TED2012
Jean-Baptiste Michel: The mathematics of history
Jean-Baptiste Michel: Toán học trong lịch sử
Filmed:
Readability: 4.3
1,279,350 views
Toán học có thể nói j về lịch sử? Theo như Teder Jean-Baptise Michel, khá là nhiều. Tù những thay đổi về ngôn ngữ đến thương vong của những cuộc chiên tranh, anh còn trình bày cách số hóa lịch sử là bắt đầu để khám phá những mô hình ẩn sâu bên trong
Jean-Baptiste Michel - Data researcher
Jean-Baptiste Michel looks at how we can use large volumes of data to better understand our world. Full bio
Jean-Baptiste Michel looks at how we can use large volumes of data to better understand our world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So it turns out that mathematics is a very powerful language.
0
0
3671
Toán học là 1 thứ ngôn ngữ vô cùng mạnh mẽ
00:19
It has generated considerable insight in physics,
1
3671
2312
Nó đã tạo ra cái nhìn sâu sắc trong vật lý,
00:21
in biology and economics,
2
5983
2100
trong sinh học và kinh tế,
00:23
but not that much in the humanities and in history.
3
8083
2817
nhưng không ảnh hưởng nhiều đến nhân văn và lịch sử.
00:26
I think there's a belief that it's just impossible,
4
10900
2283
Chúng ta luôn nghĩ rằng sự phối hợp này là không thể được,
00:29
that you cannot quantify the doings of mankind,
5
13183
2646
vì không ai có thể chuyển dịnh những hành động của loài người thành những con số
00:31
that you cannot measure history.
6
15829
2519
rằng bạn không thể đo đếm được lịch sử.
00:34
But I don't think that's right.
7
18348
1527
Nhưng tôi không đồng ý với ý kiến đó.
00:35
I want to show you a couple of examples why.
8
19875
2042
Tôi sẽ trình bày một vài ví dụ.
00:37
So my collaborator Erez and I were considering the following fact:
9
21917
2958
Vì vậy tôi và cộng tác viên của tôi -Erez đã xem xét một chứng cứ sau:
00:40
that two kings separated by centuries
10
24875
2729
hai vị vua sống cách nhau hàng thế kỉ
00:43
will speak a very different language.
11
27604
1767
sẽ nói một ngôn ngữ rất khác nhau.
00:45
That's a powerful historical force.
12
29371
2304
Đó là một sức mạnh to lớn của lịch sử
00:47
So the king of England, Alfred the Great,
13
31675
1773
Vì vậy vua nước Anh, Alfred đại đế
00:49
will use a vocabulary and grammar
14
33448
1640
sẽ sử dụng từ vựng và ngữ pháp
00:50
that is quite different from the king of hip hop, Jay-Z.
15
35088
3700
khá khác với vị vua hip hop, Jay-Z.
00:54
(Laughter)
16
38788
1666
(Tiếng cười)
00:56
Now it's just the way it is.
17
40454
2171
Nó là như vậy.
00:58
Language changes over time, and it's a powerful force.
18
42625
2292
Ngôn ngữ thay đổi theo thời gian, và nó là một thứ sức mạnh to lớn
01:00
So Erez and I wanted to know more about that.
19
44917
2287
Vì vậy, Erez và tôi muốn biết thêm chi tiết về điều đó.
01:03
So we paid attention to a particular grammatical rule, past-tense conjugation.
20
47204
3657
Vì thế, chúng tôi chú ý đến các quy tắc ngữ pháp cụ thể như chia động từ.
01:06
So you just add "ed" to a verb at the end to signify the past.
21
50861
3264
Bạn chỉ cần thêm "ed" [đã] vào một động từ cuối để biểu thị quá khứ.
01:10
"Today I walk. Yesterday I walked."
22
54125
1927
"Hôm nay tôi đi bộ. Hôm qua tôi đã đi bộ."
01:11
But some verbs are irregular.
23
56052
1344
Nhưng một số động từ bất quy tắc
01:13
"Yesterday I thought."
24
57396
1396
"Hôm qua tôi đã nghĩ."
01:14
Now what's interesting about that
25
58792
1666
1 điều thú vị nữa là
01:16
is irregular verbs between Alfred and Jay-Z have become more regular.
26
60458
3830
những động từ bất quy tắc giữa Alfred và Jay-Z đã trở nên thường xuyên hơn.
01:20
Like the verb "to wed" that you see here has become regular.
27
64288
2735
Giống như động từ "cưới" mà bạn nhìn thấy ở đây đã trở thành thường xuyên.
01:22
So Erez and I followed the fate of over 100 irregular verbs
28
67023
4022
Vì vậy Erez và tôi sau đó là số phận của hơn 100 động từ bất qui tắc
01:26
through 12 centuries of English language,
29
71045
1919
qua 12 thế kỉ của tiếng Anh
01:28
and we saw that there's actually a very simple mathematical pattern
30
72964
2911
và chúng tôi thấy nó thực sự là một mô hình toán học rất đơn giản
01:31
that captures this complex historical change,
31
75875
2542
giải thích cho cách chia những động từ bất qui tắc phức tạp này
01:34
namely, if a verb is 100 times more frequent than another,
32
78417
3660
cụ thể là, nếu một động từ được sử dụng thường xuyên hơn 100 lần hơn những từ khác
01:37
it regularizes 10 times slower.
33
82077
2665
nó được chia theo qui tắc chậm hơn 10 lần
01:40
That's a piece of history, but it comes in a mathematical wrapping.
34
84742
3935
Đó là một mảnh ghép của lịch sử, nhưng nó có trong toán học.
01:44
Now in some cases math can even help explain,
35
88677
3654
Trong 1 số trường hợp, toán học có thể giải thích
01:48
or propose explanations for, historical forces.
36
92331
2879
hoặc đưa ra 1 tiên đề cho sức mạnh của lịch sử
01:51
So here Steve Pinker and I
37
95210
1832
Vì vậy, đây Steve Pinker và tôi
01:52
were considering the magnitude of wars during the last two centuries.
38
97042
3852
đã xem xét độ lớn của các cuộc chiến tranh trong các thế kỷ hai trước.
01:56
There's actually a well-known regularity to them
39
100894
2495
Chiến tranh thưc sự diễn ra đều đặn
01:59
where the number of wars that are 100 times deadlier
40
103389
3422
nơi mà số lượng các cuộc chiến tranh khốc liệt hơn 100 lần
02:02
is 10 times smaller.
41
106811
1952
thì độ dài sẽ ngắn hơn 10 lần.
02:04
So there are 30 wars that are about as deadly as the Six Days War,
42
108763
3344
Vì thế, 30 cuộc chiến cũng gây thương vong như cuộc chiến 6 ngày
02:08
but there's only four wars that are 100 times deadlier --
43
112107
2820
nhưng chỉ có 4 cuộc chiến tranh khốc liệt hơn 100 lần
02:10
like World War I.
44
114927
1977
giống như chiến tranh thế giới thứ 1
02:12
So what kind of historical mechanism can produce that?
45
116904
2923
Vậy cơ chế để tạo ra hiện tượng này là gì?
02:15
What's the origin of this?
46
119827
2000
Nguồn gốc của điều này là gì?
02:17
So Steve and I, through mathematical analysis,
47
121827
2265
Vì vậy, Steve và tôi, qua phương thức phân tích toán học,
02:19
propose that there's actually a very simple phenomenon at the root of this,
48
124092
4241
nghĩ là thật ra một hiện tượng rất đơn giản là gốc rễ của điều này
02:24
which lies in our brains.
49
128333
1690
nó nằm trong bộ não của chúng ta.
02:25
This is a very well-known feature
50
130023
2019
Nó là 1 thứ đặc biệt
02:27
in which we perceive quantities in relative ways --
51
132042
2975
trong đó chúng ta nhận thức về số lượng theo sự liên hệ -
02:30
quantities like the intensity of light or the loudness of a sound.
52
135017
3716
với số lượng thích cường độ của ánh sáng hay độ ồn của âm thanh.
02:34
For instance, committing 10,000 soldiers to the next battle sounds like a lot.
53
138733
5309
Ví dụ, đưa 10.000 binh sĩ ra chiến trường trong trận tiếp theo
02:39
It's relatively enormous if you've already committed 1,000 soldiers previously.
54
144042
3444
Nó là tương đối lớn nếu bạn đã đã đưa 1.000 binh sĩ ra chiến trường ở trận trước
02:43
But it doesn't sound so much,
55
147486
1827
nhưng nó sẽ không phải là nhiều
02:45
it's not relatively enough, it won't make a difference
56
149313
3020
nếu số lượng không đủ, nó không tạo nên sự khác biệt
02:48
if you've already committed 100,000 soldiers previously.
57
152333
2952
nếu bạn đã từng đưat 100.000 lính ra trận trước đó.
02:51
So you see that because of the way we perceive quantities,
58
155285
3613
Vì vậy, bạn thấy rằng vì cách của chúng ta nhận thức số lượng,
02:54
as the war drags on,
59
158898
1767
khi chiến tranh kéo dài ra,
02:56
the number of soldiers committed to it and the casualties
60
160665
3085
số lượng các binh sĩ ra trận và số thương vong
02:59
will increase not linearly --
61
163750
1683
sẽ tăng không phải theo đường thẳng -
03:01
like 10,000, 11,000, 12,000 --
62
165433
1888
như 10.000, 11.000, 12.000--
03:03
but exponentially -- 10,000, later 20,000, later 40,000.
63
167321
4275
mà theo cấp số nhân-- 10.000, 20.000 rồi 40.000.
03:07
And so that explains this pattern that we've seen before.
64
171596
3085
Vì vậy nó giải thích mô hình này mà chúng ta đã thấy ở trước.
03:10
So here mathematics is able to link a well-known feature of the individual mind
65
174681
5498
Toán học có thể liên kết một nét đặc trưng của trí óc cá nhân
03:16
with a long-term historical pattern
66
180179
2989
với một mô hình lịch sử dài vô tận
03:19
that unfolds over centuries and across continents.
67
183168
2857
trải qua nhiều thế kỷ và trên khắp châu lục.
03:21
So these types of examples, today there are just a few of them,
68
186025
4017
Những ví dụ hôm nay chỉ là 1 phần nhỏ của lịch sử
03:25
but I think in the next decade they will become commonplace.
69
190042
2689
nhưng tôi nghĩ rằng trong thập kỷ tiếp theo nó sẽ trở thành chuyện bình thường.
03:28
The reason for that is that the historical record
70
192731
2392
Nguyên nhân là luôn có 1 phần lịch sử
03:31
is becoming digitized at a very fast pace.
71
195123
2460
được số hóa với một tốc độ rất nhanh
03:33
So there's about 130 million books
72
197583
2610
Đây là khoảng 130 triệu đầu sách
03:36
that have been written since the dawn of time.
73
200193
2311
mà đã được viết từ thời kì bình minh của loài người
03:38
Companies like Google have digitized many of them --
74
202504
2454
Các công ty như Google đã số hóa rất nhiều sách --
03:40
above 20 million actually.
75
204958
1584
trên 20 triệu thực sự.
03:42
And when the stuff of history is available in digital form,
76
206542
3578
Và khi các công cụ của lịch sử có sẵn ở dạng kỹ thuật số,
03:46
it makes it possible for a mathematical analysis
77
210120
2380
Chúng ta có thể thực hiện các phân tích toán học
03:48
to very quickly and very conveniently
78
212500
2375
rất nhanh chóng và thuận tiện
03:50
review trends in our history and our culture.
79
214875
2725
xem xét các xu hướng trong lịch sử của chúng tôi và văn hóa của chúng tôi.
03:53
So I think in the next decade,
80
217600
2721
Vì vậy tôi nghĩ rằng trong thập kỷ tiếp theo,
03:56
the sciences and the humanities will come closer together
81
220321
2750
khoa học và con người sẽ đến gần hơn với nhau
03:58
to be able to answer deep questions about mankind.
82
223071
3329
để có thể trả lời các câu hỏi sâu sắc về loài người
04:02
And I think that mathematics will be a very powerful language to do that.
83
226400
4121
Và tôi nghĩ rằng toán học sẽ là 1 thứt ngôn ngữ rất mạnh mẽ để làm điều đó.
04:06
It will be able to reveal new trends in our history,
84
230521
3146
Nó có thể sẽ tiết lộ xu hướng mới trong lịch sử của chúng ta
04:09
sometimes to explain them,
85
233667
1750
đôi khi là để giải thích nó
04:11
and maybe even in the future to predict what's going to happen.
86
235417
3306
và có thể trong tương lai dự đoán những thứ sẽ xảy ra
04:14
Thank you very much.
87
238723
1491
Cảm ơn rất nhiều.
04:16
(Applause)
88
240214
3678
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Jean-Baptiste Michel - Data researcherJean-Baptiste Michel looks at how we can use large volumes of data to better understand our world.
Why you should listen
Jean-Baptiste Michel holds joint academic appointments at Harvard (FQEB Fellow) and Google (Visiting Faculty). His research focusses on using large volumes of data as tools that help better understand the world around us -- from the way diseases progress in patients over years, to the way cultures change in human societies over centuries. With his colleague Erez Lieberman Aiden, Jean-Baptiste is a Founding Director of Harvard's Cultural Observatory, where their research team pioneers the use of quantitative methods for the study of human culture, language and history. His research was featured on the covers of Science and Nature, on the front pages of the New York Times and the Boston Globe, in The Economist, Wired and many other venues. The online tool he helped create -- ngrams.googlelabs.com -- was used millions of times to browse cultural trends. Jean-Baptiste is an Engineer from Ecole Polytechnique (Paris), and holds an MS in Applied Mathematics and a PhD in Systems Biology from Harvard.
Jean-Baptiste Michel | Speaker | TED.com