TED2019
Erika Hamden: What it takes to launch a telescope
Erika Hamden: Phóng kính thiên văn vào không gian
Filmed:
Readability: 3.7
1,678,684 views
Nhà thiên văn học và TED Fellow, Erika Hamden, đang dẫn dắt nhóm xây dựng FIREBall, kính thiên văn được treo trên một khinh khí cầu khổng lồ tại tầng bình lưu, tìm kiếm dấu vết của sự hình thành những ngôi sao. Cùng Erika bước vào một hành trình, dài hàng thập kỉ, miêu tả quá trình từ phác thảo ý tưởng cho đến khi đưa FIREBall vào quỹ đạo. Từ đó, cô cho thấy thất bại là điều không tránh khỏi khi cố vượt ra khỏi giới hạn của kiến thức.
Erika Hamden - Astrophysicist
TED Fellow Erika Hamden builds telescopes, with a focus on the ultraviolet, and develops sensor technology to make telescopes more efficient. Full bio
TED Fellow Erika Hamden builds telescopes, with a focus on the ultraviolet, and develops sensor technology to make telescopes more efficient. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Tôi là một nhà thiên văn
chế tạo kính thiên văn.
chế tạo kính thiên văn.
00:13
I'm an astronomer who builds telescopes.
0
1070
2721
00:16
I build telescopes because,
number one, they are awesome.
number one, they are awesome.
1
4563
3961
Tôi chế tạo kính thiên văn
vì một: nó rất tuyệt.
vì một: nó rất tuyệt.
Nhưng lý do thứ hai,
00:21
But number two,
2
9281
2049
00:23
I believe if you want to discover
a new thing about the universe,
a new thing about the universe,
3
11354
3708
tôi tin rằng
nếu muốn khám phá vũ trụ,
nếu muốn khám phá vũ trụ,
bạn phải nhìn vào nó
theo một cách hoàn toàn mới mẻ.
theo một cách hoàn toàn mới mẻ.
00:27
you have to look at the universe
4
15086
1532
00:28
in a new way.
5
16642
1228
Những công nghệ mới
trong thiên văn học--
trong thiên văn học--
00:30
New technologies in astronomy --
6
18378
1849
00:32
things like lenses, photographic plates,
7
20251
3598
như thấu kính, tấm phim,
cho tới kính thiên văn --
00:35
all the way up to space telescopes --
8
23873
2415
00:38
each gave us new ways to see the universe
9
26312
3092
đều cho ta những phương pháp mới
để quan sát vũ trụ,
để quan sát vũ trụ,
00:41
and directly led to a new understanding
10
29428
2705
giúp ta hiểu biết thêm
về vị trí của mình trong đó.
về vị trí của mình trong đó.
00:44
of our place in it.
11
32157
1150
Nhưng những phát minh ấy
cũng có cái giá của nó.
cũng có cái giá của nó.
00:46
But those discoveries come with a cost.
12
34663
2375
00:49
It took thousands of people and 44 years
13
37450
3641
Cần đến hàng ngàn người
và 44 năm
và 44 năm
00:53
to get the Hubble Space Telescope
from an idea into orbit.
from an idea into orbit.
14
41115
3809
để biến kính thiên văn Hubble
từ ý tưởng thành hiện thực.
từ ý tưởng thành hiện thực.
Nó cần thời gian,
00:57
It takes time,
15
45380
1523
00:58
it takes a tolerance for failure,
16
46927
1818
cần nhiều thất bại.
01:00
it takes individual people
17
48769
1938
Nó cần mỗi người tham gia
01:02
choosing every day not to give up.
18
50731
2770
đều phải kiên cường,
không bỏ cuộc mỗi ngày.
không bỏ cuộc mỗi ngày.
Tôi biết lựa chọn ấy rất khó khăn,
bởi tôi cũng là người trong cuộc.
bởi tôi cũng là người trong cuộc.
01:06
I know how hard that choice is
because I live it.
because I live it.
19
54247
2949
01:09
The reality of my job is that I fail
almost all the time and still keep going,
almost all the time and still keep going,
20
57220
6058
Thực tế, công việc của tôi
trải qua thất bại gần như mọi lúc,
trải qua thất bại gần như mọi lúc,
nhưng các dự án vẫn được tiếp tục,
01:15
because that's how telescopes get built.
21
63302
2382
bởi đó là cách xây dựng
kính thiên văn.
kính thiên văn.
Kính thiên văn
mà tôi góp phần xây dựng
mà tôi góp phần xây dựng
01:18
The telescope I helped build is called
22
66754
1839
01:20
the faint intergalactic-medium
red-shifted emission balloon,
red-shifted emission balloon,
23
68617
5256
là thiết bị phát hiện phát xạ dịch chuyển
đỏ mờ trong không gian liên thiên hà,
đỏ mờ trong không gian liên thiên hà,
cái tên khá dài,
01:25
which is a mouthful,
24
73897
1619
nên chúng tôi gọi nó
là "FIREBall".
là "FIREBall".
01:27
so we call it "FIREBall."
25
75540
1355
01:28
And don't worry, it is not going
to explode at the end of this story.
to explode at the end of this story.
26
76919
3759
Đừng lo, nó sẽ không phát nổ
(fireball là cầu lửa).
(fireball là cầu lửa).
Tôi đã thực hiện dự án này
trong hơn 10 năm
trong hơn 10 năm
01:34
I've been working on FIREBall
for more than 10 years
for more than 10 years
27
82137
2511
01:36
and now lead the team
of incredible people who built it.
of incredible people who built it.
28
84672
3437
và hiện đang dẫn dắt
đội ngũ tuyệt vời của dự án.
đội ngũ tuyệt vời của dự án.
01:40
FIREBall is designed to observe
some of the faintest structures known:
some of the faintest structures known:
29
88481
4390
FIREBall được thiết kế để quan sát
một vài cấu trúc mờ nhất
từng được biết đến:
từng được biết đến:
01:44
huge clouds of hydrogen gas.
30
92895
2880
các đám mây khí Hydro khổng lồ.
Những đám mây này rất to,
01:48
These clouds are giant.
31
96435
1299
01:49
They are even bigger than
whatever you're thinking of.
whatever you're thinking of.
32
97758
2538
to hơn bất kì thứ gì
bạn có thể nghĩ đến.
bạn có thể nghĩ đến.
Những đám mây khí Hydro khổng lồ
01:52
They are huge,
33
100320
1185
01:53
huge clouds of hydrogen that we think
flow into and out of galaxies.
flow into and out of galaxies.
34
101529
3320
bay ra bay vào các thiên hà.
Tôi nghiên cứu chế tạo FIREBall
01:57
I work on FIREBall
35
105521
1848
với mong muốn từ việc
chỉ quan sát được ánh sáng từ ngôi sao
chỉ quan sát được ánh sáng từ ngôi sao
01:59
because what I really want
is to take our view of the universe
is to take our view of the universe
36
107393
3184
02:02
from one with just light from stars
37
110601
3164
ta có thể nhìn thấy
02:05
to one where we can see and measure
every atom that exists.
every atom that exists.
38
113789
5368
và đo được từng nguyên tử
đang tồn tại.
đang tồn tại.
Đó là tất cả gì tôi muốn làm.
02:11
That's all that I want to do.
39
119711
1481
(Tiếng cười)
02:13
(Laughter)
40
121216
1992
Nhưng việc quan sát một vài
trong số các nguyên tử đó
trong số các nguyên tử đó
02:15
But observing at least some of those atoms
41
123232
2210
02:17
is crucial to our understanding
of why galaxies look the way they do.
of why galaxies look the way they do.
42
125466
3771
là thiết yếu cho quá trình nghiên cứu
cách thiên hà hoạt động.
cách thiên hà hoạt động.
02:21
I want to know
43
129261
1342
Tôi muốn biết
02:22
how that hydrogen gas
gets into a galaxy and creates a star.
gets into a galaxy and creates a star.
44
130627
3988
đám mây khí Hydro ấy bằng cách nào
đi vào thiên hà và tạo ra ngôi sao.
đi vào thiên hà và tạo ra ngôi sao.
Dự án chế tạo FIREBall
bắt đầu năm 2008,
bắt đầu năm 2008,
02:27
My work on FIREBall started in 2008,
45
135909
2607
nghiên cứu
không phải về kính thiên văn,
không phải về kính thiên văn,
02:30
working not on the telescope
but on the light sensor,
but on the light sensor,
46
138540
2898
mà là về cảm biến ánh sáng,
02:33
which is the heart of any telescope.
47
141462
2079
vật liệu cốt lõi của bất kì
kính thiên văn nào.
kính thiên văn nào.
Cảm biến này được phát triển
bởi một nhóm mà tôi là thành viên
bởi một nhóm mà tôi là thành viên
02:36
This new sensor was being developed
by a team that I joined
by a team that I joined
48
144153
2786
02:38
at NASA's Jet Propulsion Laboratory.
49
146963
1904
tại phòng thí nghiệm sức đẩy
phản lực NASA.
phản lực NASA.
02:41
And our goal was to prove
that this sensor would work really well
that this sensor would work really well
50
149710
4156
Mục tiêu của chúng tôi là chứng minh
cảm biến này sẽ hoạt động rất tốt
cảm biến này sẽ hoạt động rất tốt
để phát hiện các đám mây Hydro.
02:45
to detect that hydrogen gas.
51
153890
1760
Khi thực hiện dự án này,
02:48
In my work on this,
52
156618
1373
02:50
I destroyed several very,
very, very expensive sensors
very, very expensive sensors
53
158015
6996
tôi đã phá hủy rất rất nhiều
cảm biến mắc tiền
cảm biến mắc tiền
trước khi nhận ra
cái máy mình đang dùng
cái máy mình đang dùng
02:57
before realizing that
the machine I was using
the machine I was using
54
165035
2107
02:59
created a plasma that shorted out
anything electrical that we put in it.
anything electrical that we put in it.
55
167166
3802
phóng ra một tia plasma làm đoản mạch
các thiết bị điện được lắp vào.
các thiết bị điện được lắp vào.
Chúng tôi sử dụng một cái máy khác,
phát sinh vài vấn đề khác,
phát sinh vài vấn đề khác,
03:03
We used a different machine,
there were other challenges,
there were other challenges,
56
171414
2769
và phải mất nhiều năm
để chỉnh sửa.
để chỉnh sửa.
03:06
and it took years to get it right.
57
174207
1977
03:08
But when that first sensor worked,
58
176208
2644
Nhưng khi cảm biến
đầu tiên hoạt động,
đầu tiên hoạt động,
03:10
it was glorious.
59
178876
2198
nó thật tuyệt vời.
03:13
And our sensors are now 10 times better
than the previous state of the art
than the previous state of the art
60
181098
3907
Cảm biến hiện tại tốt hơn
gấp mười lần cảm biến đời trước
gấp mười lần cảm biến đời trước
và đang được lắp vào
các loại kính thiên văn mới.
các loại kính thiên văn mới.
03:17
and are getting put into
all kinds of new telescopes.
all kinds of new telescopes.
61
185029
2948
03:20
Our sensors will give us a new way
to see the universe and our place in it.
to see the universe and our place in it.
62
188001
4898
Cảm biến hiện tại sẽ mang lại
một cái nhìn mới về vũ trụ
một cái nhìn mới về vũ trụ
và nơi ở của chúng ta.
03:26
So, sensors done,
63
194035
2085
OK, xong phần cảm biến,
03:28
time to build a telescope.
64
196144
1326
tới phần xây dựng kính.
03:29
And FIREBall is weird
as far as telescopes go,
as far as telescopes go,
65
197494
3614
FIREBall khá khác biệt so với
những kính thiên văn thông thường,
những kính thiên văn thông thường,
bởi nó không phải ngoài vũ trụ,
cũng không phải trên mặt đất.
cũng không phải trên mặt đất.
03:33
because it's not in space,
and it's not on the ground.
and it's not on the ground.
66
201132
2992
03:36
Instead, it hangs on a cable
from a giant balloon
from a giant balloon
67
204148
3488
Nó được treo bởi một sợi cáp
nối với khinh khí cầu khổng lồ
nối với khinh khí cầu khổng lồ
03:39
and observes for one night only
68
207660
3025
và quan sát chỉ trong một đêm
từ độ cao 39.624 km
trong tầng bình lưu,
trong tầng bình lưu,
03:42
from 130,000 feet in the stratosphere,
69
210709
2759
tại rìa của khoảng không
ngoài Trái Đất.
ngoài Trái Đất.
03:45
at the very edge of space.
70
213492
2767
Một phần là vì ở rìa
thì rẻ hơn ở trong không gian.
thì rẻ hơn ở trong không gian.
03:48
This is partly because the edge of space
is much cheaper than actual space.
is much cheaper than actual space.
71
216283
4876
(Tiếng cười)
03:53
(Laughter)
72
221183
1244
03:54
So building it, of course, more failures:
73
222451
3616
Thế nên, việc xây dựng
kéo theo nhiều thất bại:
kéo theo nhiều thất bại:
gương bị hỏng,
03:58
mirrors that failed,
74
226908
1169
nhiều vết trầy xước buộc chúng tôi
phải làm lại gương;
phải làm lại gương;
04:00
scratched mirrors that had to be remade;
75
228101
1953
các thiết bị làm lạnh bị hư,
04:02
cooling system failures,
76
230666
1271
04:03
an entire system that had to be remade;
77
231961
2167
và cả hệ thống
cần phải sửa chữa;
cần phải sửa chữa;
04:06
calibration failures, we ran tests
again and again and again and again;
again and again and again and again;
78
234731
6097
quá trình phân cấp hỏng hóc, chúng tôi
phải kiểm tra lại rất rất nhiều lần;
phải kiểm tra lại rất rất nhiều lần;
thậm chí, còn cả thất bại
bởi nguyên nhân không ngờ tới:
bởi nguyên nhân không ngờ tới:
04:12
failures when you literally
least expect them:
least expect them:
79
240852
2414
04:15
we had an adorable but super angry
baby falcon that landed
baby falcon that landed
80
243290
3906
một chú chim ưng bé xinh
nhưng phiền toái đã đậu vào
nhưng phiền toái đã đậu vào
buồng chân không của máy quang phổ
một ngày đẹp trời.
một ngày đẹp trời.
04:19
on our spectrograph tank one day.
81
247220
1900
(Tiếng cười)
04:21
(Laughter)
82
249144
1029
Thật tình mà nói,
đó là ngày tuyệt vời nhất
đó là ngày tuyệt vời nhất
04:22
Although to be fair,
this was the greatest day
this was the greatest day
83
250197
2190
trong cả dự án.
04:24
in the history of this project.
84
252411
1592
(Tiếng cười)
04:26
(Laughter)
85
254027
1183
04:27
I really loved that falcon.
86
255234
2266
Tôi rất yêu chú chim đó.
Chú chim cũng được "sửa" xong
04:30
But falcon damage fixed, we got it built
87
258209
3152
cho buổi thử nghiệm tháng 8, 2017,
04:33
for an August 2017 launch attempt --
88
261385
2225
nhưng việc phóng kính
lại thất bại
lại thất bại
04:35
and then failed to launch,
89
263634
2130
04:37
due to six weeks of continuous rain
in the New Mexico desert.
in the New Mexico desert.
90
265788
4780
vì mưa không dứt trong vào sáu tuần
tại sa mạc New Mexico.
tại sa mạc New Mexico.
(Tiếng cười)
04:42
(Laughter)
91
270592
2528
Với tâm hồn bị tổn thương,
chúng tôi lại tiếp tục.
chúng tôi lại tiếp tục.
04:45
Our spirits dampened, we showed up again,
92
273144
1964
04:47
August 2018, year 10.
93
275132
2603
Tháng 8 2018, năm thứ 10.
04:50
And on the morning of September 22nd,
94
278247
3040
Vào buổi sáng
ngày 22 tháng 9,
ngày 22 tháng 9,
cuối cùng, chúng tôi
đã phóng được chiếc kính.
đã phóng được chiếc kính.
04:56
we finally got the telescope launched.
95
284611
2435
04:59
(Applause)
96
287501
4713
(Tiếng vỗ tay)
Tôi đã bỏ rất nhiều công sức vào dự án
-- cả cuộc đời,
-- cả cuộc đời,
05:04
I have put so much of myself --
my whole life -- into this project,
my whole life -- into this project,
97
292238
4722
nhưng chính bản thân vẫn
không tin sẽ có ngày hôm đó.
không tin sẽ có ngày hôm đó.
05:08
and I, like, still can't believe
that that happened.
that that happened.
98
296984
2949
Và tôi đã có được tấm ảnh chụp
khinh khí cầu vào hoàng hôn hôm đó,
khinh khí cầu vào hoàng hôn hôm đó,
05:12
And I have this picture that's taken
right around sunset on that day
right around sunset on that day
99
300663
3717
05:16
of our balloon,
100
304404
2754
mang theo kính FIREBball,
05:19
FIREBall hanging from it,
101
307182
1197
lúc gần như trăng tròn.
05:20
and the nearly full moon.
102
308383
1638
Tôi yêu bức hình này.
05:22
And I love this picture.
103
310045
1245
05:23
God, I love it.
104
311314
2206
Chúa ơi, con yêu nó.
05:27
But I look at it,
105
315092
1152
Nhưng khi nhìn kĩ lại,
tôi muốn khóc,
tôi muốn khóc,
05:28
and it makes me want to cry,
106
316268
1430
05:30
because when fully inflated,
these balloons are spherical,
these balloons are spherical,
107
318751
4262
vì những khinh khí cầu khác
khi được bơm đầy hơi sẽ có hình cầu,
khi được bơm đầy hơi sẽ có hình cầu,
còn cái này thì không.
05:35
and this one isn't.
108
323037
1516
Hình dáng nó
như là giọt nước mắt.
như là giọt nước mắt.
05:36
It's shaped like a teardrop.
109
324577
1976
05:38
And that's because there is a hole in it.
110
326577
3325
Bởi có một cái lỗ
trong khinh khí cầu.
trong khinh khí cầu.
Đôi khi thất bại
cũng đến từ khinh khí cầu.
cũng đến từ khinh khí cầu.
05:43
Sometimes balloons fail, too.
111
331104
2029
05:45
FIREBall crash-landed
in the New Mexico desert,
in the New Mexico desert,
112
333856
2352
FIREBall rơi xuống sa mạc New Mexico,
05:48
and we didn't get the data that we wanted.
113
336232
2305
và chúng tôi không có được
dữ liệu như mong đợi.
dữ liệu như mong đợi.
05:50
And at the end of that day,
I thought to myself,
I thought to myself,
114
338561
3937
Cuối ngày hôm đó, tôi tự nghĩ:
"Sao mình lại làm việc này?"
05:54
"Why am I doing this?"
115
342522
1650
Tôi đã nghĩ rất nhiều vì sao
mình lại thực hiện dự án từ ngày hôm đó.
mình lại thực hiện dự án từ ngày hôm đó.
05:57
And I've thought a lot
about why since that day.
about why since that day.
116
345545
3014
06:01
And I've realized that all of my work
has been full of things
has been full of things
117
349202
4432
Tôi nhận ra công trình này
chứa đầy thất bại, hỏng hóc,
06:05
that break and fail,
118
353658
1482
06:07
that we don't understand and they fail,
119
355164
2555
không thể hiểu được
và vẫn tiếp tục thất bại,
và vẫn tiếp tục thất bại,
06:09
that we just get wrong the first time,
120
357743
2258
chúng tôi chỉ mới sai
và nó thất bại.
và nó thất bại.
06:12
and so they fail.
121
360025
1463
Tôi nghĩ về hàng ngàn người
xây dựng chiếc kính Hubble,
xây dựng chiếc kính Hubble,
06:13
I think about the thousands
of people who built Hubble
of people who built Hubble
122
361512
2573
06:16
and how many failures they endured.
123
364109
1953
và bao lần thất bại mà họ đã trải qua.
06:18
There were countless failures,
heartbreaking failures,
heartbreaking failures,
124
366086
3133
Rất nhiều thất bại,
những thất bại tan nát con tim,
những thất bại tan nát con tim,
thậm chí, khi Hubble
đang trong không gian.
đang trong không gian.
06:21
even when it was in space.
125
369243
1682
06:22
And none of those failures
were a reason for them to give up.
were a reason for them to give up.
126
370949
3567
Và họ vẫn tiếp tục, không bỏ cuộc.
Tôi nghĩ vì sao tôi lại yêu nghề này.
06:27
I think about why I love my job.
127
375541
1547
06:29
I want to know what
is happening in the universe.
is happening in the universe.
128
377112
2427
Tôi muốn biết những gì
đang diễn ra trong vũ trụ.
đang diễn ra trong vũ trụ.
06:31
You all want to know
what's happening in the universe, too.
what's happening in the universe, too.
129
379563
2796
Các bạn hẳn
cũng muốn biết về nó.
cũng muốn biết về nó.
Tôi muốn biết những gì diễn ra
trong đám mây khí Hydro đó.
trong đám mây khí Hydro đó.
06:34
I want to know what's going on
with that hydrogen.
with that hydrogen.
130
382383
2334
Và tôi nhận ra
đó là cả một quá trình
đó là cả một quá trình
06:37
And so I've realized
that discovery is mostly a process
that discovery is mostly a process
131
385891
3479
tìm ra những thứ
không hoạt động,
không hoạt động,
06:41
of finding things that don't work,
132
389394
1839
06:43
and failure is inevitable when
you're pushing the limits of knowledge.
you're pushing the limits of knowledge.
133
391257
3743
và thất bại là điều tất yếu
khi bạn cố vượt ra khỏi
giới hạn của kiến thức.
giới hạn của kiến thức.
06:47
And that's what I want to do.
134
395024
1606
Và đó là điều tôi muốn làm.
06:49
So I'm choosing to keep going.
135
397010
2447
Nên tôi chọn tiếp tục.
06:51
And our team is going to do
136
399960
1682
Và nhóm của tôi sẽ làm
06:53
what everyone who has ever
built anything before us has done:
built anything before us has done:
137
401666
4183
điều mà những người đi trước đều làm:
Chúng tôi sẽ thử lại lần nữa,
vào năm 2020.
vào năm 2020.
06:57
we're going to try again,
138
405873
1236
06:59
in 2020.
139
407133
1180
07:00
And it might feel like a failure today --
and it really does --
and it really does --
140
408648
4955
Có thể nó vẫn chưa thành công--
như ngày hôm nay--
như ngày hôm nay--
nhưng sẽ mãi là thất bại
07:05
but it's only going to stay a failure
141
413627
2281
nếu tôi bỏ cuộc.
07:07
if I give up.
142
415932
1606
07:09
Thank you very much.
143
417562
1228
Xin cám ơn.
07:10
(Applause)
144
418814
6279
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Erika Hamden - AstrophysicistTED Fellow Erika Hamden builds telescopes, with a focus on the ultraviolet, and develops sensor technology to make telescopes more efficient.
Why you should listen
Dr. Erika Hamden is a professor of astrophysics at the University of Arizona. Her observational focus is on measuring and mapping diffuse hydrogen around galaxies and within star forming regions in our own galaxy. Her current projects include FIREBall, a UV balloon-borne telescope; KCRM, a spectrograph for the Keck telescope; and Hyperion, a UV space telescope she is currently developing. Her work is driven by a desire to know and understand more about the universe around us.
Hamden received a bachelor's from Harvard in 2006 and a PhD from Columbia in 2014, both in astrophysics. She has held an NSF Astronomy and Astrophysics Postdoctoral Fellow and the R.A. and G.B. Millikan Prize Postdoctoral Fellow in Experimental Physics at the Caltech. She was awarded a Nancy Grace Roman Technology Fellowship for her detector work in 2016. She worked as a chef for a year before beginning grad school and has a serious yoga practice.
Erika Hamden | Speaker | TED.com