonia,
အထူးကျွမ်းကျင်သူတစ်ဦးမဟုတ်ပါ၊
from the experience of ordinary people
လုပ်စေဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ သာမန်လူတွေရဲ့
တိုးပွားလာနေတဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေပါ။
between people and law
ပြောင်းလဲခြင်းဟာ
great challenges of our times.
ကျော်လွှားဖို့လည်း မရှိမဖြစ်ပါ။
environmental collapse
မြေနဲ့ ရေကိုဖြစ်ပေါ်စေတာမှာ
to the land and the water,
တားဆီးလို့ရတော့မှာ မဟုတ်ဘူး၊
or expanding opportunity
မကျင့်သုံးနိုင်ရင် ဆင်းရဲမှုလျှော့ချရေး
their basic rights.
အောင်မြင်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
ကျွန်တော်တို့စနစ်တွေ
politicians prey upon
အာဏာရှင်ဆန်တဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေ
ကျော်လွှားမှာမဟုတ်ဘူး
to ask permission to share his story.
ချက်တောင်းဖို့ Ravi ကို ဖုန်းဆက်ခဲ့တယ်။
he wanted to give people.
ရှိလားလို့ သူ့ကို မေးခဲ့တယ်။
fight using law rather than guns.
တိုက်ကြပါလို့ သူဆိုလိုတာ ထင်ပါတယ်။
maybe not in five years,
ငါးနှစ်အတွင်း မဖြစ်နိုင်ပေမဲ့
is being poisoned every single day,
ဒီလူဟာ
ဘူးဆိုရင်
"fighting with paper"
လို့ Ravi ခေါ်တာက
version of democracy
ပုံသွင်းခြင်းပါ၊
every few years,
မဲတွေးပေးတာတင်မက
and institutions that hold us together,
အဖွဲ့အစည်းတွေထဲမှာနေ့စဉ် ပါဝင်တာပါ။
even the least powerful,
အာဏာအနည်းဆုံးသူတွေတောင်
ပုံဖော်နိုင်ပါတယ်။
ဒီတိုက်ပွဲနိုင်ဖို့က ကျွန်တော်တို့
ကျေးဇူးပါ။
ရည်မှန်းချက်" နဲ့
what the Sustainable Development Goals are
အခန်းထဲကလူတွေ သိလားဆိုတာကို
ဖြစ်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး၊
and strong institutions.
အကြောင်း နည်းနည်းပြောချင်ပါတယ်
the Millennium Development Goals?
"ထောင်စုနှစ်ရည်မှန်းချက်" ကို မှတ်မိကြလား။
and governments around the world,
အစိုးရတွေ ကျင့်သုံးခဲ့ကြပြီး
laudable things.
မရှိမဖြစ်ပါ။
by two thirds, cut hunger in half,
ငတ်မွတ်မှု တစ်ဝက်ထိ လျှော့ချပေးခဲ့တယ်၊
of justice or fairness
တာဝန်ယူမှု (သို့)
during the 15 years
၁၅ နှစ်အတွင်းမှာ
what justice demands,
နောက်မှာ ကျန်နေခဲ့ပြီး
unless we take justice into account.
အဲဒီကို ရောက်မှာမဟုတ်ဘူး။
about the next development framework,
"စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးရေး ရည်မှန်ချက်"
around the world
လုပ်ပိုင်ခွင့်ရရှိဖို့ဟာ
and legal empowerment
ဖြစ်သင့်တယ်ဆိုတာ ဆွေးနွေးဖို့
more contentious than the other ones,
ပိုအငြင်းပွားဖွယ်တွေဆိုတော့
whether it was going to come through.
ညမတိုင်ခင်အထိ ကျွန်တော်တို့ မသိခဲ့ဘူး။
commits to access to justice for all,
"အားလုံးအတွက်တရားမျှတမှုရရှိဖို့"အာမခံတာပါ
Let's clap for justice.
တရားမျှတမှုအတွက် လက်ခုပ်တီးလိုက်ရအောင်။
by big commitments:
မြှုပ်နှံမှုတွေနဲ့ အတူပါလာတယ်။
from the Gates Foundation
Gates Foundation နဲ့
တစ်ဘီလီယံဒေါ်လာ၊
for health care for women and children.
မှုအတွက် အများနဲ့ပုဂ္ဂလိက မတည်ငွေ၂၅ ဘီလီယံ
we had the words on the paper,
စာရွက်ပေါ်မှာ စာလုံးတွေရှိပေမဲ့
and the challenge that we face right now.
ရင်ဆိုင်ရတဲ့ အခွင်အလမ်းနဲ့ စိန်ခေါ်မှုပါ။
development without justice,
if they can't exercise their rights,
သူတို့ဘဝတွေ တိုးတက်အောင် မလုပ်နိုင်ဘူး။
is turn that rhetoric,
ပြောင်းဖို့၊
What can people in this room do?
ဒီအခန်းထဲကလူတွေ ဘာလုပ်နိုင်လဲ။
မေးတာ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
or a hundred dollars, a million dollars,
တစ်သန်း ရှိရင်
towards grassroots legal empowerment.
လုပ်ပိုင်ခွင့်ဆီကို ထည့်ဖို့စဉ်းစား
everything else we care about.
ကျန်တာအားလုံးအတွက် အရေးပါတယ်။
to make this a public priority.
အများ ဦးစားပေးအဖြစ်လုပ်ဖို့တိုက်တွန်းပါ။
access to justice
တရားမျှတမှုရှိဖို့က
that a government owes its people,
ပေးရတာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်သင့်ပြီ်
or poor countries.
ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံရောပါ။
be a paralegal in your own life.
သင့်ကိုယ်ပိုင်ဘဝမှာ အရံရှေ့နေဖြစ်ပါစေ။
or a problem where you live.
ပြဿနာတစ်ခုကို ရှာပါ။
the city where you live?
less than minimum wage
နည်းပြီးရနေလား၊
to get a solution.
အဖြေတစ်ခုရနိုင်လား ကြည့်ပါ။
come together to improve those rules.
ပိုကောင်းအောင် ဝိုင်းလုပ်နိုင်လား ကြည့်ပါ။
using law and shaping law,
ဥပဒေ၊ ဥပဒေသုံးခြင်းနဲ့ ပုံဖော်တာ သိလာရင်
that deeper version of democracy
လိုအပ်နေတယ်လို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်တဲ့
desperately needs.
တည်ဆောက်နေတာဖြစ်မှာမို့ပါ။
VM: Thank you.
VM:ကျေးဇူးပါ
ABOUT THE SPEAKER
Vivek Maru - Legal empowerment advocateVivek Maru is the founder of Namati, a movement for legal empowerment around the world powered by cadres of grassroots legal advocates.
Why you should listen
More than four billion people around the world live outside the protection of the law. Vivek Maru founded Namati in 2011 to grow the movement for legal empowerment, building cadres of grassroots legal advocates, also known as "community paralegals," in ten countries so far. The advocates have worked with more than 65,000 people to protect community lands, enforce environmental law and secure basic rights to healthcare and citizenship. Namati convenes the Global Legal Empowerment Network, more than 1,000 groups from 150 countries who are learning from one another and collaborating on common challenges. Thanks to their work, access to justice is part of the UN's new global development framework, the 2030 Sustainable Development Goals.
From 2003 to 2007, Maru co-founded and co-directed the Sierra Leonean organization Timap for Justice, a pioneering model for delivering justice services in the context of a weak state and a plural legal system. From 2008 to 2011, he served as senior counsel in the Justice Reform Group of the World Bank. His work focused on rule of law reform and governance, primarily in West Africa and South Asia. In 1997–1998 he lived in a hut of dung and sticks in a village in Kutch, his native place, in western India, working on watershed management and girls' education with two grassroots development organizations, Kutch Mahila Vikas Sanghathan and Sahjeevan.
Vivek Maru | Speaker | TED.com