TED2005
Anna Deavere Smith: Four American characters
Amerykańska postać według Anny Deavere Smith
Filmed:
Readability: 3.3
1,201,832 views
Pisarka i aktorka, Anna Deavere Smith, przedstawia Studsa Terkela, więźniarkę Paulette Jenkis, koreańską sklepikarę i ujeżdżacza byków. Fragmenty jej solowego show pt. "W drodze: poszukiwanie amerykańskiej postaci".
Anna Deavere Smith - Actor, playwright, social critic
Anna Deavere Smith's ground-breaking solo shows blur the lines between theater and journalism, using text from real-life encounters to create gripping portraits. Full bio
Anna Deavere Smith's ground-breaking solo shows blur the lines between theater and journalism, using text from real-life encounters to create gripping portraits. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
So my grandfather told me when I was a little girl,
0
0
2000
Kiedy byłam małą dziewczynką, mój dziadek powiedział mi:
00:27
"If you say a word often enough, it becomes you."
1
2000
3000
"Jeśli wypowiadasz dane słowo wystarczająco często, to ono staje się tobą."
00:30
And having grown up in a segregated city, Baltimore, Maryland,
2
5000
3000
A ponieważ wychowałam się w Baltimore w stanie Maryland, mieście segregacji,
00:33
I sort of use that idea to go around America with a tape recorder --
3
8000
3000
korzystam z tej myśli, jeżdżąc po Ameryce z dyktafonem --
00:36
thank God for technology --
4
11000
2000
dzięki Bogu za technologię --
00:38
to interview people, thinking that if I walked in their words --
5
13000
3000
i rozmawiając z ludźmi z nadzieją, że jeśli wejdę w ich słowa --
00:41
which is also why I don't wear shoes when I perform --
6
16000
2000
i między innymi dlatego występuję bez butów --
00:43
if I walked in their words, that I could sort of absorb America.
7
18000
4000
że jeśli wejdę w ich słowa, będę mogła jakby wchłonąć Amerykę.
00:47
I was also inspired by Walt Whitman,
8
22000
1000
Zainspirował mnie również Walt Whitman,
00:48
who wanted to absorb America and have it absorb him.
9
23000
3000
który chciał wchłonąć Amerykę, a ona wchłonęła jego.
00:51
So these four characters are going to be from that work
10
26000
4000
Tak więc te cztery postacie są efektem mojej pracy,
00:55
that I've been doing for many years now,
11
30000
1000
którą wykonuję już od wielu lat,
00:56
and well over, I don't know, a couple of thousand people
12
31000
3000
a nawet i dłużej -- Będzie jakieś kilka tysięcy ludzi,
00:59
I've interviewed.
13
34000
1000
z którymi przeprowadziłam wywiady.
01:00
Anybody out here old enough to know Studs Terkel, that old radio man?
14
35000
5000
Jest tu ktoś, kto kojarzy Studsa Terkela, starszego dziennikarza radiowego?
01:05
So I thought he would be the perfect person
15
40000
2000
Pomyślałam, że on będzie idealną osobą,
01:07
to go to to ask about a defining moment in American history.
16
42000
4000
którą mogłabym zapytać o decydujący moment w historii Ameryki.
01:11
You know, he was "born in 1912, the year the Titanic sank,
17
46000
4000
Bo wiecie,"urodził się w 1912, w roku, w którym zatonął Titanic,
01:15
greatest ship every built. Hits the tip of an iceberg,
18
50000
3000
największy statek wszechczasów. Uderzył w górę lodową,
01:18
and bam, it went down. It went down and I came up. Wow, some century."
19
53000
8000
i bum, poszedł na dno. A ja się wynurzyłem. Wow, co to był za wiek."
01:26
(Laughter)
20
61000
2000
(Śmiech)
01:28
So this is his answer about a defining moment in American history.
21
63000
4000
Więc to jest jego wizja decydującego momentu w historii Ameryki.
01:32
"Defining moment in American history, I don't think there's one;
22
67000
5000
Mnie się nie wydaje mi się, żeby taki był;
01:37
you can't say Hiroshima, that's a big one --
23
72000
2000
no bo to nie Hiroshima, to był wielki moment --
01:39
I can't think of any one moment I would say is a defining moment.
24
74000
3000
Nie przychodzi mi do głowy ani jednen moment, który byłby decydujący.
01:42
The gradual slippage -- 'slippage' is the word
25
77000
3000
Stopniowy poślizg -- poślizg to słowo
01:45
used by the people in Watergate, moral slippage --
26
80000
3000
używane w czasach afery Watergate, moralny poślizg --
01:48
it's a gradual kind of thing, combination of things.
27
83000
2000
to kwestia stopniowa, zespół czynników.
01:50
You see, we also have the technology.
28
85000
3000
I mamy również tę całą technologię.
01:53
I say, less and less the human touch.
29
88000
3000
a coraz mniej człowieczeństwa.
01:56
"Oh, let me kind of tell you a funny little play bit.
30
91000
3000
Ach, przytoczę taką jedną zabawną scenkę.
01:59
The Atlanta airport is a modern airport,
31
94000
2000
Lotnisko w Atlancie jest nowoczesne
02:01
and they should leave the gate there.
32
96000
1000
i powinni zostawić tam tę bramę.
02:02
These trains that take you out to a concourse and on to a destination.
33
97000
5000
Te pociągi, które cię zabierają do hallu, z którego masz dalej lecieć do celu.
02:07
And these trains are smooth,
34
102000
2000
I te pociągi są płynne,
02:09
and they're quiet and they're efficient.
35
104000
3000
ciche i wydajne.
02:12
And there's a voice on the train, you know the voice was a human voice.
36
107000
4000
I w tym pociągu jest głos. Ludzki głos.
02:16
You see in the old days we had robots, robots imitated humans.
37
111000
5000
Kiedyś mieliśmy roboty. Roboty, które naśladowały ludzi.
02:21
Now we have humans imitating robots.
38
116000
5000
Dzisiaj to ludzie naśladują roboty.
02:26
So we got this voice on this train: Concourse One: Omaha, Lincoln.
39
121000
6000
Tak więc ten głos do nas mówi: Hall 1: Omaha, Lincoln.
02:32
Concourse Two: Dallas, Fort Worth. Same voice.
40
127000
3000
Hall 2: Dallas, Fort Worth. Identyczny głos.
02:35
Just as a train is about to go, a young couple rush in
41
130000
5000
Kiedy pociąg miał już odjeżdzać, nagle wpada para młodych ludzi
02:40
and they're just about to close the pneumatic doors.
42
135000
3000
i już mają za chwilę zamykać drzwi pneumatyczne,
02:43
And that voice, without losing a beat, says,
43
138000
3000
a ten głos, nie tracąc rytmu, mówi:
02:46
'Because of late entry, we're delayed 30 seconds.'
44
141000
3000
"Przez spóźnionych pasażerów pociąg ma 30 sekundowe opóźnienie".
02:49
Just then, everybody's looking at this couple with hateful eyes
45
144000
5000
I nagle wszyscy patrzą na tę parę oczyma pełnymi nienawiści,
02:54
and the couple's going like this, you know, shrinking.
46
149000
2000
a oni robią się tacy malutcy.
02:56
Well, I'd happened to have had a couple of drinks before boarding --
47
151000
3000
Tak się złożyło, że wcześnie wypiłem sobie kilka drinków --
02:59
I do that to steel my nerves -- and so
48
154000
3000
Robię tak, żeby się odstresować -- tak więc
03:02
I imitate a train call, holding my hand on my --
49
157000
3000
zaczynam naśladować pociągowy komunikat, trzymając rękę na --
03:05
'George Orwell, your time has come,' you see.
50
160000
4000
"George Orwell, twój czas nadszedł," rozumiesz.
03:09
Well, some of you are laughing. Everybody laughs
51
164000
2000
I widzicie, niektórzy z was się śmieją. Wszyscy się śmieją,
03:11
when I say that, but not on this train. Silence.
52
166000
4000
kiedy to mówię, ale nie w tym pociągu. Cisza.
03:15
And so suddenly they're looking at me.
53
170000
1000
I nagle wszystkie oczy patrzą na mnie.
03:16
So here I am with the couple, the three of us
54
171000
3000
Tak więc teraz już jestem razem z tą parą,
03:19
shrinking at the foot of Calvary about to be up, you know.
55
174000
4000
jesteśmy tacy mali u stóp unoszącej się Kalwarii.
03:23
"Just then I see a baby, a little baby in the lap of a mother.
56
178000
7000
I wtedy zauważam malutkie dziecko wtulone w matkę.
03:30
I know it's Hispanic because she's speaking Spanish to her companion.
57
185000
5000
Wiem, że to latynoskie dziecko, bo matka mówi do kogoś po hiszpańsku.
03:35
So I'm going to talk to the baby. So I say to the baby,
58
190000
3000
Chcę pogadać z nim pogadać. Więc mówię,
03:38
holding my hand over my mouth because my breath must be 100 proof,
59
193000
4000
trzymając rękę na buzi, bo mój oddech musi być stuprocentowo pewny.
03:42
I say to the baby, 'Sir or Madam,
60
197000
4000
I mówię : "Szanowny Panie lub Szanowna Pani,
03:46
what is your considered opinion of the human species?'
61
201000
5000
co Pan/Pani sądzi o gatunku ludzkim?"
03:51
And the baby looks, you know, the way babies look at you clearly,
62
206000
2000
I to dziecko patrzy na mnie tym przenikliwym dziecięcym wzrokiem,
03:53
starts laughing,
63
208000
1000
zaczyna się śmiać,
03:54
starts busting out with this crazy little laugh.
64
209000
3000
wybucha szalonym, malutkim śmiechem.
03:57
I say, 'Thank God for a human reaction, we haven't lost yet.'
65
212000
4000
A ja na to: "Dzięki Bogu za ludzką reakcję, jeszcze tego nie zatraciliśmy".
04:01
"But you see, the human touch, you see, it's disappearing.
66
216000
2000
No ale to człowieczeństwo zanika.
04:03
You know, you see, you've got to question the official truth.
67
218000
3000
Chodzi o to, żeby podważać oficjalne prawdy.
04:06
You know the thing that was so great about Mark Twain --
68
221000
3000
Dlatego właśnie Mark Twain był taki wspaniały --
04:09
you know we honor Mark Twain, but we don't read him.
69
224000
4000
my szanujemy Marka Twain’a, ale go nie czytamy.
04:13
We read 'Huck Finn,' of course, we read 'Huck Finn' of course.
70
228000
3000
Oczywiście czytamy Hucka Finna, pewnie, że czytamy.
04:16
I mean, Huck, of course, was tremendous.
71
231000
2000
Chodzi o to, że Huck oczywiście był olbrzymi.
04:18
Remember that great scene on the raft, remember what Huck did?
72
233000
3000
Pamiętacie tę świetną scenę na tratwie? Pamiętasz, co zrobił Huck?
04:21
You see, here's Huck; he's an illiterate kid; he's had no schooling,
73
236000
3000
Jest Huck, który nie chodził do szkoły, jest analfabetą,
04:24
but there's something in him.
74
239000
2000
a jednak coś w sobie ma.
04:26
And the official truth, the truth was, the law was,
75
241000
3000
I jest ta prawda oficjalna oraz prawo, które mówią,
04:29
that a black man was a property, was a thing, you see.
76
244000
3000
że czarny człowiek jest własnością, jest jak rzecz.
04:32
And Huck gets on the raft with a property named Jim, a slave, see.
77
247000
4000
I Huck wchodzi na tratwę z własnością o imieniu Jim, niewolnikiem.
04:36
And he hears that Jim is going to go and take his wife and kids
78
251000
4000
I słyszy, że Jim chce iść po swoją żonę i dzieci
04:40
and steal them from the woman who owns them,
79
255000
2000
i wykraść ich z rąk ich właścicielki.
04:42
and Huck says, 'Ooh, oh my God, ooh, ooh --
80
257000
4000
I Huck na to: „O Boże, o nie, o Boże --
04:46
that woman, that woman never did anybody any harm.
81
261000
3000
ta kobieta nikomu nigdy krzywdy nie zrobiła.
04:49
Ooh, he's going to steal; he's going to steal;
82
264000
1000
Och, on chce kraść, on chce kraść,
04:50
he's going to do a terrible thing.'
83
265000
2000
on chce zrobić straszną rzecz."
04:52
Just then, two slavers caught up, guys chasing slaves, looking for Jim.
84
267000
5000
I wtedy dopada go dwoch handlarzy niewolnikow, szukają Jima.
04:57
'Anybody up on that raft with you?' Huck says, 'Yeah.'
85
272000
9000
„Ktoś tu z tobą jest na tej tratwie?” Huck : "No tak."
05:06
'Is he black or white?' 'White.' And they go off.
86
281000
7000
„Czarny czy biały?” „Biały”. Odchodzą.
05:13
And Huck said, 'Oh my God, oh my God, I lied, I lied, ooh,
87
288000
4000
I Huck na to: „Och, mój Boże, mój Boże, ja skłamałem, ja skłamałem,
05:17
I did a terrible thing, did a terrible thing -- why do I feel so good?'
88
292000
5000
zrobiłem straszną -- dlaczego jest mi z tym tak dobrze?”
05:22
"But it's the goodness of Huck, that stuff that Huck's been made of,
89
297000
2000
To jest to całe dobro Hucka, to jest jego natura,
05:24
you see, all been buried; it's all been buried.
90
299000
2000
to wszystko przysypał piach.
05:26
So the human touch, you see, it's disappearing.
91
301000
3000
Więc właśnie to człowieczeństwo, ono zanika.
05:29
So you ask about a defining moment --
92
304000
2000
Pytasz o decydujący moment.
05:31
ain't no defining moment in American history for me.
93
306000
2000
Myślę, że nie było takiego momentu w historii Ameryki.
05:33
It's an accretion of moments that add up to where we are now,
94
308000
3000
Momenty narastały i zsumowały się tu, gdzie teraz jesteśmy,
05:36
where trivia becomes news.
95
311000
2000
gdzie błahostki urastają do rangi informacji.
05:38
And more and more, less and less awareness of the pain of the other.
96
313000
6000
Coraz mniej jest świadomości cierpienia, drugiego człowieka.
05:44
Huh. You know, I don't know if you could use this or not,
97
319000
4000
Ach. Nie wiem, czy ci się to przyda, czy nie,
05:48
but I was quoting Wright Morris, a writer from Nebraska, who says,
98
323000
4000
ale cytowałem Wright’a Morrisa, pisarza z Nebraski, który mówi,
05:52
'We're more and more into communications
99
327000
3000
że coraz bardziej zajmujemy się środkami komunikacji,
05:55
and less and less into communication.'
100
330000
5000
a coraz mniej komunikacją.
06:00
Okay, kids, I got to scram, got to go see my cardiologist."
101
335000
5000
Dobra, ludzie, ja spadam, muszę iść do kardiologia.
06:05
And that's Studs Terkel.
102
340000
1000
I to jest Studs Terkel.
06:06
(Applause)
103
341000
6000
(Brawa)
06:12
So, talk about risk taking. I'm going to do somebody that nobody likes.
104
347000
7000
Pomówmy o ryzyku. Zamierzam teraz zagrać osobę, której nikt nie lubi.
06:19
You know, most actors want to do characters that are likeable --
105
354000
5000
A większość aktorów woli grać osoby lubiane --
06:24
well, not always, but the notion, especially at a conference like this,
106
359000
3000
no może nie zawsze, ale taki jest cel, szczególnie na takich konferencjach,
06:27
I like to inspire people.
107
362000
2000
chcę inspirować ludzi.
06:29
But since this was called "risk taking,"
108
364000
2000
Jednak skoro ma być mowa o ryzyku,
06:31
I'm doing somebody who I never do, because she's so unlikeable
109
366000
4000
zagram osobę, której nigdy nie gram, bo jest tak niesympatyczna,
06:35
that one person actually came backstage
110
370000
1000
że aż kiedyś ktoś za kulisami powiedział,
06:36
and told me to take her out of the show she was in.
111
371000
4000
żebym wyrzuciła jej postać z show.
06:40
And I'm doing her because I think we think of risk,
112
375000
3000
I zagram ją, bo myślę, że na takich konferencjach
06:43
at a conference like this, as a good thing.
113
378000
2000
ryzyko to coś pozytywnego.
06:45
But there are certain other connotations to the word "risk,"
114
380000
3000
Jednak istnieją pewne inne konotacje słowa "ryzyko".
06:48
and the same thing about the word "nature." What is nature?
115
383000
3000
To samo ze słowem "natura". Co to jest natura?
06:51
Maxine Greene, who's a wonderful philosopher
116
386000
3000
Maxine Greene, która jest wspaniałą filozofką,
06:54
who's as old as Studs, and was the head of a philosophy --
117
389000
4000
ma tyle lat co Studs i przewodniczyła
06:58
great, big philosophy kind of an organization --
118
393000
4000
wspaniałej, dużej organizacji zajmującej się filozofią.
07:02
I went to her and asked her what are the two things
119
397000
2000
Poszłam do niej i zapytałam o dwie rzeczy,
07:04
that she doesn't know, that she still wants to know.
120
399000
3000
których wciąż nie umie bądź nie wie i chciałaby to nadrobić.
07:07
And she said, "Well, personally, I still feel like I have to curtsey
121
402000
2000
Odparła: „Osobiście, ciągle mam poczucie, że muszę dygnąć,
07:09
when I see the president of my university.
122
404000
3000
kiedy tylko widzę rektora mojego uniwersytetu.
07:12
And I still feel as though I've got to get coffee
123
407000
2000
I ciągle mam wrażenie, że muszę przynieść kawę
07:14
for my male colleagues, even though I've outlived most of them."
124
409000
2000
moim kolegom z pracy, mimo że przeżyłam większość z nich"
07:16
And she said, "And then intellectually,
125
411000
3000
A potem powiedziała: "A jeśli chodzi o sprawy intelektualne,
07:19
I don't know enough about the negative imagination.
126
414000
3000
to nie wiem wystarczająco wiele o negatywnej imaginacji.
07:22
And September 11th certainly taught us
127
417000
2000
A 11 września z pewnością pokazał nam,
07:24
that that's a whole area we don't investigate."
128
419000
2000
że jest to dziedzina, której nie badamy."
07:26
So this piece is about a negative imagination.
129
421000
3000
Więc ten fragment będzie o negatywnej imaginacji.
07:29
It raises questions about what nature is, what Mother Nature is,
130
424000
4000
Stawia pytania, czym jest natura, czym jest Matka Natura
07:33
and about what a risk can be.
131
428000
2000
i czym może być ryzyko.
07:35
And I got this in the Maryland Correctional Institute for Women.
132
430000
2000
Nagrałam to w Zakładzie Karnym dla Kobiet w Maryland.
07:37
Everything I do is word for word off a tape.
133
432000
3000
Będę mówić słowo w słowo, to samo, co jest w nagraniu.
07:40
And I title things because I think people speak in organic poems,
134
435000
4000
I wymyślam tytuły, bo wierzę, że zwykła mowa jest jak poezja.
07:44
and this is called "A Mirror to Her Mouth."
135
439000
1000
Tę wypowiedź zatytułowałam „Lusterko do jej ust”.
07:45
And this is an inmate named Paulette Jenkins.
136
440000
3000
Będą to słowa więźniarki Paulette Jenkins.
07:56
"I began to learn how to cover it up,
137
451000
4000
Zaczęłam się uczyć, jak to tuszować,
08:00
because I didn't want nobody to know that this was happening in my home.
138
455000
5000
bo nie chciałam, żeby ktoś wiedział, że to działo się w moim domu.
08:05
I want everybody to think we were a normal family.
139
460000
3000
Chciałam, żeby wszyscy myśleli, że jesteśmy normalną rodziną.
08:08
I mean we had all the materialistic things,
140
463000
3000
To znaczy w sensie materialnym mieliśmy wszystko,
08:11
but that didn't make my children pain any less;
141
466000
3000
ale to ani trochę nie umniejszało cierpienia moich dzieci;
08:14
that didn't make their fears subside.
142
469000
3000
to nie uciszyło ich lęków.
08:17
I ran out of excuses about how we got black eyes
143
472000
3000
Już nie wiedziałam, jak mam się tłumaczyć z naszych podbitych oczu,
08:20
and busted lips and bruises. I didn't had no more excuses.
144
475000
4000
z rozciętych warg i siniaków. Skończyły mi się wymówki.
08:24
And he beat me too. But that didn't change the fact
145
479000
3000
Mnie też bił. Ale to nie zmieniało faktu,
08:27
that it was a nightmare for my family; it was a nightmare.
146
482000
4000
że dla mojej rodziny to był prawdziwy koszmar.
08:31
And I failed them dramatically,
147
486000
2000
A ja ich potwornie zawiodłam,
08:33
because I allowed it to go on and on and on.
148
488000
4000
bo pozwoliłam, żeby to trwało w nieskończoność.
08:37
"But the night that Myesha got killed --
149
492000
2000
Ale ta noc, kiedy Myesha została zamordowana --
08:39
and the intensity just grew and grew and grew,
150
494000
4000
a to napięcie tylko rosło i rosło i rosło,
08:43
until one night we came home from getting drugs,
151
498000
5000
aż w końcu jednej nocy wróciliśmy po braniu narkotyków
08:48
and he got angry with Myesha, and he started beating her,
152
503000
3000
i on się zezłościł na Myeshę, zaczął ją bić
08:51
and he put her in a bathtub. Oh, he would use a belt.
153
506000
3000
i włożył ją do wanny. Używał paska.
08:54
He had a belt because he had this warped perverted thing
154
509000
3000
Wziął pasek, bo miał chorą, zboczoną wizję,
08:57
that Myesha was having sex with her little brother
155
512000
2000
że Myesha uprawiała seks ze swoim braciszkiem
08:59
and they was fondling each other -- that would be his reason.
156
514000
2000
i że się pieścili – to miało być jego uzasadnienie.
09:01
I'm just talking about the particular night that she died.
157
516000
4000
Mówię tylko o tej nocy, kiedy umarła.
09:05
And so he put her in the bathtub,
158
520000
3000
Tak więc włożył ją do wanny,
09:08
and I was in the bedroom with the baby.
159
523000
1000
a ja byłam w sypialni z dzieckiem.
09:09
"And four months before this happened, four months before Myesha died,
160
524000
4000
Bo cztery miesiące przed śmiercią Myeshy,
09:13
I thought I could really fix this man. So I had a baby by him -- insane --
161
528000
6000
pomyślałam, że mogę go zmienić. Więc urodziłam dziecko -- szalony pomysl --
09:19
thinking that if I gave him his own kid, he would leave mine alone.
162
534000
3000
mając nadzieję, że jeśli będzie miał własne, to moje zostawi w spokoju.
09:22
And it didn't work, didn't work.
163
537000
4000
I to się nie udało, nie udało się.
09:26
And I ended up with three children, Houston, Myesha and Dominic,
164
541000
4000
Skończyłam z trojgiem dzieci - Houstonem, Myeshą i Dominikiem,
09:30
who was four months old when I came to jail.
165
545000
3000
który miał cztery miesiące, kiedy poszłam do więzienia.
09:33
"And I was in the bedroom. Like I said, he had her in the bathroom
166
548000
2000
Więc ja byłam w sypialni, a on trzymał ją w łazience
09:35
and he -- he -- every time he hit her, she would fall.
167
550000
5000
i on -- on -- za każdym razem, kiedy ją uderzał, upadała.
09:40
And she would hit her head on the tub. It happened continuously, repeatedly.
168
555000
5000
I uderzała głową o wannę. To się dzialo nieustannie, raz po raz.
09:45
I could hear it, but I dared not to move. I didn't move.
169
560000
4000
Ja to słyszałam, ale nie miałam odwagi się ruszyć.
09:49
I didn't even go and see what was happening.
170
564000
2000
Nie poszłam nawet zobaczyć, co się dzieje.
09:51
I just sat there and listened.
171
566000
3000
Po prostu tam siedziałam i słuchałam.
09:54
And then he put her in the hallway.
172
569000
5000
I potem wziął ją na korytarz.
09:59
He told her, just set there. And so she set there for about four or five hours.
173
574000
7000
Kazał jej tam siedzieć. Więc ona siedziała przez około 4, 5 godzin.
10:06
And then he told her, get up.
174
581000
3000
I potem powiedział, że ma wstać.
10:09
And when she got up, she says she couldn't see.
175
584000
3000
Wstała i mówi, że nic nie widzi.
10:12
Her face was bruised. She had a black eye.
176
587000
5000
Jej twarz była posiniaczona, oko podbite,
10:17
All around her head was just swollen;
177
592000
2000
głowa cała spuchnięta;
10:19
her head was about two sizes of its own size.
178
594000
6000
dwa razy większa, niż normalnie.
10:25
I told him, 'Let her go to sleep.' He let her go to sleep.
179
600000
7000
Powiedziałam, żeby pozwolił jej iść spać. Pozwolił.
10:32
"The next morning she was dead.
180
607000
5000
Następnego ranka już nie żyła.
10:37
He went in to check on her for school, and he got very excited.
181
612000
3000
Poszedł obudzić ją do szkoły, cały podekscytowany.
10:40
He says, 'She won't breathe.'
182
615000
2000
I mówi, że ona nie oddycha.
10:42
I knew immediately that she was dead.
183
617000
4000
Od razu wiedziałam, że nie żyje.
10:46
I didn't even want to accept the fact that she was dead, so I went in
184
621000
3000
Nie chciałam przyjąć tego do wiadomości, więc weszłam
10:49
and I put a mirror to her mouth --
185
624000
2000
i przyłożyłam lusterko do jej ust --
10:51
there was no thing, nothing, coming out of her mouth.
186
626000
4000
i nic, zupełnie nic się z tych ust nie wydobywało.
10:55
He said, he said, he said,
187
630000
1000
On wtedy do mnie mówi,
10:56
'We can't, we can't let nobody find out about this.'
188
631000
2000
że nie możemy pozwolić, żeby ktoś się o tym dowiedział,
10:58
He say, 'You've got to help me.' I agree. I agree.
189
633000
4000
że muszę mu pomóc. Zgadzam się.
11:02
"I mean, I've been keeping a secret for years and years and years,
190
637000
3000
ja milczałam przez dłuuugie lata,
11:05
so it just seemed like second hand to me, just to keep on keeping it a secret.
191
640000
4000
więc to nie było nic nowego, miałam po prostu dalej milczeć.
11:09
So we went to the mall and we told a police that we had, like, lost her,
192
644000
6000
Powiedzieliśmy policji, że się zgubiła. Poszliśmy do centrum handlowego i
11:15
that she was missing.
193
650000
3000
Powiedzieliśmy policji, że się zgubiła. Idziemy do centrum handlowego i
11:18
We told a security guard that she was missing,
194
653000
6000
mówimy ochroniarzowi, że zginęła.
11:24
though she wasn't missing.
195
659000
2000
mimo że nie zaginęła.
11:26
And we told the security guard what we had put on her
196
661000
2000
Powiedzieliśmy, w co była ubrana
11:28
and we went home and we dressed her in exactly the same thing
197
663000
3000
i w domu ubraliśmy ją dokładnie tak samo,
11:31
that we had told the security guard that we had put on her.
198
666000
4000
jak opisaliśmy ochroniarzowi.
11:35
"And then we got the baby and my other child,
199
670000
5000
I potem wzięliśmy dzieci, moje też,
11:40
and we drove out to, like, I-95.
200
675000
7000
i wyjechaliśmy na autostradę, chyba I-95.
11:47
I was so petrified and so numb,
201
682000
3000
Byłam sparaliżowana, zupełnie drętwa,
11:50
all I could look was in the rear-view mirror.
202
685000
5000
wpatrzona jedynie we wsteczne lusterko.
11:55
And he just laid her right on the shoulder of the highway.
203
690000
10000
I on ją położył na poboczu drogi. Tak po prostu.
12:05
My own child, I let that happen to."
204
700000
6000
Moje dziecko. Ja na to pozwoliłam.
12:15
So that's an investigation of the negative imagination.
205
710000
5000
I to jest właśnie badanie negatywnej imaginacji.
12:20
(Applause)
206
715000
5000
(Brawa)
12:25
When I started this project
207
720000
2000
Kiedy zaczęłam ten projekt
12:27
called "On the Road: A Search For an American Character"
208
722000
2000
zatytułowany "W drodze: poszukiwanie amerykańskiej postaci."
12:29
with my tape recorder, I thought that I was going to go around America
209
724000
2000
myślałam, że będę jeździć po Ameryce z dyktafonem, odkrywając ją
12:31
and find it in all its aspects -- bull riders, cowboys, pig farmers,
210
726000
5000
w we wszystkich aspektach -- ujeżdżacze byków, kowboje, hodowcy świń,
12:36
drum majorettes -- but I sort of got tripped on race relations,
211
731000
4000
kobiety grające na bębnach -- ale wciągnęły mnie stosunki rasowe,
12:40
because my first big show was a show about a race riot.
212
735000
3000
bo moje pierwsze wielkie show było o zamieszkach rasowych.
12:43
And so I went to both -- two race riots,
213
738000
3000
Tak więc dwa razy poszłam na takie zamieszki,
12:46
one of which was the Los Angeles riot. And this next piece is from that.
214
741000
3000
a jedne z nich były Los Angeles. I ten materiał zebrałam właśnie tam.
12:49
Because this is what I would say
215
744000
2000
Mogę powiedzieć, że ten właśnie fragment
12:51
I've learned the most about race relations, from this piece.
216
746000
4000
nauczył mnie najwięcej o stosunkach rasowych.
12:55
It's a kind of an aria, I would say, and in many tapes that I have.
217
750000
4000
Dla mnie to coś jak aria, mam to na wielu nagraniach.
12:59
Everybody knows that the Los Angeles riots happened
218
754000
3000
Wszyscy wiedzą, że do zamieszek w Los Angeles doszło,
13:02
because four cops beat up a black man named Rodney King.
219
757000
3000
bo czterech gliniarzy pobiło czarnego mężczyznę, Rodney'a Kinga.
13:05
It was captured on videotape -- technology --
220
760000
2000
Zostało to uchwycone na taśmie video -- technologia --
13:07
and it was played all over the world.
221
762000
2000
i cały świat to zobaczył.
13:09
Everybody thought the four cops would go to jail.
222
764000
1000
Wszyscy myśleli, że gliniarze pójdą do więzienia.
13:10
They did not, so there were riots.
223
765000
3000
Ale nie poszli. Więc doszło do zamieszek.
13:13
And what a lot of people forget, is there was a second trial,
224
768000
2000
Wielu ludzi zapomina, że odbył się drugi proces,
13:15
ordered by George Bush, Sr.
225
770000
2000
na żądanie George’a H.W. Busha.
13:17
And that trial came back with two cops going to jail
226
772000
5000
Po procesie dwóch gliniarzy poszło do więzienia,
13:22
and two cops declared innocent. I was at that trial.
227
777000
3000
a dwóch zostało uniewinnionych. Ja tam byłam.
13:25
And I mean, the people just danced in the streets
228
780000
2000
I widziałam, że ludzie dosłownie tańczyli na ulicach,
13:27
because they were afraid there was going to be another riot.
229
782000
2000
bo obawiali się, że będą kolejne zamieszki.
13:29
Explosion of joy that this verdict had come back this way.
230
784000
3000
Ten werdykt spowodował wybuch radości.
13:32
So there was a community that didn't -- the Korean-Americans,
231
787000
4000
Była jedna amerykańska społeczność, która się nie cieszyła – Koreańczycy.
13:36
whose stores had been burned to the ground.
232
791000
2000
Ich sklepy zostały doszczętnie spalone.
13:38
And so this woman, Mrs. Young-Soon Han,
233
793000
2000
I ta kobieta, Pani Young-Soon Han,
13:40
I suppose will have taught me the most that I have learned about race.
234
795000
4000
nauczyła mnie najwięcej o stosunkach rasowych.
13:44
And she asks also a question that Studs talks about:
235
799000
3000
Porusza też tę samą sprawę,o której mówił Studs:
13:47
this notion of the "official truth," to question the "official truth."
236
802000
3000
koncepcję prawdy oficjalnej i jej kwestionowania.
13:50
So what she's questioning here, she's taking a chance
237
805000
2000
One podejmuje tu ryzyko
13:52
and questioning what justice is in society.
238
807000
3000
i pyta, czym wśród ludzi jest sprawiedliwość.
13:55
And this is called, "Swallowing the Bitterness."
239
810000
4000
Ten fagment nosi tytuł „Gorzka pigułka”.
13:59
"I used to believe America was the best.
240
814000
5000
Kiedyś myślałam, że Ameryka jest najlepsza.
14:04
I watched in Korea many luxurious Hollywood lifestyle movie.
241
819000
8000
W Korei oglądałam Hollywoodzkie filmy, pokazujące luksusowy styl życia.
14:12
I never saw any poor man, any black.
242
827000
5000
Nigdy nie widziałam żadnego biednego czy czarnego człowieka.
14:17
Until 1992, I used to believe America was the best -- I still do;
243
832000
4000
Do 1992 myślałam, że Ameryka jest najlepsza – i dalej tak myślę,
14:21
I don't deny that because I am a victim.
244
836000
4000
nie neguję tego, dlatego że ja jestem ofiarą.
14:25
But at the end of '92, when we were in such turmoil,
245
840000
5000
Ale pod koniec '92, kiedy zapanowało wśród nas zamieszanie
14:30
and having all the financial problems, and all the mental problems,
246
845000
4000
i mieliśmy problemy finansowe, duchowe,
14:34
I began to really realize that Koreans
247
849000
4000
zaczęłam zdawać sobie sprawę,
14:38
are completely left out of this society and we are nothing.
248
853000
7000
że społeczeństwo kompletnie pomija Koreańczyków, jesteśmy niczym.
14:45
Why? Why do we have to be left out?
249
860000
3000
Dlaczego? Dlaczego się nas pomija?
14:48
We didn't qualify for medical treatment, no food stamp, no GR,
250
863000
6000
Nie mieliśmy praw do opieki zdrowotnej, kuponów żywnościowych, zasiłków od hrabstwa,
14:54
no welfare, anything. Many African-Americans who never work
251
869000
7000
opieki społecznej - nic. Wielu nigdy nie pracujących Afroamerykanów
15:01
got minimum amount of money to survive.
252
876000
4000
dostało to minimum na przeżycie.
15:05
We didn't get any because we have a car and a house.
253
880000
8000
My nie dostaliśmy nic, bo mieliśmy dom i samochód
15:13
And we are high taxpayer. Where do I find justice?
254
888000
11000
i płaciliśmy wysokie podatki. Gdzie tu jest sprawiedliwość?
15:24
"OK. OK? OK. OK.
255
899000
7000
OK. OK. OK. OK.
15:31
Many African-Americans probably think that they won by the trial.
256
906000
4000
Wielu Afroamerykanów pewnie uważa, że ten proces był ich zwycięstwem.
15:35
I was sitting here watching them the morning after the verdict,
257
910000
3000
Następnego ranka po werdykcie obserwowałam ich tutaj.
15:38
and all the day they were having a party, they celebrated,
258
913000
4000
Cały dzień się bawili, świętowali,
15:42
all of South Central, all the churches. And they say,
259
917000
3000
całe południowe L.A., wszystkie kościoły. I mówią,
15:45
'Well, finally justice has been done in this society.'
260
920000
6000
że w końcu sprawiedliwości stało się zadość.
15:51
Well, what about victims' rights?
261
926000
3000
Tak? A co z prawami ofiar?
15:54
They got their rights by destroying innocent Korean merchants.
262
929000
7000
Oni zdobyli swoje prawa kosztem niewinnych koreańskich kupców.
16:07
They have a lot of respect, as I do, for Dr. Martin King.
263
942000
7000
Bardzo szanują dr Martina Kinga - tak jak ja.
16:14
He is the only model for black community; I don't care Jesse Jackson.
264
949000
7000
To jedyny autorytet czarnych; Jesse Jackson mnie nie obchodzi.
16:21
He is the model of non-violence, non-violence --
265
956000
4000
Udowodnił, że można się obejść bez przemocy --
16:25
and they would all like to be in his spirit.
266
960000
5000
I oni wszyscy chcieliby kontynuwać tego ducha.
16:30
"But what about 1992? They destroyed innocent people.
267
965000
7000
Ale co z 1992? Zniszczyli niewinnych ludzi.
16:37
And I wonder if that is really justice
268
972000
4000
I ja się zastanawiam, czy dla nich to jest właśnie sprawiedliwość -
16:41
for them, to get their rights in that way.
269
976000
7000
dochodzenie swoich praw w taki sposób.
16:48
I was swallowing the bitterness, sitting here alone and watching them.
270
983000
9000
Przełykałam tę gorzką pigułkę, siedząc tam samotnie i patrząc na nich.
16:57
They became so hilarious, but I was happy for them.
271
992000
7000
Byli tacy weseli, a ja cieszyłam się razem z nimi.
17:04
I was glad for them. At least they got something back, OK.
272
999000
5000
Byłam zadowolona z ich sukcesu. Przynajmniej coś odzyskali - w porządku.
17:09
Let's just forget about Korean victims and other victims
273
1004000
7000
Zapomnijmy po prostu o Koreańczykach i innych,
17:16
who were destroyed by them.
274
1011000
5000
których zniszczyli.
17:21
They fought for their rights for over two centuries,
275
1016000
9000
Walczyli o swoje prawa przez ponad dwa stulecia
17:30
and maybe because they sacrifice other minorities,
276
1025000
3000
i może dlatego, że poświęcają inne mniejszości -
17:33
Hispanic, Asian, we would suffer more in the mainstream.
277
1028000
5000
latynoskie, azjatyckie - nasze cierpienie będzie powszechniejsze.
17:38
That's why I understand;
278
1033000
1000
I dlatego rozumiem,
17:39
that's why I have a mixed feeling about the verdict.
279
1034000
3000
dlatego mam mieszane uczucia co do wyroku.
17:42
"But I wish that, I wish that, I wish that
280
1037000
5000
Jednak naprawdę bardzo chciałabym
17:47
I could be part of the enjoyment.
281
1042000
3000
móc też z tego skorzystać.
17:50
I wish that I could live together with black people.
282
1045000
7000
Chciałabym móc żyć w zgodzie z czarnymi.
17:57
But after the riot, it's too much difference.
283
1052000
10000
Ale po tych zamieszkach różnice są już zbyt duże.
18:07
The fire is still there. How do you say it? [Unclear].
284
1062000
7000
Ogień wciąż tam jest. Jak wy to mówicie? [Niezrozumiałe].
18:14
Igniting, igniting, igniting fire. Igniting fire.
285
1069000
8000
Rozniecanie, rozniecanie, rozniecanie. Rozniecanie ognia.
18:22
It's still there; it can burst out anytime."
286
1077000
7000
On wciąż tam jest; może wybuchnąć w każdej chwili.
18:34
Mrs. Young-Soon Han.
287
1089000
2000
Pani Young-Soon Han.
18:36
(Applause)
288
1091000
8000
(Brawa)
18:44
The other reason that I don't wear shoes
289
1099000
3000
Nie noszę butów również tak na wszelki wypadek,
18:48
is just in case I really feel like I have to cuddle up
290
1103000
3000
gdybym poczuła, że muszę się skulić,
18:51
and get into the feet of somebody,
291
1106000
2000
wejść w czyjeś stopy
18:53
walking really in somebody else's shoes.
292
1108000
2000
i dosłownie „przejść się w cudzych butach”.
18:55
And I told you that in -- you know, I didn't give you the year,
293
1110000
3000
I mówiłam wam, że w ---nie podałam wcześniej roku,
18:58
but in '79 I thought that I was going to go around
294
1113000
3000
ale w '79 myślałam, że będę podróżować po Ameryce
19:01
and find bull riders and pig farmers and people like that,
295
1116000
2000
i że znajdę ujeżdżaczy byków, hodowców świń i innych takich,
19:03
and I got sidetracked on race relations.
296
1118000
3000
a moją uwagę odwróciły stosunki rasowe.
19:06
Finally, I did find a bull rider, two years ago.
297
1121000
3000
Dwa lata temu w końcu znalazłam ujeżdżacza byków.
19:09
And I've been going to the rodeos with him, and we've bonded.
298
1124000
3000
Chodziłam z nim na rodeo, zaprzyjaźniliśmy się.
19:12
And he's the lead in an op-ed I did about the Republican Convention.
299
1127000
5000
I jest głównym bohaterem mojego artykułu O Konwencji Republikanów.
19:17
He's a Republican -- I won't say anything about my party affiliation, but anyway --
300
1132000
5000
Jest Republikaninem -- nie powiem nic o moich preferencjach– no ale w każdym razie --
19:22
so this is my dear, dear Brent Williams,
301
1137000
4000
teraz będzie mój najdroższy Brent Williams
19:26
and this is on toughness,
302
1141000
1000
i ten fragment mówi o byciu twardym,
19:27
in case anybody needs to know about being tough
303
1142000
3000
gdyby ktoś w pracy potrzebował wiedzieć, co znaczy być twardym.
19:30
for the work that you do. I think there's a real lesson in this.
304
1145000
3000
Myślę, że można się z tego naprawdę dużo nauczyć.
19:33
And this is called "Toughness."
305
1148000
3000
Fragment nosi tytuł „Twardziel".
19:36
"Well, I'm an optimist. I mean basically I'm an optimist.
306
1151000
5000
Cóż, jestem optymistą. To znaczy, zasadniczo jestem optymistą.
19:41
I mean, you know, I mean, it's like my wife, Jolene,
307
1156000
2000
To znaczy wiesz, to jak z moją żoną, Jolene,
19:43
her family's always saying,
308
1158000
2000
jej rodzina zawsze jej mówi,
19:45
you know, you ever think he's just a born loser?
309
1160000
2000
że jestem po prostu urodzonym nieudacznikiem,
19:47
It seems like he has so much bad luck, you know.
310
1162000
2000
że ja chyba ciągle mam tylko pecha, rozumiesz.
19:49
But then when that bull stepped on my kidney, you know,
311
1164000
2000
No ale wtedy ten byk nadepnął mi na nerkę,
19:51
I didn't lose my kidney -- I could have lost my kidney,
312
1166000
2000
nie straciłem nerki -- a mogłem ją stracić,
19:53
I kept my kidney, so I don't think I'm a born loser.
313
1168000
2000
i zatrzymałem tę nerkę, więc nie wydaje mi się, żebym był urodzonym nieudacznikiem.
19:55
I think that's good luck.
314
1170000
1000
To się chyba nazywa "mieć szczęście”.
19:56
(Laughter)
315
1171000
2000
(Śmiech)
19:58
"And, I mean, funny things like this happen.
316
1173000
2000
No i wiesz, takie śmieszne rzeczy się dzieją.
20:00
I was in a doctor's office last CAT scan,
317
1175000
4000
Byłem ostatnio u lekarza na tomografii
20:04
and there was a Reader's Digest, October 2002.
318
1179000
3000
i leżało tam Reader’s Digest z października 2002.
20:07
It was like, 'seven ways to get lucky.' And it says
319
1182000
3000
I tam było coś w stylu „siedem sposobów na szczęście”. I czytam tam,
20:10
if you want to get lucky,
320
1185000
1000
że jeśli chcesz mieć szczęście,
20:11
you know, you've got to be around positive people.
321
1186000
2000
to musisz otaczać się pozytywnymi ludźmi.
20:13
I mean, like even when I told my wife that you want to come out here
322
1188000
4000
I wiesz, mówię mojej żonie, że chcesz do mnie przyjechać
20:17
and talk to me, she's like, 'She's just talking;
323
1192000
2000
i porozmawiać ze mną. A ona na to: „Tak tylko mówiła,
20:19
she's just being nice to you. She's not going to do that.'
324
1194000
2000
chciała być miła, i tak nie przyjedzie".
20:21
"And then you called me up and you said you wanted to come out here
325
1196000
2000
A potem ty dzwonisz i mówisz, że chcesz przyjechać
20:23
and interview me and she went and looked you up on the Internet.
326
1198000
2000
i przeprowadzić wywiad ze mną. To ona szuka cię w Internecie
20:25
She said, 'Look who she is.
327
1200000
2000
i mówi: „Zobacz, kim ona jest,
20:27
You're not even going to be able to answer her questions.'
328
1202000
2000
nie będziesz nawet umiał odpowiedzieć na jej pytania”.
20:29
(Laughter)
329
1204000
4000
(Śmiech)
20:33
And she was saying you're going to make me look like an idiot
330
1208000
2000
I mówiła, że przez ciebie wyjdę na idiotę,
20:35
because I've never been to college,
331
1210000
1000
bo ja nigdy nie chodziłem do college'u
20:36
and I wouldn't be talking professional or anything.
332
1211000
2000
i nie będę mówić profesjonalnie i w ogóle.
20:38
I said, 'Well look, the woman talked to me for four hours.
333
1213000
2000
I mówię jej, że przecież kobieta rozmawiała ze mną 4 godziny.
20:40
You know, if I wasn't talking -- you know,
334
1215000
2000
Gdybym nie mówił tak -- no wiesz,
20:42
like, you know, she wanted me to talk,
335
1217000
1000
jak ona chciała żebym mówił,
20:43
I don't think she would even come out here.'
336
1218000
5000
to nie wydaje mi się, żeby w ogóle tu przyjechała.
20:48
"Confidence? Well, I think I ride
337
1223000
3000
Pewność siebie? Hmm, myślę, że jeżdżę
20:51
more out of determination than confidence.
338
1226000
3000
bardziej dzięki determinacji niż pewności siebie.
20:54
I mean, confidence is like, you know,
339
1229000
1000
To znaczy wiesz, pewność siebie to jest wtedy,
20:55
you've been on that bull before; you know you can ride him.
340
1230000
2000
kiedy byłeś już na byku i wiesz, że możesz go ujeździć.
20:57
I mean, confidence is kind of like being cocky, but in a good way.
341
1232000
4000
To bycie takim chojrakiem, w pozytywnym sensie.
21:01
But determination, you know, it's like just, you know, 'Fuck the form,
342
1236000
3000
A determinacja, rozumiesz, to jest coś jak: „Pieprzę formę,
21:04
get the horn.'
343
1239000
2000
chwytam byka za rogi”.
21:06
(Laughter)
344
1241000
4000
(Śmiech)
21:10
That's Tuff Hedeman, in the movie '8 Seconds.'
345
1245000
2000
To Tuff Hedeman, w filmie "8 sekund".
21:12
I mean, like, Pat O'Mealey always said when I was a boy,
346
1247000
2000
Kiedy byłem chłopcem Pat O'Mealey zawsze mi mówił,
21:14
he say, 'You know, you got more try than any kid I ever seen.'
347
1249000
3000
że nie widział jeszcze dzieciaka z takim samozaparciem.
21:17
And try and determination is the same thing.
348
1252000
2000
A samozaparcie i determinacja to jest to samo.
21:19
Determination is, like, you're going to hang on that bull,
349
1254000
2000
Determinacja to jest wtedy, kiedy trzymasz się byka
21:21
even if you're riding upside down.
350
1256000
2000
nawet jeśli jedziesz do góry nogami.
21:23
Determination's like, you're going to ride
351
1258000
2000
Determinacja oznacza, że będziesz ujeżdżać tak długo,
21:25
till your head hits the back of the dirt.
352
1260000
3000
aż nie uderzysz głową o ziemię.
21:28
"Freedom? It would have to be the rodeo.
353
1263000
4000
Wolność? To musi być rodeo.
21:32
"Beauty? I don't think I know what beauty is.
354
1267000
5000
Piękno? Chyba nie wiem, co to jest piękno.
21:37
Well, you know, I guess that'd have to be the rodeo too.
355
1272000
2000
To chyba też musi być też rodeo.
21:39
I mean, look how we are, the roughy family,
356
1274000
1000
No bo spójrz na nas, jesteśmy taką nieokrzesaną rodziną,
21:40
palling around and shaking hands and wrestling around me.
357
1275000
3000
trzymamy się razem, ściskamy ręce, przepychamy się.
21:43
It's like, you know, racking up our credit cards on entry fees and gas.
358
1278000
3000
Nabijamy sobie karty kredytowe na biletach i benzynie.
21:46
We ride together, we, you know, we, we eat together
359
1281000
3000
Ujeżdżamy razem, jemy razem
21:49
and we sleep together.
360
1284000
1000
i śpimy razem.
21:50
I mean, I can't even imagine what it's going to be like
361
1285000
3000
Ja nawet nie mogę sobie wyobrazić mojego
21:53
the last day I rodeo. I mean, I'll be alright.
362
1288000
2000
ostatniego dnia na rodeo. To znaczy będzie w porządku,
21:55
I mean, I have my ranch and everything,
363
1290000
1000
bo mam swoje rancho i tak dalej,
21:56
but I actually don't even want to think the day that comes.
364
1291000
3000
ale właściwie to nie chcę nawet myśleć o tym dniu.
21:59
I mean, I guess it just be like --
365
1294000
2000
To znaczy myślę, że będzie tak jak tego dnia,
22:01
I guess it be like the day my brother died.
366
1296000
4000
w którym zmarł mój brat.
22:05
"Toughness? Well, we was in West Jordan, Utah, and this bull
367
1300000
5000
Bycie twardym? Cóż, byliśmy w West Jordan w stanie Utah, i ten byk
22:10
shoved my face right through the metal shoots in a --
368
1305000
3000
pchnął metal prosto w moją twarz --
22:13
you know, busted my face all up and had to go to the hospital.
369
1308000
3000
zmasakrował mi twarz i musiałem jechać do szpitala.
22:16
And they had to sew me up and straighten my nose out.
370
1311000
2000
Musieli mnie zszyć i wyprostować nos.
22:18
And I had to go and ride in the rodeo that night,
371
1313000
2000
A ja tej nocy musiałem jechać na rodeo,
22:20
so I didn't want them to put me under anesthesia,
372
1315000
3000
więc nie chciałem, żeby mnie poddali narkozie,
22:23
or whatever you call it. And so they sewed my face up.
373
1318000
3000
czy jak wy tam to nazywacie. No więc pozszywali mi twarz,
22:26
And then they had to straighten out my nose,
374
1321000
2000
i potem musieli wyprostować nos.
22:28
and they took these rods and shoved them up my nose
375
1323000
3000
Wzięli te pręty i wepchnęli mi je do nosa,
22:31
and went up through my brains
376
1326000
2000
pchali wyżej, przez mózg
22:33
and felt like it was coming out the top of my head,
377
1328000
2000
i miałem wrażenie, że ten pręt przechodzi przez czubek mojej głowy.
22:35
and everybody said that it should have killed me,
378
1330000
2000
Wszyscy mówili, że to mogło mnie zabić,
22:37
but it didn't, because I guess I have a high tolerance for pain.
379
1332000
4000
ale nie zabiło, bo chyba mam wysoką tolerancję bólu.
22:41
(Laughter)
380
1336000
3000
(Śmiech)
22:44
But the good thing was, once they shoved those rods up there
381
1339000
3000
Ale dobre było to, że jak już wepchnęli te pręty
22:47
and straightened my nose out, I could breathe,
382
1342000
2000
i wyprostowali mi nos, to zacząłem oddychać,
22:49
and I hadn't been able to breathe
383
1344000
2000
a nie mogłem oddychać
22:51
since I broke my nose in the high school rodeo."
384
1346000
3000
od kiedy złamałem nos na rodeo w szkole średniej.
22:54
Thank you.
385
1349000
2000
Dziękuję.
22:56
(Applause)
386
1351000
17000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Anna Deavere Smith - Actor, playwright, social criticAnna Deavere Smith's ground-breaking solo shows blur the lines between theater and journalism, using text from real-life encounters to create gripping portraits.
Why you should listen
Hailed by Newsweek as "the most exciting individual in American theater," Anna Deavere Smith uses solo performance as a public medium to explore issues of race, identity and community in America. Her grandfather once told her, "Say a word often enough, and it becomes you."
Inspired by this and Walt Whitman's idea "to absorb America," Deavere Smith began interviewing people (more than 2,000 now) across the country some 20 years ago. Without props, sets or costumes, she translates those encounters into profound performances, each drawing verbatim from the original recorded interview. She has an uncanny ability to inhabit the characters -- or rather the people -- she's representing onstage, regardless of their race, gender or age. And while her approach to cultural commentary is now widely imitated, she remains the master of the form. Her play, Let Me Down Easy, premiered this year at the Long Wharf Theater.
Deavere Smith is perhaps best known for her examination of race relations, having written and performed Fires in the Mirror, a raw view of those affected by the Crown Heights riots of 1991, and Twilight: Los Angeles, which tackled the 1992 Los Angeles riots. Along the way, she's earned two Obies, a MacArthur "genius" grant, and several Tony nominations, while also teaching at Stanford and NYU, and roles on such shows as The West Wing and HBO's Life Support. Her most recent book is Letters to a Young Artist: Straight Up Advice on Making a Life in the Arts, and she is the founding director of the Institute on the Arts and Civic Dialogue, a group that brings together artists to make works about social change.
Anna Deavere Smith | Speaker | TED.com