ABOUT THE SPEAKER
Newton Aduaka - Filmmaker
Newton Aduaka's award-winning Ezra, told through the eyes of a young boy in Sierra Leone, illuminates one of the most harrowing consequences of war: the recruitment of child soldiers.

Why you should listen

Born in Eastern Nigeria, Newton Aduaka and his family moved to Lagos in 1970 at the end of the Biafran War.  In 1985 he left for England to study engineering, but discovered cinema. He graduated from the London International Film School in 1990, and in 1997 established Granite Film Works. In 2001, Aduaka's debut feature film, Rage, became the first wholly independently financed film by a black filmmaker in the history of British cinema to be released nationwide. It opened to critical acclaim. He has made many short films as well.

Between 2005 and 2007, he co-wrote, directed and executive-produced Ezra, his first non-independently funded film, for Arte France. The film won the Grand Jury Prize at several film festivals, including FESPACO, Durban, Amiens and Balafon, and was an official selection at Sundance and Cannes.

More profile about the speaker
Newton Aduaka | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2007

Newton Aduaka: The story of Ezra

Filmed:
400,340 views

Filmmaker Newton Aduaka shows clips from his powerful, lyrical feature film "Ezra," about a child soldier in Sierra Leone.
- Filmmaker
Newton Aduaka's award-winning Ezra, told through the eyes of a young boy in Sierra Leone, illuminates one of the most harrowing consequences of war: the recruitment of child soldiers. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
This is very strangekỳ lạ for me, because I’m not used to doing this:
0
0
3000
Nó rất lạ, bởi vì tôi không quen với điều đó:
00:15
I usuallythông thường standđứng on the other sidebên of the lightánh sáng,
1
3000
3000
Tôi là người lạc quan,
00:18
and now I'm feelingcảm giác the pressuresức ép I put other people into. And it's hardcứng ...
2
6000
7000
và giờ tôi đang cảm nhận áp lực mà tôi gây ra đối với người khác. Thật khó khăn...
00:25
The previousTrước speakerloa has, I think,
3
13000
3000
Vị diễn giả trước, theo tôi,
00:28
really paintedSơn a very good backgroundlý lịch as to
4
16000
6000
đã tạo ra một nền tảng rất tuyệt cho
00:34
the impulsethúc đẩy behindphía sau my work and what drivesổ đĩa me, and my sensegiác quan of lossmất mát,
5
22000
6000
động lực làm việc của tôi cùng
những định hướng, và cảm giác mất mát,
00:40
and tryingcố gắng to find the answercâu trả lời to the biglớn questionscâu hỏi.
6
28000
6000
và cả việc nỗ lực tìm ra câu trả lời
cho những vấn đề to lớn.
00:46
But this, for me, I mean, comingđang đến here to do this,
7
34000
5000
Nhưng điều này, đối với tôi,
ý tôi là, tôi đến đây để làm việc này,
00:51
feelscảm thấy like -- there’s this sculptornhà điêu khắc that I like very much, GiacomettiGiacometti,
8
39000
8000
cảm giác như... Có một người
mà tôi luôn lấy làm gương, Giacometti,
00:59
who after manynhiều yearsnăm of livingsống in FrancePháp -- and learninghọc tập, you know,
9
47000
5000
sau nhiều năm sinh sống ở Pháp để,
bạn biết đấy,
01:04
studyinghọc tập and workingđang làm việc -- he returnedtrả lại home and he was askedyêu cầu, what did you producesản xuất?
10
52000
7000
học tập và công việc. Ông ấy trở về nước
và được hỏi rằng đã tạo ra được những gì?
01:11
What have you donelàm xong with so manynhiều yearsnăm of beingđang away?
11
59000
4000
Ông đã làm được gì
trong ngần ấy năm xa quê?
01:15
And he sortsắp xếp of, he showedcho thấy a handfulsố ít of figurinesbức tượng nhỏ.
12
63000
3000
Và ông ấy chỉ chìa bàn tay ra
với đầy những bức tượng nhỏ trong đó.
01:18
And obviouslychắc chắn they were, "Is this what you spentđã bỏ ra yearsnăm doing?
13
66000
5000
Và dĩ nhiên, họ hỏi tiếp, "Đó chính là
những gì ông thực hiện suốt thời gian qua?
01:23
And we expectedkỳ vọng hugekhổng lồ masterpieceskiệt tác!"
14
71000
5000
Nhưng chúng tôi đã mong đợi
những kiệt tác lớn lao hơn cơ!''
01:28
But what strucktấn công me is the understandinghiểu biết that in those little piecesmiếng
15
76000
6000
Nhưng nó thật sự gây ấn tượng vói tôi khi
tôi hiểu rằng trong những vật nhỏ bé đó
01:34
was the culminationđỉnh cao of a man’s life, searchTìm kiếm, thought, everything --
16
82000
6000
là cả sự kết tinh của một đời người,
nghiên cứu, suy nghĩ, mọi thứ...
01:40
just in a reducedgiảm, smallnhỏ bé versionphiên bản.
17
88000
2000
chỉ trong một phiên bản cô đọng, nhỏ nhắn.
01:42
In a way, I feel like that.
18
90000
2000
Tự nhiên tôi cảm thấy vậy
01:44
I feel like I’m comingđang đến home to talk about
19
92000
3000
Tôi cảm thấy như mình đang
trở về nhà để kể về
01:47
what I’veve been away doing for 20 yearsnăm.
20
95000
4000
những gì tôi đã làm được
trong 20 năm tha hương.
01:51
And I will startkhởi đầu with a briefngắn gọn tastertaster of what I’veve been about:
21
99000
6000
Và tôi sẽ bắt đầu với một trải nghiệm
ngắn về những gì tôi đã và đang nói:
01:57
a handfulsố ít of filmsphim -- nothing much,
22
105000
2000
những thước phim,
nhưng không nhiều lắm
01:59
two featuređặc tính filmsphim and a handfulsố ít of shortngắn filmsphim.
23
107000
3000
hai thước phim dài tập
và nhiều thước phim ngắn.
02:02
So, we’llLL go with the first piececái.
24
110000
4000
Nào, cùng bắt đầu với thước phim đầu tiên.
02:06
(VideoVideo) WomanNgười phụ nữ: "I destroyhủy hoại livescuộc sống," mummẹ said.
25
114000
9000
(Video) Mẹ em nói bà hủy hoại các cuộc đời.
02:15
I love her, you know.
26
123000
2000
Em yêu bà ấy, anh biết đấy.
02:19
She’s not even my realthực mummẹ.
27
127000
2000
Bà ấy thậm chí không là mẹ ruột của em.
02:21
My realthực mummẹ and dadcha dumpedđổ me
28
129000
4000
Mẹ ruột và bố em đã ruồng bỏ em
02:25
and fuckedfucked off back to NigeriaNigeria.
29
133000
2000
và đã bỏ về Nigeria.
02:32
The devilác quỷ is in me, CourtTòa án.
30
140000
4000
Em là hiện thân của quỷ dữ, Court.
02:36
CourtTòa án: SleepGiấc ngủ.
31
144000
2000
Ngủ đi nào.
02:40
WomanNgười phụ nữ: Have you ever been?
32
148000
2000
Anh đã từng ở đó chưa?
02:42
CourtTòa án: Where?
33
150000
2000
Ở đâu?
02:44
WomanNgười phụ nữ: NigeriaNigeria.
34
152000
2000
Nigeria.
02:48
CourtTòa án: Never.
35
156000
2000
Chưa bao giờ.
02:50
My mummẹ wanted to,
36
158000
3000
Mẹ anh đã muốn đến đó,
02:53
couldncouldn’t affordđủ khả năng it.
37
161000
2000
nhưng bà đã không thể chi trả.
02:56
WomanNgười phụ nữ: WishMong muốn I could.
38
164000
2000
Ước gì em có thể.
02:58
I have this feelingcảm giác I’d be happyvui mừng there.
39
166000
3000
Em tin rằng mình sẽ hạnh phúc ở đó.
03:08
Why does everyonetất cả mọi người get ridthoát khỏi of me?
40
176000
2000
Tại sao mọi người lại rời xa em?
03:12
CourtTòa án: I don't want to get ridthoát khỏi of you.
41
180000
2000
Anh không muốn rời xa em.
03:14
WomanNgười phụ nữ: You don't need me.
42
182000
4000
Anh không cần em.
03:18
You’reRe just too blindmù quáng to see it now.
43
186000
3000
Chỉ là anh chưa nhận ra điều đó.
03:23
BoyCậu bé: What do you do all day?
44
191000
3000
Bác làm gì cả ngày vậy?
03:27
MarcusMarcus: ReadĐọc.
45
195000
2000
Đọc sách.
03:29
BoyCậu bé: Don't you get boredchán?
46
197000
2000
Bác không thấy chán sao?
03:31
And how come you ain'tkhông phải là got a jobviệc làm anywaydù sao?
47
199000
3000
Và tại sao bác lại không làm việc gì cả vậy ?
03:34
MarcusMarcus: I am retirednghỉ hưu.
48
202000
2000
Bác nghỉ hưu rồi.
03:36
BoyCậu bé: So?
49
204000
2000
Gì cơ ạ?
03:38
MarcusMarcus: So I've donelàm xong my bitbit for QueenNữ hoàng and countryQuốc gia, now I work for myselfriêng tôi.
50
206000
3000
Làm việc cho Nữ hoàng và cả nước rồi,
giờ bác sống cho bản thân.
03:41
BoyCậu bé: No, now you sitngồi around like a bumbum all day.
51
209000
2000
Không, bác chỉ phí giờ ngồi đây cả ngày.
03:43
MarcusMarcus: Because I do what I like?
52
211000
3000
Vì bác làm những gì mình thích?
03:46
BoyCậu bé: Look man, readingđọc hiểu don't feednuôi no one.
53
214000
2000
Bác à, đọc sách không thể nuôi sống ai cả.
03:48
And it particularlyđặc biệt don't feednuôi your spliffspliff habitthói quen.
54
216000
2000
Nó không nuôi nổi thói hút cần sa của bác.
03:50
MarcusMarcus: It feedsnguồn cấp dữ liệu my mindlí trí and my soulLinh hồn.
55
218000
4000
Nó nuôi sống lý trí và tâm hồn bác.
03:54
BoyCậu bé: ArguingTranh cãi with you is a wastechất thải of time, MarcusMarcus.
56
222000
7000
Tranh luận với bác thật lãng phí
thời gian, bác Marcus.
04:01
MarcusMarcus: You’reRe a rapperrapper, am I right?
57
229000
2000
Cháu là rapper mà, phải không?
04:03
BoyCậu bé: Yeah.
58
231000
1000
Dạ.
04:04
MarcusMarcus: A modernhiện đại day poetnhà thơ.
59
232000
1000
Một nhà thơ hiện đại.
04:05
BoyCậu bé: Yeah, you could say that.
60
233000
1000
Có thể cho là vậy.
04:06
MarcusMarcus: So what do you talk about?
61
234000
2000
Vậy cháu đang nói đến điều gì?
04:08
BoyCậu bé: What's that supposedgiả định to mean?
62
236000
2000
Bác có ý gì?
04:10
MarcusMarcus: SimpleĐơn giản. What do you raprap about?
63
238000
2000
Đơn giản. Cháu rap về những gì?
04:12
BoyCậu bé: RealityThực tế, man.
64
240000
2000
Thực tế, bác ạ.
04:14
MarcusMarcus: Whose realitythực tế?
65
242000
1000
Thực tế của ai?
04:15
BoyCậu bé: My fuckin'chết tiệt realitythực tế.
66
243000
2000
Thực tế chủa cháu.
04:17
MarcusMarcus: Tell me about your realitythực tế.
67
245000
2000
Kể bác nghe về thực tế của cháu.
04:19
BoyCậu bé: RacismPhân biệt chủng tộc, oppressionáp bức, people like me not gettingnhận được a breakphá vỡ in life.
68
247000
4000
Phân biệt chủng tộc, sự áp bức,
chỉ biết sống hùng hục không ngơi nghỉ.
04:23
MarcusMarcus: So what solutionscác giải pháp do you offerphục vụ? I mean, the jobviệc làm of a poetnhà thơ is not just --
69
251000
3000
Vậy giải pháp của cháu là?!
Ý bác là, một nhà thơ không chỉ...
04:26
BoyCậu bé: Man, fightchiến đấu the powerquyền lực! SimpleĐơn giản: blowthổi the motherfuckersmotherfuckers out of the skybầu trời.
70
254000
3000
Đấu tranh với chúng! Đơn giản là loại bỏ
sự hiện diện của chúng.
04:29
MarcusMarcus: With an AK-AK-47?
71
257000
1000
Với một khẩu AK-47 ư?
04:30
BoyCậu bé: Man, if I had one, too fuckin'chết tiệt right.
72
258000
2000
Bác à, cháu mà có một cái, quá tuyệt luôn!
04:32
MarcusMarcus: And how manynhiều soldiersbinh lính have you recruitedtuyển dụng to fightchiến đấu this warchiến tranh with you?
73
260000
3000
Và cháu đã chiêu mộ bao nhiêu quân
để đánh trận này với cháu?
04:35
BoyCậu bé: Oh, MarcusMarcus, you know what I mean.
74
263000
3000
Ồ, bác Marcus, bác biết ý cháu mà.
04:38
MarcusMarcus: When a man resortskhu nghỉ mát to profanitiesprofanities,
75
266000
2000
Một người buộc phải viện đến lời báng bổ,
04:40
it’s a sure signký tên of his inabilitykhả năng to expressbày tỏ himselfbản thân anh ấy.
76
268000
4000
đó chắc chắn là dấu hiệu của việc
không thể thể hiện mình.
04:44
BoyCậu bé: See man, you’reRe just takinglấy the pissđít out of me now.
77
272000
3000
Bác à, bác chỉ lấy cháu làm trò cười thôi.
04:47
MarcusMarcus: The PanthersPanthers.
78
275000
2000
Gia đình Panthers.
04:49
BoyCậu bé: PanthersPanthers?
79
277000
1000
Panthers?
04:50
AssAss kickin'Kickin ' guys who were fedđã nuôi up with all that whitetrắng supremacistsupremacist, powers-that-bequyền hạn đó bullshitbullshit,
80
278000
4000
Những gã chán ngấy bọn da trắng quyền lực,
thứ quyền lực khốn kiếp,
04:54
and just wentđã đi in there and kickedđá everybody'smọi người arsemông.
81
282000
3000
và chỉ đến đó và lấy lòng mọi người.
04:57
FuckinFuckinwickedxấu xa, man. I saw the moviebộ phim. BadTồi! What?
82
285000
4000
Thật hung ác, bác à. Cháu đã xem bộ phim.
Tệ thật! Gì cơ chứ?
05:01
DirectorGiám đốc 1: I saw his last filmphim ảnh.
83
289000
4000
Đạo diễn 1: Tôi đã xem bộ phim
mới nhất của anh ta.
05:05
Épuisepuise, right?
84
293000
2000
Épuise, phải không?
05:07
WomanNgười phụ nữ 1: Yes.
85
295000
1000
Người phụ nữ: Vâng.
05:08
D1: Not to make a badxấu jokeđùa, but it was really épuispuisé.
86
296000
7000
D1: Không có ý trêu đùa,
nhưng đó thật sự là épuisé
05:15
EpuisEpuisé -- tiredmệt mỏi, exhaustedkiệt sức, fedđã nuôi up.
87
303000
7000
Epuisé -- mệt mỏi, kiệt sức, chán nản.
05:22
DirectorGiám đốc 2: Can you not shutđóng lại up?
88
310000
2000
Đạo diễn 2: Anh không thể câm mồm được ư?
05:24
Now, you talk straightthẳng to me, what’s wrongsai rồi with my filmsphim?
89
312000
2000
Nói thẳng đi, có vấn đề
gì với phim của tôi?
05:26
Let’s go.
90
314000
2000
Nói đi.
05:28
W1: They suckhút.
91
316000
1000
W1: Chúng thật tệ.
05:29
WomanNgười phụ nữ 2: They suckhút? What about yourscủa bạn?
92
317000
2000
Người phụ nữ 2: Tệ? Còn của anh thì sao?
05:32
What, what, what, what about, what?
93
320000
3000
Gì, gì, gì, về cái gì, gì cơ?
05:35
What do you think about your moviebộ phim?
94
323000
2000
Anh nghĩ gì về bộ phim của mình?
05:37
D1: My moviesphim, they are OK, fine.
95
325000
2000
D1: Phim của tôi, chúng ổn.
05:39
They are better than makingchế tạo documentariestài liệu no one ever seesnhìn.
96
327000
3000
Còn ngon hơn làm ra những cuốn phim
tài liệu không ai thèm xem.
05:42
What the fuckfuck are you talkingđang nói about?
97
330000
2000
Anh đang nói cái quái gì vậy?
05:44
Did you ever movedi chuyển your fuckin'chết tiệt assmông from HollywoodHollywood
98
332000
3000
Anh có từng rời Hollywood
05:47
to go and filmphim ảnh something realthực?
99
335000
2000
đi và quay những thước phim thật sự chưa?
05:49
You make people fuckin'chết tiệt sleepngủ.
100
337000
2000
Anh làm người ta buồn ngủ như điên.
05:51
DreamGiấc mơ about bullshitbullshit.
101
339000
2000
Mơ về những thứ quái đản.
05:53
(ApplauseVỗ tay)
102
341000
4000
(Vỗ tay)
05:57
NewtonNewton AduakaAduaka: Thank you. The first clipkẹp, really, is
103
345000
5000
Newton Aduaka: Cảm ơn.
Clip đầu tiên, thật sự,
06:02
totallyhoàn toàn tryingcố gắng to capturenắm bắt what cinemaRạp chiếu bóng is for me,
104
350000
4000
đang hoàn toàn cố gắng ghi lại
ý nghĩa của điện ảnh trong tôi,
06:06
and where I'm comingđang đến from in termsđiều kiện of cinemaRạp chiếu bóng.
105
354000
2000
và quê hương tôi khi nói về điện ảnh.
06:08
The first piececái was, really, there's a youngtrẻ womanđàn bà talkingđang nói about NigeriaNigeria,
106
356000
5000
Phần đầu tiên, thật sự, có môt người phụ nữ trẻ
đang nói về Nigeria,
06:13
that she has a feelingcảm giác she'llcô ấy sẽ be happyvui mừng there.
107
361000
3000
rằng cô ta có cảm giác rằng
mình sẽ hạnh phúc ở đó.
06:16
These are the sentimentstình cảm of someonengười nào that's been away from home.
108
364000
3000
Đó là những xúc cảm của một người xa quê.
06:19
And that was something that I wentđã đi throughxuyên qua, you know, and I'm still going throughxuyên qua.
109
367000
3000
điều tôi đã trải qua, và bây giờ
tôi vẫn phải gặm nhấm nó.
06:22
I've not been home for quitekhá a while, for about fivesố năm yearsnăm now.
110
370000
3000
Tôi xa nhà cũng khá lâu rồi,
khoảng 5 năm cho đến giờ.
06:25
I've been away 20 yearsnăm in totaltoàn bộ.
111
373000
2000
Và tôi xa quê tổng cộng là 20 năm.
06:29
And so it’s really --
112
377000
3000
Vậy cho nên điều đó thật sự...
06:32
it's really how suddenlyđột ngột, you know, this was madethực hiện in 1997,
113
380000
6000
thật sự bất ngờ, bạn biết đấy,
nó xảy ra vào năm 1997,
06:38
which is the time of AbachaAbacha -- the militaryquân đội dictatorshipchế độ độc tài,
114
386000
4000
thời kỳ của Abacha - nhà độc tài quân đội
06:42
the worsttệ nhất partphần of NigerianNigeria historylịch sử, this post-colonialthời hậu thuộc địa historylịch sử.
115
390000
5000
trang tồi tệ nhất trong lịch sử Nigeria,
sau thời kỳ thuộc địa.
06:47
So, for this girlcon gái to have these dreamsnhững giấc mơ
116
395000
2000
Vậy để cô gái ấy có được những giấc mơ này
06:49
is simplyđơn giản how we preservegiữ gìn a sensegiác quan of what home is.
117
397000
4000
đơn giản chính là cách chúng ta lưu giữ
ý niệm về thứ mà ta gọi là quê hương.
06:53
How -- and it's sortsắp xếp of, perhapscó lẽ romanticlãng mạn, but I think beautifulđẹp,
118
401000
6000
Như thế nào? Đại loại là, có vẻ
phi thực tế, nhưng tôi nghĩ nó đẹp đẽ
06:59
because you just need something to holdgiữ on to,
119
407000
4000
vì bạn chỉ cần một thứ gì đó để bám víu,
07:03
especiallyđặc biệt in a societyxã hội where you feel alienatedxa lạ.
120
411000
3000
nhất là khi bạn cảm thấy lạc lõng
giữa đám đông ngoài kia .
07:06
Which takes us to the nextkế tiếp piececái, where the youngtrẻ man
121
414000
3000
Điều đưa chúng ta đến với phần thứ hai,
khi người đàn ông trẻ
07:09
talksnói chuyện about lackthiếu sót of opportunitycơ hội: livingsống as a blackđen personngười in EuropeEurope,
122
417000
6000
nói về việc có ít cơ hội,
sống như một người da đen ở châu Âu,
07:15
the glassly ceilingTrần nhà that we all know about, that we all talk about,
123
423000
4000
sự bất công
mà tất cả chúng đều biết, đều nói về,
07:19
and his realitythực tế.
124
427000
4000
và hiện thực cuộc sống của anh ta.
07:23
Again, this was my -- this was me talkingđang nói about --
125
431000
2000
Một lần nữa, đó là lúc tôi nói về,
07:25
this was, again, the time of multiculturalismđa văn hóa in the UnitedVương KingdomQuốc Anh,
126
433000
4000
một lần nữa, là thời kỳ đa văn hóa ở Anh,
07:29
and there was this buzzwordbuzzword -- and it was tryingcố gắng to say,
127
437000
3000
và đúng là thuật ngữ thông dụng này.
Nó cố gắng nói lên rằng,
07:32
what exactlychính xác does this multiculturalismđa văn hóa mean in the realthực livescuộc sống of people?
128
440000
4000
chính xác là chủ nghĩa đa văn hóa này
mang ý nghĩa gì trong đời thực?
07:36
And what would a childđứa trẻ --
129
444000
3000
Và những điều mà một đứa trẻ
07:39
what does a childđứa trẻ like JamieJamie -- the youngtrẻ boycon trai -- think,
130
447000
3000
một đứa trẻ như Jamie, cậu thanh niên, nghĩ?
07:42
I mean, with all this angerSự phẫn nộ that's builtđược xây dựng up insidephía trong of him?
131
450000
4000
Ý tôi là, với tất cả sự căm phẫn được
hun đúc trong con người cậu ta?
07:46
What happensxảy ra with that?
132
454000
2000
Điều gì sẽ xảy ra?
07:48
What, of coursekhóa học, happensxảy ra with that is violencebạo lực,
133
456000
2000
Điều dĩ nhiên xảy ra với chúng là bạo lực,
07:50
which we see when we talk about the ghettosghettos
134
458000
4000
thứ mà chúng ta nhìn thấy
khi chúng ta nó về xóm Do Thái
07:54
and we talk about, you know, SouthNam CentralMiền trung L.A. and this kindloại of stuffđồ đạc,
135
462000
4000
và khi chúng ta nói về, bạn biết đấy,
Nam Trung L.A. và đại loại thế,
07:58
and which eventuallycuối cùng, when channeledchanneled, becomestrở thành,
136
466000
3000
và dần dần khoét sâu, khiến chúng trở nên
08:01
you know, evolvesphát triển and manifestsbiểu hiện itselfchinh no as riotsbạo loạn --
137
469000
5000
bạn biết đấy, trở thành những kẻ bạo loạn
08:06
like the one in FrancePháp two yearsnăm agotrước, where I livetrực tiếp,
138
474000
4000
Như sự kiện ở Pháp 2 năm trước, nơi tôi sống,
08:10
which shockedbị sốc everybodymọi người, because everyonetất cả mọi người thought, "Oh well,
139
478000
2000
đã gây sốc, bởi vì người ta nghĩ: ''Ồ,
08:12
FrancePháp is a liberaltự do societyxã hội."
140
480000
2000
Pháp là xã hội tự do.''
08:14
But I livedđã sống in EnglandAnh for 18 yearsnăm.
141
482000
3000
Nhưng tôi đã sống ở Anh 18 năm.
08:17
I've livedđã sống in FrancePháp for about fourbốn, and I feel actuallythực ra
142
485000
3000
Tôi đã sống ở Pháp khoảng 4 năm,
và tôi thật sự cảm thấy như
08:20
thrownném back 20 yearsnăm, livingsống in FrancePháp.
143
488000
5000
bị đưa quay trở về 20 năm
như khi sống ở Pháp.
08:25
And then, the thirdthứ ba piececái. The thirdthứ ba piececái for me is the questioncâu hỏi:
144
493000
3000
Và rồi, phần thứ 3.
Đó là một câu hỏi đối với tôi:
08:28
What is cinemaRạp chiếu bóng to you? What do you do with cinemaRạp chiếu bóng?
145
496000
3000
Điện ảnh là gì với các bạn?
Bạn làm gì với phim ảnh?
08:31
There's a youngtrẻ directorgiám đốc, HollywoodHollywood directorgiám đốc, with his friendsbạn bè --
146
499000
8000
Có một vị đạo diễn trẻ, đạo diễn
Hollywood, cùng với những người bạn,
08:39
fellowđồng bào filmmakersnhà làm phim -- talkingđang nói about what cinemaRạp chiếu bóng meanscó nghĩa.
147
507000
3000
những đồng sự làm phim
nói về ý nghĩa của điện ảnh.
08:42
I supposegiả sử that will take me to my last piececái --
148
510000
4000
Tôi cho rằng điều đó sẽ đưa
tôi đến với phần cuối cùng,
08:46
what cinemaRạp chiếu bóng meanscó nghĩa for me.
149
514000
2000
ý nghĩa của điện ảnh trong tôi.
08:48
My life startedbắt đầu as a -- I startedbắt đầu life in 1966,
150
516000
4000
Cuộc đời tôi bắt đầu như...
Tôi sinh vào năm 1966,
08:52
a fewvài monthstháng before the BiafranBiafran, which lastedkéo dài for threesố ba yearsnăm
151
520000
3000
một vài tháng trước sự kiện Biafran,
diễn ra trong 3 năm
08:55
and it was threesố ba yearsnăm of warchiến tranh.
152
523000
2000
và đó là 3 năm của chiến tranh.
08:57
So that wholetoàn thể thing,
153
525000
3000
Vì vậy tất cả mọi thứ ở đây,
09:00
that wholetoàn thể childhoodthời thơ ấu echoesâm vang and takes me into the nextkế tiếp piececái.
154
528000
6000
tuổi thơ tôi vọng về và
đưa tôi tới với phần tiếp theo.
09:16
(VideoVideo) VoiceGiọng nói: OnichaOnicha, off to schooltrường học with your brotherem trai.
155
544000
3000
(Video) Onicha, đến trường với anh con đi.
09:19
OnichaOnicha: Yes, mamaMama.
156
547000
2000
Vâng, thưa mẹ.
10:09
CommanderChỉ huy: SoldiersBinh sĩ, you are going to fightchiến đấu a battlechiến đấu,
157
597000
7000
Các chiến binh,
các cậu sẽ bước vào một trận chiến,
10:16
so you mustphải get readysẳn sàng and willingsẵn lòng to diechết.
158
604000
3000
cho nên hãy chuẩn bị
và sẵn sàng hy sinh.
10:19
You mustphải get -- ?
159
607000
1000
Các cậu phải thế nào?
10:20
ChildTrẻ em SoldiersBinh sĩ: ReadySẵn sàng and willingsẵn lòng to diechết.
160
608000
3000
Chuẩn bị và sẵn sàng hy sinh.
10:23
C: SuccessThành công, the changethay đổi is only comingđang đến throughxuyên qua the barrelthùng of the gunsúng.
161
611000
6000
Thành công.
Thay đổi chỉ đến qua nòng súng.
10:29
CSCS: The barrelthùng of the gunsúng!
162
617000
2000
Nòng súng!
10:31
C: This is the gunsúng.
163
619000
1000
Đây là súng.
10:32
CSCS: This is the gunsúng.
164
620000
4000
Đây là súng.
10:36
C: This is an AK-AK-47 riflesúng trường. This is your life.
165
624000
2000
Đây là súng AK-47, sinh mạng của các cậu.
10:38
This is your life. This is ... this is ... this is your life.
166
626000
6000
Đây là sinh mạng. Đây là ... đây là ...
là sinh mạng của các cậu.
10:44
EzraEzra: They give us the specialđặc biệt drugsma túy. We call it bubblesbong bóng.
167
632000
3000
Họ cho chúng tôi những thứ thuốc đặc biệt.
Chúng tôi gọi nó là bong bóng.
10:47
AmphetaminesAmphetamines.
168
635000
2000
Amphetamines (một loại thuốc kích thích)
10:50
SoldiersBinh sĩ: RainMưa come, sunmặt trời come, soldierlính man deyDey go.
169
638000
3000
Mưa rơi, mặt trời lên,
những chiến binh bước đi hiên ngang.
10:53
I say rainmưa come, sunmặt trời come, soldierlính man deyDey go.
170
641000
3000
Tôi nói mưa rơi, mặt trời lên,
những chiến binh cứ bước tới.
10:56
We wentđã đi from one villagelàng to anotherkhác -- threesố ba villageslàng.
171
644000
2000
Chúng tôi qua từng ngôi làng, ba ngôi làng...
10:58
I donDon’t remembernhớ lại how we got there.
172
646000
2000
Tôi không nhớ làm thế nào có thể đến đó.
11:00
WitnessNhân chứng: We walkedđi bộ and walkedđi bộ for two daysngày.
173
648000
3000
Nhân chứng: Chúng tôi đi bộ liên tục trong 2 ngày.
11:03
We didn't eatăn.
174
651000
2000
Chúng tôi không ăn gì.
11:05
There was no foodmón ăn, just little ricecơm.
175
653000
4000
Không có thức ăn, chỉ có cơm.
11:09
WithoutNếu không có foodmón ăn -- I was sickđau ốm.
176
657000
2000
Không có thức ăn. Tôi đổ bệnh.
11:11
The injectiontiêm madethực hiện us not to have mindlí trí.
177
659000
3000
Bệnh tật làm chúng tôi quẩn trí.
11:14
God will forgivetha lỗi us.
178
662000
2000
Chúa sẽ tha thứ chúng ta.
11:16
He knowsbiết we did not know. We did not know!
179
664000
3000
Ông ấy biết chúng ta không hề biết.
Chúng ta không hề biết!
11:35
CommitteeỦy ban ChairmanChủ tịch: Do you remembernhớ lại JanuaryTháng một 6ththứ, 1999?
180
683000
3000
Cậu còn nhớ
ngày 6 tháng 1 năm 1999 không?
11:40
EzraEzra: I donDon’t remembernhớ lại.
181
688000
2000
Tôi không nhớ.
11:42
VariousKhác nhau VoicesTiếng nói: You will diechết! You will diechết! (ScreamingLa hét)
182
690000
3000
Nhiều giọng: Các người sẽ chết!
Các người sẽ chết! ( La hét)
11:45
OnichaOnicha: EzraEzra! (EzraEzra: OnichaOnicha! OnichaOnicha!)
183
693000
2000
Onicha: Ezra! (Ezra: Onicha! Onicha!)
11:47
VariousKhác nhau VoicesTiếng nói: ♫ We don't need no more troublerắc rối
184
695000
8000
Nhiều giọng: Chúng tôi
không cần thêm rắc rối
11:55
♫ No more troublerắc rối
185
703000
2000
không còn rắc rối
11:57
They killedbị giết my mothermẹ.
186
705000
2000
Chúng giết mẹ tao.
11:59
The MendeMende sonscon trai of bastardsđồ khốn.
187
707000
2000
Những đứa con hoang của Mende.
12:01
(ShoutingReo hò)
188
709000
2000
(La hét)
12:04
Who is she?
189
712000
2000
Cô ta là ai?
12:06
Me.
190
714000
1000
Tôi.
12:07
Why you givingtặng these to me?
191
715000
1000
Tại sao cô đưa những thứ này cho tôi?
12:08
So you can stop staringnhìn chằm chằm at me.
192
716000
2000
Để anh có thể ngừng nhìn chằm chằm tôi.
12:11
My storycâu chuyện is a little bitbit complicatedphức tạp.
193
719000
3000
Chuyện của tôi có hơi phức tạp.
12:14
I’m interestedquan tâm.
194
722000
2000
Tôi quan tâm đến nó...
12:16
MariamĐiệp is pregnantcó thai.
195
724000
2000
Mariam đang mang thai.
12:18
You know what you are? A crocodilecá sấu.
196
726000
2000
Mày biết mày là cái gì không?
Một con cá sấu!
12:20
BigLớn mouthmiệng. ShortNgắn legschân.
197
728000
2000
Mồm to. Chân ngắn.
12:25
In fronttrước mặt of RufusRufus you are EzraEzra the cowardhèn nhát.
198
733000
2000
Trước mặt Rufus mày là
thằng Ezra hèn nhát.
12:27
He’s not takinglấy carequan tâm of his troopsbinh lính.
199
735000
2000
Anh ta không thèm đoái hoài
tới quân đội của mình.
12:29
TroopQuân đội, paytrả your last honortôn vinh. SaluteSalute.
200
737000
5000
Ezra: Các chiến binh, hãy tỏ lòng
thành kính lần cuối. Chào.
12:34
OpenMở cửa your eyesmắt, EzraEzra.
201
742000
2000
Hãy nhìn xem, Ezra.
12:36
A blindmù quáng man can see that the diamondskim cương endkết thúc up in his pocketbỏ túi.
202
744000
2000
Một người mù có thể nhìn thấy những
viên kim cương kết thúc trong túi mình.
12:38
♫ We don't need no more troublerắc rối
203
746000
8000
Chúng tôi không cần thêm rắc rối.
12:47
Get that idiotkẻ ngốc out!
204
755000
2000
Lôi thằng ngốc này ra ngoài!
12:50
I take you are preparingchuẩn bị a majorchính attacktấn công?
205
758000
3000
Tôi đoán các anh đang
chuẩn bị cho một trận đánh lớn?
12:53
This mustphải be the minetôi.
206
761000
1000
Chỗ này hẳn là của tao!
12:55
Your girlcon gái is here.
207
763000
1000
Cô gái của mày ở đây.
12:56
Well donelàm xong, well donelàm xong.
208
764000
4000
Tốt lắm, tốt lắm.
13:01
That is what you are here for, no?
209
769000
2000
Đây là lý do mày ở đây, phải không?
13:03
You are planninglập kế hoạch to go back to fightchiến đấu are you?
210
771000
3000
Cậu tính trở lại chiến đấu à?
13:06
♫ We don't need no more troublerắc rối
211
774000
7000
Chúng tôi không cần thêm rắc rối
13:13
♫ No more troublerắc rối
212
781000
2000
Không còn rắc rối nữa
13:15
♫ We don't need no more troublerắc rối
213
783000
10000
Chúng tôi không cần thêm rắc rối
13:25
♫ No more troublerắc rối. ♫
214
793000
3000
Không còn rắc rối nữa
13:28
WakeTrỗi dậy up! EverybodyTất cả mọi người wakeđánh thức up. RoadRoad blockkhối!
215
796000
3000
Thức dậy đi! Hãy thức dậy!
Hãy chặn mọi con đường lại!
13:31
♫ We don't need no more ... ♫
216
799000
3000
Chúng tôi không cần thêm...
14:00
CommitteeỦy ban ChairmanChủ tịch: We hopemong that, with your help and the help of othersKhác, that this commissionUỷ ban
217
828000
5000
Chúng tôi hy vọng rằng, với sự giúp đỡ
của anh và những người khác, ủy ban
14:05
will go a long way towardsvề hướng understandinghiểu biết the causesnguyên nhân of the rebelnổi loạn warchiến tranh.
218
833000
5000
sẽ hiểu sâu hơn về nguyên nhân của cuộc nổi dậy.
14:10
More than that, beginbắt đầu a healingchữa bệnh processquá trình and finallycuối cùng to --
219
838000
2000
Hơn thế, bắt đầu quá trình chữa lành
và cuối cùng để...
14:12
as an acthành động of closuređóng cửa to a terriblekhủng khiếp periodgiai đoạn in this countryQuốc gia’s historylịch sử.
220
840000
6000
như một động thái gần hơn với
trang tồi tệ trong lịch sử đất nước này.
14:18
The beginningbắt đầu of hopemong.
221
846000
1000
Sự bắt đầu của hy vọng.
14:19
MrMr. EzraEzra GelehunGelehun, please standđứng.
222
847000
4000
Ông Ezra Gelehun, hãy đứng lên.
14:31
StateNhà nước your nameTên and agetuổi tác for the commissionUỷ ban.
223
859000
5000
Hãy khai tên và tuổi cho hội đồng.
14:36
EzraEzra: My nameTên is EzraEzra GelehunGelehun.
224
864000
2000
Ezra: Tôi tên là Ezra Gelehun.
14:38
I am 15 or 16. I donDon’t remembernhớ lại.
225
866000
4000
Tôi 15 hoặc 16 tuổi. Tôi không nhớ nữa.
14:42
AskYêu cầu my sisterem gái, she is the witchphù thủy, she knowsbiết everything.
226
870000
5000
Hỏi chị tôi,
chị ấy là phù thủy, gì cũng biết.
14:47
(SisterEm gái: 16.)
227
875000
5000
(Chị gái: 16)
14:52
CCCC: MrMr. GelehunGelehun, I’d like to remindnhắc lại you you’reRe not on trialthử nghiệm here
228
880000
3000
Cậu Gelehun, tôi muốn nhắc lại rằng
ở đây cậu không bị xét xử
14:55
for any crimestội ác you committedcam kết.
229
883000
2000
vì những tội ác mà cậu đã gây ra.
14:57
E: We were fightingtrận đánh for our freedomsự tự do.
230
885000
2000
Chúng tôi chiến đấu cho tự do.
14:59
If killinggiết chết in a warchiến tranh is a crimetội ác,
231
887000
3000
Nếu giết người trong chiến tranh là tội ác,
15:02
then you have to chargesạc điện everymỗi soldierlính in the worldthế giới.
232
890000
4000
hẳn các ông phải buộc tội
mọi người lính trên thế giới.
15:06
WarChiến tranh is a crimetội ác, yes, but I did not startkhởi đầu it.
233
894000
4000
Chiến tranh là tội ác, vâng,
nhưng tôi không châm ngòi nó.
15:10
You too are a retirednghỉ hưu GeneralTổng quát, not so?
234
898000
4000
Các ông đều là những Tướng
về hưu, không phải sao?
15:14
CCCC: Yes, correctchính xác.
235
902000
2000
CC: Vâng, chính xác.
15:16
E: So you too mustphải standđứng trialthử nghiệm then.
236
904000
2000
E: Vậy các ông cũng phải chịu sự phán xét.
15:18
Our governmentchính quyền was corrupttham nhũng.
237
906000
4000
Chính quyền của chúng tôi đã sụp đổ.
15:22
LackThiếu of educationgiáo dục was theirhọ way to controlđiều khiển powerquyền lực.
238
910000
5000
Sự thiếu thốn giáo dục là
cách để kiểm soát quyền lực.
15:27
If I mayTháng Năm askhỏi, do you paytrả for schooltrường học in your countryQuốc gia?
239
915000
3000
Cho tôi hỏi, liệu các ông có chi trả cho
giáo dục ở đất nước các ông không?
15:30
CCCC: No, we donDon’t.
240
918000
5000
CC: Không, không có.
15:35
E: You are richerphong phú hơn than us.
241
923000
2000
E: Các ông giàu có hơn chúng tôi.
15:37
But we paytrả for schooltrường học.
242
925000
3000
Nhưng chúng tôi chi trả cho giáo dục.
15:41
Your countryQuốc gia talksnói chuyện about democracydân chủ,
243
929000
2000
Đất nước các ông nói về dân chủ,
15:43
but you supportủng hộ corrupttham nhũng governmentscác chính phủ like my ownsở hữu.
244
931000
4000
nhưng các ông ủng hộ các chính quyền
sụp đổ như của chúng tôi.
15:47
Why? Because you want our diamondkim cương.
245
935000
3000
Tại sao? Vì các ông muốn
kim cương của chúng tôi.
15:50
AskYêu cầu if anyonebất kỳ ai in this roomphòng have ever seenđã xem realthực diamondkim cương before?
246
938000
4000
Thử hỏi có một ai trong phòng này
đã từng xem kim cương thật chưa?
15:54
No.
247
942000
2000
Không.
15:56
CCCC: MrMr. GelehunGelehun, I'd like to remindnhắc lại you, you're not on trialthử nghiệm here todayhôm nay.
248
944000
6000
CC: Cậu Gelehun, tôi muốn nhắc cậu,
cậu không bị xét xử ở đây hôm nay.
16:02
You are not on trialthử nghiệm.
249
950000
1000
Cậu không bị xét xử.
16:03
E: Then let me go.
250
951000
3000
E: Vậy hãy để tôi đi.
16:06
CCCC: I can't do that, sonCon trai.
251
954000
3000
CC: Tôi không thể làm vậy, con trai à.
16:09
E: So you are a liarngười nói dối.
252
957000
2000
E: Hóa ra ông chỉ là kẻ nói dối.
16:11
(ApplauseVỗ tay)
253
959000
2000
(Vỗ tay)
16:13
NANA: Thank you. Just very quicklyMau to say that my pointđiểm really here,
254
961000
3000
NA: Cảm ơn. Sẽ rất nhanh để nói
rằng đây thật sự là quan điểm của tôi,
16:16
is that while we’reRe makingchế tạo all these hugekhổng lồ advancementstiến bộ,
255
964000
2000
rằng trong khi chúng ta đạt
được những bước tiến to lớn,
16:18
what we're doing, which for me, you know, I think we should --
256
966000
6000
những điều chúng ta làm, đối với tôi,
bạn biết đấy, tôi nghĩ chúng ta nên...
16:24
AfricaAfrica should movedi chuyển forwardphía trước, but we should remembernhớ lại,
257
972000
4000
Châu Phi nên tiến lên phía trước,
nhưng chúng ta nên nhớ,
16:28
so we do not go back here again.
258
976000
2000
để không trở lại vị trí này lần nữa.
16:30
Thank you.
259
978000
1000
Cảm ơn.
16:31
EmekaEmeka OkaforOkafor: Thank you, NewtonNewton.
260
979000
2000
Emeka Okafor: Cảm ơn, Newton.
16:33
(ApplauseVỗ tay)
261
981000
3000
(Vỗ tay)
16:36
One of the themeschủ đề that comesđến throughxuyên qua very stronglymạnh mẽ
262
984000
4000
Một trong những cảnh quay ấn tượng
16:40
in the piececái we just watchedđã xem is this sensegiác quan of the psychologicaltâm lý traumachấn thương of the youngtrẻ
263
988000
10000
trong phần chúng ta vừa xem là ý nghĩa
của những sang chấn tâm lý trong bọn trẻ
16:50
that have to playchơi this rolevai trò of beingđang childđứa trẻ soldiersbinh lính.
264
998000
5000
phải sớm đóng vai
những người lính thiếu niên.
16:55
And consideringxem xét where you are comingđang đến from,
265
1003000
4000
Và nếu để ý về nơi anh đến,
16:59
and when we considerxem xét the extentphạm vi to which it’s not takenLấy as seriouslynghiêm túc
266
1007000
6000
và khi chúng ta xem xét những chỗ
không được cân nhắc cẩn thận
17:05
as it should be, what would you have to say about that?
267
1013000
4000
như nó nên được,
anh sẽ phải nói gì về điều đó?
17:09
NANA: In the processquá trình of my researchnghiên cứu, I actuallythực ra spentđã bỏ ra
268
1017000
3000
NA: Trong quá trình khảo sát của mình,
tôi đã thật sự dành
17:12
a bitbit of time in SierraSierra LeoneLeone researchingnghiên cứu this.
269
1020000
3000
một ít thời gian ở Sierra
Leone khảo sát về nó.
17:15
And I remembernhớ lại I metgặp a lot of childđứa trẻ soldiersbinh lính --
270
1023000
5000
Và tôi nhớ mình đã gặp
nhiều người lính thiếu niên,
17:20
ex-combatantscựu chiến binh, as they like to be calledgọi là.
271
1028000
4000
những cựu chiến binh,
như họ muốn được gọi.
17:26
I metgặp psychosocialtâm lý workerscông nhân who workedđã làm việc with them.
272
1034000
5000
Tôi đã gặp những người làm về
tâm lý xã hội cùng với bọn họ;
17:31
I metgặp psychiatristsbác sĩ tâm thần who spentđã bỏ ra time with them,
273
1039000
3000
gặp những bác sỹ tâm thần,
những người dành thời gian với họ;
17:34
aidviện trợ workerscông nhân, NGOsPhi chính phủ, the wholetoàn thể lot.
274
1042000
3000
những nhân viên cứu trợ, các
tổ chức phi chính phủ, rất nhiều.
17:37
But I remembernhớ lại on the flightchuyến bay back on my last tripchuyến đi,
275
1045000
4000
Nhưng tôi nhớ rằng trong chuyến bay
khứ hồi của chuyến đi gần đây nhất,
17:41
I remembernhớ lại breakingphá vỡ down in tearsnhững giọt nước mắt and thinkingSuy nghĩ to myselfriêng tôi,
276
1049000
4000
tôi nhớ rằng mình đã vỡ òa
trong nước mắt và thầm nghĩ,
17:45
if any kidđứa trẻ in the WestWest, in the westernmiền Tây worldthế giới,
277
1053000
6000
nếu bất kỳ đứa trẻ nào ở phương Tây,
ở thế giới phương Tây,
17:51
wentđã đi throughxuyên qua a day of what any of those kidstrẻ em have goneKhông còn throughxuyên qua,
278
1059000
5000
trải qua một ngày mà
lũ đứa trẻ này đã trải qua,
17:56
they will be in therapytrị liệu for the restnghỉ ngơi of theirhọ naturaltự nhiên livescuộc sống.
279
1064000
6000
chúng ắt sẽ phải trị liệu suốt
quãng đời còn lại của mình.
18:02
So for me, the thought that we have all these childrenbọn trẻ --
280
1070000
5000
Cho nên đối với tôi, với suy nghĩ rằng
chúng ta có tất cả những đứa trẻ.
18:07
it’s a generationthế hệ, we have a wholetoàn thể generationthế hệ of childrenbọn trẻ --
281
1075000
3000
đó là một thế hệ, chúng ta có
một thế hệ toàn những đứa trẻ
18:10
who have been put throughxuyên qua so much psychologicaltâm lý traumachấn thương or damagehư hại,
282
1078000
7000
những đứa đã phải trải qua quá nhiều
sang chấn tâm lý hay tổn thương,
18:17
and AfricaAfrica has to livetrực tiếp with that.
283
1085000
2000
và châu Phi phải sống chung với điều đó.
18:19
But I’m just sayingnói to factorhệ số that in,
284
1087000
2000
Nhưng tôi chỉ đang nói
về yếu tố mà trong đó,
18:21
factorhệ số that in with all this great advancementtiến bộ,
285
1089000
3000
yếu tố mà trong đó có tất cả
những bước tiến lớn lao này,
18:24
all this pronouncementtuyên of great achievementthành tích.
286
1092000
2000
tất cả những tuyên bố
về thành tích tuyệt vời.
18:28
That’s really my thinkingSuy nghĩ.
287
1096000
2000
Đó chính là suy nghĩ của tôi.
18:30
EOEO: Well, we thank you again for comingđang đến to the TEDTED stagesân khấu.
288
1098000
3000
EO: Ồ, chúng tôi xin cảm ơn lần nữa
vì đã hiện diện trên sân khấu của TED.
18:33
That was a very movingdi chuyển piececái.
289
1101000
2000
Đó quả là một thước phim rất sống động.
18:35
NANA: Thank you.
290
1103000
1000
NNA: Xin cảm ơn.
18:36
EOEO: Thank you.
291
1104000
1000
EO: Xin cảm ơn.
18:37
(ApplauseVỗ tay)
292
1105000
1000
(Vỗ tay)
Translated by Uyen Le
Reviewed by Doan Tran

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Newton Aduaka - Filmmaker
Newton Aduaka's award-winning Ezra, told through the eyes of a young boy in Sierra Leone, illuminates one of the most harrowing consequences of war: the recruitment of child soldiers.

Why you should listen

Born in Eastern Nigeria, Newton Aduaka and his family moved to Lagos in 1970 at the end of the Biafran War.  In 1985 he left for England to study engineering, but discovered cinema. He graduated from the London International Film School in 1990, and in 1997 established Granite Film Works. In 2001, Aduaka's debut feature film, Rage, became the first wholly independently financed film by a black filmmaker in the history of British cinema to be released nationwide. It opened to critical acclaim. He has made many short films as well.

Between 2005 and 2007, he co-wrote, directed and executive-produced Ezra, his first non-independently funded film, for Arte France. The film won the Grand Jury Prize at several film festivals, including FESPACO, Durban, Amiens and Balafon, and was an official selection at Sundance and Cannes.

More profile about the speaker
Newton Aduaka | Speaker | TED.com