TEDGlobal 2012
Elyn Saks: A tale of mental illness -- from the inside
Elyn Saks: Bir hastanın bakış açısından bir akli hastalık hikayesi.
Filmed:
Readability: 4.1
4,034,245 views
"Ofisinizi yerle bir etsem sorun olur mu?" Bu Elyn Saks'ın bir keresinde doktorun sorduğu bir soru ve şaka değildi. Sıradan bir akademisyen olarak, Saks 2007'dev ilaçlar ve terapi tarafından kontrol altına alınmış şizofreniyi anlatan kendi hikayesi ile ortaya çıktı. Bu ilham verici konuşmada bizden akıl hastalıklarına sahip insanlara anlayışla, kuşkusuz ve dürüst bir biçimde yaklaşmamızı istiyor.
Elyn Saks - Mental health law scholar
Elyn Saks asks bold questions about how society treats people with mental illness. Full bio
Elyn Saks asks bold questions about how society treats people with mental illness. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
So I'm a woman with chronic schizophrenia.
0
819
1951
Ben kronik şizofreniden muzdarip bir kadınım.
00:18
I've spent hundreds of days
1
2770
1809
Ruh ve sinir hastalıları hastanelerinde
00:20
in psychiatric hospitals.
2
4579
1487
yüzlerce gün geçirdim.
00:21
I might have ended up spending
3
6066
1805
Kendimi hayatımın büyük bir bölümünü
00:23
most of my life on the back ward of a hospital,
4
7871
1827
bir hastanenin arka koğuşunda geçirmiş olarak bulabilirdim
00:25
but that isn't how my life turned out.
5
9698
2200
ama hayatım o şekilde ilerlemedi.
00:27
In fact, I've managed to stay clear of hospitals
6
11898
3448
Aslında, neredeyse otuz yıl boyunca
00:31
for almost three decades,
7
15346
1489
hastanelerden uzak durmayı başardım,
00:32
perhaps my proudest accomplishment.
8
16835
1943
belki de en çok gurur duyduğum başarım budur.
00:34
That's not to say that I've remained clear
9
18778
2194
Ama bu demek değil ki
00:36
of all psychiatric struggles.
10
20972
1607
psikotik zorluklardan uzak durabildim.
00:38
After I graduated from the Yale Law School and
11
22579
2425
Ben New Haven'dan ayrılmayı planlamadan yıllar önce,
00:40
got my first law job, my New Haven analyst, Dr. White,
12
25004
3006
Yale Hukuk Fakültesi'nden yeni mezun olmuş ve ilk işime başlamışken
00:43
announced to me that he was going to close his practice
13
28010
2585
New Haven analistim Dr. White bana
00:46
in three months, several years
14
30595
1880
üç ay içinde New Haven'daki çalışmalarına
00:48
before I had planned to leave New Haven.
15
32475
1697
son vereceğini söyledi.
00:50
White had been enormously helpful to me,
16
34172
2769
White'ın bana her zaman muazzam ölçüde yardımı dokunmuştu
00:52
and the thought of his leaving
17
36941
1057
ve onun gideceği düşüncesi
00:53
shattered me.
18
37998
1886
beni mahvetti.
00:55
My best friend Steve,
19
39884
1470
Bir şeylerin yanlış gittiğini anlayan en iyi arkadaşım Steve
00:57
sensing that something was terribly wrong,
20
41354
1752
benim yanımda olabilmek için
00:59
flew out to New Haven to be with me.
21
43106
1832
New Haven'a geldi.
01:00
Now I'm going to quote from some of my writings:
22
44938
2088
Şimdi bazı yazılarımdan alıntılar okuyacağım:
01:02
"I opened the door to my studio apartment.
23
47026
2515
"Stüdyo dairemin kapısını açtım.
01:05
Steve would later tell me that,
24
49541
2173
Steve bana daha sonra
01:07
for all the times he had seen me psychotic, nothing
25
51714
2736
beni psikotik bir halde gördüğü hiç bir zamanın
01:10
could have prepared him for what he saw that day.
26
54450
2001
onu o gün gördüğü şeye hazırlayamayacağını söyleyecekti.
01:12
For a week or more, I had barely eaten.
27
56451
2673
Bir hafta veya daha uzun süre içinde, neredeyse hiçbir şey yemedim.
01:15
I was gaunt. I walked
28
59124
2560
Perişan haldeydim. Sanki bacaklarım
01:17
as though my legs were wooden.
29
61684
1614
tahtadanmış gibi yürüyordum.
01:19
My face looked and felt like a mask.
30
63298
3027
Yüzüm bir maskeymiş gibi geliyordu ve öyle görünüyordu.
01:22
I had closed all the curtains in the apartment, so
31
66325
2844
Dairedeki bütün perdeleri kapatmıştım,
01:25
in the middle of the day
32
69169
955
yani gün ortasında bile
01:26
the apartment was in near total darkness.
33
70124
2014
içerisi tamamen karanlıktı.
01:28
The air was fetid, the room a shambles.
34
72138
2752
Hava ağır, odam tam bir enkazdı.
01:30
Steve, both a lawyer and a psychologist, has treated
35
74890
3316
Steve, hem avukat hem de bir psikiyatr, oldukça ağır akıl hastalıklarına sahip
01:34
many patients with severe mental illness, and to this day
36
78206
3133
pek çok hasta tedavi etmişti ve o güne kadar
01:37
he'll say I was as bad as any he had ever seen.
37
81339
2688
benim de ancak gördüğü herhangi bir hasta kadar kötü olduğumu söyleyecekti.
01:39
'Hi,' I said, and then I returned to the couch,
38
84027
3079
"Merhaba" dedim ve sonra
01:43
where I sat in silence for several moments.
39
87106
2124
uzun zamandır oturduğum kanepeye geri döndüm.
01:45
'Thank you for coming, Steve.
40
89230
1845
"Geldiğin için teşekkürler Steve.
01:46
Crumbling world, word, voice.
41
91075
4051
Parçalanan bir dünya, söz, ses.
01:51
Tell the clocks to stop.
42
95126
1869
Saatlere durmalarını söyle.
01:52
Time is. Time has come.'
43
96995
1791
Zaman. Zaman geldi."
01:54
'White is leaving,' Steve said somberly.
44
98786
3241
"White gidiyor" dedi Steve sıkıntılı bir biçimde.
01:57
'I'm being pushed into a grave. The situation is grave,' I moan.
45
102027
3431
"Mezara sürükleniyorum. Sonum mezarda bitecek" diye inledim.
02:01
'Gravity is pulling me down.
46
105458
1627
"Yer çekimi beni aşağı çekiyor.
02:02
I'm scared. Tell them to get away.'"
47
107085
2133
Korkuyorum. Onlara gitmelerini söyle."
02:05
As a young woman, I was in a psychiatric hospital
48
109218
3712
Genç bir kadınken, uzun periyodlarla
02:08
on three different occasions for lengthy periods.
49
112930
2504
üç kez farklı zamanlarda psikiyatrik hastanelerde bulundum.
02:11
My doctors diagnosed me with chronic schizophrenia,
50
115434
2792
Doktorlarım bana kronik şizofreni tanısı koydular,
02:14
and gave me a prognosis of "grave."
51
118226
2595
ve sonumun "mezar" olacağını öngördüler.
02:16
That is, at best, I was expected to live in a board and care,
52
120821
3430
En iyi olasılıkta bir bakım evinde yaşamam
02:20
and work at menial jobs.
53
124251
1704
ve ufak tefek günlük işlerde çalışmam bekleniyordu.
02:21
Fortunately, I did not actually
54
125955
2000
Neyse ki, o mezar öngörüsünü
02:23
enact that grave prognosis.
55
127955
1775
gerçekleştirmedim.
02:25
Instead, I'm a chaired Professor of Law, Psychology
56
129730
2841
Onun yerine, USC Gould Hukuk Fakültesi'nde
02:28
and Psychiatry at the USC Gould School of Law,
57
132571
2625
Hukuk, Psikoloji ve Psikiyatri profesörü oldum.
02:31
I have many close friends
58
135196
1630
Pek çok yakın arkadaşım ve
02:32
and I have a beloved husband, Will, who's here with us today.
59
136826
3185
bugün burada bizimle olan sevgili kocam var.
02:35
(Applause) Thank you.
60
140011
4527
(Alkışlar) Teşekkürler.
02:42
He's definitely the star of my show.
61
146554
3258
Eşim kesinlikle gösterimin yıldızı.
02:45
I'd like to share with you how that happened, and also
62
149812
2798
Sizlere neler yaşadığımı ve ayrıca
02:48
describe my experience of being psychotic.
63
152610
2769
bir psikotik olarak deneyimlerimi anlatmak isterim.
02:51
I hasten to add that it's my experience,
64
155379
2480
Şunu belirtmeliyim ki bu, benim deneyimim
02:53
because everyone becomes psychotic in his or her own way.
65
157859
2656
çünkü herkes kendine özgü bir şekilde psikotik hale geliyor.
02:56
Let's start with the definition of schizophrenia.
66
160515
3061
Şizofreninin tanımı ile başlayalım.
02:59
Schizophrenia is a brain disease.
67
163576
2221
Şizofreni bir beyin hastalığı.
03:01
Its defining feature is psychosis, or being
68
165797
2425
Tanımlayıcı özelliği psikoz,
03:04
out of touch with reality.
69
168222
1592
ya da diğer bir deyişle gerçekle bağlantı kuramama hali.
03:05
Delusions and hallucinations
70
169814
1822
Yanılsamalar ve halüsinasyonlar
03:07
are hallmarks of the illness.
71
171636
1554
bu hastalığın en belirgin işaretleri.
03:09
Delusions are fixed and false beliefs that aren't responsive
72
173190
2752
Yanılsamalar sabit, yanlış ve kanıtlanamayan inançlar;
03:11
to evidence, and hallucinations are false sensory experiences.
73
175942
3816
halüsinasyonlar ise hatalı duyusal deneyimler.
03:15
For example, when I'm psychotic I often have
74
179758
2350
Örneğin, psikotik haldeyken
03:18
the delusion that I've killed hundreds of thousands
75
182108
2251
sıklıkla sadece düşüncelerimi kullanarak
03:20
of people with my thoughts.
76
184359
1577
binlerce insanı öldürdüğüm yanılsamasına kapılırım.
03:21
I sometimes have the idea that
77
185936
1705
Bazen beynimde nükleer patlamalar
03:23
nuclear explosions are about to be set off in my brain.
78
187641
2495
olacağı fikrine kapılırım.
03:26
Occasionally, I have hallucinations,
79
190136
2336
Zaman zaman, halüsinasyonlar görürüm,
03:28
like one time I turned around and saw a man
80
192472
1768
mesela bir keresinde arkamı döndüğümde
03:30
with a raised knife.
81
194240
1577
elindeki bıçağı bana doğrultmuş bir adam gördüm.
03:31
Imagine having a nightmare while you're awake.
82
195817
2792
Uyanıkken kabus görmek gibi düşünün.
03:34
Often, speech and thinking become disorganized
83
198609
3210
Konuşmalar ve düşünceler çoğunlukla
03:37
to the point of incoherence.
84
201819
1546
anlamsızlık derecesine gelecek kadar karışır.
03:39
Loose associations involves putting together words
85
203365
2879
Serbest çağrışımlar birbirine çok benzeyen ama
03:42
that may sound a lot alike but don't make sense,
86
206244
2783
bir anlam ifade etmeyen sözcükleri bir araya getirmeyi içeriyor
03:44
and if the words get jumbled up enough, it's called "word salad."
87
209027
2390
ve eğer sözcükler çok fazla karışırsa bunu adı "laf salatası" oluyor.
03:47
Contrary to what many people think, schizophrenia is not
88
211417
4438
Çoğu insanın düşündüğünün aksine şizofreni,
03:51
the same as multiple personality disorder or split personality.
89
215855
3415
çoklu kişilik bozukluğu veya bölünmüş kişilik ile aynı şey değil.
03:55
The schizophrenic mind is not split, but shattered.
90
219270
3551
Şizofrenik bir akıl bölünmüş değil, parçalanmış.
03:58
Everyone has seen a street person,
91
222821
2579
Herkes dışarıda bir ofis binasının dışında
04:01
unkempt, probably ill-fed,
92
225400
2023
derbeder halde, kötü beslenmiş,
04:03
standing outside of an office building muttering
93
227423
2577
bir şeyler mırıldanan veya kendi kendine bağıran
04:05
to himself or shouting.
94
230000
1813
evsiz bir insan görmüştür.
04:07
This person is likely to have some form of schizophrenia.
95
231813
2597
Bu insan büyük ihtimalle şizofreninin bir çeşidine sahiptir.
04:10
But schizophrenia presents itself across a wide array
96
234410
2331
Fakat şizofreni farklı sosyoekonomik
04:12
of socioeconomic status, and there are people
97
236741
2824
sınıflara dağılmış bir hastalık, yani,
04:15
with the illness who are full-time professionals
98
239565
2530
bu hastalığa sahip olup tam zamanlı profesyonel işler yapan
04:17
with major responsibilities.
99
242095
2352
ve büyük sorumluluklara sahip insanlar da var.
04:20
Several years ago, I decided
100
244447
1211
Birkaç yıl önce, kendi deneyimlerimi
04:21
to write down my experiences and my personal journey,
101
245658
3435
ve kişisel yolculuğumu yazmaya karar verdim
04:24
and I want to share some more of that story with you today
102
249093
2298
ve bunu bu durumu yaşayan bir insanın bakış açısından görebilmeniz için
04:27
to convey the inside view.
103
251391
1663
bugün hikayemin bir kısmını sizlerle paylaşmak istiyorum.
04:28
So the following episode happened the seventh week
104
253054
2785
Birazdan okutacağım bölüm Yale Hukuk Fakültesi'ndeki ilk yılımın
04:31
of my first semester of my first year at Yale Law School.
105
255839
2863
ilk döneminin yedinci haftasında gerçekleşti.
04:34
Quoting from my writings:
106
258702
2205
Yazılarımdan alıntı yapıyorum:
04:36
"My two classmates, Rebel and Val, and I had made the date
107
260907
3469
Ben ve iki sınıf arkadaşım Rebel ve Val,
04:40
to meet in the law school library on Friday night
108
264376
2961
cuma akşamı notlarımızı gözden geçirmek için
04:43
to work on our memo assignment together.
109
267337
2284
hukuk fakültesinin kütüphanesinde buluşmak üzere anlaştık.
04:45
But we didn't get far before I was talking in ways
110
269621
1802
Ama ben hiçbir anlam ifade etmeyen bir biçimde
04:47
that made no sense.
111
271423
1523
konuşmaya başladığımda çok da uzağa gidememiştik.
04:48
'Memos are visitations,' I informed them.
112
272946
3064
"Notlar ziyaretlerdir." diye bilgilendirdim onları.
04:51
'They make certain points. The point is on your head.
113
276010
2520
"Belli anlamlara işaret ederler. Kafanda işaret var.
04:54
Pat used to say that. Have you killed you anyone?'
114
278530
2455
Pat böyle derdi. Hiç birini öldürdün mü?"
04:56
Rebel and Val looked at me
115
280985
2016
Rebel ve Val bana sanki onların ya da benim
04:58
as if they or I had been
116
283001
1671
yüzümüze soğuk su atılmış
05:00
splashed in the face with cold water.
117
284672
1580
gibi baktılar.
05:02
'What are you talking about, Elyn?'
118
286252
1556
"Ne diyorsun sen, Elyn?"
05:03
'Oh, you know, the usual. Who's what, what's who,
119
287808
3009
"Oh bilirsiniz işte, her zamanki şeyler. Kim kimdir, kim nedir,
05:06
heaven and hell. Let's go out on the roof.
120
290817
2255
cennet ve cehennem. Haydi çatıya çıkalım."
05:08
It's a flat surface. It's safe.'
121
293072
1576
Düz bir alan. Güvenli olur."
05:10
Rebel and Val followed
122
294648
1584
Rebel ve Val beni takip etti
05:12
and they asked what had gotten into me.
123
296232
1449
ve bana ne olduğunu sordular.
05:13
'This is the real me,' I announced,
124
297681
1863
"Bu benim gerçek halim." diye bildirdim,
05:15
waving my arms above my head.
125
299544
1545
ellerimi kafamın üstünde sallarken.
05:16
And then, late on a Friday night, on the roof
126
301089
2775
Ve sonra, cuma gecesi,
05:19
of the Yale Law School,
127
303864
1157
Yale Hukuk Fakültesi'nin çatısında
05:20
I began to sing, and not quietly either.
128
305021
2292
şarkı söylemeye başladım, sessiz de değildim hani.
05:23
'Come to the Florida sunshine bush.
129
307313
3104
"Florida'ya gel gün ışığı huzmesi.
05:26
Do you want to dance?'
130
310417
1311
Dans etmek ister misin?"
05:27
'Are you on drugs?' one asked. 'Are you high?'
131
311728
2475
"Uyuşturucu mu aldın?" diye sordu biri. "Kafan mı iyi?"
05:30
'High? Me? No way, no drugs.
132
314203
2456
"Kafası iyi? Ben? Hayır, uyuşturucu yok."
05:32
Come to the Florida sunshine bush,
133
316659
2567
Florida'ya gel gün ışığı huzmesi.
05:35
where there are lemons, where they make demons.'
134
319226
3273
orada limonlar var, orada şeytanlar yapıyorlar."
05:38
'You're frightening me,' one of them said, and Rebel and Val
135
322499
2694
"Beni korkutuyorsun" dedi biri ve
05:41
headed back into the library.
136
325193
1779
Rebel ile Val kütüphaneye geri döndü.
05:42
I shrugged and followed them.
137
326972
2117
Silkindim ve onları takip ettim.
05:44
Back inside, I asked my classmates if they were
138
329089
3367
İçeriye girince, arkadaşlarıma onların da benim gibi
05:48
having the same experience of words jumping around
139
332456
2217
vakalarımız etrafında dönen sözcüklerle ilgili
05:50
our cases as I was.
140
334673
1344
aynı deneyimi yaşayıp yaşamadıklarını sordum.
05:51
'I think someone's infiltrated my copies of the cases,' I said.
141
336017
4023
"Sanırım biri benim vakalarıma ait dosyanın içine sızmış." dedim.
05:55
'We've got to case the joint.
142
340040
1504
"Eklemleri dosyalamalıyız.
05:57
I don't believe in joints, but
143
341544
1583
Eklemlere inanmıyorum ama
05:59
they do hold your body together.'" --
144
343127
1465
vücudumuzu onlar bir arada tutuyor." --
06:00
It's an example of loose associations. --
145
344592
2369
Bu serbest çağrışımlara bir örnekti.--
06:02
"Eventually I made my way back to my dorm room,
146
346961
2384
"Sonunda yurt odama dönebildim
06:05
and once there, I couldn't settle down.
147
349345
2359
ve oraya vardığımda bir türlü sakinleşemedim.
06:07
My head was too full of noise,
148
351704
1825
Kafam çok fazla sesle doluydu,
06:09
too full of orange trees and law memos I could not write
149
353529
3687
çok fazla portakal ağacıyla ve yazamadığım hukuk notlarıyla
06:13
and mass murders I knew I would be responsible for.
150
357216
2632
ve sorumlusu olduğumu bildiğim toplu katliamlarla dolu.
06:15
Sitting on my bed, I rocked back and forth,
151
359848
3345
Yatağımda oturup, korku ve yalnızlık içinde
06:19
moaning in fear and isolation."
152
363193
2032
bir öne bir arkaya sallanıp durdum."
06:21
This episode led to my first hospitalization in America.
153
365225
3127
Bu olay Amerika'da ilk kez hastaneye yatırılmama sebep oldu.
06:24
I had two earlier in England.
154
368352
2240
Daha önce iki kez İngiltere'de hastaneye yatırılmıştım.
06:26
Continuing with the writings:
155
370592
1561
Yazılarıma devam edelim:
06:28
"The next morning I went to my professor's office to ask
156
372153
2464
"Ertesi sabah değerlenidirmelerime fazladan süre
06:30
for an extension on the memo assignment,
157
374617
1577
istemek içim profesörümün ofisine gittim
06:32
and I began gibbering unintelligably
158
376194
2157
ve aynı bir gece önceki gibi
06:34
as I had the night before,
159
378351
1346
anlaşılmaz bir biçimde mırıldanmaya başladım
06:35
and he eventually brought me to the emergency room.
160
379697
1673
ve eninde sonunda profesör beni acil servise götürdü.
06:37
Once there, someone I'll just call 'The Doctor'
161
381370
3801
Oradayken, sadece "doktor" diyeceğim biri
06:41
and his whole team of goons swooped down,
162
385171
1967
ve onun yardakçıları üstüme çullanıp
06:43
lifted me high into the air,
163
387138
1409
beni havaya kaldırdılar
06:44
and slammed me down on a metal bed
164
388547
1673
ve ardından metal bir yatağa
06:46
with such force that I saw stars.
165
390220
2352
o kadar hızlı çarptılar ki yıldızları gördüm.
06:48
Then they strapped my legs and arms to the metal bed
166
392572
2558
Ardından kollarımı ve bacaklarımı
06:51
with thick leather straps.
167
395130
1667
kalın deri kayışlarla metal yatağa bağladılar.
06:52
A sound came out of my mouth that I'd never heard before:
168
396797
3346
Ağzımdan daha önce hiç duymadığım bir ses çıktı:
06:56
half groan, half scream,
169
400143
2028
biraz inilti, biraz çığlık,
06:58
barely human and pure terror.
170
402171
3344
neredeyse insanlık dışı ve korku dolu.
07:01
Then the sound came again,
171
405515
1671
Ardından aynı ses
07:03
forced from somewhere deep inside my belly
172
407186
1924
midemin derinliklerinden,
07:05
and scraping my throat raw."
173
409110
1597
boğazımı yırtarcasına yine geldi."
07:06
This incident resulted in my involuntary hospitalization.
174
410707
4279
Bu olay kendi isteğim dışında hastanede tutulmam ile sonuçlandı.
07:10
One of the reasons the doctors gave for hospitalizing me
175
414986
3541
Doktorlardan birinin
07:14
against my will was that I was
176
418527
1285
isteğim dışında hastanede tutulmama gösterdiği gerekçe
07:15
"gravely disabled."
177
419812
1407
"ciddi bir biçimde engelli" olmamdı.
07:17
To support this view, they wrote in my chart that I was unable
178
421219
3096
Bu görüşü desteklemek için çizelgeme
07:20
to do my Yale Law School homework.
179
424315
1792
Yale Hukuk Fakültesi ödevimi yapamadığımı yazdılar.
07:22
I wondered what that meant about much of the rest of New Haven.
180
426107
3041
New Haven'da kaldığım süre boyunca bunun ne anlama geldiğini düşündüm durdum.
07:25
(Laughter)
181
429148
1606
(Kahkahalar)
07:26
During the next year, I would
182
430754
2689
Ertesi yıl, psikiyatrik bir hastanede
07:29
spend five months in a psychiatric hospital.
183
433443
2152
beş ay kaldım.
07:31
At times, I spent up to 20 hours in mechanical restraints,
184
435595
3479
Bazı zamanlarda mekanik bir şekilde bağlanarak 20 saat kaldığım olurdu,
07:34
arms tied, arms and legs tied down,
185
439074
3490
kollarım bağlı, kollarım ve bacaklarım bağlı,
07:38
arms and legs tied down with a net tied
186
442564
2519
kollarım bacaklarım bağlı ve
07:40
tightly across my chest.
187
445083
1808
göğsüme sıkı bir ağ çekilmiş bir şekilde.
07:42
I never struck anyone.
188
446891
2047
Hiç kimseye vurmadım.
07:44
I never harmed anyone. I never made any direct threats.
189
448938
2906
Hiç kimseye zarar vermedim. Asla doğrudan tehditler savurmadım.
07:47
If you've never been restrained yourself, you may have
190
451844
2774
Eğer daha önce hiç zaptedilmediyseniz,
07:50
a benign image of the experience.
191
454618
2697
kafanızda bununla ilgili insancıl bir resim canlanır.
07:53
There's nothing benign about it.
192
457315
1975
Bunun hiç bir insancıl yanı yok.
07:55
Every week in the United States,
193
459290
1785
Amerika Birleşik Devletleri'nde her hafta
07:56
it's been estimated that one to three people die in restraints.
194
461075
2920
iddia ediliyor ki zaptedilen insanların üçte biri bağlandıkları şeritler içinde ölüyor.
07:59
They strangle, they aspirate their vomit,
195
463995
2616
Boğuluyorlar, kendi kusmuklarını yutuyorlar,
08:02
they suffocate, they have a heart attack.
196
466611
2153
nefessiz kalıyorlar, kalp krizi geçiriyorlar.
08:04
It's unclear whether using mechanical restraints
197
468764
2526
Mekanik gemler ve bağlar kullanmanın hayat mı kurtardığı
08:07
is actually saving lives or costing lives.
198
471290
2520
yoksa hayat mı aldığı tartışılır.
08:09
While I was preparing to write my student note
199
473810
2794
Yale Hukuk bülteni için
08:12
for the Yale Law Journal on mechanical restraints,
200
476604
2200
mekanik bağlar üzerine makalemi hazırlarken
08:14
I consulted an eminent law professor who was also
201
478804
2352
aynı zamanda bir psikiyatr olan seçkin bir profesöre danıştım
08:17
a psychiatrist,
202
481156
1085
ve o da gemler ve bağların
08:18
and said surely he would agree
203
482241
1713
aşağılayıcı, acı verici,
08:19
that restraints must be degrading,
204
483954
2296
ve korkutucu oldduğu konusunda
08:22
painful and frightening.
205
486250
1536
benimle hemfikirdi.
08:23
He looked at me in a knowing way, and said,
206
487786
2111
Bilgiç bir şekilde bana baktı ve
08:25
"Elyn, you don't really understand:
207
489897
2329
"Elyn, anlamıyorsun:
08:28
These people are psychotic.
208
492226
1738
Bu insanlar psikotik.
08:29
They're different from me and you.
209
493964
1521
Senden ve benden farklılar.
08:31
They wouldn't experience restraints as we would."
210
495485
2764
Bağlar onlara bizim hissettiklerimizi hissettirmez." dedi.
08:34
I didn't have the courage to tell him in that moment that,
211
498249
2834
O zaman ona,
08:36
no, we're not that different from him.
212
501083
2001
ondan hiç de farklı olmadığımızı söyleyecek cesaretim yoktu.
08:38
We don't like to be strapped down to a bed
213
503084
2358
Bir yatağa bağlanmayı ve acı çekmek üzere saatlerce öylece bırakılmayı
08:41
and left to suffer for hours any more than he would.
214
505442
2330
ondan daha fazla sevmiyorduk.
08:43
In fact, until very recently,
215
507772
2152
Aslında, çok yakın zamana kadar,
08:45
and I'm sure some people still hold it as a view,
216
509924
1982
ve eminim ki hala bu fikri destekleyen vardır,
08:47
that restraints help psychiatric patients feel safe.
217
511906
3032
bağlanmanın psikotik hastalara kendilerini güvende hissettirdiği sanılıyordu.
08:50
I've never met a psychiatric patient
218
514938
2432
Hiç bu görüşü destekleyen
08:53
who agreed with that view.
219
517370
1394
psikiyatrik bir hasta ile tanışmadım.
08:54
Today, I'd like to say I'm very pro-psychiatry
220
518764
2711
Bugün, psikiyatri yanlısı
08:57
but very anti-force.
221
521475
1503
fakat baskı karşıtı olduğumu söylemek isterim.
08:58
I don't think force is effective as treatment, and I think
222
522978
2991
Bence baskı, tedavi kadar etkili değil ve bence
09:01
using force is a terrible thing to do to another person
223
525969
2737
korkunç bir hastalığa sahip bir başka insan üzerinde
09:04
with a terrible illness.
224
528706
1359
böyle bir güç kullanmak korkunç bir şey.
09:05
Eventually, I came to Los Angeles
225
530065
2721
Nihayetinde, University of Southern California Hukuk Fakültesi'nde
09:08
to teach at the University of Southern California Law School.
226
532786
2498
ders vermek için Los Angeles'a geldim.
09:11
For years, I had resisted medication,
227
535284
2320
Yıllarca ilaçlara direndim
09:13
making many, many efforts to get off.
228
537604
1990
ve onlardan uzak durmak için çok çaba sarf ettim.
09:15
I felt that if I could manage without medication,
229
539594
2675
Eğer ilaç kullanmadan yaşamayı başarabilirsem
09:18
I could prove that, after all,
230
542269
2038
bir şekilde aslında zihinsel bir hastalığa sahip olmadığımı,
09:20
I wasn't really mentally ill, it was some terrible mistake.
231
544307
2750
hepsinin bir hata olduğunu kanıtlayabilirmişim gibi hissediyordum.
09:22
My motto was the less medicine, the less defective.
232
547057
3307
İlkem şuydu: ne kadar az ilaç o kadar az kusur.
09:26
My L.A. analyst, Dr. Kaplan, was urging me
233
550364
3088
Los Angeles'taki analistim Dr. Kaplan
09:29
just to stay on medication and get on with my life,
234
553452
2500
ilaçlarımı almam ve hayatımı idame ettirmem için ısrar ediyordu,
09:31
but I decided I wanted to make one last college try to get off.
235
555952
3475
ama ben ilaçları bırakmak için son bir deneme yapmaya karar verdim.
09:35
Quoting from the text:
236
559427
1432
Yazıdan alıntı yapıyorum:
09:36
"I started the reduction of my meds, and within a short time
237
560859
3640
"İlaçlarımı azaltmaya başladım ve kısa sürede
09:40
I began feeling the effects.
238
564499
2112
etkisini hissettim.
09:42
After returning from a trip to Oxford, I marched into
239
566611
2841
Oxford'da bir geziden döndükten sonra
09:45
Kaplan's office, headed straight for the corner, crouched down,
240
569452
3377
doğruca Kapan'ın ofisine gidip köşeye çömeldim,
09:48
covered my face, and began shaking.
241
572829
2233
yüzümü kapattım ve titremeye başladım.
09:50
All around me I sensed evil beings poised with daggers.
242
575062
3155
Etrafımda ellerinde hançerlerle kötü yaratıkların olduğunu hissettim.
09:54
They'd slice me up in thin slices
243
578217
2168
Beni ince ince dilimliyor
09:56
or make me swallow hot coals.
244
580385
1642
ya da bana sıcak kömür yutturuyorlardı.
09:57
Kaplan would later describe me as 'writhing in agony.'
245
582027
3377
Kaplan daha sona benim "ızdırap içinde kıvrandığımı" söyleyecekti.
10:01
Even in this state, what he accurately described as
246
585404
3085
Onun şiddetli ve ileri derece psikotik olarak tanımladığı
10:04
acutely and forwardly psychotic,
247
588489
1691
bu durumda bile,
10:06
I refused to take more medication.
248
590180
2013
daha fazla ilaç almayı reddettim.
10:08
The mission is not yet complete.
249
592193
2800
Görevim henüz tamamlanmamıştı.
10:10
Immediately after the appointment with Kaplan,
250
594993
2618
Kaplan'la randevumdan hemen sonra,
10:13
I went to see Dr. Marder, a schizophrenia expert
251
597611
2298
beni ilaçların yan etkisi için izleyen bir şizofreni uzmanı
10:15
who was following me for medication side effects.
252
599909
2308
Dr. Marder'ı görmeye gittim.
10:18
He was under the impression that I had a mild psychotic illness.
253
602217
3021
Hafif bir psikotik hastalığım olduğu izlenimine kapılmıştı.
10:21
Once in his office, I sat on his couch, folded over,
254
605238
3428
Onun ofisindeyken bir keresinde kanepeye oturdum,
10:24
and began muttering.
255
608666
1639
iki büklüm oldum ve homurdanmaya başladım.
10:26
'Head explosions and people trying to kill.
256
610305
2230
"Kafa patlamaları ve öldürmeye çalışan insanlar.
10:28
Is it okay if I totally trash your office?'
257
612535
2465
Ofisini yerle bir etsem sorun olur mu?"
10:30
'You need to leave if you think you're going to do that,'
258
615000
2632
"Eğer böyle yapmayı düşünüyorsan gitmen gerekecek."
10:33
said Marder.
259
617632
983
dedi Marder.
10:34
'Okay. Small. Fire on ice. Tell them not to kill me.
260
618615
3152
"Tamam. Küçük. Buzdaki ateş. Onlara beni öldürmemelerini söyle.
10:37
Tell them not to kill me. What have I done wrong?
261
621767
1648
Beni öldürmemelerini söyle. Neyi yanlış yaptım?
10:39
Hundreds of thousands with thoughts, interdiction.'
262
623415
2577
Yüzlercesi, binlercesi düşünceli, yasak."
10:41
'Elyn, do you feel like you're
263
625992
1735
"Elyn, kendine ya da başkalarına karşı
10:43
dangerous to yourself or others?
264
627727
1497
tehlikeli olduğunu düşünüyor musun?
10:45
I think you need to be in the hospital.
265
629224
2415
Bence bir hastanede olman gerek.
10:47
I could get you admitted right away, and the whole thing
266
631639
1857
İstersen hemen girişini yapabilirim
10:49
could be very discrete.'
267
633496
1135
ve her şey daha farklı olur."
10:50
'Ha, ha, ha.
268
634631
1681
"Ha ha ha.
10:52
You're offering to put me in hospitals?
269
636312
2337
Beni hastaneye koymayı mı teklif ediyorsunuz?
10:54
Hospitals are bad, they're mad, they're sad.
270
638649
2943
Hastaneler kötü, deliler, üzgünler.
10:57
One must stay away. I'm God, or I used to be.'"
271
641592
3664
İnsan onlardan uzak durmalı. Ben tanrıyım, ya da öyleydim."
11:01
At that point in the text,
272
645256
1583
Yazının bu kısmında,
11:02
where I said "I'm God, or I used to be," my husband
273
646839
1905
"Ben tanrıyım ya da öyleydim" dediğim yerde
11:04
made a marginal note.
274
648744
1025
eşim ilginç bir noktaya değindi.
11:05
He said, "Did you quit or were you fired?"
275
649769
1607
"İstifa mı ettin, yoksa kovuldun mu?" diye sordu.
11:07
(Laughter)
276
651376
2231
(Kahkahalar)
11:09
"'I give life and I take it away.
277
653607
3752
"Can veriyorum ve can alıyorum.
11:13
Forgive me, for I know not what I do.'
278
657359
1697
Ne yaptığımı bilmediğim için affet beni."
11:14
Eventually, I broke down in front of friends, and
279
659056
3314
En nihayetinde, arkadaşlarımın önünde kontrolümü kaybettim
11:18
everybody convinced me to take more medication.
280
662370
2508
ve herkes beni daha fazla ilaç almaya ikna etti.
11:20
I could no longer deny the truth,
281
664878
1946
Artık ne gerçeği inkâr edebiliyor,
11:22
and I could not change it.
282
666824
1522
ne de değiştirebiliyordum.
11:24
The wall that kept me, Elyn, Professor Saks,
283
668346
2649
Beni yıllar önce hastaneye yatırılan deli kadından koruyan o duvar,
11:26
separate from that insane woman hospitalized years past,
284
670995
3113
Elyn, Profesör Saks,
11:30
lay smashed and in ruins."
285
674108
2111
dağıldı ve harap oldu.
11:32
Everything about this illness says I shouldn't be here,
286
676219
2673
Bu hastalık hakkındaki her şey burada olmamam gerektiğini söylüyor
11:34
but I am. And I am, I think, for three reasons:
287
678892
2874
ama buradayım. Ve bence bu üç sebepten dolayı:
11:37
First, I've had excellent treatment.
288
681766
2392
İlk olarak, mükemmel bir tedavi gördüm.
11:40
Four- to five-day-a-week psychoanalytic psychotherapy
289
684158
2946
On yıllar boyunca haftada dört-beş gün psikoanalitik psikoterapi
11:43
for decades and continuing, and excellent psychopharmacology.
290
687104
2984
ve mükemmel bir psikofarmakoloji.
11:45
Second, I have many close family members and friends who know me
291
690088
4044
İkincisi, beni ve hastalığımı bilen
11:50
and know my illness.
292
694132
1254
pek çok yakın arkadaşım ve aile bireyim var.
11:51
These relationships have given my life a meaning
293
695386
2324
Bu ilişkiler hayatıma anlam ve derinlik kattı ve
11:53
and a depth, and they also helped me navigate
294
697710
2167
aynı zamanda hayatımı yönlendirmeme
11:55
my life in the face of symptoms.
295
699877
1968
ve semptomlarımla yüzleşmeme yardımcı oldu.
11:57
Third, I work at an enormously supportive workplace
296
701845
3168
Üçüncü olarak, USC Hukuk Fakültesi'nde,
12:00
at USC Law School.
297
705013
1585
son derece destekleyici bir iş yerinde çalışıyorum.
12:02
This is a place that not only accommodates my needs
298
706598
3025
Burası sadece ihtiyaçlarımı karşılayan değil
12:05
but actually embraces them.
299
709623
1391
aynı zamanda onları kucaklayan bir yer.
12:06
It's also a very intellectually stimulating place,
300
711014
3031
Ayrıca entelektüel olarak teşvik edici bir yer ki,
12:09
and occupying my mind with complex problems
301
714045
2592
aklımı karmaşık problemlerle meşgul etmek
12:12
has been my best and most powerful and most reliable
302
716637
3433
her zaman hastalığıma karşı kullandığım
12:15
defense against my mental illness.
303
720070
1720
en güçlü ve en güvenilir savunma oldu.
12:17
Even with all that — excellent treatment, wonderful family and
304
721790
3303
Fakat mükemmel bir tedaviye, harika bir aileye ve arkadaşlara,
12:20
friends, supportive work environment —
305
725093
1916
destekleyici bir iş ortamına rağmen --
12:22
I did not make my illness public
306
727009
2333
hayatımın geç bir evresine kadar
12:25
until relatively late in life,
307
729342
1433
hastalığımı toplum içinde açıklayamadım.
12:26
and that's because the stigma against mental illness
308
730775
2519
Ve bunun sebebi: akli hastalığa karşı dolayı duyulan
12:29
is so powerful that I didn't feel safe with people knowing.
309
733294
2608
utanç o kadar büyük ki insanların bilmesi konusunda hiç rahat hissetmedim.
12:31
If you hear nothing else today,
310
735902
2416
Eğer bu konuşmadan hiçbir şey öğrenmediyseniz,
12:34
please hear this: There are not "schizophrenics."
311
738318
3434
bari bu aklınızda kalsın: "Şizofrenikler" diye bir şey yok.
12:37
There are people with schizophrenia, and these people
312
741752
3151
Şizofrniden muzdarip insanlar var ve bu insanlar
12:40
may be your spouse, they may be your child,
313
744903
2095
belki eşiniz, belki çocuğunuz,
12:42
they may be your neighbor, they may be your friend,
314
746998
2424
belki komşunuz, belki arkadaşınız,
12:45
they may be your coworker.
315
749422
1424
belki de bir iş arkadaşınız olabilir.
12:46
So let me share some final thoughts.
316
750846
2856
Son birkaç düşüncemi paylaşmama izin verin.
12:49
We need to invest more resources into research and treatment
317
753702
3432
Akıl hastalıkları ile ilgili tedavi ve araştırmalara
12:53
of mental illness.
318
757134
1240
daha fazla kaynak ve yatırım sağlamalıyız.
12:54
The better we understand these illnesses, the better
319
758374
2056
Bu hastalıkları ne kadar iyi anlarsak,
12:56
the treatments we can provide, and the better the treatments
320
760430
2208
o kadar iyi tedaviler üretiriz ve ne kadar iyi tedaviler üretirsek,
12:58
we can provide, the more we can offer people care,
321
762638
2440
o kadar çok insana baskı kullanmadan
13:00
and not have to use force.
322
765078
1448
yardım önerebiliriz.
13:02
Also, we must stop criminalizing mental illness.
323
766526
2952
Ayrıca, zihinsel hastalıkları bir suç unsuru gibi göstermeyi bırakmamız gerek.
13:05
It's a national tragedy and scandal that the L.A. County Jail
324
769478
4048
Los Angeles Eyalet Hapishanesi'nin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki
13:09
is the biggest psychiatric facility in the United States.
325
773526
2642
en büyük psikiyatrik tesis olması ulusal bir trajedi ve bir skandal.
13:12
American prisons and jails are filled with people who suffer
326
776168
3916
Amerikan hapishaneleri ciddi akıl hastalıklarından muzdarip
13:15
from severe mental illness, and many of them are there
327
780084
2484
pek çok insan ile dolu ve bunların birçoğu
13:18
because they never received adequate treatment.
328
782568
1977
hiçbir zaman yeterli tedavi alamadıkları için oradalar.
13:20
I could have easily ended up there or on the streets myself.
329
784545
3429
Ben de kolayca kendimi hapishanede ya da sokaklarda bulabilirdim.
13:23
A message to the entertainment industry and to the press:
330
787974
3224
Eğlence endüstrisi ve basına bir mesajım var:
13:27
On the whole, you've done a wonderful job fighting stigma
331
791198
4064
Genel olarak, pek çok şeye karşı önyargı ve utancı kırmada
13:31
and prejudice of many kinds.
332
795262
1816
muhteşem bir iş çıkardınız.
13:32
Please, continue to let us see characters in your movies,
333
797078
3000
Lütfen, filmlerinizde, oyunlarınızda, köşe yazılarınızda
13:35
your plays, your columns,
334
800078
2128
ciddi zihinsel hastalıklardan muzdarip
13:38
who suffer with severe mental illness.
335
802206
1824
insanlar görmemizi sağlamaya devam edin.
13:39
Portray them sympathetically,
336
804030
1760
Onları cana yakın bir biçimde anlatın
13:41
and portray them in all the richness and depth
337
805790
2639
ve onları sadece birer teşhis olarak değil
13:44
of their experience as people and not as diagnoses.
338
808429
3527
kendi deneyimlerine ait bir derinlik ve zenginliğe sahip insanlar olarak anlatın.
13:47
Recently, a friend posed a question:
339
811956
2276
Yakın zamanda, bir arkadaşım şöyle bir soru sordu:
13:50
If there were a pill I could take
340
814232
1775
Eğer beni anında iyileştirecek bir hap olsa,
13:51
that would instantly cure me, would I take it?
341
816007
1811
o hapı içer miydim?
13:53
The poet Rainer Maria Rilke
342
817818
2693
Şair Rainer Maria Rilke 'e
13:56
was offered psychoanalysis.
343
820511
1472
psikanaliz teklif edilmişti.
13:57
He declined, saying, "Don't take my devils away,
344
821983
2312
"Şeytanlarımı kaçırmayın çünkü meleklerim de kaçabilir"
14:00
because my angels may flee too."
345
824295
1759
diyerek reddetmişti.
14:01
My psychosis, on the other hand,
346
826054
2193
Benim psikozum, öte yandan,
14:04
is a waking nightmare in which my devils are so terrifying
347
828247
2672
şeytanlarımın o kadar korkunç olduğu bir kabus ki
14:06
that all my angels have already fled.
348
830919
1936
bütün meleklerim çoktan gitti.
14:08
So would I take the pill? In an instant.
349
832855
3904
Yani hapı alır mıydım? Anında.
14:12
That said, I don't wish to be seen as regretting
350
836759
2681
Ve bu demek olurdu ki ne aklen hasta olmasaydım sahip olabileceğim
14:15
the life I could have had if I'd not been mentally ill,
351
839440
2393
hayattan dolayı pişmanlık duyan biri olarak görülmek isterim
14:17
nor am I asking anyone for their pity.
352
841833
2282
ne de kimsenin bana acımasını.
14:20
What I rather wish to say is that the humanity we all share
353
844115
3131
Söylemeyi tercih ettiğim şey şu ki paylaştığımız
14:23
is more important than the mental illness we may not.
354
847261
2618
insanlık bir çoğumuzu paylaşmadığı akli hastalıklardan çok daha önemli.
14:25
What those of us who suffer with mental illness want
355
849879
2458
Zihinsel hastalıklardan muzdarip insanların istediği şeyler
14:28
is what everybody wants:
356
852337
1454
herkesin istediği şeyler:
14:29
in the words of Sigmund Freud, "to work and to love."
357
853791
2534
Sigmund Freud'un sözleri ile "çalışmak ve sevmek".
14:32
Thank you. (Applause)
358
856325
3023
Teşekkürler. (Alkışlar)
14:35
(Applause)
359
859348
677
(Alkışlar)
14:35
Thank you. Thank you. You're very kind. (Applause)
360
860025
4793
Teşekkürler. Teşekkürler. Çok kibarsınız. (Alkışlar)
14:40
Thank you. (Applause)
361
864818
6607
Teşekkür ederim. (Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Elyn Saks - Mental health law scholarElyn Saks asks bold questions about how society treats people with mental illness.
Why you should listen
As a law scholar and writer, Elyn Saks speaks for the rights of mentally ill people. It's a gray area: Too often, society's first impulse is to make decisions on their behalf. But it's a slippery slope from in loco parentis to a denial of basic human rights. Saks has brilliantly argued for more autonomy -- and in many cases for a restoration of basic human dignity.
In 2007, deep into her career, she dropped a bombshell -- her autobiography, The Center Cannot Hold. In it, she reveals the depth of her own schizophrenia, now controlled by drugs and therapy. Clear-eyed and honest about her own condition, the book lent her new ammunition in the quest to protect the rights and dignity of the mentally ill.
In 2009, she was selected as a MacArthur Fellow.
Read more on io9.com: I’m Elyn Saks and this is what it’s like to live with schizophrenia »
Elyn Saks | Speaker | TED.com