TEDxRainier
Rob Harmon: How to keep rivers and streams flowing
Rob Harmon: Làm thế nào mà thị trường có thể giữ cho các dòng sông luôn chảy
Filmed:
Readability: 3.8
665,582 views
Với những dòng suối và sông khô cạn do sử dụng quá mức, Rob Harmon đã thực hiện một ý tưởng thị trường tài tình để đưa nước trở lại. Nông dân và các công ty bia tìm thấy số phận của họ gắn bó với nhau trong câu chuyện đầy li kì về Lạch Prickly Pear.
Rob Harmon - Natural resources expert
Rob Harmon is an expert on energy and natural resources policy -- looking at smart ways to manage carbon, water and the energy we use every day. Full bio
Rob Harmon is an expert on energy and natural resources policy -- looking at smart ways to manage carbon, water and the energy we use every day. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
This is a river.
0
3000
2000
Đây là một con sông.
00:20
This is a stream.
1
5000
3000
Đây là một dòng suối.
00:23
This is a river.
2
8000
2000
Đây là một con sông.
00:25
This is happening all over the country.
3
10000
3000
Tình trạng này đang diễn ra trên khắp cả nước.
00:28
There are tens of thousands of miles
4
13000
2000
Có đến hơn 10 ngàn dặm
00:30
of dewatered streams in the United States.
5
15000
3000
sông suối khô cạn trên nước Mỹ.
00:33
On this map,
6
18000
2000
Trên bản đồ này,
00:35
the colored areas represent water conflicts.
7
20000
3000
những khu vực có tranh chấp về nguồn nước được tô màu.
00:39
Similar problems are emerging in the east as well.
8
24000
3000
Vấn đề tương tự cũng đang xuất hiện ở phía Đông.
00:42
The reasons vary state to state,
9
27000
2000
Lý do khác nhau tùy vào từng tiểu bang,
00:44
but mostly in the details.
10
29000
2000
nhưng phần lớn là đều rất chi tiết.
00:46
There are 4,000 miles of dewatered streams
11
31000
3000
Chỉ riêng ở bang Montana đã có 4000 dặm
00:49
in Montana alone.
12
34000
3000
sông suối khô cạn.
00:52
They would ordinarily support fish and other wildlife.
13
37000
3000
Chúng là nơi cá và các động vật hoang dã khác sinh sôi,
00:56
They're the veins of the ecosystem,
14
41000
2000
Chúng là những huyết mạch của hệ sinh thái,
00:58
and they're often empty veins.
15
43000
3000
và chúng thường là những huyết mạch khô cạn.
01:02
I want to tell you the story
16
47000
2000
Tôi muốn kể một câu chuyện
01:04
of just one of these streams
17
49000
2000
của một trong những con sông khô cạn đó
01:06
because it's an archetype for the larger story.
18
51000
3000
bởi vì đó là một hình mẫu cho câu chuyện lớn hơn.
01:09
This is Prickly Pear Creek.
19
54000
2000
Đây là Lạch Prickly Pear.
01:11
It runs through a populated area
20
56000
2000
Nó chảy qua một khu dân cư
01:13
from East Helena to Lake Helena.
21
58000
3000
trải dài từ Đông Helena đến Hồ Helena.
01:16
It supports wild fish
22
61000
2000
Nó nuôi dưỡng cá
01:18
including cutthroat, brown
23
63000
2000
bao gồm cả cá hồi đốm Bắc Mĩ,
01:20
and rainbow trout.
24
65000
2000
cá hồi nâu và cá nhiều màu.
01:22
Nearly every year
25
67000
2000
Gần như hàng năm
01:24
for more than a hundred years,
26
69000
3000
trong hơn 100 năm nay,
01:27
it's looked like this in the summer.
27
72000
3000
nó trở nên như thế này vào mùa hè.
01:30
How did we get here?
28
75000
2000
Chuyện đã xảy ra như thế nào?
01:32
Well, it started back in the late 1800s
29
77000
3000
Hãy quay lại thời điểm bắt đầu là những năm cuối của thế kỉ XIX
01:35
when people started settling in places like Montana.
30
80000
4000
khi mà con người bắt đầu xây dựng nhà cửa ở Montana.
01:39
In short, there was a lot of water
31
84000
2000
Nói ngắn gọn, đã từng có rất nhiều nước
01:41
and there weren't very many people.
32
86000
3000
và không có quá nhiều người.
01:44
But as more people showed up wanting water,
33
89000
2000
Nhưng nhu cầu nước ngày càng cao
01:46
the folks who were there first got a little concerned,
34
91000
3000
những người đến định cư trước tiên quan tâm đến vấn đề này,
01:49
and in 1865, Montana passed its first water law.
35
94000
4000
năm 1865, Montana thông qua đạo luật đầu tiên về nước.
01:53
It basically said, everybody near the stream
36
98000
3000
Về cơ bản, đạo luật quy định tất cả mọi người định cư xung quanh
01:56
can share in the stream.
37
101000
2000
đều có thể dùng chung dòng suối.
01:58
Oddly, a lot of people showed up wanting to share the stream,
38
103000
3000
Tệ thay, ngày càng có nhiều người muốn dùng chung dòng suối,
02:01
and the folks who were there first
39
106000
2000
và những người đầu tiên đến đó
02:03
got concerned enough to bring out their lawyers.
40
108000
2000
đủ lo lắng để cho gọi luật sư.
02:05
There were precedent-setting suits
41
110000
2000
Những vụ kiện mở màn xuất hiện
02:07
in 1870 and 1872,
42
112000
2000
vào năm 1870 và 1872,
02:09
both involving Prickly Pear Creek.
43
114000
2000
tất cả đều liên quan đến Lạch Prickly Pear.
02:11
And in 1921,
44
116000
2000
Đến năm 1921,
02:13
the Montana Supreme Court
45
118000
2000
Tòa án tối cao Montana
02:15
ruled in a case involving Prickly Pear
46
120000
3000
đã ra phán quyết trong trường hợp Lạch Pricky Pear
02:18
that the folks who were there first
47
123000
2000
rằng những người đến đầu tiên
02:20
had the first, or "senior water rights."
48
125000
4000
có quyền ưu tiên trong việc sử dụng nước.
02:24
These senior water rights are key.
49
129000
3000
Điểm mấu chốt ở đây là những quyền ưu tiên đó.
02:27
The problem is that all over the west now
50
132000
2000
Vấn đề là hiện nay, mọi nơi trên phía Tây
02:29
it looks like this.
51
134000
2000
đều xảy ra tình trạng như thế này.
02:31
Some of these creeks
52
136000
2000
Một số trong những dòng sông đó
02:33
have claims for 50 to 100 times more water
53
138000
2000
có lượng nước, mà những người ưu tiên được quy định để sử dụng, nhiều gấp 50 đến 100 lần
02:35
than is actually in the stream.
54
140000
3000
lượng nước trên thực tế.
02:38
And the senior water rights holders,
55
143000
2000
Và những người có quyền ưu tiên,
02:40
if they don't use their water right,
56
145000
3000
nếu họ không sử dụng quyền của mình,
02:43
they risk losing their water right,
57
148000
2000
họ sẽ đối mặt với việc mất quyền lợi,
02:45
along with the economic value that goes with it.
58
150000
3000
cũng với những giá trị kinh tế gắn cùng với nó.
02:48
So they have no incentive to conserve.
59
153000
4000
Vì vậy họ không có động cơ để giữ gìn nguồn nước.
02:52
So it's not just about the number of people;
60
157000
3000
Và vấn đề không chỉ là do số người,
02:55
the system itself creates a disincentive to conserve
61
160000
3000
mà còn là do hệ thống luật pháp tự nó không khuyến khích sự tiết kiệm.
02:58
because you can lose your water right if you don't use it.
62
163000
3000
bởi vì bạn sẽ mất quyền dùng nước nếu bạn không sử dụng nó.
03:03
So after decades of lawsuits
63
168000
2000
Và sau hàng thập kỉ kiện tụng
03:05
and 140 years, now, of experience,
64
170000
2000
và 140 năm kinh nghiệm,
03:07
we still have this.
65
172000
2000
các dòng sông vẫn trở nên như thế này.
03:10
It's a broken system.
66
175000
2000
Đó là một hệ thống đổ vỡ.
03:12
There's a disincentive to conserve,
67
177000
2000
Không tồn tại một động cơ để bảo tồn nguồn nước,
03:14
because, if you don't use your water right,
68
179000
2000
bởi nếu bạn không dùng quyền ưu tiên,
03:16
you can lose your water right.
69
181000
2000
bạn sẽ mất quyền đó.
03:18
And I'm sure you all know, this has created significant conflicts
70
183000
3000
Và tôi chắc các bạn đều biết rằng, điều này đã tạo ra rất nhiều tranh cãi
03:21
between the agricultural and environmental communities.
71
186000
4000
giữa những người nông dân và những người bảo vệ môi trường.
03:25
Okay. Now I'm going to change gears here.
72
190000
3000
Được rồi. Giờ tôi chuẩn bị đổi chủ đề đây.
03:28
Most of you will be happy to know
73
193000
2000
Phần lớn các bạn đều sẽ rất phấn khởi khi biết rằng
03:30
that the rest of the presentation's free,
74
195000
3000
phần còn lại của bài thuyết trình là miễn phí.
03:33
and some of you'll be happy to know that it involves beer.
75
198000
3000
Và một số sẽ phấn chấn khi biết rằng nó liên quan đến bia.
03:36
(Laughter)
76
201000
3000
(Tiếng cười)
03:39
There's another thing happening around the country,
77
204000
2000
Có một hiện tượng đang diễn ra trên toàn nước Mĩ,
03:41
which is that companies are starting to get concerned
78
206000
2000
đó là sự quan tâm của các công ti
03:43
about their water footprint.
79
208000
3000
về dấu ấn nước (water footprint) của họ.
03:46
They're concerned about securing an adequate supply of water,
80
211000
3000
Họ quan tâm tới việc đảm bảo một lượng nước cần thiết,
03:49
they're trying to be really efficient with their water use,
81
214000
3000
họ đang cố gắng để sử dụng nước thực sự hiệu quả,
03:52
and they're concerned about how their water use
82
217000
2000
và họ đang chú ý tới sự ảnh hưởng của việc sử dụng nước
03:54
affects the image of their brand.
83
219000
3000
tới nhãn hiệu của mình.
03:57
Well, it's a national problem,
84
222000
2000
Vậy đấy, đây là một vấn đề quốc gia,
03:59
but I'm going to tell you another story from Montana,
85
224000
2000
nhưng tôi đang chuẩn bị nói với bạn một câu chuyện khác ở Montana,
04:01
and it involves beer.
86
226000
2000
và nó liên quan tới bia.
04:03
I bet you didn't know, it takes about 5 pints of water
87
228000
3000
Tôi cá là bạn không biết rằng cần 5 cốc nước
04:06
to make a pint of beer.
88
231000
2000
để làm ra một cốc bia.
04:08
If you include all the drain,
89
233000
2000
Nếu bạn tính cả đến sự thất thoát
04:10
it takes more than a hundred pints of water to make a pint of beer.
90
235000
3000
thì cần tới hơn một trăm cốc nước để làm ra một cốc bia.
04:13
Now the brewers in Montana
91
238000
2000
Hiện nay, những người pha chế bia ở Montana
04:15
have already done a lot
92
240000
2000
đã cố gắng rất nhiều
04:17
to reduce their water consumption,
93
242000
2000
để tiết kiệm nước,
04:19
but they still use millions of gallons of water.
94
244000
2000
nhưng họ vẫn sử dụng tới hàng triệu gallon nước.
04:21
I mean, there's water in beer.
95
246000
3000
Ý tôi là, trong bia có nước.
04:25
So what can they do
96
250000
3000
Vậy họ có thể làm gì
04:28
about this remaining water footprint
97
253000
3000
với dấu ấn nước còn lại,
04:31
that can have serious effects
98
256000
2000
điều sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng
04:33
on the ecosystem?
99
258000
2000
tới hệ sinh thái?
04:35
These ecosystems are really important
100
260000
2000
Những hệ sinh thái ấy vô cùng quan trọng
04:37
to the Montana brewers and their customers.
101
262000
2000
với những người ủ bia ở Montana và khách hàng của họ.
04:39
After all, there's a strong correlation
102
264000
2000
Suy cho cùng, có một mối ràng buộc
04:41
between water and fishing,
103
266000
2000
giữa nước và nghề cá.
04:43
and for some, there's a strong correlation
104
268000
2000
Và đối với một số người, có một mối ràng buộc rất mật thiết
04:45
between fishing and beer.
105
270000
2000
giữa nghề cá và bia.
04:47
(Laughter)
106
272000
2000
(Tiếng cười)
04:49
So the Montana brewers and their customers are concerned,
107
274000
3000
Và những người pha chế ở Montana và khách hàng của họ đang lo lắng,
04:52
and they're looking for some way to address the problem.
108
277000
3000
và họ đang tìm một giải pháp;
04:55
So how can they address this remaining water footprint?
109
280000
3000
Vậy làm thế nào để họ sử dụng những dấu ấn nước còn lại?
04:58
Remember Prickly Pear.
110
283000
2000
Hãy nghĩ về Prickly Pear.
05:00
Up until now,
111
285000
2000
Cho đến bây giờ,
05:02
business water stewardship
112
287000
2000
sự quản lí nước trong kinh doanh
05:04
has been limited to measuring and reducing,
113
289000
4000
chỉ bó hẹp trong đo lường và giảm thiểu,
05:08
and we're suggesting that the next step
114
293000
2000
và chúng tôi đang tính đến bước tiếp theo
05:10
is to restore.
115
295000
2000
là tái tạo.
05:12
Remember Prickly Pear.
116
297000
2000
Hãy nghĩ về Prickly Pear.
05:14
It's a broken system.
117
299000
2000
Ở đó có một hệ thống đổ vỡ.
05:16
You've got a disincentive to conserve,
118
301000
2000
Bạn không có động lực để bảo tồn nguồn nước,
05:18
because if you don't use your water right, you risk losing your water right.
119
303000
3000
bởi vì bạn sẽ mất quyền ưu tiên nếu không sử dụng chúng.
05:21
Well, we decided to connect these two worlds --
120
306000
2000
Và chúng tôi quyết định liên kết hai thế giới đó lại --
05:23
the world of the companies
121
308000
2000
thế giới của các công ti
05:25
with their water footprints
122
310000
2000
với dấu ấn nước của họ
05:27
and the world of the farmers
123
312000
2000
và thế giới của những người nông dân
05:29
with their senior water rights on these creeks.
124
314000
2000
với những quyền ưu tiên của họ trên những con sông.
05:31
In some states,
125
316000
2000
Tại một số bang,
05:33
senior water rights holders
126
318000
2000
những người có quyền ưu tiên
05:35
can leave their water in-stream
127
320000
3000
có thể để nước của họ ở lại dòng sông
05:38
while legally protecting it from others
128
323000
3000
trong khi vẫn bảo vệ chúng một cách hợp pháp
05:41
and maintaining their water right.
129
326000
3000
và giữ quyền ưu tiên.
05:44
After all,
130
329000
2000
Suy cho cùng,
05:46
it is their water right,
131
331000
2000
đó là quyền của họ,
05:48
and if they want to use that water right
132
333000
2000
và nếu họ muốn dùng quyền đó
05:50
to help the fish grow in the stream,
133
335000
2000
để giúp những đàn cá sinh sôi trên những dòng sông,
05:52
it's their right to do so.
134
337000
3000
thì đó là quyền của họ.
05:55
But they have no incentive to do so.
135
340000
4000
Nhưng họ không có động lực để thực hiện.
05:59
So, working with local water trusts,
136
344000
3000
Vì thế, sau khi làm việc với những xí nghiệp nước địa phương,
06:02
we created an incentive to do so.
137
347000
3000
chúng tôi tạo ra động cơ cần thiết.
06:05
We pay them to leave their water in-stream.
138
350000
3000
Chúng tôi trả tiền cho việc giữ nước lại.
06:08
That's what's happening here.
139
353000
2000
Đó là những gì đang diễn ra tại đây.
06:10
This individual has made the choice
140
355000
3000
Người này đã đồng ý
06:13
and is closing this water diversion,
141
358000
2000
và đang đóng thiết bị lấy nước lại,
06:15
leaving the water in the stream.
142
360000
2000
để nước chảy bình thường trên dòng sông.
06:17
He doesn't lose the water right,
143
362000
2000
Anh ta không hề mât quyền của mình,
06:19
he just chooses to apply that right,
144
364000
3000
anh ta chỉ chọn áp dụng quyền đó,
06:22
or some portion of it,
145
367000
2000
hay một phần của nó,
06:24
to the stream, instead of to the land.
146
369000
3000
cho dòng sông, thay vì cho đất liền.
06:27
Because he's the senior water rights holder,
147
372000
2000
Bởi vì anh ấy là một người có quyền ưu tiên,
06:29
he can protect the water from other users in the stream.
148
374000
4000
anh ta có thể giữ cho nó không bị sử dụng bởi những người khác.
06:33
Okay?
149
378000
2000
Được chứ?
06:35
He gets paid to leave the water in the stream.
150
380000
3000
Anh ta được trả để giữ nước ở lại dòng suối.
06:38
This guy's measuring the water
151
383000
2000
Người đàn ông này đang đo lượng nước
06:40
that this leaves in the stream.
152
385000
3000
mà anh ta sẽ không lấy khỏi dòng sông.
06:43
We then take the measured water,
153
388000
3000
Sau đó chúng tôi sẽ đem lượng nước đo được
06:46
we divide it into thousand-gallon increments.
154
391000
3000
chia ra làm hàng ngàn phần lợi tức nhỏ.
06:49
Each increment gets a serial number and a certificate,
155
394000
3000
Mỗi phần có một số seri và một chứng nhận,
06:52
and then the brewers and others
156
397000
2000
sau đó những người pha chế rượu và những người khác
06:54
buy those certificates
157
399000
2000
mua những chứng nhận đó
06:56
as a way to return water
158
401000
2000
như một cách để đưa nước
06:58
to these degraded ecosystems.
159
403000
2000
trở lại những hệ sinh thái xuống cấp.
07:00
The brewers pay
160
405000
2000
Những người pha chế trả tiền
07:02
to restore water to the stream.
161
407000
3000
để tái tạo lại lượng nước ở dòng sông.
07:05
It provides a simple, inexpensive
162
410000
2000
Việc này cung cấp một cách thức
07:07
and measurable way
163
412000
2000
đơn giản, rẻ, và đáng kể
07:09
to return water to these degraded ecosystems,
164
414000
3000
để đưa nước trở lại những hệ sinh thái xuống cấp,
07:12
while giving farmers an economic choice
165
417000
3000
trong khi đưa ra lựa chọn kinh doanh cho những người nông dân
07:15
and giving businesses concerned about their water footprints
166
420000
3000
và một cách thức đơn giản giải quyết vấn đề dấu ấn nước
07:18
an easy way to deal with them.
167
423000
2000
cho các công ti kinh doanh.
07:20
After 140 years of conflict
168
425000
3000
Sau 140 năm tranh cãi
07:23
and 100 years of dry streams,
169
428000
4000
và 100 năm với những dòng suối khô cạn,
07:27
a circumstance that litigation and regulation
170
432000
2000
một tình trạng mà kiện tụng và các quy định
07:29
has not solved,
171
434000
3000
chưa giải quyết được,
07:32
we put together a market-based,
172
437000
2000
chúng tôi kết hợp một giải pháp dựa trên thị trường
07:34
willing buyer, willing seller solution --
173
439000
2000
với những người sẵn sàng mua và bán --
07:36
a solution that does not require litigation.
174
441000
4000
một giải pháp không cần tới kiện tụng.
07:41
It's about giving
175
446000
2000
Đó là cung cấp
07:43
folks concerned about their water footprints
176
448000
3000
những người quan tâm tới dấu ấn nước của họ
07:46
a real opportunity
177
451000
2000
một cơ hội thực sự
07:48
to put water where it's critically needed,
178
453000
2000
để đưa nước tới những nơi cần thiêt,
07:50
into these degraded ecosystems,
179
455000
3000
tới những hệ sinh thái xuống cấp,
07:53
while at the same time
180
458000
2000
trong khi
07:55
providing farmers
181
460000
2000
đem lại cho người nông dân
07:57
a meaningful economic choice
182
462000
2000
một lựa chọn kinh tế ý nghĩa
07:59
about how their water is used.
183
464000
2000
về việc nước của họ sẽ được sử dụng như thế nào.
08:01
These transactions create allies, not enemies.
184
466000
3000
Những hợp đồng đó tạo ra những liên minh chứ không phải đối thủ.
08:04
They connect people rather than dividing them.
185
469000
2000
Chúng liên kết mọi người hơn là chia rẽ họ.
08:06
And they provide needed economic support for rural communities.
186
471000
3000
Và chúng cung cấp những sự trợ giúp kinh tế cần thiết cho cộng đồng nông thôn.
08:09
And most importantly, it's working.
187
474000
3000
Và quan trọng nhất, nó đang mang lại hiệu quả.
08:12
We've returned more than four billion gallons of water
188
477000
2000
Chúng tôi đã đưa được hơn bốn tỉ gallon nước
08:14
to degraded ecosystems.
189
479000
2000
về các vùng sinh thái.
08:16
We've connected senior water rights holders
190
481000
2000
Chúng tôi đã liên kết những người nắm quyền ưu tiên
08:18
with brewers in Montana,
191
483000
2000
với những ngưởi ủ bia ở Montana,
08:20
with hotels and tea companies in Oregon
192
485000
3000
với những khách sạn và doanh nghiệp chè ở Oregon
08:23
and with high-tech companies that use a lot of water in the Southwest.
193
488000
3000
và với những công ti công nghệ cao dùng có nhu cầu nước rất lớn ở vùng phía Tây Nam.
08:26
And when we make these connections,
194
491000
3000
Và khi chúng ta tạo nên những liên kết ấy,
08:29
we can and we do
195
494000
2000
chúng ta có thể và chúng ta sẽ
08:31
turn this into this.
196
496000
3000
biến những nơi thế này thành thế này.
08:35
Thank you very much.
197
500000
2000
Cảm ơn các bạn rất nhiều.
08:37
(Applause)
198
502000
3000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Rob Harmon - Natural resources expertRob Harmon is an expert on energy and natural resources policy -- looking at smart ways to manage carbon, water and the energy we use every day.
Why you should listen
Taking the true measure of our environmental footprint is something that Rob Harmon has been doing for years. Starting as an energy auditor in Massachusetts, Harmon went on to manage an international marketing effort in the wind energy industry and, in 2000, develop and launch the first carbon calculator on the Internet.
Harmon joined Bonneville Environmental Foundation (BEF) in 1999, and is credited with developing their Green Tag program. In 2004, he was awarded the national Green Power Pioneer Award for his introduction of the retail Green Tag (Renewable Energy Certificates) and his ongoing efforts to build a thriving and credible Green Tag market in the United States. He also conceptualized and directed the development of BEF's national Solar 4R Schools program. His latest venture is the creation of BEF's Water Restoration Certificate business line, which utilizes voluntary markets to restore critically de-watered ecosystems. He recently contributed chapters to the book Voluntary Carbon Markets: A Business Guide to What They Are and How They Work. Rob left BEF in November 2010 to explore his next venture, ConvenientOpportunities.com.
Rob Harmon | Speaker | TED.com