TEDSalon NY2014
Ruth Chang: How to make hard choices
რუთ ჩენგი: როგორ გავაკეთოთ რთული არჩევანი
Filmed:
Readability: 3.1
7,927,034 views
ეს არის საუბარი, რომელმაც შეიძლება შეცვალოს თქვენი ცხოვრება. რომელ კარიერას უნდა გავყვე? უნდა გავშორდე – თუ დავქორწინდე? სად უნდა ვიცხოვრო? მსგავსი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები შეიძლება ძალიან რთული მისაღები იყოს, იმიტომ რომ ჩვენ მათზე არასწორად ვფიქრობთ, ამბობს ფილოსოფოსი რუთ ჩენგი. ის გვთავაზობს ახალ ეფექტურ სტრუქტურას ჩვენი თავის ფორმირებისთვის.
Ruth Chang - Philosopher
Ruth Chang asks why some choices are so hard — and what that means for the human condition. Full bio
Ruth Chang asks why some choices are so hard — and what that means for the human condition. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Think of a hard choice you'll face in the near future.
0
611
3445
დაფიქრდით რთულ არჩევანზე, რომელსაც
უახლოეს მომავალში შეეჩეხებით.
უახლოეს მომავალში შეეჩეხებით.
00:16
It might be between two careers --
1
4056
1842
ეს შეიძლება იყოს ორ კარიერას შორის:
00:18
artist and accountant --
2
5898
2116
ხელოვანი და ბუღალტერი,
00:20
or places to live -- the city or the country --
3
8014
2893
ან საცხოვრებელი ადგილები:
ქალაქი, თუ სოფელი.
ქალაქი, თუ სოფელი.
00:23
or even between two people to marry --
4
10907
1943
ან სულაც ორ პიროვნებას შორის:
00:25
you could marry Betty or you could marry Lolita.
5
12850
3722
შეგიძლიათ იქორწინოთ ბეტიზე, ან ლოლიტაზე.
00:28
Or it might be a choice about
whether to have children,
whether to have children,
6
16572
2715
ან ეს შეიძლება იყოს არჩევანი
იყოლიოთ თუ არა ბავშვები,
იყოლიოთ თუ არა ბავშვები,
00:31
to have an ailing parent move in with you,
7
19287
2472
ან ავადმყოფი მშობელი
თქვენთან გადმოიყვანოთ,
თქვენთან გადმოიყვანოთ,
00:33
to raise your child in a religion
8
21759
2042
გაზარდოთ ბავშვი იმ რელიგიით
00:36
that your partner lives by
9
23801
1099
რომლსაც თქვენი პარტნიორი მიჰყვება,
00:37
but leaves you cold.
10
24900
2020
თქვენ კი არ გხიბლავთ.
00:39
Or whether to donate your life savings to charity.
11
26920
3177
ან შესწიროთ თუ არა
თქვენი დანაზოგი ქველმოქმედებას.
თქვენი დანაზოგი ქველმოქმედებას.
00:42
Chances are, the hard choice you thought of
12
30097
2463
შესაძლებელია, რთული არჩევანი,
რომელზეც იფიქრეთ
რომელზეც იფიქრეთ
00:44
was something big, something momentous,
13
32560
2060
იყო რაღაც მნიშვნელოვანი,
რაღაც საყურადღებო,
რაღაც საყურადღებო,
00:46
something that matters to you.
14
34620
1867
რომელიც თქვენთვის მნიშვნელოვანია.
00:48
Hard choices seem to be occasions
15
36487
2325
რთული არჩევანი ნერვიულობის,
00:51
for agonizing, hand-wringing,
16
38812
2402
კბილების ღრჭიალის
00:53
the gnashing of teeth.
17
41214
2461
გამომწვევ მიზეზად გვეჩვენება.
00:55
But I think we've misunderstood hard choices
18
43675
2209
ვფიქრობ, ჩვენ არასწორად ვიგებთ
რთულ არჩევანს
რთულ არჩევანს
00:58
and the role they play in our lives.
19
45884
2250
და მის როლს ჩვენს ცხოვრებაში.
01:00
Understanding hard choices
20
48134
1767
რთული არჩევანის სწორად გაგება,
01:02
uncovers a hidden power
21
49901
1970
ააშკარავებს იმ დამალულ ძალას,
01:04
each of us possesses.
22
51871
2680
რომელსაც ყოველი ჩვენგანი ფლობს.
01:06
What makes a choice hard is the way
23
54551
2164
ის, თუ რა ხდის არჩევანს რთულს,
01:08
the alternatives relate.
24
56715
1849
არის ალტერნატივების ურთიერთკავშირი.
01:10
In any easy choice,
25
58564
1683
ყველა მარტივ არჩევანში,
01:12
one alternative is better than the other.
26
60247
2569
ერთი ალტერნატივა უკეთესია მეორეზე.
01:15
In a hard choice,
27
62816
1471
რთულ არჩევანში
01:16
one alternative is better in some ways,
28
64287
2097
ერთი ალტერნატივა უკეთესია ერთი მხრივ.
01:18
the other alternative is better in other ways,
29
66384
2796
მეორე ალტერნატივა მეორე მხრივ.
01:21
and neither is better than the other overall.
30
69180
3067
საერთო ჯამში კი არც ერთი მათგანი არ არის
ერთმანეთზე უკეთესი.
ერთმანეთზე უკეთესი.
01:24
You agonize over whether to stay
31
72247
2754
თქვენ აგონიაში ხართ, დარჩეთ თუ არა
01:27
in your current job in the city
32
75001
1514
ამჟამინდელ სამსახურში ქალაქში,
01:28
or uproot your life for
33
76515
2390
თუ გადახვიდეთ საცხოვრებლად
01:31
more challenging work in the country
34
78905
2033
სოფელში უფრო რთული სამუშაოსთვის;
01:33
because staying is better in some ways,
35
80938
2766
რადგან დარჩენა უკეთესია ერთი მხრივ.
გადასვლა უკეთესია მეორე მხრივ.
01:35
moving is better in others,
36
83704
1386
01:37
and neither is better than the other overall.
37
85090
3968
საერთო ჯამში კი, არც ერთი მათგანი არ არის
ერთმანეთზე უკეთესი.
ერთმანეთზე უკეთესი.
01:41
We shouldn't think that all hard choices are big.
38
89058
3802
არ უნდა ვიფიქროთ, რომ ყველა რთული
არჩევანი მნიშვნელოვანია.
არჩევანი მნიშვნელოვანია.
01:45
Let's say you're deciding what to have for breakfast.
39
92860
2413
ვთქვათ, თქვენ წყვეტთ რა მიირთვათ საუზმედ.
01:47
You could have high fiber bran cereal
40
95273
2597
მაღალი ხარისხის მარცვლეული,
01:50
or a chocolate donut.
41
97870
2040
თუ შოკოლადის დონატი.
01:52
Suppose what matters in the choice
42
99910
1371
რაც მნიშვნელოვანია
01:53
is tastiness and healthfulness.
43
101281
3047
ამ კონკრეტულ არჩევანში,
ესაა გემოვნება და ჯანმრთელობა.
01:56
The cereal is better for you,
44
104328
2296
მარცვლეული უკეთესია თქვენთვის,
დონატი კი გაცილებით გემრიელია.
დონატი კი გაცილებით გემრიელია.
01:58
the donut tastes way better,
45
106624
1994
02:00
but neither is better than the other overall,
46
108618
2447
საბოლოოდ, არც ერთი მათგანი არაა
ერთმანეთზე უკეთესი.
ერთმანეთზე უკეთესი.
02:03
a hard choice.
47
111065
2168
ეს არის რთული არჩევანი.
02:05
Realizing that small choices
48
113233
2046
როცა აცნობიერებთ, რომ უმნიშვნელო არჩევანიც
02:07
can also be hard
49
115279
2093
შესაძლებელია იყოს რთული,
02:09
may make big hard choices seem less intractable.
50
117372
4027
შეიძლება ამან მნიშვნელოვანი რთული არჩევანი
უფრო მოგვარებადად დაგვანახოს.
უფრო მოგვარებადად დაგვანახოს.
02:13
After all, we manage to figure
out what to have for breakfast,
out what to have for breakfast,
51
121399
2801
ბოლოს და ბოლოს, ჩვენ ვარკვევთ
რა გვსურს საუზმედ.
რა გვსურს საუზმედ.
02:16
so maybe we can figure out
52
124200
1480
ამიტომ, შესაძლებელია
02:17
whether to stay in the city
53
125680
1619
იმაშიც გავერკვეთ დავრჩეთ ქალაქში,
02:19
or uproot for the new job in the country.
54
127299
4060
თუ გადავიდეთ სოფელში
ახალი სამსახურის საძებნელად.
ახალი სამსახურის საძებნელად.
02:23
We also shouldn't think that hard choices are hard
55
131359
4801
ასევე არ უნდა ვიფიქროთ, რომ რთული
არჩევანი იმიტომ არის რთული,
არჩევანი იმიტომ არის რთული,
02:28
because we are stupid.
56
136160
2532
რომ ჩვენ ვართ სულელები.
02:30
When I graduated from college,
57
138692
1794
როცა კოლეჯი დავამთავრე,
02:32
I couldn't decide between two careers,
58
140486
1871
ვჭოჭმანობდი ორ კარიერას შორის,
02:34
philosophy and law.
59
142357
1570
ფილოსოფია და სამართალი.
02:36
I really loved philosophy.
60
143927
3478
მე ძალიან მიყვარდა ფილოსოფია.
02:39
There are amazing things you can learn
61
147405
1629
ფილოსოფოსისთვის საოცარი რამეების
02:41
as a philosopher,
62
149034
1255
სწავლაა შესაძლებელი
02:42
and all from the comfort of an armchair.
63
150289
3288
და ეს ყველაფერი სკამზე მოკალათებულმა
შეგიძლიათ გააკეთოთ,
შეგიძლიათ გააკეთოთ,
02:45
But I came from a modest immigrant family
64
153577
3431
მაგრამ მე მოკრძალებული ემიგრანტის
ოჯახიდან ვარ.
ოჯახიდან ვარ.
02:49
where my idea of luxury
65
157008
1138
სადაც ჩემი წარმოდგენა ფუფუნებაზე,
02:50
was having a pork tongue and jelly sandwich
66
158146
2844
იყო მქონოდა ნორმალური საკვები
02:53
in my school lunchbox,
67
160990
2110
ჩემი სკოლის ლანჩის ყუთში.
02:55
so the thought of spending my whole life
68
163100
2239
ამიტომ ფიქრი იმაზე,
რომ მთელ ჩემს ცხოვრებას
რომ მთელ ჩემს ცხოვრებას
02:57
sitting around in armchairs just thinking,
69
165339
3390
გავატარებდი სკამზე მოკალათებული,
მხოლოდ ფიქრში,
მხოლოდ ფიქრში,
03:00
well, that struck me as the height
of extravagance and frivolity.
of extravagance and frivolity.
70
168729
4148
იყო, მოკლედ რომ ვთქვათ, ზედმეტი ფუფუნება
და არასერიოზულობა.
და არასერიოზულობა.
03:05
So I got out my yellow pad,
71
172877
2250
ამიტომ ავიღე ჩემი ყვითელი ბლოკნოტი,
03:07
I drew a line down the middle,
72
175127
1907
ხაზით გავყავი ორად
03:09
and I tried my best to think of the reasons
73
177034
1993
და შევეცადე მომეფიქრებინა ყველა მიზეზი
03:11
for and against each alternative.
74
179027
3964
თითოეული ალტერნატივის
მხარდასაჭერად და წინააღმდეგ.
მხარდასაჭერად და წინააღმდეგ.
03:15
I remember thinking to myself,
75
182991
2244
მახსოვს ჩემთვის ვფიქრობდი:
03:17
if only I knew what my life
76
185235
3087
ნეტავ ვიცოდე, როგორი იქნება
03:20
in each career would be like.
77
188322
1810
ჩემი ცხოვრება თითოეული კარიერის დროს.
03:22
If only God or Netflix would send me a DVD
78
190132
3745
ნეტავ ღმერთმა ან Netflix–მა
გამომიგზავნოს DVD,
გამომიგზავნოს DVD,
03:26
of my two possible future careers, I'd be set.
79
193877
3255
სადაც ვნახავდი ორ შესაძლო კარიერას,
იქნებოდა ფანტასტიური.
იქნებოდა ფანტასტიური.
03:29
I'd compare them side by side,
80
197132
2214
მე შევადარებდი მათ გვერდიგვერდ.
03:31
I'd see that one was better,
81
199346
1795
ვნახავდი რომ ერთი იყო უკეთესი
03:33
and the choice would be easy.
82
201141
2562
და არჩევანი იქნებოდა მარტივი.
03:35
But I got no DVD,
83
203703
2023
მაგრამ ვერ მივიღე DVD,
03:37
and because I couldn't figure out which was better,
84
205726
2677
ამიტომ ვერ გავარკვიე რომელი იყო უკეთესი;
03:40
I did what many of us do in hard choices:
85
208403
2817
გავაკეთე ის, რასაც უმრავლესობა ვაკეთებთ
რთული არჩევანის დროს
რთული არჩევანის დროს
03:43
I took the safest option.
86
211220
2878
მე ავირჩიე ყველაზე უსაფრთხო ვარიანტი.
03:46
Fear of being an unemployed philosopher
87
214098
3017
შიშმა იმაზე, რომ ვიქნებოდი
უმუშევარი ფილოსოფოსი,
უმუშევარი ფილოსოფოსი,
03:49
led me to become a lawyer,
88
217115
2567
მიბიძგა გავმხდარიყავი ადვოკატი
03:51
and as I discovered,
89
219682
1905
და როგორც შემდეგ აღმოვაჩინე,
03:53
lawyering didn't quite fit.
90
221587
1689
ადვოკატობა მთლად ჩემი არ იყო.
03:55
It wasn't who I was.
91
223276
2264
ის არ იყო ის, რაც მე ვიყავი.
03:57
So now I'm a philosopher,
92
225540
1805
მოკლედ, მე ახლა ფილოსოფოსი ვარ
03:59
and I study hard choices,
93
227345
1709
და ვიკვლევ რთულ არჩევანს;
04:01
and I can tell you that fear of the unknown,
94
229054
3462
შემიძლია გითხრათ,
რომ უცნობი რამის მიმართ შიში,
რომ უცნობი რამის მიმართ შიში,
04:04
while a common motivational default
95
232516
2890
რაც ჩვეული მოტივატორია,
04:07
in dealing with hard choices,
96
235406
2484
რთულ არჩევანთან გამკლავებისას,
04:10
rests on a misconception of them.
97
237890
2313
არის მისი არასწორად გაგების შედეგი.
04:12
It's a mistake to think that in hard choices,
98
240203
2797
შეცდომაა იფიქროთ, რომ რთულ არჩევანში,
04:15
one alternative really is better than the other,
99
243000
3225
ერთი ალტერნატივა მართლაც უკეთესია მეორეზე
04:18
but we're too stupid to know which,
100
246225
1828
და ჩვენ ზედმეტად სულელები ვართ,
რომ მივხვდეთ რომელი,
და რადგან არ ვიცით რომელი,
და რადგან არ ვიცით რომელი,
04:20
and since we don't know which, we might as well
101
248053
1707
04:21
take the least risky option.
102
249760
2704
სჯობს ავირჩიოთ ნაკლებად
სარისკო.
სარისკო.
04:24
Even taking two alternatives side by side
103
252464
2743
ორი ალტერნატივის,
გვერდიგვერდ დადებითაც კი,
გვერდიგვერდ დადებითაც კი,
04:27
with full information, a choice can still be hard.
104
255207
4685
სრული ინფორმაციის პირობებში,
არჩევანი ასევე შეიძლება რთული იყოს.
არჩევანი ასევე შეიძლება რთული იყოს.
04:32
Hard choices are hard
105
259892
2151
რთული არჩევანი,
04:34
not because of us or our ignorance;
106
262043
2136
რთულია არა ჩვენი უმეცრების გამო,
04:36
they're hard because there is no best option.
107
264179
4323
ის რთულია, რადგან არ არსებობს
საუკეთესო ვარიანტი.
საუკეთესო ვარიანტი.
04:40
Now, if there's no best option,
108
268502
2154
თუ არ არსებობს საუკეთესო ვარიანტი,
04:42
if the scales don't tip in favor of one alternative
109
270656
3919
თუ სასწორი არ იწონება
ერთი ალტერნატივის სასარგებლოდ
ერთი ალტერნატივის სასარგებლოდ
04:46
over another,
110
274575
1245
და მეორეს საწინააღმდეგოდ,
04:48
then surely the alternatives must be equally good.
111
275820
3977
მაშინ ალტერნატივები
ერთნაირად კარგი უნდა იყოს.
ერთნაირად კარგი უნდა იყოს.
ამიტომ, რთული არჩევანის დროს
შეიძლება სწორი იყოს ვთქვათ,
შეიძლება სწორი იყოს ვთქვათ,
04:51
So maybe the right thing to say in hard choices
112
279797
1854
04:53
is that they're between equally good options.
113
281651
3119
რომ არჩევანი არის
ერთნაირად კარგ ვარიანტებს შორის;
ერთნაირად კარგ ვარიანტებს შორის;
მაგრამ ეს ვერ იქნება მართალი.
04:56
But that can't be right.
114
284770
1185
04:58
If alternatives are equally good,
115
285955
1608
რადგან თუ ალტერნატივები ერთნაირად კარგია,
04:59
you should just flip a coin between them,
116
287563
2335
არჩევანი მათ შორის
მონეტის აგდებით უნდა გააკეთოთ
მონეტის აგდებით უნდა გააკეთოთ
05:02
and it seems a mistake to think,
117
289898
1726
და მსგავსი მიდგომა თითქოს არასწორია,
05:03
here's how you should decide between careers,
118
291624
2923
რომ გადაწყვეტილება კარიერაზე,
05:06
places to live, people to marry: Flip a coin.
119
294547
3960
საცხოვრებელ ადგილზე, პოტენციურ მეუღლეზე,
მიიღო მონეტის აგდებით.
მიიღო მონეტის აგდებით.
05:10
There's another reason for thinking
120
298507
1800
არსებობს სხვა მიზეზი ვიფიქროთ,
05:12
that hard choices aren't choices
121
300307
2300
რომ რთული არჩევანი არ არის არჩევანი,
05:14
between equally good options.
122
302607
3333
ერთნაირად კარგ ვარიანტებს შორის.
05:18
Suppose you have a choice between two jobs:
123
305940
3280
წარმოიდგინეთ თქვენ გაქვთ არჩევანი
ორ სამსახურს შორის:
ორ სამსახურს შორის:
05:21
you could be an investment banker
124
309220
3207
შეგიძლიათ იყოთ საინვესტიციო ბანკირი,
05:24
or a graphic artist.
125
312427
2518
ან გრაფიკოსი.
05:27
There are a variety of things
that matter in such a choice,
that matter in such a choice,
126
314945
2946
ამ არჩევანის გაკეთებისას მნიშვნელოვანია
რამდენიმე რამ.
რამდენიმე რამ.
05:30
like the excitement of the work,
127
317891
2199
მაგალითად სამუშაოსგან მიღებული სიამოვნება;
05:32
achieving financial security,
128
320090
2286
ფინანსური უსაფრთხოების მიღწევა;
05:34
having time to raise a family, and so on.
129
322376
2374
დრო ოჯახის შესაქმნელად და ა.შ.
05:36
Maybe the artist's career puts you
130
324750
2795
შეიძლება ხელოვანის კარიერა
გაძლევთ საშუალებას,
გაძლევთ საშუალებას,
05:39
on the cutting edge of new forms
131
327545
2438
მოხვდეთ მხატვრული გამოხატვის
05:42
of pictorial expression.
132
329983
1740
უახლესი ფორმების ეპიცენტრში.
05:43
Maybe the banking career
133
331723
1749
შესაძლოა ბანკირის კარიერა,
05:45
puts you on the cutting edge
134
333472
1398
გაძლევთ საშუალებას მოხვდეთ
05:47
of new forms of financial manipulation.
135
334870
4367
ფინანსური მანიპულაციების ეპიცენტრში.
05:51
Imagine the two jobs however you like
136
339237
3079
წარმოიდგინეთ ორი სამსახური ისე,
05:54
so that neither is better than the other.
137
342316
2973
რომ არც ერთი არ არის ერთმანეთზე უკეთესი.
05:57
Now suppose we improve one of them a bit.
138
345289
3092
დავუშვათ, ჩვენ ცოტათი გავაუმჯობესეთ
ერთ–ერთი მათგანი.
ერთ–ერთი მათგანი.
06:00
Suppose the bank, wooing you,
139
348381
2494
ვთქვათ, ბანკს სურს თქვენი გადაბირება
06:03
adds 500 dollars a month to your salary.
140
350875
3389
და გიზრდით თვიურ ხელფასს 500$–ით.
06:06
Does the extra money now make the banking job
141
354264
3772
ხდის თუ არა დამატებული თანხა ბანკირობას
06:10
better than the artist one?
142
358036
2592
უკეთესს ხელოვანის კარიერაზე?
06:12
Not necessarily.
143
360628
2202
არა აუცილებელად.
06:15
A higher salary makes the banking job
144
362830
2168
უფრო მაღალი ხელფასი
06:17
better than it was before,
145
364998
1965
ბანკირობას უფრო მიმზიდველს ხდის,
ვიდრე ის იყო მანამდე,
ვიდრე ის იყო მანამდე,
06:19
but it might not be enough to make
146
366963
2177
მაგრამ ეს შეიძლება არ იყოს საკმარისი,
06:21
being a banker better than being an artist.
147
369140
3971
იმისთვის რომ ბანკირობა უპირატესი გახდეს
ხელოვანის პროფესიაზე.
ხელოვანის პროფესიაზე.
06:25
But if an improvement in one of the jobs
148
373111
2654
მაგრამ თუ ერთი სამსახურის გაუმჯობესება
06:27
doesn't make it better than the other,
149
375765
1809
არ იწვევს მის უპირატესობას,
06:29
then the two original jobs
150
377574
1172
მაშინ ეს თავდაპირველი
ორი სამსახური,
ორი სამსახური,
06:30
could not have been equally good.
151
378746
2799
არ იქნებოდა ერთნაირად კარგი.
06:33
If you start with two things that are equally good,
152
381545
1982
თუ იწყებთ ორი ერთნაირად კარგი რაღაცით
06:35
and you improve one of them,
153
383527
1858
და აუმჯობესებთ ერთ–ერთ მათგანს,
06:37
it now must be better than the other.
154
385385
2895
შედეგად გაუმჯობესებული
უნდა იყოს უკეთესი მეორეზე.
უნდა იყოს უკეთესი მეორეზე.
06:40
That's not the case with options in hard choices.
155
388280
4622
ეს პრინციპი არ მუშაობს
რთული არჩევანის დროს.
რთული არჩევანის დროს.
06:45
So now we've got a puzzle.
156
392902
2718
მოკლედ, გვაქვს თავსატეხი.
06:47
We've got two jobs.
157
395620
1676
ჩვენ გვაქვს ორი სამსახური.
06:49
Neither is better than the other,
158
397296
1960
არცერთი არ არის
მეორეზე უკეთეს.
მეორეზე უკეთეს.
ისინი ასევე არ არიან
ერთნაირად კარგები.
ერთნაირად კარგები.
06:51
nor are they equally good.
159
399256
2022
06:53
So how are we supposed to choose?
160
401278
2306
აბა როგორ უნდა ავირჩიოთ?
06:55
Something seems to have gone wrong here.
161
403584
4635
როგორც ჩანს რაღაც შეგვეშალა.
07:00
Maybe the choice itself is problematic
162
408219
2471
იქნებ თავად არჩევანის გაკეთებაა პრობლემა
07:02
and comparison is impossible.
163
410690
3270
და შედარება შეუძლებელია.
მაგრამ ეს არ შეიძლება
იყოს მართალი.
იყოს მართალი.
07:06
But that can't be right.
164
413960
1560
07:07
It's not like we're trying to choose between
165
415520
1808
ისე არ არის, რომ ჩვენ ვცდილობდეთ
ავირჩიოთ ორ რამეს შორის,
ავირჩიოთ ორ რამეს შორის,
07:09
two things that can't be compared.
166
417328
2379
რომლთა შედარებაც არ შეიძლება.
07:11
We're weighing the merits of two jobs, after all,
167
419707
3131
ბოლო-ბოლო ორ სამსახურს ვადარებთ
07:15
not the merits of the number nine
168
422838
1780
და არა ციფრ 9–ს
07:16
and a plate of fried eggs.
169
424618
3181
და შემწვარ კვერცხს თეფშზე.
07:19
A comparison of the overall merits of two jobs
170
427799
3291
თითოეული სამსახურის
საერთო ღირებულებების ერთმანეთთან შედარება
საერთო ღირებულებების ერთმანეთთან შედარება
07:23
is something we can make,
171
431090
2004
არის ის, რაც ჩვენ შეგვიძლია
07:25
and one we often do make.
172
433094
3962
და რასაც ხშირად ვაკეთებთ.
07:29
I think the puzzle arises
173
437056
2205
ვფიქრობ თავსატეხი ჩნდება
07:31
because of an unreflective assumption
174
439261
2319
ზედაპირული დასკვნების გაკეთების გამო,
07:33
we make about value.
175
441580
2320
რომელსაც ჩვენ ვღებულობთ
ღირებულებასთან მიმართებაში.
ღირებულებასთან მიმართებაში.
07:36
We unwittingly assume that values
176
443900
3056
ჩვენ უნებლიედ ვგულისხმობთ,
რომ ღირებულებები
რომ ღირებულებები
07:39
like justice, beauty, kindness,
177
446956
2555
ჰგავს სამართალს, სილამაზეს, სიკეთეს,
07:41
are akin to scientific quantities,
178
449511
3114
ისეთ მეცნიერულ სიდიდეებს
07:44
like length, mass and weight.
179
452625
4380
როგორიცაა სიგრძე, მასა და წონა.
07:49
Take any comparative question not involving value,
180
457005
2920
აიღეთ ნებისმიერი შედარებითი კითხვა,
რომელიც არ მოიცავს ღირებულებას
რომელიც არ მოიცავს ღირებულებას
07:52
such as which of two suitcases is heavier.
181
459925
3664
მაგალითად ორიდან რომელია
უფრო მძიმე ჩემოდანი.
უფრო მძიმე ჩემოდანი.
07:55
There are only three possibilities.
182
463589
2685
ამ შემთხვევაში არსებობს მხოლოდ
სამი შესაძლებლობა.
სამი შესაძლებლობა.
07:58
The weight of one is greater, lesser
183
466274
3124
ერთის წონა მეტია, ნაკლებია,
08:01
or equal to the weight of the other.
184
469398
2896
ან ერთნაირია.
08:04
Properties like weight can be represented
185
472294
2292
ისეთი თვისებები როგორიცაა წონა,
შეიძლება წარმოდგენილ იქნას
რეალური რიცხვებით: ერთი, ორი, სამი და ა.შ.
რეალური რიცხვებით: ერთი, ორი, სამი და ა.შ.
08:06
by real numbers -- one, two, three and so on --
186
474586
2875
და ამ დროს არსებობს მხოლოდ
სამი შესაძლო შედეგი
სამი შესაძლო შედეგი
08:09
and there are only three possible comparisons
187
477461
3067
08:12
between any two real numbers.
188
480528
2543
ორ რეალურ რიცხვის შედარებისას.
08:15
One number is greater, lesser,
189
483071
2393
ერთი რიცხვი უფრო დიდია, ნაკლებია,
08:17
or equal to the other.
190
485464
2735
ან ისინი ერთნაირია.
08:20
Not so with values.
191
488199
2787
ეს ასე არ არის, როცა
ღირებულებებს ეხება საქმე.
ღირებულებებს ეხება საქმე.
08:23
As post-Enlightenment creatures,
192
490986
2305
როგორც
განათლების შემდგომი ეპოქის არსებებს,
განათლების შემდგომი ეპოქის არსებებს,
08:25
we tend to assume
193
493291
1843
ჩვენ გვჩვევია ვივარაუდოთ,
08:27
that scientific thinking holds the key
194
495134
2454
რომ მეცნიერულ აზროვნებაშია გასაღები
08:29
to everything of importance in our world,
195
497588
3252
ყველა მნიშვნელოვან საკითხზე
ჩვენს სამყაროში.
ჩვენს სამყაროში.
08:33
but the world of value
196
500840
1457
მაგრამ ღირებულების სამყარო
08:34
is different from the world of science.
197
502297
2077
განსხვავებულია მეცნიერული სამყაროსაგან.
08:36
The stuff of the one world
198
504374
1714
ერთ სამყაროში არსებული მატერია,
08:38
can be quantified by real numbers.
199
506088
1852
შესაძლებელია გაიზომოს რეალურ რიცხვებში.
08:40
The stuff of the other world can't.
200
507940
3433
მეორე სამყაროსი კი არა.
08:43
We shouldn't assume
201
511373
1451
ჩვენ არ უნდა ვივარაუდოთ,
08:45
that the world of is, of lengths and weights,
202
512824
2633
რომ სიგრძის და წონის "არის" სამყაროს,
08:47
has the same structure as the world of ought,
203
515457
3028
ისეთივე სტრუქტურა აქვს,
როგორც "უნდა" სამყაროს,
როგორც "უნდა" სამყაროს,
08:50
of what we should do.
204
518485
2051
თუ რა უნდა გავაკეთოთ.
08:52
So if what matters to us --
205
520536
2314
მოკლედ, რაც ჩვენთვის მნიშვნელოვანია:
08:55
a child's delight, the love
you have for your partner —
you have for your partner —
206
522850
3408
ბავშვის აღტაცება,
პარტნიორის მიმართ სიყვარული,
პარტნიორის მიმართ სიყვარული,
08:58
can't be represented by real numbers,
207
526258
2741
თუ შეუძლებელია გამოვსახოთ
რეალური რიცხვებით,
რეალური რიცხვებით,
09:01
then there's no reason to believe
208
528999
2005
მაშინ არ არსებობს საფუძველი გვჯეროდეს,
09:03
that in choice, there are only three possibilities --
209
531004
3498
რომ არჩევანში არსებობს
მხოლოდ სამი შესაძლო ვარიანტი.
მხოლოდ სამი შესაძლო ვარიანტი.
09:06
that one alternative is better, worse or equal
210
534502
3625
ერთი ალტერნატივა უკეთესია, უარესია
09:10
to the other.
211
538127
1980
ან ისინი ერთნაირია.
09:12
We need to introduce a new, fourth relation
212
540107
4073
ჩვენ უნდა წარმოვადგინოთ ახალი,
მეოთხე დამოკიდებულება
მეოთხე დამოკიდებულება
09:16
beyond being better, worse or equal,
213
544180
3651
უკეთესის, უარესის, ან ერთნაირის მიღმა,
09:20
that describes what's going on in hard choices.
214
547831
3713
რომელიც ასახავს თუ რა ხდება
რთული არჩევანის დროს.
რთული არჩევანის დროს.
09:23
I like to say that the alternatives are
215
551544
2158
მსურს ვთქვა, რომ ალტერნატივები არის
09:25
"on a par."
216
553702
1449
"თანაბრად"
09:27
When alternatives are on a par,
217
555151
1600
როცა ალტერნატივები არის თანაბრად,
09:28
it may matter very much which you choose,
218
556751
3175
შეიძლება დიდი მნიშვნელობა ჰქონდეს იმას,
თუ რომელს აირჩევთ თქვენ,
თუ რომელს აირჩევთ თქვენ,
09:32
but one alternative isn't better than the other.
219
559926
3293
მაგრამ ერთი ალტერნატივა არ არის
მეორეზე უკეთესი.
მეორეზე უკეთესი.
09:35
Rather, the alternatives are in
220
563219
2162
უფრო მეტიც, ალტერნატივები იმყოფებიან
09:37
the same neighborhood of value,
221
565381
2278
ღირებულების ერთ სამეზობლოში,
09:39
in the same league of value,
222
567659
1999
ღირებულების ერთ ლიგაში.
09:41
while at the same time being very different
223
569658
2525
თუმცა ამასთანავე, ისინი არიან
ძალიან განსხვავებულები
ძალიან განსხვავებულები
09:44
in kind of value.
224
572183
1778
თავისი ღირებულებით.
09:46
That's why the choice is hard.
225
573961
3478
სწორედ ამიტომ არის არჩევანი რთული.
09:49
Understanding hard choices in this way
226
577439
2362
რთული არჩევანის მსგავსად გააზრება,
09:52
uncovers something about ourselves we didn't know.
227
579801
4050
ააშკარავებს რაღაცას ჩვენ შესახებ,
რაც არ ვიცოდით.
რაც არ ვიცოდით.
09:56
Each of us has the power
228
583851
2354
ყოველ ჩვენგანს აქვს ძალა
09:58
to create reasons.
229
586205
3538
შექმნას მიზეზები.
10:01
Imagine a world in which every choice you face
230
589743
3207
წარმოიდგინეთ სამყარო,
სადაც ყველა არჩევანი, რომელსაც აკეთებთ
სადაც ყველა არჩევანი, რომელსაც აკეთებთ
10:05
is an easy choice,
231
592950
1690
არის მარტივი არჩევანი,
10:06
that is, there's always a best alternative.
232
594640
2392
ანუ ყოველთვის არსებობს
უკეთესი ალტერნატივა.
უკეთესი ალტერნატივა.
10:09
If there's a best alternative,
233
597032
1748
თუ არსებობს უკეთესი ალტერნატივა,
10:10
then that's the one you should choose,
234
598780
1442
თქვენ ის უნდა აირჩიოთ,
10:12
because part of being rational
235
600222
2010
რადგან იყო რაციონალური,
10:14
is doing the better thing rather than the worse thing,
236
602232
2590
ნიშნავს აკეთო უკეთესი რამ,
ვიდრე უარესი.
ვიდრე უარესი.
10:17
choosing what you have most reason to choose.
237
604822
3216
აირჩიო ის რაღაც,
რომლისთვისაც გაქვს მეტი მიზეზი.
რომლისთვისაც გაქვს მეტი მიზეზი.
10:20
In such a world,
238
608038
2062
მსგავს სამყაროში,
10:22
we'd have most reason
239
610100
2366
ჩვენ გვაქვს მეტი მიზეზი
10:24
to wear black socks instead of pink socks,
240
612466
2480
გვეცვას შავი წინდები, ვიდრე ვარდისფერი,
10:27
to eat cereal instead of donuts,
241
614946
1915
ვჭამოთ მარცვლეული, ვიდრე დონატები,
10:29
to live in the city rather than the country,
242
616861
1605
ვიცხოვროთ ქალაქში, ვიდრე სოფელში,
10:30
to marry Betty instead of Lolita.
243
618466
2202
ვიქორწინოთ ბეტიზე, ვიდრე ლოლიტაზე.
10:32
A world full of only easy choices
244
620668
3118
მარტივი არჩევანით სავსე სამყარო
10:35
would enslave us to reasons.
245
623786
3894
მიზეზებით დაგვიმონებდა.
10:39
When you think about it,
246
627680
2567
თუ დაფიქრდებით,
10:42
it's nuts to believe
247
630247
2600
სისულელეა გჯეროდეთ,
10:45
that the reasons given to you
248
632847
3097
რომ ასეთი მიზეზები გახდა,
10:48
dictated that you had most reason to pursue
249
635944
4989
იმის საფუძველი,
რომ დაკავებულიყავით
რომ დაკავებულიყავით
10:53
the exact hobbies you do,
250
640933
2758
იმ ჰობით, რომლითაც დაკავებული ხართ;
10:55
to live in the exact house you do,
251
643691
2279
რომ გეცხოვრათ იმ სახლში,
რომელშიც ცხოვრობთ;
რომელშიც ცხოვრობთ;
10:58
to work at the exact job you do.
252
645970
3236
რომ გემუშავათ იმ სამსახურში,
რომელშიც მუშაობთ.
რომელშიც მუშაობთ.
11:01
Instead, you faced alternatives
253
649206
2528
ამის ნაცვლად, თქვენ აღმოჩნდით
ალტერნატივების პირისპირ,
ალტერნატივების პირისპირ,
11:03
that were on a par — hard choices —
254
651734
3415
რომლებიც იყვნენ თანაბრად
– რთული არჩევანი
– რთული არჩევანი
11:07
and you made reasons for yourself
255
655149
2771
და თქვენ შექმენით მიზეზები თქვენთვის,
11:10
to choose that hobby, that house and that job.
256
657920
4622
რომ აგერჩიათ კონკრეტული ჰობი,
საცხოვრებელი და სამსახური.
საცხოვრებელი და სამსახური.
11:14
When alternatives are on a par,
257
662542
2541
როცა ალტერნატივები არის თანაბრად,
11:17
the reasons given to us, the ones
258
665083
1730
მიზეზები, რომლებიც როგორც წესი
11:19
that determine whether we're making a mistake,
259
666813
2768
საზღვრავს ვუშვებთ თუ არა შეცდომას,
11:21
are silent as to what to do.
260
669581
3060
არაფერს ამბობენ იმაზე თუ რა ვქნათ.
11:24
It's here, in the space of hard choices,
261
672641
3363
აქ, რთული არჩევანის სივრცეში,
11:28
that we get to exercise
262
676004
2481
გვეძლევა საშუალება გამოვიყენოთ
11:30
our normative power,
263
678485
2679
საკუთარი ნორმატიული ძალა.
11:33
the power to create reasons for yourself,
264
681164
2451
ძალა, რომ შექმნა მიზეზები
საკუთარი თავისთვის,
საკუთარი თავისთვის,
11:35
to make yourself
265
683615
1769
შექმნა საკუთარი თავი
11:37
into the kind of person
266
685384
2646
ისეთ პიროვნებად,
11:40
for whom country living
267
688030
2233
რომლისთვისაც სოფლის ცხოვრება,
11:42
is preferable to the urban life.
268
690263
2733
უკეთესია ქალაქისაზე.
11:45
When we choose between
269
692996
1738
როცა ჩვენ ვირჩევთ ვარიანტებს შორის,
11:46
options that are on a par,
270
694734
1699
რომლებიც თანაბარად არიან,
11:48
we can do something really rather remarkable.
271
696433
3773
ჩვენ შეგვიძია გავაკეთოთ რაღაც შესანიშნავი.
11:52
We can put our very selves behind an option.
272
700206
3723
ჩვენ შეგვიძლია საკუთარი თავი დავაყენოთ
ამ პოზიციაზე.
ამ პოზიციაზე.
11:56
Here's where I stand.
273
703929
2817
აი, მე აქ ვდგავარ.
11:58
Here's who I am. I am for banking.
274
706746
3386
აი ეს მე ვარ. მე ვირჩევ ბანკინგს.
12:02
I am for chocolate donuts.
275
710132
3636
მე ვირჩევ შოკოლადის დონატებს.
12:05
This response in hard choices
276
713768
2543
ეს დამოკიდებულება რთული არჩევანის დროს
12:08
is a rational response,
277
716311
2088
არის რაციონალური დამოკიდებულება,
12:10
but it's not dictated by reasons given to us.
278
718399
2918
მაგრამ ის არ განისაზღვრება მიზეზებით.
12:13
Rather, it's supported by reasons created by us.
279
721317
6448
არამედ ის მხარდაჭერილია
ჩევნივე შექმნილი მიზეზებით.
ჩევნივე შექმნილი მიზეზებით.
12:19
When we create reasons for ourselves
280
727765
2405
როცა ჩვენ ვქმნით მიზეზებს
საკუთარი თავისთვის,
საკუთარი თავისთვის,
12:22
to become this kind of person rather than that,
281
730170
3314
რომ გავხდეთ ასეთი პიროვნება
და არა სხვანაირი,
და არა სხვანაირი,
12:25
we wholeheartedly become the people that we are.
282
733484
3733
ჩვენ გულწრფელად ვხდებით ის ადამიანები,
რომლებიც ვართ.
რომლებიც ვართ.
12:29
You might say that we become the authors
283
737217
2456
შესაძლებელია თქვათ, რომ ჩვენ ვხდებით
12:31
of our own lives.
284
739673
3086
ჩვენივე ცხოვრების ავტორები.
12:34
So when we face hard choices,
285
742759
2452
ასე რომ, როცა ვეჯახებით რთულ არჩევანს,
12:37
we shouldn't beat our head against a wall
286
745211
2222
ჩვენ არ უნდა ვურტყათ თავი კედელს,
12:39
trying to figure out which alternative is better.
287
747433
2497
რათა გავიაზროთ
რომელი ალტერნატივაა უკეთესი.
რომელი ალტერნატივაა უკეთესი.
12:42
There is no best alternative.
288
749930
2439
არ არსებობს უკეთესი ალტერნატივა.
12:44
Instead of looking for reasons out there,
289
752369
2519
ნაცვლად იმისა, რომ ვეძიოთ მიზეზები გარეთ,
12:47
we should be looking for reasons in here:
290
754888
2586
ჩვენ უნდა ვეძიოთ ისინი აქ:
12:49
Who am I to be?
291
757474
2679
ვინ ვიქნები მე?
12:52
You might decide to be a pink sock-wearing,
292
760153
3156
თქვენ შეიძლება გადაწყვიტოთ იყოთ
ვარდისფერი წინდის მატარებელი,
ვარდისფერი წინდის მატარებელი,
12:55
cereal-loving, country-living banker,
293
763309
3688
მარცვლეულის მოყვარული,
სოფელში მცხოვრები ბანკირი,
სოფელში მცხოვრები ბანკირი,
12:59
and I might decide to be a black sock-wearing,
294
766997
3576
და მე შეიძლება გადავწყვიტო ვიყო
შავი წინდის მატარებელი,
შავი წინდის მატარებელი,
13:02
urban, donut-loving artist.
295
770573
3457
ქალაქელი, დონატის მოყვარული ხელოვანი.
13:06
What we do in hard choices is very much
296
774030
2807
ის, თუ რას ვაკეთებთ რთული არჩევანის დროს,
13:09
up to each of us.
297
776837
3983
დიდად დამოკიდებულია ყოველ ჩვენგანზე.
13:13
Now, people who don't exercise their
normative powers in hard choices
normative powers in hard choices
298
780820
4651
ადამიანები, რომლებიც არ იყენებენ საკუთარ
ნორმატიულ ძალებს რთული არჩევანის პირობებში
ნორმატიულ ძალებს რთული არჩევანის პირობებში
13:17
are drifters.
299
785471
1615
დინებას მიჰყვებიან.
13:19
We all know people like that.
300
787086
2082
ჩვენ ყველამ ვიცით ასეთი ადამიანები.
13:21
I drifted into being a lawyer.
301
789168
2150
მე ჩავრჩი ადვოკატად,
13:23
I didn't put my agency behind lawyering.
302
791318
2091
თავად ასე არ გადამიწყვეტია.
13:25
I wasn't for lawyering.
303
793409
2680
მე არ მსურდა ადვოკატობა.
13:28
Drifters allow the world
304
796089
2931
ისინი ვინც დინებას მიჰყვებიან,
სამყაროს აძლევენ საშუალებას
სამყაროს აძლევენ საშუალებას
13:31
to write the story of their lives.
305
799020
2224
დაწეროს მათი ცხოვრების ისტორია.
13:33
They let mechanisms of reward and punishment --
306
801244
3903
ისინი საშუალებას აძლევენ
ჯილდოს და სასჯელის მექანიზმს,
ჯილდოს და სასჯელის მექანიზმს,
13:37
pats on the head, fear, the easiness of an option —
307
805147
3840
თავზე ხელის გადასმას, შიშს,
არჩევანის სიმარტივეს,
არჩევანის სიმარტივეს,
13:41
to determine what they do.
308
808987
2671
განსაზღვროს მათი მოქმედება.
13:43
So the lesson of hard choices:
309
811658
2476
მოკლედ, რთული არჩევანის გაკვეთილი:
13:46
reflect on what you can put your agency behind,
310
814134
4475
დაფიქრდით რისი გაკეთება გსურთ,
13:50
on what you can be for,
311
818609
2390
რა შეიძლება მოგწონდეთ,
13:53
and through hard choices,
312
820999
2770
და რთული არჩევანის გაკეთებით
13:55
become that person.
313
823769
2777
გახდით ეს კონკრეტული პიროვნება.
13:58
Far from being sources of agony and dread,
314
826546
3178
აგონიის და შიშის საპირისპიროდ,
14:01
hard choices are precious opportunities
315
829724
3570
რთული არჩევანი არის ღირებული შესაძლებლობა
14:05
for us to celebrate what is special
316
833294
1931
ჩვენთვის, რომ ვიზეიმოთ ის,
რაც განსაკუთრებულია
ადამიანური მდგომარეობისთვის,
ადამიანური მდგომარეობისთვის,
14:07
about the human condition,
317
835225
1833
14:09
that the reasons that govern our choices
318
837058
2630
ის რომ მიზეზები, რომლებიც მართავენ
ჩვენს არჩევანს,
ჩვენს არჩევანს,
14:11
as correct or incorrect
319
839688
1983
როგორც სწორს, ისე არასწორს,
14:13
sometimes run out,
320
841671
1662
ხანდახან წყვეტენ ფუნქციონირებას
14:15
and it is here, in the space of hard choices,
321
843333
3223
და ამ დროს, აქ, რთული არჩევანის წიაღში,
14:18
that we have the power
322
846556
1689
გვაქვს ძალა
14:20
to create reasons for ourselves
323
848245
2512
შევქმნათ საკუთარი მიზეზები,
14:22
to become the distinctive people that we are.
324
850757
3578
რომ გავხდეთ ის განსაკუთრებული ადამიანები,
რომლებიც ვართ.
რომლებიც ვართ.
14:26
And that's why hard choices are not a curse
325
854335
2620
სწორედ ამიტომ რთული არჩევანი
არაა უბედურება,
არაა უბედურება,
14:29
but a godsend.
326
856955
1650
არამედ ღმერთის საჩუქარი.
14:30
Thank you.
327
858605
2671
მადლობა.
14:33
(Applause)
328
861276
3295
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Ruth Chang - PhilosopherRuth Chang asks why some choices are so hard — and what that means for the human condition.
Why you should listen
When Ruth Chang graduated from college, she was presented with a choice: Should she pursue a career in philosophy, or a career in law? Soon after finishing Harvard Law School and dipping her toe in the legal world, she regretted her decision and switched paths. She went off to Oxford University to study philosophy and has been a philosopher studying choice, freedom, value and action ever since.
Chang's research focuses on decision-making and the human condition: How do we exercise our freedom through the choices we make? She studies the relationship between reason and value, and how we navigate the sea of pros and cons as we make decisions that shape our lives.
Ruth Chang | Speaker | TED.com