ABOUT THE SPEAKER
Andrea Ghez - Astronomer
Andrea Ghez is a stargazing detective, tracking the visible and invisible forces lurking in the vastness of interstellar space.

Why you should listen

Seeing the unseen (from 26,000 light-years away) is a specialty of UCLA astronomer Andrea Ghez. From the highest and coldest mountaintop of Hawaii, home of the Keck Observatory telescopes, using bleeding-edge deep-space-scrying technology, Ghez handily confirmed 30 years of suspicions of what lies at the heart of the Milky Way galaxy -- a supermassive black hole, which sends its satellite stars spinning in orbits approaching the speed of light.

Ghez received a MacArthur "genius grant" in 2008 for her work in surmounting the limitations of earthbound telescopes. Early in her career, she developed a technique known as speckle imaging, which combined many short exposures from a telescope into one much-crisper image. Lately she's been using adaptive optics to further sharpen our view from here -- and compile evidence of young stars at the center of the universe.

More profile about the speaker
Andrea Ghez | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

Andrea Ghez: The hunt for a supermassive black hole

Andrea Ghez: Süperkütleli karadelik avı

Filmed:
866,701 views

Keck teleskobundan gelen yeni verilerle birlikte Andrea Ghez, son teknoloji ürünü merceklerin, astronomların evrenimizin en gizemli nesnelerini anlamasına nasıl yardım ettiğini anlatıyor: kara delikler. Bir süperkütleli karadeliğin Samanyolu'nun merkezinde bulunabileceği bilgisini paylaşıyor.
- Astronomer
Andrea Ghez is a stargazing detective, tracking the visible and invisible forces lurking in the vastness of interstellar space. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
How do you observegözlemlemek something you can't see?
0
0
3000
Göremediğiniz bir şeyi nasıl gözlemlersiniz?
00:18
This is the basictemel questionsoru of somebodybirisi who'skim interestedilgili
1
3000
3000
İşte karadelikleri bulmak ve üzerlerinde çalışmak
00:21
in findingbulgu and studyingders çalışıyor blacksiyah holesdelikler.
2
6000
2000
isteyen kişinin temel sorusu bu.
00:23
Because blacksiyah holesdelikler are objectsnesneleri
3
8000
2000
Çünkü karadeliklerin kütleçekim gücü
00:25
whosekimin pullÇek of gravityyerçekimi is so intenseyoğun
4
10000
3000
öyle yoğundur ki hiçbir şey,
00:28
that nothing can escapekaçış it, not even lightışık,
5
13000
2000
ışık bile, ondan kaçamaz.
00:30
so you can't see it directlydirekt olarak.
6
15000
2000
Bu yüzden onları doğrudan göremezsiniz.
00:32
So, my storyÖykü todaybugün about blacksiyah holesdelikler
7
17000
3000
Karadeliklere dair bugünkü hikayem,
00:35
is about one particularbelirli blacksiyah holedelik.
8
20000
2000
belli bir kara delik hakkında.
00:37
I'm interestedilgili in findingbulgu whetherolup olmadığını or not
9
22000
3000
Galaksimizin merkezinde gerçekten de
00:40
there is a really massivemasif, what we like to call
10
25000
3000
Süperkütleli Karadelik dediğimiz çok büyük kütleli
00:43
"supermassivesüper büyük kütleli" blacksiyah holedelik at the centermerkez of our galaxygökada.
11
28000
3000
bir karadelik olup olmadığıyla ilgileniyorum.
00:46
And the reasonneden this is interestingilginç is that
12
31000
3000
Bunu ilginç kılan ise, bize
00:49
it givesverir us an opportunityfırsat to provekanıtlamak
13
34000
3000
bu alışılmadık nesnelerin gerçekten
00:52
whetherolup olmadığını or not these exoticegzotik objectsnesneleri really existvar olmak.
14
37000
4000
varolup olmadıklarını kanıtlama fırsatı vermesi.
00:56
And secondikinci, it givesverir us the opportunityfırsat
15
41000
2000
İkinci olarak, bu Süperkütleli Karadeliklerin
00:58
to understandanlama how these supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler
16
43000
3000
çevreleriyle nasıl etkileştiklerini ve
01:01
interactetkileşim with theironların environmentçevre,
17
46000
2000
içinde bulundukları galaksilerin
01:03
and to understandanlama how they affectetkilemek the formationformasyon and evolutionevrim
18
48000
3000
oluşum ve değişimini nasıl etkilediklerini
01:06
of the galaxiesgalaksiler whichhangi they resideikamet in.
19
51000
3000
anlama fırsatı veriyor.
01:09
So, to beginbaşla with,
20
54000
2000
Öncelikle,
01:11
we need to understandanlama what a blacksiyah holedelik is
21
56000
3000
bir karadeliğin ne olduğunu anlamamız gerek,
01:14
so we can understandanlama the proofkanıt of a blacksiyah holedelik.
22
59000
2000
böylece varlığına dair kanıtı fark edebiliriz.
01:16
So, what is a blacksiyah holedelik?
23
61000
2000
Peki, nedir karadelik?
01:18
Well, in manyçok waysyolları a blacksiyah holedelik is an incrediblyinanılmaz simplebasit objectnesne,
24
63000
4000
Aslında bir karadelik pek çok açıdan inanılmaz basit bir nesnedir,
01:22
because there are only threeüç characteristicskarakteristikleri that you can describetanımlamak:
25
67000
3000
çünkü tanımlayabileceğiniz sadece üç tane özellik vardır:
01:25
the masskitle,
26
70000
2000
Kütle,
01:27
the spinçevirmek, and the chargeşarj etmek.
27
72000
2000
dönme ve yük.
01:29
And I'm going to only talk about the masskitle.
28
74000
2000
Ben sadece kütleden bahsedeceğim.
01:31
So, in that senseduyu, it's a very simplebasit objectnesne.
29
76000
3000
Yani bu açıdan, çok basit bir nesnedir.
01:34
But in anotherbir diğeri senseduyu, it's an incrediblyinanılmaz complicatedkarmaşık objectnesne
30
79000
2000
Ancak bir diğer açıdan da, inanılmaz karmaşık bir nesnedir.
01:36
that we need relativelyNispeten exoticegzotik physicsfizik to describetanımlamak,
31
81000
3000
Öyle ki, tanımlamak için nispeten alışılmadık fizik gerekir
01:39
and in some senseduyu representstemsil the breakdownarıza of our physicalfiziksel understandinganlayış
32
84000
4000
ve bir açıdan, evrene dair fiziksel anlayışımızın çöküşünü
01:43
of the universeEvren.
33
88000
2000
temsil eder.
01:45
But todaybugün, the way I want you to understandanlama a blacksiyah holedelik,
34
90000
2000
Şu anda bir karadeliğin varlığını kanıtlamak
01:47
for the proofkanıt of a blacksiyah holedelik,
35
92000
2000
amacıyla karadeliğin görmenizi istediğim
01:49
is to think of it as an objectnesne
36
94000
2000
yönü ise kütlesinin sıkıştığı
01:51
whosekimin masskitle is confinedsınırlı to zerosıfır volumehacim.
37
96000
3000
hacmin sıfır olduğu bir nesne olması.
01:54
So, despiterağmen the factgerçek that I'm going to talk to you about
38
99000
2000
Dolayısıyla, bahsedeceğim nesne, süperkütleli
01:56
an objectnesne that's supermassivesüper büyük kütleli,
39
101000
3000
olmakla beraber,
01:59
and I'm going to get to what that really meansanlamına geliyor in a momentan,
40
104000
2000
ki bunu az sonra tam anlamıyla açıklarım,
02:01
it has no finitesınırlı sizeboyut.
41
106000
3000
nesnenin büyüklüğü yok.
02:04
So, this is a little trickyhileli.
42
109000
2000
Yani alengirli bir durum.
02:06
But fortunatelyneyse ki there is a finitesınırlı sizeboyut that you can see,
43
111000
4000
Ama neyse ki görebileceğiniz bir büyüklük var,
02:10
and that's knownbilinen as the SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS.
44
115000
3000
buna Schwarzschild Yarıçapı adı verilir.
02:13
And that's namedadlı after the guy who recognizedtanınan
45
118000
2000
İsimlendirme, bu yarıçapın önemini fark eden
02:15
why it was suchböyle an importantönemli radiusRADIUS.
46
120000
2000
kişiye ithafen yapılmış.
02:17
This is a virtualsanal radiusRADIUS, not realitygerçeklik; the blacksiyah holedelik has no sizeboyut.
47
122000
3000
Bu sanal bir yarıçap, gerçek değil; karadelik boyutsuz.
02:20
So why is it so importantönemli?
48
125000
2000
Peki neden bu kadar önemli?
02:22
It's importantönemli because it tellsanlatır us
49
127000
2000
Önemli, çünkü bize
02:24
that any objectnesne can becomeolmak a blacksiyah holedelik.
50
129000
4000
her nesnenin karadelik hâline gelebileceğini söylüyor.
02:28
That meansanlamına geliyor you, your neighborkomşu, your cellphonecep telefonu,
51
133000
3000
Yani siz, komşunuz, cep telefonunuz,
02:31
the auditoriumKonferans Salonu can becomeolmak a blacksiyah holedelik
52
136000
2000
bu salon karadeliğe dönüşebilir,
02:33
if you can figureşekil out how to compresskompres it down
53
138000
3000
tabi ancak Schwarzschild yarıçapına
02:36
to the sizeboyut of the SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS.
54
141000
2000
sıkıştırmayı başarabilirseniz.
02:38
At that pointpuan, what's going to happenolmak?
55
143000
3000
Peki o noktada ne olur?
02:41
At that pointpuan gravityyerçekimi winskazanç.
56
146000
2000
O noktada kütleçekim kazanır.
02:43
GravityYerçekimi winskazanç over all other knownbilinen forcesgüçler.
57
148000
2000
Kütleçekim bilinen tüm diğer kuvvetleri yener.
02:45
And the objectnesne is forcedzorunlu to continuedevam et to collapseçöküş
58
150000
3000
Ve nesne, sonsuz küçük olana dek
02:48
to an infinitelysonsuz smallküçük objectnesne.
59
153000
2000
çökmek zorunda kalır.
02:50
And then it's a blacksiyah holedelik.
60
155000
2000
O artık bir karadeliktir.
02:52
So, if I were to compresskompres the EarthDünya down to the sizeboyut of a sugarşeker cubeküp,
61
157000
5000
Bu durumda, eğer Dünya'yı küp şeker boyutuna inene dek sıkıştıracak olsaydım,
02:57
it would becomeolmak a blacksiyah holedelik,
62
162000
2000
kara delik hâline gelirdi.
02:59
because the sizeboyut of a sugarşeker cubeküp is its SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS.
63
164000
4000
Çünkü küp şekerin büyüklüğü, Dünya'nın Schwarzschild yarıçapı kadardır.
03:03
Now, the keyanahtar here is to figureşekil out what that SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS is.
64
168000
3000
Önemli olan Schwarzschild yarıçapının ne olduğunu anlamak.
03:06
And it turnsdönüşler out that it's actuallyaslında prettygüzel simplebasit to figureşekil out.
65
171000
4000
Ve gayet kolay anlaşılabileceğini görüyoruz.
03:10
It dependsbağlıdır only on the masskitle of the objectnesne.
66
175000
2000
Sadece nesnenin kütlesine bağlı.
03:12
BiggerDaha büyük objectsnesneleri have biggerDaha büyük SchwarzschildSchwarzschild radiiyarıçapı.
67
177000
2000
Büyük nesnelerin büyük Schwarzschild yarıçapları,
03:14
SmallerDaha küçük objectsnesneleri have smallerdaha küçük SchwarzschildSchwarzschild radiiyarıçapı.
68
179000
3000
daha küçüklerinse, daha küçük Schwarzschild yarıçapları var.
03:17
So, if I were to take the sunGüneş
69
182000
2000
Eğer Güneş'i alıp,
03:19
and compresskompres it down to the scaleölçek of the UniversityÜniversitesi of OxfordOxford,
70
184000
3000
Oxford Üniversitesi boyutuna inene dek sıkıştırsaydım,
03:22
it would becomeolmak a blacksiyah holedelik.
71
187000
3000
karadelik hâline gelirdi.
03:25
So, now we know what a SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS is.
72
190000
3000
Artık Schwarzschild yarıçapının ne olduğunu biliyoruz.
03:28
And it's actuallyaslında quiteoldukça a usefulişe yarar conceptkavram,
73
193000
2000
Ve gerçekten de yararlı bir kavram.
03:30
because it tellsanlatır us not only
74
195000
2000
Çünkü bize karadelik olma
03:32
when a blacksiyah holedelik will formform,
75
197000
2000
koşulunu vermenin yanısıra,
03:34
but it alsoAyrıca givesverir us the keyanahtar elementselementler for the proofkanıt of a blacksiyah holedelik.
76
199000
3000
kara deliğin varlığını kanıtlamak için anahtar öğeler sunuyor.
03:37
I only need two things.
77
202000
2000
Sadece iki şey gerek.
03:39
I need to understandanlama the masskitle of the objectnesne
78
204000
2000
Kara delik olduğunu iddia ettiğim nesnenin
03:41
I'm claimingiddia is a blacksiyah holedelik,
79
206000
2000
kütlesinin ne olduğunu ve
03:43
and what its SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS is.
80
208000
2000
Schwarzschild yarıçapını bilmem gerek.
03:45
And sincedan beri the masskitle determinesbelirleyen the SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS,
81
210000
2000
Schwarzschild yarıçapını kütle belirlediğine göre,
03:47
there is actuallyaslında only one thing I really need to know.
82
212000
2000
aslında bilmem gereken tek bir şey var.
03:49
So, my job in convincinginandırıcı you
83
214000
2000
Bu durumda, sizi
03:51
that there is a blacksiyah holedelik
84
216000
2000
bir karadeliğin varlığına
03:53
is to showgöstermek that there is some objectnesne
85
218000
2000
ikna etmek için, o nesnenin kendi
03:55
that's confinedsınırlı to withiniçinde its SchwarzschildSchwarzschild radiusRADIUS.
86
220000
3000
Schwarzschild yarıçapına sıkıştığını göstermem gerek.
03:58
And your job todaybugün is to be skepticalşüpheci.
87
223000
3000
Tabi sizin de şüpheci olmanız gerek.
04:01
Okay, so, I'm going to talk about no ordinarysıradan blacksiyah holedelik;
88
226000
4000
Size sıradan bir karadelikten söz etmeyeceğim,
04:05
I'm going to talk about supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler.
89
230000
3000
süperkütleli karadeliklerden söz edeceğim.
04:08
So, I wanted to say a fewaz wordskelimeler about what an ordinarysıradan blacksiyah holedelik is,
90
233000
2000
O yüzden, sıradan bir karadeliğe dair bir kaç şey söylemek isterim,
04:10
as if there could be suchböyle a thing as an ordinarysıradan blacksiyah holedelik.
91
235000
3000
tabi sıradan karadelik diye bir şey olabilirse.
04:13
An ordinarysıradan blacksiyah holedelik is thought to be the endson statebelirtmek, bildirmek
92
238000
3000
Sıradan bir karadelik, büyük kütleli bir yıldızın
04:16
of a really massivemasif star'sStar'ın life.
93
241000
2000
en son hâli olarak düşünülüyor.
04:18
So, if a starstar startsbaşlar its life off
94
243000
2000
Eğer bir yıldız, yaşamına
04:20
with much more masskitle than the masskitle of the SunGüneş,
95
245000
2000
Güneş'ten çok daha büyük bir kütle ile başlarsa,
04:22
it's going to endson its life by explodingpatlayan
96
247000
3000
yaşamının sona erişi patlayarak
04:25
and leavingayrılma behindarkasında these beautifulgüzel supernovasüpernova remnantskalıntıları that we see here.
97
250000
3000
ve ardında bu güzel süpernova kalıntılarını bırakarak olur.
04:28
And insideiçeride that supernovasüpernova remnantkalıntı
98
253000
2000
ve bu süpernova kalıntısının içinde
04:30
is going to be a little blacksiyah holedelik
99
255000
2000
küçük bir karadelik olacaktır,
04:32
that has a masskitle roughlykabaca threeüç timeszamanlar the masskitle of the SunGüneş.
100
257000
3000
kütlesi kabaca Güneş'in kütlesinin 3 katı kadar olur.
04:35
On an astronomicalastronomik scaleölçek
101
260000
2000
Astronomik ölçekte
04:37
that's a very smallküçük blacksiyah holedelik.
102
262000
2000
bu cidden küçük bir karadelik.
04:39
Now, what I want to talk about are the supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler.
103
264000
3000
Benim söz etmek istediklerimse, süperkütleli karadelikler.
04:42
And the supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler are thought to resideikamet at the centermerkez of galaxiesgalaksiler.
104
267000
4000
Süperkütleli karadeliklerin, galaksi merkezlerinde bulunduğu düşünülüyor.
04:46
And this beautifulgüzel pictureresim takenalınmış with the HubbleHubble SpaceUzay TelescopeTeleskop
105
271000
3000
Hubble Uzay Teleskobu'ndan alınan bu güzel resim
04:49
showsgösterileri you that galaxiesgalaksiler come in all shapesşekiller and sizesboyutları.
106
274000
3000
galaksilerin her biçim ve boyutta olabileceğini göstermekte.
04:52
There are bigbüyük onesolanlar. There are little onesolanlar.
107
277000
2000
Büyük olanlar var, küçük olanlar var.
04:54
AlmostNeredeyse everyher objectnesne in that pictureresim there is a galaxygökada.
108
279000
3000
Bu resimdeki nesnelerin hepsi birer galaksi.
04:57
And there is a very niceGüzel spiralsarmal up in the upperüst left.
109
282000
3000
Sol üstte çok hoş bir sarmal var mesela.
05:00
And there are a hundredyüz billionmilyar starsyıldızlar in that galaxygökada,
110
285000
4000
O galaksinin içindeyse, 100 milyar yıldız var,
05:04
just to give you a senseduyu of scaleölçek.
111
289000
2000
ölçeği algılamanız için söyledim.
05:06
And all the lightışık that we see from a typicaltipik galaxygökada,
112
291000
2000
Burada gördüğümüz galaksiler türünden
05:08
whichhangi is the kindtür of galaxiesgalaksiler that we're seeinggörme here,
113
293000
2000
tipik bir galaksiden gelen ışığın tümü,
05:10
comesgeliyor from the lightışık from the starsyıldızlar.
114
295000
2000
yıldızların ışığından gelir.
05:12
So, we see the galaxygökada because of the starstar lightışık.
115
297000
2000
Yani galaksileri yıldız ışıkları sayesinde görüyoruz.
05:14
Now, there are a fewaz relativelyNispeten exoticegzotik galaxiesgalaksiler.
116
299000
4000
Şimdi bir kaç alışılmadık galaksiye bakalım.
05:18
I like to call these the primaPrima donnadonna of the galaxygökada worldDünya,
117
303000
3000
Bunlara galaksi âleminin seçkin üyeleri diyorum,
05:21
because they are kindtür of showgöstermek offsoff.
118
306000
2000
çünkü biraz havalılar.
05:23
And we call them activeaktif galacticGalaktik nucleiesaslar.
119
308000
2000
Bunlara Aktif Galaktik Çekirdekler diyoruz.
05:25
And we call them that because theironların nucleusÇekirdeği,
120
310000
2000
Bu adlandırmanın nedeni,
05:27
or theironların centermerkez, are very activeaktif.
121
312000
3000
çekirdeklerinin yani merkezlerinin çok aktif olması.
05:30
So, at the centermerkez there, that's actuallyaslında where
122
315000
2000
Dolayısıyla yıldız ışığının büyük bölümü
05:32
mostçoğu of the starlightStarlight comesgeliyor out from.
123
317000
2000
aslında merkezden geliyor.
05:34
And yethenüz, what we actuallyaslında see is lightışık
124
319000
2000
Fakat gördüğümüz şey aslında
05:36
that can't be explainedaçıkladı by the starlightStarlight.
125
321000
3000
yıldız ışığı olamayacak bir ışık.
05:39
It's way more energeticenerjik.
126
324000
2000
Çok daha yüksek enerjili.
05:41
In factgerçek, in a fewaz examplesörnekler it's like the onesolanlar that we're seeinggörme here.
127
326000
2000
Hatta bazı örnekler burada gördüklerimiz gibi.
05:43
There are alsoAyrıca jetsjetleri emanatingyayılan out from the centermerkez.
128
328000
3000
Merkezden dışarı fışkırmalar var.
05:46
Again, a sourcekaynak of energyenerji that's very difficultzor to explainaçıklamak
129
331000
4000
Galaksilerin yıldızlardan oluştuğu düşünüldüğünde
05:50
if you just think that galaxiesgalaksiler are composedoluşan of starsyıldızlar.
130
335000
2000
gerçekten de açıklaması zor bir enerji kaynağı.
05:52
So, what people have thought is that perhapsbelki
131
337000
2000
İnsanların aklına gelen şu oldu:
05:54
there are supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler
132
339000
3000
Belki maddeyi kendine çeken süperkütleli
05:57
whichhangi mattermadde is fallingdüşen on to.
133
342000
3000
karadelikler vardır.
06:00
So, you can't see the blacksiyah holedelik itselfkendisi,
134
345000
2000
Karadeliğin kendisini göremesek de,
06:02
but you can convertdönüştürmek the gravitationalyerçekimi energyenerji of the blacksiyah holedelik
135
347000
3000
karadeliğin kütleçekimsel enerjisini,
06:05
into the lightışık we see.
136
350000
2000
gördüğümüz ışığa çevirebiliriz.
06:07
So, there is the thought that maybe supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler
137
352000
2000
Ve süperkütleli karadeliklerin bu galaksilerin
06:09
existvar olmak at the centermerkez of galaxiesgalaksiler.
138
354000
2000
merkezinde olabileceği düşüncesi gelişti.
06:11
But it's a kindtür of indirectdolaylı argumenttartışma.
139
356000
2000
Tabi bu dolaylı bir iddia idi.
06:13
NonethelessYine de, it's givenverilmiş riseyükselmek to the notionkavram
140
358000
2000
Yine de şunu akla getirdi:
06:15
that maybe it's not just these primaPrima donnasDonnas
141
360000
3000
Belki bu seçkin üyelerden başka
06:18
that have these supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler,
142
363000
2000
süperkütleli karadeliği olanlar da vardır.
06:20
but ratherdaha doğrusu all galaxiesgalaksiler mightbelki harborliman these
143
365000
3000
Belki de bütün galaksilerin merkezinde
06:23
supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler at theironların centersmerkezleri.
144
368000
2000
bu süperkütleli karadeliklerden vardır.
06:25
And if that's the casedurum -- and this is an exampleörnek of a normalnormal galaxygökada;
145
370000
3000
Ve eğer durum böyleyse -- bu bir normal galaksi örneği;
06:28
what we see is the starstar lightışık.
146
373000
2000
yıldız ışığı görürüz.
06:30
And if there is a supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holedelik,
147
375000
2000
Ve eğer süperkütleli bir karadelik varsa,
06:32
what we need to assumeüstlenmek is that it's a blacksiyah holedelik on a dietdiyet.
148
377000
3000
bunun diyete girmiş bir karadelik olduğunu varsaymamız gerekir.
06:35
Because that is the way to suppressbastırmak the energeticenerjik phenomenafenomenler that we see
149
380000
3000
Çünkü aktif galaktik çekirdeklilerde gördüğümüz
06:38
in activeaktif galacticGalaktik nucleiesaslar.
150
383000
3000
enerjikliği bastırmanın yolu budur.
06:41
If we're going to look for these stealthİhraç Stealth blacksiyah holesdelikler
151
386000
3000
Eğer bu kaçak karadelikleri arayacağımız yer
06:44
at the centermerkez of galaxiesgalaksiler,
152
389000
2000
galaksi merkezleri ise,
06:46
the besten iyi placeyer to look is in our ownkendi galaxygökada, our MilkySütlü Way.
153
391000
4000
bakacağımız ilk yer kendi galaksimiz Samanyolu olur.
06:50
And this is a widegeniş fieldalan pictureresim
154
395000
2000
Burada Samanyolu'nun merkezinin
06:52
takenalınmış of the centermerkez of the MilkySütlü Way.
155
397000
3000
geniş açı resmini görüyoruz.
06:55
And what we see is a linehat of starsyıldızlar.
156
400000
3000
Burada bir yıldız hattı görüyoruz.
06:58
And that is because we livecanlı in a galaxygökada whichhangi has
157
403000
2000
Bunun nedeni galaksimizin yapısının
07:00
a flattenedbasık, disk-likedisk benzeri structureyapı.
158
405000
2000
düzleştirilmiş bir diske benzemesi.
07:02
And we livecanlı in the middleorta of it, so when we look towardskarşı the centermerkez,
159
407000
2000
Ve biz bunun ortasında yaşıyoruz, yani merkeze doğru
07:04
we see this planeuçak whichhangi definestanımlar the planeuçak of the galaxygökada,
160
409000
2000
baktığımızda, galaksi düzlemini belirten bu düzlemi
07:06
or linehat that definestanımlar the planeuçak of the galaxygökada.
161
411000
4000
ya da hattı görüyoruz.
07:10
Now, the advantageavantaj of studyingders çalışıyor our ownkendi galaxygökada
162
415000
3000
Kendi galaksimizi araştırmanın avantajı
07:13
is it's simplybasitçe the closestEn yakın exampleörnek of the centermerkez of a galaxygökada
163
418000
3000
basitçe, bize en yakın galaksi merkezi örneği olması.
07:16
that we're ever going to have, because the nextSonraki closestEn yakın galaxygökada
164
421000
2000
İkinci en yakın galaksi 100 kat daha uzakta çünkü.
07:18
is 100 timeszamanlar furtherayrıca away.
165
423000
3000
Dolayısıyla kendi galaksimizde, başka her yerden
07:21
So, we can see faruzak more detaildetay in our galaxygökada
166
426000
2000
07:23
than anyplaceherhangi bir yer elsebaşka.
167
428000
2000
daha çok ayrıntı görebiliriz.
07:25
And as you'llEğer olacak see in a momentan, the abilitykabiliyet to see detaildetay
168
430000
2000
Ve az sonra göreceğiniz gibi, ayrıntı görebilmek
07:27
is keyanahtar to this experimentdeney.
169
432000
3000
bu deneyin anahtarıdır.
07:30
So, how do astronomersastronomlar provekanıtlamak that there is a lot of masskitle
170
435000
3000
Peki gökbilimciler küçük bir hacimde
çok fazla kütle olduğunu nasıl kanıtlar?
07:33
insideiçeride a smallküçük volumehacim?
171
438000
2000
07:35
WhichHangi is the job that I have to showgöstermek you todaybugün.
172
440000
3000
Bu benim bugünkü görevim.
07:38
And the toolaraç that we use is to watch the way
173
443000
2000
Kullandığımız yöntem, yıldızların karadelik etrafındaki
07:40
starsyıldızlar orbityörünge the blacksiyah holedelik.
174
445000
3000
yörüngesini izlemek.
07:43
StarsYıldız will orbityörünge the blacksiyah holedelik
175
448000
2000
Yıldızlar karadelik etrafında, tıpkı
07:45
in the very sameaynı way that planetsgezegenler orbityörünge the sunGüneş.
176
450000
3000
gezegenlerin Güneş etrafındaki dönüşü gibi döner.
07:48
It's the gravitationalyerçekimi pullÇek
177
453000
2000
Hepsini yörüngede tutan
07:50
that makesmarkaları these things orbityörünge.
178
455000
2000
kütleçekimsel kuvvettir.
07:52
If there were no massivemasif objectsnesneleri these things would go flyinguçan off,
179
457000
3000
Büyük kütleli nesneler olmasaydı bunlar uçup giderdi,
07:55
or at leasten az go at a much slowerYavaş rateoran
180
460000
2000
veya en azından daha düşük hızda ilerlerdi.
07:57
because all that determinesbelirleyen how they go around
181
462000
3000
Çünkü dönüşlerini belirleyen yegâne şey,
08:00
is how much masskitle is insideiçeride its orbityörünge.
182
465000
2000
yörüngedeki kütle miktarıdır.
08:02
So, this is great, because rememberhatırlamak my job is to showgöstermek
183
467000
2000
Bu harika, çünkü hatırlayın ki, görevim
küçük hacimde büyük kütle olduğunu göstermekti.
08:04
there is a lot of masskitle insideiçeride a smallküçük volumehacim.
184
469000
2000
08:06
So, if I know how fasthızlı it goesgider around, I know the masskitle.
185
471000
3000
O halde, dönüş hızını biliyorsam, kütleyi biliyorum.
08:09
And if I know the scaleölçek of the orbityörünge I know the radiusRADIUS.
186
474000
3000
Ve yörüngenin ölçeğini biliyorsam, yarıçapı biliyorum.
08:12
So, I want to see the starsyıldızlar
187
477000
2000
Benim görmek istediğim yıldızlar
08:14
that are as closekapat to the centermerkez of the galaxygökada as possiblemümkün.
188
479000
2000
galaksi merkezine mümkün olduğunca yakın olanlar.
08:16
Because I want to showgöstermek there is a masskitle insideiçeride as smallküçük a regionbölge as possiblemümkün.
189
481000
4000
Çünkü mümkün olan en küçük bölgedeki kütleyi göstermek istiyorum.
08:20
So, this meansanlamına geliyor that I want to see a lot of detaildetay.
190
485000
3000
Dolayısıyla, çok fazla ayrıntı görmek istiyorum.
08:23
And that's the reasonneden that for this experimentdeney we'vebiz ettik used
191
488000
2000
Bu deneyde kullandığımız teleskobun,
08:25
the world'sDünyanın en largesten büyük telescopeteleskop.
192
490000
2000
dünyanın en büyüğü olma nedeni işte bu.
08:27
This is the KeckKeck observatoryGözlemevi. It hostsana bilgisayarlar two telescopesteleskoplar
193
492000
3000
Burası Keck gözlemevi. İki tane teleskobu var.
08:30
with a mirrorayna 10 metersmetre, whichhangi is roughlykabaca
194
495000
2000
10 metrelik aynaları var,
neredeyse tenis kortu çapında.
08:32
the diameterçap of a tennistenis courtmahkeme.
195
497000
2000
08:34
Now, this is wonderfulolağanüstü,
196
499000
2000
Bu gayet güzel,
08:36
because the campaignkampanya promisesöz vermek
197
501000
2000
çünkü ilerleyiş göstermişti ki, teleskop ne kadar büyükse
08:38
of largegeniş telescopesteleskoplar is that is that the biggerDaha büyük the telescopeteleskop,
198
503000
3000
o kadar küçük ayrıntılar görülebiliyor.
08:41
the smallerdaha küçük the detaildetay that we can see.
199
506000
4000
Fakat anladık ki bu teleskoplar,
08:45
But it turnsdönüşler out these telescopesteleskoplar, or any telescopeteleskop on the groundzemin
200
510000
3000
aslında yeryüzündeki herhangi bir teleskop,
08:48
has had a little bitbit of a challengemeydan okuma livingyaşam up to this campaignkampanya promisesöz vermek.
201
513000
4000
bu ilerlemeyi belli bir yere kadar götürebilirdi.
08:52
And that is because of the atmosphereatmosfer.
202
517000
2000
Bunun nedeni atmosfer.
08:54
AtmosphereAtmosfer is great for us; it allowsverir us
203
519000
2000
Atmosfer bizim için harika,
08:56
to survivehayatta kalmak here on EarthDünya.
204
521000
2000
yeryüzünde hayatta kalmamızı sağlıyor.
08:58
But it's relativelyNispeten challengingmeydan okuma for astronomersastronomlar
205
523000
3000
Fakat atmosferin ötesindeki astronomik kaynaklara
09:01
who want to look throughvasitasiyla the atmosphereatmosfer to astronomicalastronomik sourceskaynaklar.
206
526000
4000
bakmak isteyen gökbilimciler için nispeten zorlayıcı.
09:05
So, to give you a senseduyu of what this is like,
207
530000
2000
Bu durumu şuna benzetebilirim:
09:07
it's actuallyaslında like looking at a pebbleçakıl taşı
208
532000
2000
Bir akarsuyun dibindeki bir çakıl taşına
09:09
at the bottomalt of a streamakım.
209
534000
2000
bakmaya benziyor.
09:11
Looking at the pebbleçakıl taşı on the bottomalt of the streamakım,
210
536000
2000
Siz akarsuyun dibindeki taşa bakarken
09:13
the streamakım is continuouslydevamlı olarak movinghareketli and turbulentçalkantılı,
211
538000
3000
su sürekli hareket edip, çalkalanıyor
09:16
and that makesmarkaları it very difficultzor to see the pebbleçakıl taşı on the bottomalt of the streamakım.
212
541000
4000
ve bu da dipteki taşı görmeyi iyice zorlaştırıyor.
09:20
Very much in the sameaynı way, it's very difficultzor
213
545000
2000
Benzer şekilde, sürekli hareket halinde olan
09:22
to see astronomicalastronomik sourceskaynaklar, because of the
214
547000
2000
atmosfer nedeniyle,
09:24
atmosphereatmosfer that's continuouslydevamlı olarak movinghareketli by.
215
549000
2000
astronomik kaynakları görmek çok zordur.
09:26
So, I've spentharcanmış a lot of my careerkariyer workingçalışma on waysyolları
216
551000
3000
Ben kariyerimin büyük bölümünü, bize daha net görüntü
09:29
to correctdoğru for the atmosphereatmosfer, to give us a cleanertemizleyici viewgörünüm.
217
554000
3000
sağlayacak atmosferik düzeltme yolları aramakla geçirdim.
09:32
And that buyssatın alır us about a factorfaktör of 20.
218
557000
3000
Bu bize yaklaşık 20 kat iyileştime sağladı.
09:35
And I think all of you can agreeanlaşmak that if you can
219
560000
2000
Sanırım hepimiz, yaşamı 20 kat geliştirebilsek,
09:37
figureşekil out how to improveiyileştirmek life by a factorfaktör of 20,
220
562000
3000
yaşam tarzımızın oldukça gelişeceğinde hemfikirizdir.
09:40
you've probablymuhtemelen improvedgelişmiş your lifestyleyaşam tarzı by a lot,
221
565000
2000
09:42
say your salarymaaş, you'dşimdi etsen noticeihbar, or your kidsçocuklar, you'dşimdi etsen noticeihbar.
222
567000
5000
Mesela maaşınızı fark ederdiniz, ya da çocuklarınızı.
Bu canlandırmada, kullandığımız tekniklerden
09:47
And this animationanimasyon here showsgösterileri you one exampleörnek of
223
572000
2000
09:49
the techniquesteknikleri that we use, calleddenilen adaptiveadaptif opticsoptik.
224
574000
3000
biri görülüyor: Uyumlamalı Optik.
09:52
You're seeinggörme an animationanimasyon that goesgider betweenarasında
225
577000
2000
Bu tekniği kullanmadığınız takdirde ne göreceğinizi
09:54
an exampleörnek of what you would see if you don't use this techniqueteknik --
226
579000
3000
gösteren bir canlandırma.
09:57
in other wordskelimeler, just a pictureresim that showsgösterileri the starsyıldızlar --
227
582000
3000
Bu yıldızları gösteren bir resim.
Kutucuk galaksinin merkezini gösteriyor.
10:00
and the boxkutu is centeredortalanmış on the centermerkez of the galaxygökada,
228
585000
2000
10:02
where we think the blacksiyah holedelik is.
229
587000
2000
Karadelik bulunduğunu düşündüğümüz yer burası.
10:04
So, withoutolmadan this technologyteknoloji you can't see the starsyıldızlar.
230
589000
3000
Yani bu teknoloji olmadan yıldızları göremezsiniz.
10:07
With this technologyteknoloji all of a suddenani you can see it.
231
592000
2000
Ve bu teknolojiyle bir anda görmeye başlarsınız.
10:09
This technologyteknoloji worksEserleri by introducingtanıtım a mirrorayna
232
594000
2000
Bu tekniğin işlemesi için
atmosferin olumsuz etkisini sürekli olarak düzelten
10:11
into the telescopeteleskop opticsoptik systemsistem
233
596000
2000
10:13
that's continuouslydevamlı olarak changingdeğiştirme to counteractkarşı koymak what the atmosphereatmosfer is doing to you.
234
598000
5000
bir ayna, teleskobun optik sistemine eklenir.
10:18
So, it's kindtür of like very fancyfantezi eyeglassesgözlük for your telescopeteleskop.
235
603000
4000
Yani teleskoba hoş bir gözlük takmak gibi.
10:22
Now, in the nextSonraki fewaz slidesslaytlar I'm just going to focusodak on
236
607000
2000
Şimdi göstereceğim bir kaç sayfada
10:24
that little squarekare there.
237
609000
2000
oradaki küçük kareye odaklanacağım.
10:26
So, we're only going to look at the starsyıldızlar insideiçeride that smallküçük squarekare,
238
611000
2000
Yıldızların hepsini görmüş olsak da,
10:28
althougholmasına rağmen we'vebiz ettik lookedbaktı at all of them.
239
613000
2000
sadece karenin içindekilere bakacağız.
10:30
So, I want to see how these things have movedtaşındı.
240
615000
2000
Bunların hareketini görmek istiyorum.
10:32
And over the coursekurs of this experimentdeney, these starsyıldızlar
241
617000
2000
Ve deney süresince, bu yıldızlar
10:34
have movedtaşındı a tremendousmuazzam amounttutar.
242
619000
2000
çok büyük mesafe katetti.
10:36
So, we'vebiz ettik been doing this experimentdeney for 15 yearsyıl,
243
621000
2000
Deneyi 15 senedir yapmaktayız ve
10:38
and we see the starsyıldızlar go all the way around.
244
623000
2000
yıldızların tüm yolu katettiklerini gördük.
10:40
Now, mostçoğu astronomersastronomlar have a favoritesevdiğim starstar,
245
625000
3000
Astronomların çoğunun bir favori yıldızı vardır.
10:43
and mineMayın todaybugün is a starstar that's labeledetiketli up there, SO-YANİ...2.
246
628000
4000
Benim bugünkü favorimse orada SO-2 olarak gösterilen.
10:47
AbsolutelyKesinlikle my favoritesevdiğim starstar in the worldDünya.
247
632000
2000
Kesinlikle hayatta en sevdiğim yıldız bu.
10:49
And that's because it goesgider around in only 15 yearsyıl.
248
634000
3000
Çünkü sadece 15 senede turunu tamamlıyor.
Bunun ne kadar kısa bir süre olduğunu,
10:52
And to give you a senseduyu of how shortkısa that is,
249
637000
2000
Güneş'in galaksi merkezi etrafında 200 milyon yılda dönüşünden anlayabilirsiniz.
10:54
the sunGüneş takes 200 millionmilyon yearsyıl to go around the centermerkez of the galaxygökada.
250
639000
5000
10:59
StarsYıldız that we knewbiliyordum about before, that were as closekapat to the centermerkez of the galaxygökada
251
644000
3000
Önceden bildiğimiz, galaksi merkezine en yakın olan
11:02
as possiblemümkün, take 500 yearsyıl.
252
647000
2000
yıldızlar ise 500 yılda.
11:04
And this one, this one goesgider around in a humaninsan lifetimeömür.
253
649000
4000
Bu ise, bu insan ömrü dahilinde dönüyor.
11:08
That's kindtür of profoundderin, in a way.
254
653000
2000
Bu bir açıdan mânidar.
11:10
But it's the keyanahtar to this experimentdeney. The orbityörünge tellsanlatır me
255
655000
2000
Deneyin anahtarı bu. Yörünge bana
11:12
how much masskitle is insideiçeride a very smallküçük radiusRADIUS.
256
657000
4000
çok küçük bir yarıçaptaki kütleyi veriyor.
11:16
So, nextSonraki we see a pictureresim here that showsgösterileri you
257
661000
3000
Bir sonraki resimde, bu deneyden önce
11:19
before this experimentdeney the sizeboyut to whichhangi we could
258
664000
2000
galaksi merkezinin sıkıştığını düşündüğümüz
11:21
confinesınırlandırmak the masskitle of the centermerkez of the galaxygökada.
259
666000
3000
büyüklüğü görüyoruz.
11:24
What we knewbiliyordum before is that there was fourdört millionmilyon
260
669000
2000
Önceden bildiğimiz, bu dairenin içinde
11:26
timeszamanlar the masskitle of the sunGüneş insideiçeride that circledaire.
261
671000
3000
Güneş'in 4 milyon katı kütle olduğuydu.
11:29
And as you can see, there was a lot of other stuffşey insideiçeride that circledaire.
262
674000
2000
Gördüğünüz gibi, o dairenin içinde başka pek çok şey de vardı.
11:31
You can see a lot of starsyıldızlar.
263
676000
2000
Bir sürü yıldız görebilirsiniz.
11:33
So, there was actuallyaslında lots of alternativesalternatifleri
264
678000
2000
Yani aslında galaksi merkezinde
11:35
to the ideaFikir that there was a supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holedelik at the centermerkez of the galaxygökada,
265
680000
3000
süperkütleli karadelik olma fikrine pek çok alternatif vardı,
11:38
because you could put a lot of stuffşey in there.
266
683000
2000
çünkü buraya pek çok şey koyabilirsiniz.
11:40
But with this experimentdeney, we'vebiz ettik confinedsınırlı
267
685000
2000
Ama bu deneyle, aynı kütleyi
11:42
that sameaynı masskitle to a much smallerdaha küçük volumehacim
268
687000
3000
10.000 kat daha küçük bir hacimle
11:45
that's 10,000 timeszamanlar smallerdaha küçük.
269
690000
4000
sınırlamış olduk.
11:49
And because of that, we'vebiz ettik been ableyapabilmek to showgöstermek
270
694000
2000
Ve bu sayede, orada
11:51
that there is a supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holedelik there.
271
696000
2000
süperkütleli bir karadelik olduğunu gösterebildik.
11:53
To give you a senseduyu of how smallküçük that sizeboyut is,
272
698000
2000
Bu büyüklüğün ne kadar minik olduğunu anlamak için
11:55
that's the sizeboyut of our solargüneş systemsistem.
273
700000
2000
güneş sisteminin boyutlarına bakın.
11:57
So, we're crammingtıkınma fourdört millionmilyon timeszamanlar the masskitle of the sunGüneş
274
702000
4000
Güneş kütlesinin 4 milyon katını biz bu
12:01
into that smallküçük volumehacim.
275
706000
2000
küçük hacme tıkıyoruz.
12:03
Now, truthhakikat in advertisingreklâm. Right?
276
708000
3000
Şimdi, bir vaatte bulunmuştum, değil mi?
12:06
I have told you my job is to get it down to the SchwarzchildSchwarzchild radiusRADIUS.
277
711000
3000
Görevim Schwarzchild yarıçapına kadar inmekti.
12:09
And the truthhakikat is, I'm not quiteoldukça there.
278
714000
2000
Ve doğrusu, pek orada sayılmam.
12:11
But we actuallyaslında have no alternativealternatif todaybugün
279
716000
2000
Yine de bugün artık bu kütle yoğunluğunu
12:13
to explainingaçıklayan this concentrationkonsantrasyon of masskitle.
280
718000
3000
açıklamak için başka alternatifimiz yok.
12:16
And, in factgerçek, it's the besten iyi evidencekanıt we have to datetarih
281
721000
3000
İşin aslı, bu şimdiye dek elde ettiğimiz en iyi kanıt,
12:19
for not only existencevaroluş of a supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holedelik
282
724000
2000
sadece galaksimizin merkezindeki değil,
12:21
at the centermerkez of our ownkendi galaxygökada, but any in our universeEvren.
283
726000
3000
evrende süperkütleli bir karadelik olduğuna dair.
12:24
So, what nextSonraki? I actuallyaslında think
284
729000
3000
Peki sırada ne var? Aslında sanırım
bugünkü teknolojiyle bunun pek ötesine geçemeyiz.
12:27
this is about as good as we're going to do with today'sbugünkü technologyteknoloji,
285
732000
2000
12:29
so let's movehareket on with the problemsorun.
286
734000
2000
O halde problemlerle devam edelim.
12:31
So, what I want to tell you, very brieflykısaca,
287
736000
2000
Şimdi size, kısaca,
12:33
is a fewaz examplesörnekler
288
738000
2000
galaksinin merkezinde olduğunu artık bildiğimiz
12:35
of the excitementheyecan of what we can do todaybugün
289
740000
2000
ya da en azından inandığımız
12:37
at the centermerkez of the galaxygökada, now that we know that there is,
290
742000
2000
bu süperkütleli karadeliğin
12:39
or at leasten az we believe,
291
744000
2000
yarattığı heyecana dair
12:41
that there is a supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holedelik there.
292
746000
2000
bir kaç örnek vereceğim.
12:43
And the funeğlence phaseAşama of this experimentdeney
293
748000
2000
Deneyin komik yanı,
12:45
is, while we'vebiz ettik testedtest edilmiş some of our ideasfikirler
294
750000
3000
galaksinin merkezinde süperkütleli bir karadelik
12:48
about the consequencessonuçları of a supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holedelik
295
753000
2000
olmasının sonuçlarına dair
12:50
beingolmak at the centermerkez of our galaxygökada,
296
755000
2000
kimi fikirlerimizi sınarken,
12:52
almostneredeyse everyher singletek one
297
757000
2000
neredeyse bütün hepsi
12:54
has been inconsistenttutarsız with what we actuallyaslında see.
298
759000
2000
gözlemlerle uyumsuz çıktı.
12:56
And that's the funeğlence.
299
761000
2000
Komik olan buydu.
12:58
So, let me give you the two examplesörnekler.
300
763000
2000
İzninizle iki örnek vereyim.
13:00
You can asksormak, "What do you expectbeklemek
301
765000
2000
Şunu sorabilirsiniz: "Yaşlı yıldızlar için,
13:02
for the oldeski starsyıldızlar, starsyıldızlar that have been around the centermerkez of the galaxygökada
302
767000
2000
galaksi merkezinde çok zaman geçirmiş ve kara delikle
13:04
for a long time, they'veonlar ettik had plentybol of time to interactetkileşim with the blacksiyah holedelik."
303
769000
4000
etkileşecek çok vakti olmuş yıldızlar için öngörünüz nedir?"
13:08
What you expectbeklemek there is that oldeski starsyıldızlar
304
773000
2000
Yaşlı yıldızların kara delik etrafında kümelenmiş
13:10
should be very clusteredKümelenmiş around the blacksiyah holedelik.
305
775000
2000
olmaları beklenir.
13:12
You should see a lot of oldeski starsyıldızlar nextSonraki to that blacksiyah holedelik.
306
777000
4000
Karadeliğe yakın çok sayıda yaşlı yıldız olmalı.
13:16
LikewiseAynı şekilde, for the younggenç starsyıldızlar, or in contrastkontrast, the younggenç starsyıldızlar,
307
781000
4000
Ve genç yıldızlar da, tam tersi,
13:20
they just should not be there.
308
785000
2000
oralarda olmamalı.
13:22
A blacksiyah holedelik does not make a kindtür neighborkomşu to a stellaryıldız nurseryçocuk odası.
309
787000
4000
Karadelik, bir yıldız anaokuluna pek de iyi bir komşu olmazdı.
13:26
To get a starstar to formform, you need a bigbüyük balltop of gasgaz and dusttoz to collapseçöküş.
310
791000
4000
Yıldız oluşumu için, büyük bir gaz ve toz bulutunun çökmesi gerekir.
13:30
And it's a very fragilekırılgan entityvarlık.
311
795000
2000
Ve o çok narin bir varlıktır.
13:32
And what does the bigbüyük blacksiyah holedelik do?
312
797000
2000
Peki karadelik ne yapar?
13:34
It stripsşeritler that gasgaz cloudbulut apartayrı.
313
799000
2000
O gaz bulutunu çekip atar.
13:36
It pullsçeker much strongergüçlü on one sideyan than the other
314
801000
2000
Bir taraftan daha güçlü çeker ve
13:38
and the cloudbulut is strippedsıyrılmıştır apartayrı.
315
803000
2000
bulutu parçalar.
13:40
In factgerçek, we anticipatedbeklenen that starstar formationformasyon shouldn'tolmamalı proceedilerlemek in that environmentçevre.
316
805000
3000
İşin aslı, böyle bir ortamda yıldız oluşumu beklemeyiz.
13:43
So, you shouldn'tolmamalı see younggenç starsyıldızlar.
317
808000
2000
Dolayısıyla da genç yıldız görmemelisiniz.
13:45
So, what do we see?
318
810000
2000
Peki ne görüyoruz?
13:47
UsingKullanarak observationsgözlemler that are not the onesolanlar I've showngösterilen you todaybugün,
319
812000
2000
Bugün size gösterdiklerimden başka çeşitli gözlemlerle
13:49
we can actuallyaslında figureşekil out whichhangi onesolanlar are oldeski and whichhangi onesolanlar are younggenç.
320
814000
3000
hangilerinin yaşlı, hangilerinin genç olduğunu anlayabiliriz.
13:52
The oldeski onesolanlar are redkırmızı.
321
817000
2000
Yaşlılar kırmızı olur.
13:54
The younggenç onesolanlar are bluemavi. And the yellowSarı onesolanlar, we don't know yethenüz.
322
819000
3000
Gençlerse mavi. Sarıları ise henüz bilmiyoruz.
13:57
So, you can alreadyzaten see the surprisesürpriz.
323
822000
2000
Sürprizi zaten gördünüz.
13:59
There is a dearthkıtlık of oldeski starsyıldızlar.
324
824000
2000
Yaşlı yıldız kıtlığı var.
14:01
There is an abundancebolluk of younggenç starsyıldızlar, so it's the exactkesin oppositekarşısında of the predictiontahmin.
325
826000
4000
Genç yıldız bolluğu var, yani öngörünün tam tersi.
14:05
So, this is the funeğlence partBölüm.
326
830000
2000
İşte bu komik kısım.
14:07
And in factgerçek, todaybugün, this is what we're tryingçalışıyor to figureşekil out,
327
832000
2000
Doğrusu bugün anlamaya çalıştığımız şey bu,
14:09
this mysterygizem of how do you get --
328
834000
2000
nasıl olup da bu gizemi,
14:11
how do you resolveçözmek this contradictionçelişki.
329
836000
2000
bu karşıtlığı çözebileceğimiz.
14:13
So, in factgerçek, my graduatemezun olmak studentsöğrencilerin
330
838000
2000
Lisansüstü öğrencilerim
14:15
are, at this very momentan, todaybugün, at the telescopeteleskop,
331
840000
4000
tam şu anda, Hawaii'deki teleskopta
14:19
in HawaiiHawaii, makingyapma observationsgözlemler to get us
332
844000
3000
bizi bir sonraki aşamaya
14:22
hopefullyinşallah to the nextSonraki stageevre,
333
847000
2000
taşıyacağını umduğumuz gözlemler yapıyor.
14:24
where we can addressadres this questionsoru
334
849000
2000
Neden bu kadar çok genç yıldız
14:26
of why are there so manyçok younggenç starsyıldızlar,
335
851000
2000
ve bu kadar az yaşlı yıldız
14:28
and so fewaz oldeski starsyıldızlar.
336
853000
2000
olduğunu anlamak için.
14:30
To make furtherayrıca progressilerleme we really need to look at the orbitsYörüngeler
337
855000
2000
İlerleme kaydetmek için gerçekten de daha uzaktaki
14:32
of starsyıldızlar that are much furtherayrıca away.
338
857000
2000
yıldızların yörüngelerine bakmamız gerek.
14:34
To do that we'lliyi probablymuhtemelen need much more
339
859000
2000
Bunu yapabilmek için de muhtemelen bugünkünden
14:36
sophisticatedsofistike technologyteknoloji than we have todaybugün.
340
861000
2000
daha ileri bir teknoloji gerekiyor.
14:38
Because, in truthhakikat, while I said we're correctingdüzeltme
341
863000
2000
Çünkü, size atmosferik hataları düzelttiğimizi
14:40
for the Earth'sDünya'nın atmosphereatmosfer, we actuallyaslında only
342
865000
2000
söylerken, aslında yapabildiğimiz
14:42
correctdoğru for halfyarım the errorshatalar that are introducedtanıtılan.
343
867000
2000
sadece yarısını düzeltmekti.
14:44
We do this by shootingçekim a laserlazer up into the atmosphereatmosfer,
344
869000
3000
Bunu, atmosfere bir lazer doğrultup yapıyoruz.
14:47
and what we think we can do is if we
345
872000
3000
Biraz daha aydınlatırsak gerisini
14:50
shineparlaklık a fewaz more that we can correctdoğru the restdinlenme.
346
875000
2000
düzeltebileceğimizi düşünüyoruz.
14:52
So this is what we hopeumut to do in the nextSonraki fewaz yearsyıl.
347
877000
2000
Yani önümüzdeki bir kaç yılda yapmayı düşündüğümüz bu.
14:54
And on a much longeruzun time scaleölçek,
348
879000
2000
Daha geniş bir zaman dilimide ise,
14:56
what we hopeumut to do is buildinşa etmek even largerdaha büyük telescopesteleskoplar,
349
881000
3000
daha büyük teleskoplar inşa etmek.
14:59
because, rememberhatırlamak, biggerDaha büyük is better in astronomyastronomi.
350
884000
3000
Çünkü hatırlayın, astronomide ne kadar büyük, o kadar iyi.
15:02
So, we want to buildinşa etmek a 30 metermetre telescopeteleskop.
351
887000
2000
30 metrelik bir teleskop yapmak istiyoruz.
15:04
And with this telescopeteleskop we should be ableyapabilmek to see
352
889000
2000
Ve bu teleskopla galaksi merkezine daha yakın
15:06
starsyıldızlar that are even closeryakın to the centermerkez of the galaxygökada.
353
891000
3000
yıldızları da görebileceğiz.
15:09
And we hopeumut to be ableyapabilmek to testÖlçek some of
354
894000
2000
Ayrıca Einstein'ın genel görelilik kuramlarının
15:11
Einstein'sEinstein'ın theoriesteoriler of generalgenel relativityizafiyet,
355
896000
3000
bir kısmını ve galaksi oluşumu ile ilgili
15:14
some ideasfikirler in cosmologykozmoloji about how galaxiesgalaksiler formform.
356
899000
3000
bazı düşünceleri sınamayı umuyoruz.
15:17
So, we think the futuregelecek of this experimentdeney
357
902000
2000
Yani bu deneyin geleceğinin oldukça ilginç
15:19
is quiteoldukça excitingheyecan verici.
358
904000
3000
olacağını düşünüyoruz.
15:22
So, in conclusionSonuç, I'm going to showgöstermek you an animationanimasyon
359
907000
2000
Son olarak, size göstereceğim canlandırmada
15:24
that basicallytemel olarak showsgösterileri you how these
360
909000
2000
bu yörüngelerin üç boyuttaki hareketinin
15:26
orbitsYörüngeler have been movinghareketli, in threeüç dimensionsboyutlar.
361
911000
3000
nasıl olduğunu göreceğiz.
15:29
And I hopeumut, if nothing elsebaşka,
362
914000
2000
Ve umuyorum ki, hiç değilse,
15:31
I've convincedikna olmuş you that, one, we do in factgerçek
363
916000
2000
sizi galaksinin merkezinde süperkütleli bir
15:33
have a supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holedelik at the centermerkez of the galaxygökada.
364
918000
3000
karadelik olduğuna ikna etmişimdir.
15:36
And this meansanlamına geliyor that these things do existvar olmak in our universeEvren,
365
921000
3000
Bunun anlamı da, bu varlıkların evrende varolduğudur,
15:39
and we have to contendiddia with this, we have to explainaçıklamak
366
924000
2000
ve bizim bununla başa çıkmamız,
15:41
how you can get these objectsnesneleri in our physicalfiziksel worldDünya.
367
926000
3000
fiziksel dünyada nasıl olabildiklerini açıklamamız gerek.
15:44
Secondİkinci, we'vebiz ettik been ableyapabilmek to look at that interactionetkileşim
368
929000
3000
İkincisi, aralarındaki etkileşime,
15:47
of how supermassivesüper büyük kütleli blacksiyah holesdelikler interactetkileşim,
369
932000
3000
süperkütleli karadelik etkileşimlerine bakmalı
15:50
and understandanlama, maybe, the rolerol in whichhangi they playoyun
370
935000
4000
ve anlamalıyız. Belki de galaksi oluşumunda
15:54
in shapingşekillendirme what galaxiesgalaksiler are, and how they work.
371
939000
3000
ve şekillenmesinde payları vardır.
15:57
And last but not leasten az,
372
942000
2000
Son ve önemli nokta ise,
15:59
noneYok of this would have happenedolmuş
373
944000
2000
teknolojik alandaki akıl almaz
16:01
withoutolmadan the adventAdvent of the tremendousmuazzam progressilerleme
374
946000
3000
ilerlemeler olmasaydı,
16:04
that's been madeyapılmış on the technologyteknoloji frontön.
375
949000
2000
bunların hiçbiri olmazdı.
16:06
And we think that this is a fieldalan that is movinghareketli incrediblyinanılmaz fasthızlı,
376
951000
4000
Ve biz bu alanın inanılmaz hızlı gelişen ve
16:10
and holdstutar a lot in storemağaza for the futuregelecek.
377
955000
3000
gelecek vaad eden bir alan olduğunu düşünüyoruz.
16:13
Thanksteşekkürler very much.
378
958000
2000
Çok teşekkürler.
16:15
(ApplauseAlkış)
379
960000
5000
(Alkış)
Translated by Sevkan Uzel
Reviewed by İrem Uzel

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Andrea Ghez - Astronomer
Andrea Ghez is a stargazing detective, tracking the visible and invisible forces lurking in the vastness of interstellar space.

Why you should listen

Seeing the unseen (from 26,000 light-years away) is a specialty of UCLA astronomer Andrea Ghez. From the highest and coldest mountaintop of Hawaii, home of the Keck Observatory telescopes, using bleeding-edge deep-space-scrying technology, Ghez handily confirmed 30 years of suspicions of what lies at the heart of the Milky Way galaxy -- a supermassive black hole, which sends its satellite stars spinning in orbits approaching the speed of light.

Ghez received a MacArthur "genius grant" in 2008 for her work in surmounting the limitations of earthbound telescopes. Early in her career, she developed a technique known as speckle imaging, which combined many short exposures from a telescope into one much-crisper image. Lately she's been using adaptive optics to further sharpen our view from here -- and compile evidence of young stars at the center of the universe.

More profile about the speaker
Andrea Ghez | Speaker | TED.com