TED2015
Patience Mthunzi: Could we cure HIV with lasers?
پەیشێنس مسەنزی: دەتوانین ئایدز بە لێزەر چارەسەر بکەین؟
Filmed:
Readability: 5.2
1,278,466 views
خواردنی حەب لە پێناو چارەسەری ڕێگەیەکی خێرا، بئ ئازار و زۆربەی جاریش ڕێگەیەکی کاریگەر نییە بۆ چارەسەری نەخۆشی. ئایا ڕێگەیەکی باشتر هەیە؟ لێزەر. لەم ئاخاوتنە هەست بزۆێنەدا، هاوەڵی تێد پەیشێنس مسەنزی لە بیرۆکەکەیدا بە بەکار هێنانی تیشکی لێزەر بۆ گەیاندنی دەرمانەکان بە خانەکانی توشبوو بە ڤایرۆسی ئایدز ڕوون دەکاتەوە. هێشتا زۆر زووە، بەڵام دەتوانین ئەم ڕێگە چارەیە لە داهاتوی خۆمان ببینین.
Patience Mthunzi - Laser scientist
Patience Mthunzi wants to use lasers to deliver medicines more effectively. Full bio
Patience Mthunzi wants to use lasers to deliver medicines more effectively. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What do you do when you have a headache?
0
793
2310
چی دەكەیت كاتێك سەر ئێشەت هەیە؟
00:15
You swallow an aspirin.
1
3832
1662
دەنكە حەبێكی ئەسپرین دەخۆیت.
00:18
But for this pill to get
to your head, where the pain is,
to your head, where the pain is,
2
6247
4323
بەڵام تاوەکو ئەم دەنكە حەبە بە سەرت دەگات،
ئەو شوێنەی ئازارەكەی هەیە،
ئەو شوێنەی ئازارەكەی هەیە،
00:22
it goes through your stomach, intestines
and various other organs first.
and various other organs first.
3
10594
5377
سەرەتا بە گەدە، ڕیخۆڵەكان و ئەندامە
جیاوازەكانی تر تێپەر دەبێت.
جیاوازەكانی تر تێپەر دەبێت.
00:28
Swallowing pills is the most effective
and painless way of delivering
and painless way of delivering
4
16947
5122
خواردنی دەنكە حەبێك کاریگەرترین
و بێ ئازارترین ڕێگەی گەیشتنی
و بێ ئازارترین ڕێگەی گەیشتنی
00:34
any medication in the body.
5
22093
2002
ھەر دەرمانێكە لە جەستەدا.
00:37
The downside, though, is that swallowing
any medication leads to its dilution.
any medication leads to its dilution.
6
25452
4976
بەڵام كاریگەری نەرێنی ئەمە ئەوەیە خواردنی
ھەر دەرمانێک، کاریگەری خۆی هەر هەیە.
ھەر دەرمانێک، کاریگەری خۆی هەر هەیە.
00:43
And this is a big problem,
particularly in HIV patients.
particularly in HIV patients.
7
31134
5625
بەڵام ئەمە كێشەیەكی گەورەیە، بە تایبەت
بۆ تووشبوانی نەخۆشی ئایدز.
بۆ تووشبوانی نەخۆشی ئایدز.
00:48
When they take their anti-HIV drugs,
8
36783
3153
كاتێك توشبوانی ئایدز دەرمانی
دژە ئایدز وەردەگرن،
دژە ئایدز وەردەگرن،
00:51
these drugs are good for lowering
the virus in the blood,
the virus in the blood,
9
39960
4066
ئەم دەرامانانە بۆ كەمكردنەوەی ژمارەی
ڤایرۆسی ناو خوێنی توشبوو باشن،
ڤایرۆسی ناو خوێنی توشبوو باشن،
00:56
and increasing the CD4 cell counts.
10
44050
2219
و ژمارەی خانەكانی
CD4 زیاد دەكات.
CD4 زیاد دەكات.
00:58
But they are also notorious
for their adverse side effects,
for their adverse side effects,
11
46618
4365
هەروەها ئەم دەرمانانە بەوەش ناسراون
كاریگەری خراپی پێچەوانەیان ھەیە،
كاریگەری خراپی پێچەوانەیان ھەیە،
01:03
but mostly bad, because they get diluted
by the time they get to the blood,
by the time they get to the blood,
12
51007
5493
کاریگەریان بەڕێژەیەك خراپە،
كاتێك دەگەنە ناو سووڕی خوێن
كاتێك دەگەنە ناو سووڕی خوێن
01:08
and worse, by the time
they get to the sites
they get to the sites
13
56524
2877
بەڵام كاریگەریان خراپتر دەبێت،
كاتێك بەو شوێنە دەگەن
كاتێك بەو شوێنە دەگەن
01:11
where it matters most:
within the HIV viral reservoirs.
within the HIV viral reservoirs.
14
59425
5462
كە زۆرترین كێشەی ھەیە: بۆ نموونە
ئەو شوێنەی پڕ لە ڤایرۆسی ئایدزە.
ئەو شوێنەی پڕ لە ڤایرۆسی ئایدزە.
01:17
These areas in the body --
such as the lymph nodes,
such as the lymph nodes,
15
65751
4523
ئەم شوێنانە لە جەستەدا --
بۆ نموونە گرێیەكانی لیمفاوى،
بۆ نموونە گرێیەكانی لیمفاوى،
01:22
the nervous system,
as well as the lungs --
as well as the lungs --
16
70298
2885
كۆئەندامی دەماری، ھەروەھا سییەكانن --
01:25
where the virus is sleeping,
17
73207
2504
كاتێك ڤایرۆسەكان لەو شوێنانەن،
01:27
and will not readily
get delivered in the blood
get delivered in the blood
18
75735
3208
یەكسەر ناگەنە ناو خوێنی
01:30
of patients that are under
consistent anti-HIV drugs therapy.
consistent anti-HIV drugs therapy.
19
78967
5027
لە توشبوویەک کە بەردەوام
چارەسەری دەرمانی دژە ئایدزهەیە.
چارەسەری دەرمانی دژە ئایدزهەیە.
01:36
However, upon discontinuation of therapy,
20
84502
3686
بەڵام، لە کاتی بەردەوام نەبوون لە چارەسەر،
01:40
the virus can awake
and infect new cells in the blood.
and infect new cells in the blood.
21
88212
3657
ڤایرۆسەكە وریا دەبێتەوە و خانە
نوێیەكانی ناو خوێن تووش دەكات.
نوێیەكانی ناو خوێن تووش دەكات.
01:44
Now, all this is a big problem in treating
HIV with the current drug treatment,
HIV with the current drug treatment,
22
92728
6585
ئەمە کێشەیەکی گەورەیە بۆ
چارەسەری ئایدز لە ڕێگەی چارسەری دەرمان،
چارەسەری ئایدز لە ڕێگەی چارسەری دەرمان،
ئەمەش چارەسەری دڕێژخایەنە کە پێویستە
تووشبوەکان بەردەوام دەرمان بخۆن.
تووشبوەکان بەردەوام دەرمان بخۆن.
01:51
which is a life-long treatment
that must be swallowed by patients.
that must be swallowed by patients.
23
99337
4034
ڕۆژێک، دانیشتم و بیرم کردەوە،
01:55
One day, I sat and thought,
24
103395
2371
01:57
"Can we deliver anti-HIV directly
within its reservoir sites,
within its reservoir sites,
25
105790
5737
"ئێمە دەتوانین ڕاستەوخۆ دەرمانی دژە ئایدز
بە شوێنی توشبوو بە ڤایرۆسەکە،
بە شوێنی توشبوو بە ڤایرۆسەکە،
02:03
without the risk of drug dilution?"
26
111551
2577
بەبێ کاڵکردنەوەی کاریگەری
دەرمانەکە بگەیەنین؟"
دەرمانەکە بگەیەنین؟"
02:06
As a laser scientist,
the answer was just before my eyes:
the answer was just before my eyes:
27
114525
4593
وەک زانایەکی لەیزەر،
وەڵامەکە لە پێش چاوم بوو:
وەڵامەکە لە پێش چاوم بوو:
02:11
Lasers, of course.
28
119142
1810
بێگومان" لێزەر.
02:12
If they can be used for dentistry,
29
120976
2864
ئەگەر لێزەر لە زانستی ددانسازى،
بۆ توشبوو بە نەخۆشی شەکرە و
نەشتەرگەری ناوەوەکی بەکار دەهێنرێت،
نەشتەرگەری ناوەوەکی بەکار دەهێنرێت،
02:15
for diabetic wound-healing and surgery,
30
123864
2851
کەواتە بۆهەر شتێکی تر کە
هەستی پێ بکرێ بەکار دەهێنرێت،
هەستی پێ بکرێ بەکار دەهێنرێت،
02:18
they can be used for anything imaginable,
31
126739
2705
02:21
including transporting drugs into cells.
32
129468
3264
ئەویش گەیاندنی دەرمانەکانە بە خانەکان.
02:25
As a matter of fact,
we are currently using laser pulses
we are currently using laser pulses
33
133403
5230
لە ڕاستیدا، ئێستا ئێمە تیشکی لێزەر
02:30
to poke or drill extremely tiny holes,
34
138657
3629
بۆ دروست کردنی کۆنێکی بچوک بەکار دەهێنین،
02:34
which open and close almost
immediately in HIV-infected cells,
immediately in HIV-infected cells,
35
142310
4912
بۆ کردنەوە و داخستنی ئەو خانەکانی
توشبوو بە ئایدز لە هەمان کاتدا
توشبوو بە ئایدز لە هەمان کاتدا
02:39
in order to deliver drugs within them.
36
147246
2270
بۆ ئەوەی دەرمانەکە بچێتە نێو ئەم خانانە.
02:42
"How is that possible?" you may ask.
37
150380
2088
ئێوە لەوانەیە بپرسن " ئەمە چۆن دەبێت؟
02:45
Well, we shine a very powerful
but super-tiny laser beam
but super-tiny laser beam
38
153119
6333
وەڵامەک ئەوەیە ئێمە تیشکێکی
بەهێزی لێزەر لە هەمان کاتدا زۆر بچووکە
بەهێزی لێزەر لە هەمان کاتدا زۆر بچووکە
02:51
onto the membrane of HIV-infected cells
39
159476
3804
بۆ سەر توێژی خانەکانی
توشبوو بە ئایدز بەکار دەهێنین
توشبوو بە ئایدز بەکار دەهێنین
02:55
while these cells are immersed
in liquid containing the drug.
in liquid containing the drug.
40
163304
4051
لەو کاتەی ئەم خانانە لە نێو ئەو
شلەیەی دەرمانەکەی تێدایە نقوم دەکرێن.
شلەیەی دەرمانەکەی تێدایە نقوم دەکرێن.
03:00
The laser pierces the cell,
while the cell swallows the drug
while the cell swallows the drug
41
168395
4858
تیشکی لێزەر خانەکە دەسمێت،
لە وکاتەی خانەکە دەرمانەکە هەڵدەمژێت
لە وکاتەی خانەکە دەرمانەکە هەڵدەمژێت
03:05
in a matter of microseconds.
42
173277
1838
لە کەمتر لە چرکەیەکدا هەڵدەمژێت.
03:07
Before you even know it,
43
175446
1572
پێش ئەوەی تۆ بزانیت چی ڕوو دەدات،
03:09
the induced hole
becomes immediately repaired.
becomes immediately repaired.
44
177042
3024
یەکسەر دەبێتە هۆی چاک کردنەوەی کونە.
03:13
Now, we are currently testing
this technology in test tubes
this technology in test tubes
45
181246
4420
لە ئێستادا، ئێمە ئەم
تەکنەلۆجیایە لە لوولەی تاقیگەکان
تەکنەلۆجیایە لە لوولەی تاقیگەکان
03:17
or in Petri dishes,
46
185690
1507
دەفری شووشە تاقی دەکەینەوە،
03:19
but the goal is to get
this technology in the human body,
this technology in the human body,
47
187221
4336
بەلام ئامانجمان لە بەکارهێنانی ئەم
تەکنەلۆجیایە لە جەستەی مڕۆڤدا،
تەکنەلۆجیایە لە جەستەی مڕۆڤدا،
03:23
apply it in the human body.
48
191581
1658
ئەوەیە لەسەر جەستەی
مڕۆڤ جێبەجێ بکەین.
مڕۆڤ جێبەجێ بکەین.
03:25
"How is that possible?" you may ask.
49
193928
1883
ئێوە لەوانەیە بپرسن " ئەمە چۆن دەبێت؟
03:28
Well, the answer is:
through a three-headed device.
through a three-headed device.
50
196422
4180
وەڵامەکە ئەمەیە: لە ڕێگەی بەکارهێنانی
ئامێرێکی سێ سەر دەکرێت
ئامێرێکی سێ سەر دەکرێت
03:33
Using the first head, which is our laser,
51
201506
2922
بە بەکارهێنانی سەری یەکەم ئەویش لێزەرە"
03:36
we will make an incision
in the site of infection.
in the site of infection.
52
204452
3157
ئێمە بڕینێکی لە شوێنی توشبوو
بە ڤیرۆسەکە دروست دەکەین.
بە ڤیرۆسەکە دروست دەکەین.
03:40
Using the second head, which is a camera,
53
208498
2628
بە بەکارهێنانی سەری دووەم،
ئەویش کە کامێرایە،
ئەویش کە کامێرایە،
03:43
we meander to the site of infection.
54
211150
2227
بە شوێنی توشبوو بە ڤایرۆسەکە دەگەین
03:45
Finally, using a third head,
which is a drug-spreading sprinkler,
which is a drug-spreading sprinkler,
55
213813
4767
لە کۆتاییدا، بەکارهێنانی سەری سێیەم،
ئەویش ئامێرێکی دەرمان پڕژاندنە
ئەویش ئامێرێکی دەرمان پڕژاندنە
03:50
we deliver the drugs directly
at the site of infection,
at the site of infection,
56
218604
3007
ئێمە دەرمانەکان ڕاستەوخۆ بە
شوێنە توشبوەکە دەگەیەنین،
شوێنە توشبوەکە دەگەیەنین،
03:53
while the laser is again used
to poke those cells open.
to poke those cells open.
57
221635
4101
جارێکی تر لێزەر بۆ کرانەوەی
خانەکان بەکار دەهێنێرێت.
خانەکان بەکار دەهێنێرێت.
03:58
Well, this might not seem
like much right now.
like much right now.
58
226815
3230
لەوانەیە قسەکانم بۆ کاتی ئێستا بەس نەبێت.
04:02
But one day, if successful,
this technology can lead
this technology can lead
59
230680
5063
بەڵام ڕۆژێک، ئەگەر سەرکەوتوو بێت،
ئەم تەکنەلۆجیایە دەتوانی
ئەم تەکنەلۆجیایە دەتوانی
04:07
to complete eradication
of HIV in the body.
of HIV in the body.
60
235767
3229
بە تەواوەتی ڤایرۆسی ئایدز
لە ناو جەستە بسڕێتەوە.
لە ناو جەستە بسڕێتەوە.
04:11
Yes. A cure for HIV.
61
239401
2365
بەڵێ، چارەسەر بۆ ئایدز.
04:14
This is every HIV researcher's dream --
62
242147
2914
ئەمە خەونی هەموو لێکۆڵەرێکی نەخۆشی ئایدزە.
04:17
in our case, a cure lead by lasers.
63
245085
3527
ئەم چارەسەرە بە پشت بەستن بە لێزەر دەبێت.
04:20
Thank you.
64
248636
1153
سوپاستان دەکەم
04:21
(Applause)
65
249813
1935
(چەپڵە)
ABOUT THE SPEAKER
Patience Mthunzi - Laser scientistPatience Mthunzi wants to use lasers to deliver medicines more effectively.
Why you should listen
Patience Mthunzi is a research group leader at the Council for Scientific and Industrial Research in Pretoria, South Africa. There, she uses laser "tweezers" to try and separate diseased cells from healthy ones. She's also developed a way to use laser pulses to target drug delivery into cells.
Born in Soweto, Patience got her PhD in physics from the University of St. Andrews in Scotland. In 2012, she was named one of 20 Youngest Power Women in Africa by Forbes magazine; that same year she was given the Order of Mapungubwe for her contribution in the field of biophotonics. She's also a TED Fellow.
Patience Mthunzi | Speaker | TED.com