TED2019
Wajahat Ali: The case for having kids
Wajahat Ali: Bàn về việc sinh con
Filmed:
Readability: 4.3
1,882,381 views
Tỉ lệ sinh toàn cầu, hay số trẻ trên một người mẹ, đã giảm một nửa trong vòng 50 năm qua. Sinh ít con hơn sẽ ảnh hưởng thế nào đến tương lai nhân loại? Trong bài nói hài hước và khai sáng này, nhà báo (và tự giới thiệu là một ông bố bị vắt kiệt sức) Wajahat Ali khảo sát liệu xu hướng hiện nay có thể dẫn đến những vấn đề khôn lường -- và chia sẻ vì sao anh tin rằng chúng ta cần đơn giản hóa mọi việc cho những người muốn có con. "Với những người có thể và lựa chọn sẽ sinh con, liệu các bạn có thể truyền ngọn lửa đến thứ xinh đẹp được gọi là sự sống với lòng tốt, sự rộng lượng, sự tử tế và tình yêu được không," anh ấy nói.
Wajahat Ali - Writer
New York Times contributing op-ed writer, recovering attorney, playwright and exhausted dad Wajahat Ali celebrates the diverse narratives of the United States and advocates for a more inclusive cultural landscape. Full bio
New York Times contributing op-ed writer, recovering attorney, playwright and exhausted dad Wajahat Ali celebrates the diverse narratives of the United States and advocates for a more inclusive cultural landscape. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'm an exhausted dad.
0
659
1400
Tôi là một ông bố kiệt sức.
Hiện đang trong sở hữu và chịu thống trị
của hai nhà độc tài nhỏ xinh,
của hai nhà độc tài nhỏ xinh,
00:15
Currently owned and dominated
by two mini dictators,
by two mini dictators,
1
3310
4055
00:19
who rule my life with an iron fist
while wearing their Huggies diapers.
while wearing their Huggies diapers.
2
7389
4182
chúng thống trị cuộc sống tôi với
bàn tay sắt khi vẫn đang mặc bỉm Huggies.
bàn tay sắt khi vẫn đang mặc bỉm Huggies.
00:23
(Laughter)
3
11595
1000
(Cười)
Chắc có lẽ vì gần đây,
tôi chìm ngập trong trẻ nhỏ
tôi chìm ngập trong trẻ nhỏ
00:24
Now probably because I've been
drowning in small people lately,
drowning in small people lately,
4
12976
3015
00:28
I've been paying close attention
to a particular headline.
to a particular headline.
5
16015
2961
nên tôi chú ý kĩ đến một tiêu điểm này.
00:31
It seems around the world,
in developed countries,
in developed countries,
6
19428
2514
Hình như trên thế giới,
tại các nước phát triển,
tại các nước phát triển,
00:33
people are having fewer babies.
7
21966
2849
người dân sinh ít con hơn.
00:36
From North America to Europe
to China to Japan,
to China to Japan,
8
24839
2433
Từ Bắc Mĩ, Châu Âu,
Trung Quốc đến Nhật Bản,
Trung Quốc đến Nhật Bản,
00:39
there's actually been
a consistent decline in birth rates.
a consistent decline in birth rates.
9
27296
3784
có một sự suy giảm nhất định
trong tỉ lệ sinh.
trong tỉ lệ sinh.
00:43
In fact, over the past 50 years,
10
31104
2158
Thật ra, trong vòng 50 năm qua,
00:45
the global fertility rate has halved.
11
33286
3357
tỉ lệ sinh toàn cầu đã giảm một nửa.
00:50
What the heck is going on?
12
38286
1974
Chuyện quái gì đang xảy ra vậy?
Những người bạn tôi
mà không muốn có con,
mà không muốn có con,
00:52
Now, my friends who don't want kids,
13
40284
1806
00:54
all point to climate change
as a reason for never having babies.
as a reason for never having babies.
14
42114
3266
đều đổ cho biến đổi khí hậu
là lí do cho việc không có con.
là lí do cho việc không có con.
00:57
And many of you are sitting there
right now, saying,
right now, saying,
15
45688
2485
Nhiều người trong các bạn
ngồi đây nói rằng,
ngồi đây nói rằng,
''Waj, còn việc quá đông dân số nữa,
01:00
"Waj, there's also overpopulation,
16
48197
2267
01:02
there's also high birth rates,
17
50982
2031
còn có tỉ lệ sinh cao
01:05
which still exist in many African
and Middle Eastern countries,
and Middle Eastern countries,
18
53037
2977
ở nhiều nước Châu Phi
và Trung Đông,
và Trung Đông,
01:08
there's also orphan kids
who still need parents,
who still need parents,
19
56038
2634
còn có những đứa trẻ mồ côi
cần có cha mẹ,
cần có cha mẹ,
01:10
there's also a lack of resources
to go around for everyone,
to go around for everyone,
20
58696
2818
còn việc có quá ít tài nguyên
cho mỗi người,
cho mỗi người,
01:13
and oh, by the way,
21
61538
1385
và ôi, nhân tiện,
01:14
we have a ginormous carbon footprint
that is destroying this planet.
that is destroying this planet.
22
62947
4011
chúng ta còn có lượng khí thải các bon
khổng lồ đang hủy hoại hành tinh này.
khổng lồ đang hủy hoại hành tinh này.
01:19
I hear you, I hear you.
23
67538
1533
Tôi nghe, tôi nghe rõ các bạn.
01:21
And yet, despite all this chaos,
24
69474
3788
Và dù bao hỗn loạn như thế đi chăng nữa,
01:25
I still think we should have babies.
25
73286
2400
tôi vẫn nghĩ chúng ta nên sinh con.
01:28
I believe we can and should
fight for the earth and humanity,
fight for the earth and humanity,
26
76001
4277
Tôi tin chúng ta có thể và nên
đấu tranh cho Trái Đất và nhân loại,
đấu tranh cho Trái Đất và nhân loại,
01:32
side by side.
27
80302
1277
cùng một lúc.
01:34
Now, if I could take it
personal for a second,
personal for a second,
28
82299
2151
Giờ, nếu tôi có thể
nói lên ý kiến cá nhân
nói lên ý kiến cá nhân
tôi hiểu, tôi hiểu vì sao
một số bạn hoài nghi về việc sinh con.
một số bạn hoài nghi về việc sinh con.
01:36
I get it, I get why some of you
might be skeptical about having babies.
might be skeptical about having babies.
29
84474
3400
01:40
Here's a photo of my wife and me
before we had kids.
before we had kids.
30
88228
2518
Đây là bức ảnh chụp tôi và vợ
trước khi có con.
trước khi có con.
01:44
Young, happy, fresh.
31
92287
3721
Trẻ trung, hạnh phúc, vui tươi.
(Cười)
01:48
(Laughter)
32
96032
1048
01:49
Here's a photo of me after having kids.
33
97104
2334
Đây là bức ảnh của tôi
với lũ nhỏ.
với lũ nhỏ.
01:52
A broken, defeated husk of a man.
34
100728
3087
Chỉ còn là cái vỏ nát, thất bại
của một người đàn ông.
của một người đàn ông.
(Cười)
01:55
(Laughter)
35
103839
1071
Đây là ảnh của chiếc xe
mà tôi nghĩ mình sẽ lái khi lớn.
mà tôi nghĩ mình sẽ lái khi lớn.
01:56
Here's the photo of the car
I thought I'd be driving as an adult.
I thought I'd be driving as an adult.
36
104934
3468
02:01
A Porsche.
37
109846
1150
Một chiếc Porsche.
02:03
Here's what I actually drive.
38
111989
1933
Đây là chiếc xe mà tôi thật sự đang lái.
02:07
A Honda Odyssey minivan.
39
115330
3683
Một chiếc xe gia đình Honda Odyssey.
02:11
(Laughter)
40
119037
1319
(Cười)
02:12
(Applause)
41
120380
1062
(Vỗ tay)
02:13
For the minivan.
42
121466
1177
Tràng vỗ tay dành cho xe gia đình.
02:15
Where there was once hope,
now there is convenient space,
now there is convenient space,
43
123220
3540
Nơi đã từng là hi vọng
thì giờ là không gian tiện ích
thì giờ là không gian tiện ích
02:18
and good mileage, good mileage.
44
126784
2066
và quãng đường đi rất xa.
02:21
Now, I just want to stress
45
129434
3016
Giờ, tôi muốn nhấn mạnh
02:24
that I'm completely aware
of the very dire threats
of the very dire threats
46
132474
4651
rằng tôi hoàn toàn nhận thức được
mối đe dọa kinh khủng
mối đe dọa kinh khủng
02:29
of global warming and climate change.
47
137149
1937
từ nóng lên toàn cầu
và biến đổi khí hậu.
và biến đổi khí hậu.
Tôi chỉ muốn công nhận việc sinh con
02:31
I just want to acknowledge
that choosing to have babies
that choosing to have babies
48
139110
3118
02:34
is a deeply, profoundly personal choice.
49
142252
3489
trong sâu thẳm là một lựa chọn cá nhân.
02:37
And that many who want to are unable.
50
145765
1957
Và nhiều người muốn mà không được.
02:40
But just for today, let's examine
the flip side of the coin.
the flip side of the coin.
51
148202
3311
Nhưng chỉ hôm nay thôi,
hãy xem thử mặt khác của vấn đề nhé.
hãy xem thử mặt khác của vấn đề nhé.
02:43
At how not having enough new people
52
151940
2312
Về việc vì sao không có đủ trẻ em
02:46
is going to be a major problem
moving forward.
moving forward.
53
154276
2571
sẽ thành một vấn đề lớn
trong việc phát triển.
trong việc phát triển.
02:49
According to the World
Health Organization,
Health Organization,
54
157180
2016
Theo Tổ chức Y tế Thế giới,
ta cần có tỉ lệ sinh trung bình
2,1 trẻ trên một người mẹ lúc này
2,1 trẻ trên một người mẹ lúc này
02:51
we need to average about
2.1 children per woman today
2.1 children per woman today
55
159220
3070
02:54
just so we have enough people
to replace the previous generation.
to replace the previous generation.
56
162314
3739
chỉ đề có đủ người thay thế thế hệ trước.
02:58
A lot of you thought overpopulation
was going to be a problem in 100 years --
was going to be a problem in 100 years --
57
166077
3625
Nhiều bạn nghĩ quá tải dân số
sẽ là vấn đề trong 100 năm nữa --
sẽ là vấn đề trong 100 năm nữa --
thật ra thì đó có thể là thiếu hụt dân số.
03:01
yeah, it might be underpopulation.
58
169726
1681
Vậy câu hỏi được đặt ra là:
03:03
So a question:
59
171431
1167
03:04
what happens if that number
dips below 2.1?
dips below 2.1?
60
172622
3254
điều gì sẽ xảy ra
nếu con số đó sâu dưới mức 2,1?
nếu con số đó sâu dưới mức 2,1?
03:08
There's going to be a domino effect.
61
176413
2040
Sẽ có một hiệu ứng đô-mi-nô.
03:10
As all of us get older, and live longer,
62
178477
2730
Khi chúng ta già đi và sống thọ hơn,
03:13
there's going to be a shrinking
younger population,
younger population,
63
181231
2806
sẽ có một sự giảm sút dân số trẻ,
03:16
which is going to lead
to rising labor shortages
to rising labor shortages
64
184061
2255
điều mà sẽ dẫn đến thiếu hụt lao động
ở những nền kinh tế
lớn nhất thế giới.
lớn nhất thế giới.
03:18
in the world's biggest economies.
65
186340
1610
03:19
I'm talking about United States,
China, Japan, Germany.
China, Japan, Germany.
66
187974
2888
Tôi đang nói đến Mĩ, Trung Quốc,
Nhật Bản, Đức.
Nhật Bản, Đức.
03:22
Fewer younger working people
means less tax revenue.
means less tax revenue.
67
190886
2913
Ít lao động trẻ đồng nghĩa với
nguồn thu từ thuế giảm.
nguồn thu từ thuế giảm.
Nguồn thu thuế giảm đồng nghĩa với
ít tiền và ít tài nguyên
ít tiền và ít tài nguyên
03:25
Less tax revenue
means less money and resources
means less money and resources
68
193823
2714
03:28
to go to safety net programs
that all of us are going to depend upon.
that all of us are going to depend upon.
69
196561
3246
cho các chương trình an ninh xã hội
mà tất cả chúng ta sẽ phải phụ thuộc.
mà tất cả chúng ta sẽ phải phụ thuộc.
03:31
I'm talking about pensions
and health care.
and health care.
70
199831
2460
Tôi đang nói về quỹ hưu trí
và bảo hiểm xã hội.
và bảo hiểm xã hội.
03:34
It seems every generation
is indeed connected.
is indeed connected.
71
202807
3476
Có vẻ đúng là
mọi thế hệ đều kết nối với nhau.
mọi thế hệ đều kết nối với nhau.
03:38
But how the heck did we get here
in the first place?
in the first place?
72
206855
2476
Nhưng thế quái nào
ta lại đi đến tình trạng này?
ta lại đi đến tình trạng này?
03:41
Well, in some cases, it was intentional.
73
209355
2841
Chà, trong vài trường hợp,
đó là chủ đích.
đó là chủ đích.
03:44
Let's take the DeLorean to simpler times.
74
212220
3032
Hãy lái chiếc DeLorean đến
những thời điểm đơn giản hơn.
những thời điểm đơn giản hơn.
03:48
Let's stop in China.
75
216353
1898
Hãy dừng lại tại Trung Quốc.
03:50
Somewhere between he death of disco
and "Empire Strikes Back" -- 1980.
and "Empire Strikes Back" -- 1980.
76
218275
4579
Thời điểm giữa sự kết thúc thời kì disco
và phim "Đế chế phản công" -- 1980.
và phim "Đế chế phản công" -- 1980.
03:55
In 1980, China decided to implement
the one-child policy,
the one-child policy,
77
223275
4871
Năm 1980, Trung Quốc quyết định thi hành
chính sách một con,
chính sách một con,
giới hạn gần như các bậc cha mẹ
để chỉ sinh một người con
để chỉ sinh một người con
04:00
largely limiting most parents
to having just one kid
to having just one kid
78
228170
2643
04:02
to combat overpopulation.
79
230837
1722
để chống lại bùng nổ dân số.
04:04
Check out some good old-fashioned
Chinese propaganda, lovely.
Chinese propaganda, lovely.
80
232583
3367
Hãy xem những lời tuyên truyền cũ
của Trung Quốc này, thật dễ thương.
của Trung Quốc này, thật dễ thương.
04:07
Now, fast-forward to 2019.
81
235974
2119
Giờ, tua nhanh đến năm 2019.
04:10
Even after ending
its one-child policy in 2015,
its one-child policy in 2015,
82
238616
3255
Dù đã chấm dứt
chính sách một con vào năm 2015,
chính sách một con vào năm 2015,
04:13
China's birth rates have largely declined.
83
241895
2720
tỉ lệ sinh của Trung Quốc đã giảm mạnh.
04:16
In fact, the falling population in China
84
244639
1936
Thật ra dân số sụt giảm của Trung Quốc
04:18
is removing one of its biggest
drivers of growth -- people.
drivers of growth -- people.
85
246599
3640
làm giảm nguồn lực phát triển
lớn nhất của đất nước -- nhân lực.
lớn nhất của đất nước -- nhân lực.
04:22
If trends continue,
86
250615
1365
Nếu xu hướng này duy trì,
dân số Trung Quốc sẽ đạt đỉnh vào năm 2029
04:24
China's population
is actually going to peak in 2029,
is actually going to peak in 2029,
87
252004
3637
trước khi bước vào thời kì
"suy giảm không thể ngăn cản."
"suy giảm không thể ngăn cản."
04:27
before entering "unstoppable decline."
88
255665
3688
04:31
China's government
is so freaked out right now
is so freaked out right now
89
259879
2651
Chính quyền Trung Quốc đang rất hoảng loạn
04:34
that it's actually doing new propaganda --
90
262554
2023
đến nỗi phải đưa ra những tuyên truyền mới
và đó là năn nỉ các cặp đôi sinh con
cho đất nước.
cho đất nước.
04:36
it's begging couples
to have children for the country.
to have children for the country.
91
264601
2910
04:40
Let's take the DeLorean
and hop over to Japan,
and hop over to Japan,
92
268188
2588
Hãy nhảy lên chiếc DeLorean
và đến với Nhật Bản,
và đến với Nhật Bản,
04:42
home of my beloved Honda Odyssey minivan.
93
270800
3040
xuất xứ của chiếc xe gia đình
Honda Odyssey yêu dấu.
Honda Odyssey yêu dấu.
04:45
(Laughter)
94
273864
1706
(Cười)
04:47
Japan is now producing more
adult diapers than infant ones.
adult diapers than infant ones.
95
275594
5150
Hiện nay, Nhật Bản đang sản xuất
nhiều tã người lớn hơn tã trẻ sơ sinh.
nhiều tã người lớn hơn tã trẻ sơ sinh.
04:55
The number of kids in Japan
has fallen for the 37th straight year.
has fallen for the 37th straight year.
96
283212
5238
Số trẻ em sinh ra ở Nhật đã giảm
trong vòng 37 năm liên tiếp.
trong vòng 37 năm liên tiếp.
Và không giống các nước khác,
05:00
And unlike other countries,
97
288474
1318
05:01
it has not been able to replace
its population numbers
its population numbers
98
289816
2723
Nhật đã không thể thay thế dân số mình
05:04
through immigrant workers.
99
292563
1427
với lượng lao động nhập cư.
05:06
There will be labor shortages
100
294014
1469
Sẽ xảy ra thiếu hụt lao động
05:07
and not enough money to fund
the safety-net programs.
the safety-net programs.
101
295507
2705
và không đủ ngân sách
để cấp cho quỹ phúc lợi xã hội.
để cấp cho quỹ phúc lợi xã hội.
05:10
Now, Japan has introduced two solutions.
102
298236
2706
Nhật đang đưa ra hai giải pháp lúc này.
05:12
First, a financial incentive.
103
300966
1934
Một là sự khuyến khích tài chính.
05:15
Some local governments in Japan
have offered couples money to have babies,
have offered couples money to have babies,
104
303204
4809
Vài chính quyền địa phương ở Nhật
trả tiền cho các cặp đôi sinh con,
trả tiền cho các cặp đôi sinh con,
05:20
with the money increasing
with each additional child being born.
with each additional child being born.
105
308037
3334
với mức tiền tăng lũy tiến
khi một đứa trẻ nữa được sinh ra.
khi một đứa trẻ nữa được sinh ra.
05:23
This actually worked for one year in 2014
in this town called Ama.
in this town called Ama.
106
311395
4000
Nó đã hiệu nghiệm trong năm 2014
tại một thị trấn có tên là Ama.
tại một thị trấn có tên là Ama.
05:27
It actually raised the birth rate
from about 1.66 kids per woman to 1.8.
from about 1.66 kids per woman to 1.8.
107
315419
4986
Điều đó đã tăng mức sinh
từ 1,66 lên 1,8 trẻ trên một người mẹ.
từ 1,66 lên 1,8 trẻ trên một người mẹ.
05:32
But it did not gain traction across Japan.
108
320867
2635
Nhưng nó không lôi kéo được toàn bộ Nhật.
05:35
In 2018, a leader of Japan's
ruling party tried a new tack.
ruling party tried a new tack.
109
323526
4007
Năm 2018, lãnh đạo của đảng cầm quyền
ở Nhật thử một chiến thuật mới.
ở Nhật thử một chiến thuật mới.
05:39
He told young people,
110
327855
1627
Ông nói với những người trẻ,
05:41
"You're selfish for not having babies."
111
329506
2600
"Các bạn thật ích kỉ khi không sinh con."
05:44
Shockingly, shaming was not
a rousing aphrodisiac.
a rousing aphrodisiac.
112
332569
4784
Kinh ngạc làm sao, sỉ nhục
không phải là liều thuốc kích dục.
không phải là liều thuốc kích dục.
Kinh ngạc, tôi biết, kinh ngạc.
05:49
Surprise, I know, surprise.
113
337851
1293
05:51
Who would have thought?
114
339168
1548
Ai nghĩ nó không thành công chứ?
05:52
(Laughter)
115
340740
1150
(Cười)
05:54
Let's take the DeLorean to Europe,
116
342295
2441
Hãy lại nhảy lên chiếc DeLorean
để đến Châu Âu,
để đến Châu Âu,
châu lục của những loại phô mai ngon tuyệt
tôi thích ăn nhưng không thể phát âm.
tôi thích ăn nhưng không thể phát âm.
05:56
the continent of delicious cheeses
I love to eat but cannot pronounce.
I love to eat but cannot pronounce.
117
344760
3907
06:01
The UK and much of Western Europe
118
349151
2000
Anh và gần như Tây Âu
06:03
has a birth rate of about
1.7 kids per woman,
1.7 kids per woman,
119
351175
3119
có tỉ lệ sinh
khoảng 1,7 trẻ trên một người mẹ,
khoảng 1,7 trẻ trên một người mẹ,
06:06
which at least is better than Hungary,
where it hovers around 1.45.
where it hovers around 1.45.
120
354318
4887
ít nhất thì cũng cao hơn Hungary với tỉ lệ
rơi vào khoảng 1,45 trẻ.
rơi vào khoảng 1,45 trẻ.
06:11
Now, Hungary's prime minister Viktor Orbán
121
359545
2039
Giờ, Thủ tướng Hungary Viktor Orbán
06:13
has proposed a new solution
to try to incentivize people to have kids.
to try to incentivize people to have kids.
122
361608
3750
đã đề xuất một giải pháp mới để cố
khuyến khích người dân sinh con.
khuyến khích người dân sinh con.
Ông nói gia đình mà một người mẹ
có bốn hay nhiều con hơn
có bốn hay nhiều con hơn
06:17
He said families where the women
have four or more kids
have four or more kids
123
365846
2659
sẽ không phải trả thuế
thu nhập cá nhân.
thu nhập cá nhân.
06:20
will no longer pay income tax.
124
368529
2000
06:23
Pretty good, right, pretty good.
125
371617
2024
Khá hay đấy chứ, khá hay.
06:25
At least it's better
than Russia's 2007 proposal,
than Russia's 2007 proposal,
126
373665
3141
Ít nhất cũng đỡ hơn
đề xuất năm 2007 của Nga,
đề xuất năm 2007 của Nga,
là sẽ cho những người mẹ
trong một vùng nhất định
trong một vùng nhất định
06:28
which once offered women
in a particular region
in a particular region
127
376830
2262
06:31
the opportunity of winning a fridge
if they had more kids.
if they had more kids.
128
379116
3532
cơ hội thắng một chiếc tủ lạnh
nếu họ có nhiều con hơn.
nếu họ có nhiều con hơn.
06:34
(Laughter)
129
382672
2039
(Cười)
06:36
Yeah, it didn't work, it didn't work.
130
384735
2593
Vâng, nó không hiệu quả,
không hiệu quả chút nào.
không hiệu quả chút nào.
06:39
But hold on, pump the brakes.
131
387688
1707
Nhưng chờ đã, hãy bình tĩnh.
06:41
Orbán is primarily proposing this
because he wants to limit
because he wants to limit
132
389419
4134
Orbán đề xuất điều này chủ yếu
vì ông muốn giới hạn
vì ông muốn giới hạn
số người Hồi giáo và người da màu.
06:45
the population of Muslims
and people of color.
and people of color.
133
393577
3249
06:49
He says he doesn't think Hungary's
traditions and culture and color
traditions and culture and color
134
397286
4722
Ông ấy nói rằng ông không nghĩ
truyền thống, văn hóa, màu da của Hungary
truyền thống, văn hóa, màu da của Hungary
phải "hòa lẫn với dân tộc khác."
06:54
has to be "mixed with those of others."
135
402032
3961
06:58
Subtle.
136
406017
1339
Thật tinh tế.
Không may cho Orbán
và phần đông Châu Âu,
và phần đông Châu Âu,
06:59
Unfortunately for Orbán,
and much of the EU,
and much of the EU,
137
407380
4865
tỉ lệ sinh vẫn chưa đủ cao lúc này
07:04
the birth rates are not
high enough right now
high enough right now
138
412269
2515
07:06
to be replenished without immigration.
139
414808
2533
để bổ khuyết nếu không có dân nhập cư.
07:09
Among EU countries,
there is a demographic decline.
there is a demographic decline.
140
417974
3071
Trong các quốc gia Châu Âu,
có một sự giảm về mặt nhân khẩu học.
có một sự giảm về mặt nhân khẩu học.
07:13
So it seems, in Europe, karma
is going to be brown and Muslim.
is going to be brown and Muslim.
141
421553
4476
Vậy có vẻ là, ở Châu Âu, nghiệp chướng
sẽ là người da màu và Hồi giáo.
sẽ là người da màu và Hồi giáo.
07:18
(Laughter) (Applause)
142
426053
4539
(Cười) (Vỗ tay)
07:22
Just saying.
143
430616
1150
Chỉ nói thế thôi.
07:24
The question remains:
144
432362
2175
Câu hỏi còn lại là:
07:26
Why aren't people having enough kids?
145
434561
2114
Tại sao mọi người không sinh đủ con?
07:29
Why is the birth rate declining
in these countries?
in these countries?
146
437157
2905
Tại sao tỉ lệ sinh giảm ở các nước này?
07:32
In some cases,
147
440530
1405
Trong một vài trường hợp,
đó là vì phụ nữ có học thức hơn.
07:33
it's because women
are more literate, more educated.
are more literate, more educated.
148
441959
3706
07:37
They have more economic
opportunities -- applaud.
opportunities -- applaud.
149
445689
2293
Họ tự chủ được tài chính -- vỗ tay.
07:40
All good things, all good things, yes.
150
448006
2505
Tất cả đều tốt, đều tốt cả, vâng.
(Vỗ tay)
07:42
(Applause)
151
450535
2352
07:44
In India, this has been fantastic,
152
452911
1658
Ở Ấn Độ, điều đó thật tuyệt,
07:46
it has actually reduced the birth rate
but kept it above that magic 2.1 number.
but kept it above that magic 2.1 number.
153
454593
4198
nó đã giảm tỉ lệ sinh
nhưng cũng giữ nó trên mức 2,1 kì diệu.
nhưng cũng giữ nó trên mức 2,1 kì diệu.
Phụ nữ tiếp cận nhiều
với các biện pháp tránh thai,
với các biện pháp tránh thai,
07:50
Women also have
more access to birth control,
more access to birth control,
154
458815
2270
07:53
more control over
their reproductive lives,
their reproductive lives,
155
461109
2428
nắm quyền kiểm soát
mức sinh sản của mình,
mức sinh sản của mình,
toàn điều tốt cả.
07:55
all good things.
156
463561
1921
07:58
But in the United States, in particular,
157
466141
3142
Nhưng cụ thể ở Mỹ,
nhiều người trẻ quyết định
không sinh con,
không sinh con,
08:01
a lot of young people
are opting out of having kids,
are opting out of having kids,
158
469307
2627
với cùng một lí do:
08:03
largely cite the same reason:
159
471958
2460
mối lo về mặt tài chính.
08:06
financial concerns.
160
474442
1267
08:08
Let's take the DeLorean to my motherland,
the United States of America,
the United States of America,
161
476022
4896
Hãy lên chiếc DeLorean để đến
quê hương tôi, nước Mỹ,
quê hương tôi, nước Mỹ,
08:12
where the birth rate
hit its historic low in 2017.
hit its historic low in 2017.
162
480942
5507
nơi tỉ lệ sinh chạm mức
thấp nhất lịch sử vào năm 2017.
thấp nhất lịch sử vào năm 2017.
Mỹ là nước đắt đỏ nhất thế giới
08:18
The United States is the most expensive
country in the world
country in the world
163
486473
4865
08:23
to give birth.
164
491362
1150
để sinh con.
08:25
If you do not have insurance,
165
493196
1730
Nếu bạn không có bảo hiểm,
08:26
it will cost you 32,000 dollars
to have a baby,
to have a baby,
166
494950
3389
bạn sẽ tốn 32.000 đô la
để sinh một em bé,
để sinh một em bé,
08:30
if everything goes perfectly.
167
498363
2047
đấy là nếu mọi thứ êm xuôi.
08:33
That's like buying a brand new
Honda Odyssey minivan, OK?
Honda Odyssey minivan, OK?
168
501133
2769
Đó giống như việc
mua một chiếc Honda Odessey mới vậy.
mua một chiếc Honda Odessey mới vậy.
08:36
So, congratulations, you just had a baby,
169
504339
1984
Vậy, chúc mừng nhé, bạn vừa có con,
nhưng lợi nhuận kinh tế của đứa bé
là không và đoán xem nào?
là không và đoán xem nào?
08:38
but the baby's economic productivity
is zero, and guess what?
is zero, and guess what?
170
506347
2874
Mỹ là nước công nghiệp
duy nhất trên thế giới
duy nhất trên thế giới
08:41
The United States is the only
industrialized country in the world
industrialized country in the world
171
509245
3355
08:44
that does not require employers
to offer paid parental leave.
to offer paid parental leave.
172
512624
3785
không bắt buộc chủ lao động
phải trả trợ cấp nghỉ sinh.
phải trả trợ cấp nghỉ sinh.
08:48
"Mom, you just had a baby,
congratulations, that's lovely.
congratulations, that's lovely.
173
516433
3794
"Cô là mẹ của đứa con mình rồi,
chúc mừng, điều này thật tuyệt.
chúc mừng, điều này thật tuyệt.
08:52
Get back to work
or you're fired, young mom!"
or you're fired, young mom!"
174
520251
2973
Trở lại làm việc
không cô sẽ bị sa thải đấy, mẹ trẻ ạ!''
không cô sẽ bị sa thải đấy, mẹ trẻ ạ!''
08:55
My wife and I, both working parents,
175
523865
2825
Vợ tôi và tôi, cả hai đều đi làm,
chi khoảng 3.500 đô la một tháng --
một tháng -- ở Virginia để nuôi con.
một tháng -- ở Virginia để nuôi con.
08:58
pay about 3,500 dollars a month --
a month -- in Virginia for childcare.
a month -- in Virginia for childcare.
176
526714
4804
09:03
If you do the math,
that's 40,000 dollars a year.
that's 40,000 dollars a year.
177
531905
2447
Nếu bạn tính toán
thì đó là 40.000 đô la một năm.
thì đó là 40.000 đô la một năm.
Đó giống như việc mua một chiếc
Honda Odyssey mới, đã được độ.
Honda Odyssey mới, đã được độ.
09:06
That's like buying a brand new,
souped-up, Honda Odyssey minivan, OK.
souped-up, Honda Odyssey minivan, OK.
178
534376
4095
Tôi có một chiếc rồi,
tôi không cần 10 chiếc.
tôi không cần 10 chiếc.
09:10
I have one, I do not need 10.
179
538495
2910
09:15
So here's my bold suggestion.
180
543161
1934
Đây là gợi ý táo bạo của tôi.
09:17
Let's make it easier
for people to have babies.
for people to have babies.
181
545820
4103
Hãy giúp cho việc có con của mọi người
dễ dàng hơn.
dễ dàng hơn.
Hình như để đầu tư cho tương lai,
thật ra chúng ta phải đầu tư vào hiện tại
thật ra chúng ta phải đầu tư vào hiện tại
09:22
It seems in order to invest in our future,
we actually have to invest in the present
we actually have to invest in the present
182
550677
4000
và giúp đỡ những cặp đôi
muốn trở thành cha mẹ.
muốn trở thành cha mẹ.
09:26
and help those people
who want to become parents.
who want to become parents.
183
554701
2937
Hãy cung cấp hệ thống y tế
họ chi trả được,
họ chi trả được,
09:29
Give them affordable health care,
184
557662
1912
09:31
give them affordable childcare,
185
559598
1842
hãy cho họ nền giáo dục trẻ
họ chi trả được,
họ chi trả được,
09:33
give them paid parental leave.
186
561464
2000
hãy cho họ nghỉ sinh có lương.
09:36
Among the EU states in 2017,
France reported the highest birth rates.
France reported the highest birth rates.
187
564067
4399
Trong các nước EU năm 2017,
Pháp được báo cáo có tỉ lệ sinh cao nhất.
Pháp được báo cáo có tỉ lệ sinh cao nhất.
09:40
Why?
188
568490
1151
Tại sao chứ?
Phần lớn là nhờ
chính sách nghỉ thai sản của họ
chính sách nghỉ thai sản của họ
09:41
Largely due to its pronatal policies
189
569665
2245
09:43
that actually kept women in the workforce.
190
571934
2215
đã giữ phụ nữ trong lực lượng lao động.
09:46
I'm talking about subsidized daycare
and paid maternal leave.
and paid maternal leave.
191
574173
3758
Tôi đang nói về bao cấp nhà trẻ
và nghỉ thai sản có lương.
và nghỉ thai sản có lương.
09:50
China and Japan, thank God,
are finally wisening up
are finally wisening up
192
578614
3032
Trung Quốc và Nhật Bản
cuối cùng cũng nhận ra
cuối cùng cũng nhận ra
và đề xuất các chính sách đó.
09:53
and proposing such policies.
193
581670
1405
09:55
This is great.
194
583099
1150
Điều đó thật tuyệt.
09:56
That being said, I know
some of you have listened to me
some of you have listened to me
195
584797
3045
Dù nói như thế, tôi biết
vài bạn nghe tôi nói
vài bạn nghe tôi nói
09:59
and you still think the best investment
we can make in the future
we can make in the future
196
587866
3106
và vẫn nghĩ món đầu tư tốt nhất
trong tương lai
trong tương lai
10:02
is not having babies.
197
590996
1455
là không sinh con.
10:05
I respect that.
198
593025
1317
Tôi tôn trọng điều đó.
10:06
I get where you're coming from.
199
594366
1492
Tôi hiểu lựa chọn đó của bạn.
10:07
And I know many of you in this audience
want to have babies
want to have babies
200
595882
4915
Và tôi biết nhiều người trong hội trường
muốn có con
muốn có con
10:12
but you are terrified about the future.
201
600821
2150
nhưng các bạn kinh sợ
khi nghĩ đến tương lai.
khi nghĩ đến tương lai.
10:15
And as a parent, I feel you.
202
603399
1946
Và cũng là bậc cha mẹ,
tôi hiểu các bạn.
tôi hiểu các bạn.
10:18
I'm scared about the future.
203
606304
1566
Tôi sợ những gì trước mắt.
10:20
I wrote that last line a month ago.
204
608680
1973
Tôi viết câu đó một tháng trước.
10:23
But it really hit home
three days ago for me,
three days ago for me,
205
611117
2770
Nhưng điều đã kéo tôi về lại với gia đình
là vào ba ngày trước,
là vào ba ngày trước,
10:25
while I was at TED.
206
613911
1920
khi tôi đang ở TED.
10:29
Three days ago, my wife calls me, crying.
207
617320
3000
Ba ngày trước,
vợ tôi gọi cho tôi và cô ấy khóc.
vợ tôi gọi cho tôi và cô ấy khóc.
Tôi nhấc máy trong phòng khách sạn.
10:32
I pick it up in my hotel room.
208
620344
1667
Và cô ấy nói,
"Em đang gọi từ bệnh viện."
"Em đang gọi từ bệnh viện."
10:34
And she said, "I'm calling
from the hospital."
from the hospital."
209
622035
2388
Cả nhà phải đưa
đứa con gái bé bỏng Nusayba,
đứa con gái bé bỏng Nusayba,
10:36
We had to take my baby daughter Nusayba,
210
624447
2019
được đặt theo tên
một công chúa chiến binh,
một công chúa chiến binh,
10:38
who was named after a warrior princess,
211
626490
1944
10:40
to the hospital, because she found
a bump on the stomach.
a bump on the stomach.
212
628458
2921
đến bệnh viện vì có một khối u
được phát hiện trong bụng con bé.
được phát hiện trong bụng con bé.
10:43
We got back the results,
and there were bumps all around her liver.
and there were bumps all around her liver.
213
631403
3238
Chúng tôi nhận kết quả xét nghiệm
và có rất nhiều khối u quanh gan con bé.
và có rất nhiều khối u quanh gan con bé.
10:47
Today, this morning, we found out
that she has stage IV liver cancer.
that she has stage IV liver cancer.
214
635945
3992
Hôm nay, sáng nay, chúng tôi được biết
con bé đang bị ung thư gan giai đoạn bốn.
con bé đang bị ung thư gan giai đoạn bốn.
10:51
(Audience gasps)
215
639961
1507
(Khán giả kinh ngạc)
11:00
It has been a challenging week.
216
648493
2067
Đây là một tuần khó khăn.
11:03
It has been a challenging week.
217
651271
1595
Đã là một tuần thật sự khó khăn.
11:04
And if I may, I just want to take a moment
218
652890
2655
Và nếu có thể,
tôi chỉ muốn dành ít thời gian
tôi chỉ muốn dành ít thời gian
11:07
to acknowledge the TED staff,
everyone, top-down,
everyone, top-down,
219
655569
3151
để cảm tạ các nhân viên TED,
mọi người, từ trên xuống dưới,
mọi người, từ trên xuống dưới,
mọi người ở hậu trường, phòng ghi hình,
vài diễn giả, tin đã được loan truyền.
vài diễn giả, tin đã được loan truyền.
11:10
everyone in the back, in the green room,
some of the speakers, word has spread.
some of the speakers, word has spread.
220
658744
3801
Thay mặt cho gia đình, vợ tôi
11:14
On behalf of my family, my wife,
221
662569
1905
và bố mẹ tôi -- bố mẹ Pakistan của tôi
bảo tôi phải nói điều này --
bảo tôi phải nói điều này --
11:16
and my parents -- my Pakistani parents
said I had to say this --
said I had to say this --
222
664498
3015
11:19
thank you for just being decent
and kind this week.
and kind this week.
223
667537
2699
cảm ơn bạn đã tử tế
và tốt bụng trong tuần này.
và tốt bụng trong tuần này.
Vậy xin được cảm ơn các bạn.
11:22
So thank you.
224
670260
1286
11:23
(Applause)
225
671570
6435
(Vỗ tay)
11:31
These are my beloveds,
my Ibrahim and Nusayba, my babies.
my Ibrahim and Nusayba, my babies.
226
679109
4242
Đây là những đứa con yêu của tôi,
hai đứa con bé bỏng Ibrahim và Nusayba.
hai đứa con bé bỏng Ibrahim và Nusayba.
11:36
I talked to my wife,
227
684010
1802
Tôi đã nói chuyện với vợ mình,
11:37
and despite the terrible news
and the fight ahead,
and the fight ahead,
228
685836
2365
dù cho tin dữ đó
và cuộc chiến phía trước,
và cuộc chiến phía trước,
11:40
we both concluded that we regret nothing.
229
688225
4275
chúng tôi kết luận rằng
cả hai không hối hận một chút nào.
cả hai không hối hận một chút nào.
11:45
Deciding to have babies
was the best decision we ever made.
was the best decision we ever made.
230
693625
3941
Sinh con là quyết định
sáng suốt nhất của chúng tôi.
sáng suốt nhất của chúng tôi.
Hai đứa con đã cho chúng tôi bao niềm vui
và chúng đã đem đến thế giới bao niềm vui
và chúng đã đem đến thế giới bao niềm vui
11:50
Our babies have brought us so much joy
and they've brought the world so much joy,
and they've brought the world so much joy,
231
698601
4008
và sinh con là một sự mạo hiểm
nhưng cuộc sống là một sự mạo hiểm.
nhưng cuộc sống là một sự mạo hiểm.
11:54
and having kids is a risk,
but life is a risk.
but life is a risk.
232
702633
3133
Và vâng, tôi mong là các bạn vẫn chú ý,
11:58
And yes, I hope you've been
paying attention,
paying attention,
233
706339
2119
chúng ta cần đầu tư vào trẻ em
ở các nước phát triển
ở các nước phát triển
12:00
we need to invest in babies
in developed countries
in developed countries
234
708482
2341
nếu chúng ta muốn cứu
nền kinh tế và trợ cấp xã hội.
nền kinh tế và trợ cấp xã hội.
12:02
if we want to help save
our economy and pensions.
our economy and pensions.
235
710847
2309
12:05
But that's not the reason you have babies.
236
713180
2008
Nhưng đó không phải là lí do
bạn sinh em bé.
bạn sinh em bé.
12:07
That's not the main reason.
237
715212
1778
Đó không phải là lí do chính.
12:09
Babies have always represented
238
717014
1904
Trẻ em đã luôn đại diện cho
những khả năng vô hạn tốt nhất,
can đảm nhất, đẹp nhất của nhân loại.
can đảm nhất, đẹp nhất của nhân loại.
12:10
humanity's best, boldest,
most beautiful infinite possibilities.
most beautiful infinite possibilities.
239
718942
4786
12:16
And if we in developed countries,
240
724435
1753
Và nếu ta đang ở các nước phát triển,
12:18
as a whole, opt out,
241
726212
2603
toàn thể chúng ta,
lựa chọn không sinh con
lựa chọn không sinh con
và không đầu tư vào hiện tại
và thế hệ tương lai,
và thế hệ tương lai,
12:20
and don't invest in present
and future generations,
and future generations,
242
728839
2389
vậy thì sống làm gì cơ chứ?
12:23
then what the hell's the point?
243
731252
1904
12:25
What's the point of being
on this absurd journey together?
on this absurd journey together?
244
733180
3934
Ý nghĩa của việc cùng nhau
đi trên hành trình lố bịch này là gì chứ?
đi trên hành trình lố bịch này là gì chứ?
12:29
And so, for those who can
and who choose to,
and who choose to,
245
737823
4318
Và với những người có thể và lựa chọn,
12:34
for those who can
and who choose to have kids,
and who choose to have kids,
246
742165
3849
với những có thể và lựa chọn sinh con,
các bạn có thể truyền sinh khí
vào thứ xinh đẹp được gọi là sự sống chứ,
vào thứ xinh đẹp được gọi là sự sống chứ,
12:38
may you pass on
this beautiful thing called life,
this beautiful thing called life,
247
746038
4605
12:42
with kindness, generosity,
248
750667
3746
với lòng tốt, sự rộng lượng,
sự tử tế và tình yêu.
12:46
decency and love.
249
754437
2746
12:50
Thank you.
250
758604
1150
Cảm ơn các bạn.
12:51
(Applause)
251
759778
7000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Wajahat Ali - WriterNew York Times contributing op-ed writer, recovering attorney, playwright and exhausted dad Wajahat Ali celebrates the diverse narratives of the United States and advocates for a more inclusive cultural landscape.
Why you should listen
As Wajahat Ali writes: "I'm a left-handed son of Pakistani Muslim immigrants who is still trying to figure out what he wants to be when he grows up -- but once in a while, I can tell a great story and amuse people. Now, I get paid to write and tell stories that are by us, for everyone. As a father of two caramel-mocha skinned babies with multi-syllabic names, I often ask myself, 'What's my role as a parent? How do I protect my children from unique challenges and horrors they will have to face?'
"Even as the doubts and worries multiply, my wife and I still believe having kids was the best decision we ever made. Not only have they brought us considerable joy, but they have inspired me to try to fix as many of the problems we face today, so all of our children can emerge as the protagonists of an evolving American narrative."
Wajahat Ali | Speaker | TED.com