TEDGlobal 2011
Alison Gopnik: What do babies think?
ئەلیسۆن گۆپنیك: منداڵان چۆن بیر دەکەنەوە؟
Filmed:
Readability: 3.4
4,341,974 views
ئەلیسۆن گۆپنیک دەڵێت: منداڵان وەکو یەکەی توێژینەوە و پەرەپێدان وان لە رەگەزی مرۆڤدا.
Alison Gopnik - Child development psychologist
Alison Gopnik takes us into the fascinating minds of babies and children, and shows us how much we understand before we even realize we do. Full bio
Alison Gopnik takes us into the fascinating minds of babies and children, and shows us how much we understand before we even realize we do. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
What is going on
0
0
2000
تۆ بڵێی لە مێشکی
00:17
in this baby's mind?
1
2000
2000
ئەم ساوایەدا چی ڕووبدات؟
00:19
If you'd asked people this 30 years ago,
2
4000
2000
ئەگەر ٣٠ ساڵ لەمەوبەر پرسیارێکی ئاوامان لە خەڵک بکردایە
00:21
most people, including psychologists,
3
6000
2000
زۆرینەی خەڵک، تەنانەت پسپۆڕەکانیش لە بواری سایکۆلۆجی دا
00:23
would have said that this baby was irrational,
4
8000
3000
دەیان گووت ئەم منداڵە بێ ئەقڵە
00:26
illogical, egocentric --
5
11000
2000
نامەنتقییە و خۆپەرستە
00:28
that he couldn't take the perspective of another person
6
13000
2000
وە گوێ بە بۆچونی خەڵکانی تر نادات
00:30
or understand cause and effect.
7
15000
2000
وە لە هۆکار و دەرئەنجام تێناگات
00:32
In the last 20 years,
8
17000
2000
لە ٢٠ ساڵی ڕابردودا
00:34
developmental science has completely overturned that picture.
9
19000
3000
گەشەسەندنی زانست بە تەواوی ئەم وێنەیەیان گۆڕی
00:37
So in some ways,
10
22000
2000
کەواتە دەتوانین بڵێین
00:39
we think that this baby's thinking
11
24000
2000
چۆنیەتی بیر کردنەوەی ئەم منداڵە
00:41
is like the thinking of the most brilliant scientists.
12
26000
4000
هەروەک بیرکردنەوەی زۆربەی زانا بلیمەتەکان وایە
00:45
Let me give you just one example of this.
13
30000
2000
با تەنها یەک نموونەتان پێ بڵێم
00:47
One thing that this baby could be thinking about,
14
32000
3000
شتێک کە ئەم منداڵە بیری لێ دەکاتەوە
00:50
that could be going on in his mind,
15
35000
2000
یاخود لە مێشکیدا دەگوزەرێت
00:52
is trying to figure out
16
37000
2000
دەیەوێت بزانێت
00:54
what's going on in the mind of that other baby.
17
39000
3000
لە مێشکی منداڵانی تردا چی ڕوودەدات
00:57
After all, one of the things that's hardest for all of us to do
18
42000
3000
خۆشمان دەزانین کە قورسترین شت بۆ ئێمە ئەوەیە
01:00
is to figure out what other people are thinking and feeling.
19
45000
3000
کە بزانین خەڵکی تر، هەست بە چی دەکەن و بیر لە چی دەکەنەوە
01:03
And maybe the hardest thing of all
20
48000
2000
لەوانەیە قورسترین شتیش
01:05
is to figure out that what other people think and feel
21
50000
3000
ئەوەیە کە بزانین بیر و هەستی خەڵکانی تر
01:08
isn't actually exactly like what we think and feel.
22
53000
2000
تەواو وەک بیر کردنەوە و هه ستي ئيَمه نيه
01:10
Anyone who's followed politics can testify
23
55000
2000
هەرکەسێک دوای سیاسەت کەوتبێت شایەتی دەدات
01:12
to how hard that is for some people to get.
24
57000
3000
کە تێگەشتن لەمە بۆ هەندێک کەس چەند سەختە
01:15
We wanted to know
25
60000
2000
ئێمە دەمانویست بزانین
01:17
if babies and young children
26
62000
2000
تۆ بڵێی ساوا و منداڵانی بچووک بتوانن
01:19
could understand this really profound thing about other people.
27
64000
3000
لەم شتە دروسته ي خەڵکانی تر تێ بگەن؟
01:22
Now the question is: How could we ask them?
28
67000
2000
پرسیارەکە ئەوەیە: چۆن لێیان بپرسین؟
01:24
Babies, after all, can't talk,
29
69000
2000
ساواکان ناتوانن قسە بکەن
01:26
and if you ask a three year-old
30
71000
2000
وە ئەگەر لە منداڵێکی ٣ ساڵان بپرسیت
01:28
to tell you what he thinks,
31
73000
2000
کە بیر لە چی دەکاتەوە؟
01:30
what you'll get is a beautiful stream of consciousness monologue
32
75000
3000
زنجیرەیەک هەستی جوانی یەک لایەنەت گوێ لێ دەبێت
01:33
about ponies and birthdays and things like that.
33
78000
3000
لە بارەی ئەسپی بچوک و ئاهەنگی لە دایک بوون و شتی لەو جۆرە
01:36
So how do we actually ask them the question?
34
81000
3000
کەواتە، چۆن ئەو پرسیارە یان لێ بکەین؟
01:39
Well it turns out that the secret was broccoli.
35
84000
3000
دەرکەوت کە نهێنی یە کە بڕۆکلییە
01:42
What we did -- Betty Rapacholi, who was one of my students, and I --
36
87000
4000
ئێمە، من و پێتی ڕاپاچۆلی کە خوێندکارم بوو
01:46
was actually to give the babies two bowls of food:
37
91000
3000
چووین دوو قاپ خواردنمان بۆ منداڵەکان دانا
01:49
one bowl of raw broccoli
38
94000
2000
قاپێکیان بڕۆکلی کاڵی تیادا بوو
01:51
and one bowl of delicious goldfish crackers.
39
96000
3000
قاپەکەی تریش پسکیتی شێوە ماسی تیادا بوو
01:54
Now all of the babies, even in Berkley,
40
99000
3000
هەموو منداڵەکان، تەنانەت له بيَركليش
01:57
like the crackers and don't like the raw broccoli.
41
102000
3000
حەزیان لە پسکیتەکە بوو نەک بڕۆکلییەکە
02:00
(Laughter)
42
105000
2000
پێکەنین
02:02
But then what Betty did
43
107000
2000
بەڵام دواتر بێتی
02:04
was to take a little taste of food from each bowl.
44
109000
3000
تامی خواردنی ناو هەردوو قاپەکەی کرد
02:07
And she would act as if she liked it or she didn't.
45
112000
2000
وا خۆی نیشان دەدا کە حەزی لە خواردنەکەیە یان حەزی لێ نییە
02:09
So half the time, she acted
46
114000
2000
بۆیە نیوەی کاتەکە وا خۆی نیشان دەدا
02:11
as if she liked the crackers and didn't like the broccoli --
47
116000
2000
کە حەزی لە پسکیتەکەیە و حەز لە بڕۆکلییەکە ناکات
02:13
just like a baby and any other sane person.
48
118000
3000
هەر وەک ساواکان یان هەر کەسێکی تری ئاقڵ
02:16
But half the time,
49
121000
2000
بەڵام نیوەی کاتەکەش
02:18
what she would do is take a little bit of the broccoli
50
123000
2000
ئەچو تۆزێ لە بڕۆکلی یەکەی ئەخوارد
02:20
and go, "Mmmmm, broccoli.
51
125000
3000
ئەیووت ئممممم، بڕۆکلی
02:23
I tasted the broccoli. Mmmmm."
52
128000
3000
من تامی بڕۆکلیم کرد مممم
02:26
And then she would take a little bit of the crackers,
53
131000
2000
دواتریش تۆزێکی لە پسکیتەکەش ئەخوارد و
02:28
and she'd go, "Eww, yuck, crackers.
54
133000
4000
دەیووت ئۆو یەع پسکیت
02:32
I tasted the crackers. Eww, yuck."
55
137000
3000
تامی پسکیتم کرد، یەع
02:35
So she'd act as if what she wanted
56
140000
2000
دواتر وا خۆی دەردەخست کە حەزی ئەو
02:37
was just the opposite of what the babies wanted.
57
142000
3000
تەواو پێچەوانەی حەزی منداڵەکانە
02:40
We did this with 15 and 18 month-old babies.
58
145000
2000
ئێمە ئەم تاقیکردنەوەیەمان لەسەر منداڵانی ١٥-١٨ مانگ کرد
02:42
And then she would simply put her hand out and say,
59
147000
3000
:دواتر دەستی دەرهێنا و وتی
02:45
"Can you give me some?"
60
150000
2000
ئەتوانی تۆزێکم بەش بدەیت؟
02:47
So the question is: What would the baby give her,
61
152000
2000
پرسیارەکە ئەوەیە منداڵەکان کامەیانی بەش ئەدەن
02:49
what they liked or what she liked?
62
154000
2000
ئەوەی کە خۆیان حەزیان لێیە ؟ یان ئەوەی بێتی حەزی لێیە؟
02:51
And the remarkable thing was that 18 month-old babies,
63
156000
3000
ئەوەی کە جێی ئاماژەیە، منداڵە ١٨ مانگەکان کە بە دەگمەن
02:54
just barely walking and talking,
64
159000
2000
هەڵدەستان و قسەیان دەکرد
02:56
would give her the crackers if she liked the crackers,
65
161000
3000
پسکیتیان دەدایە ئەگەر حەزی لە پسکیتەکە بو=وایە
02:59
but they would give her the broccoli if she liked the broccoli.
66
164000
3000
و بڕۆکلییان دەدایە، ئەگەر حەزی لە بڕۆکلی بوایە
03:02
On the other hand,
67
167000
2000
لە لایەکی تریشەوە
03:04
15 month-olds would stare at her for a long time
68
169000
2000
منداڵە ١٥ مانگەکان بۆ ماوەیەکی درێژ وا سەرنجییان
03:06
if she acted as if she liked the broccoli,
69
171000
2000
لە بێتی دەدا کە بۆچی حەزی لە بڕۆکلییە
03:08
like they couldn't figure this out.
70
173000
3000
وەک لەوەی کە لێی تێ نەگەن
03:11
But then after they stared for a long time,
71
176000
2000
بەڵام دوای ئەم هەموو سەرنج دانە
03:13
they would just give her the crackers,
72
178000
2000
پسکیتەکانیان دایە
03:15
what they thought everybody must like.
73
180000
2000
چونکە وایان دەزانی کە هەموو کەس حەزی لە پسکیتە
03:17
So there are two really remarkable things about this.
74
182000
3000
لێرەدا ئەوەی جێگەی سەرنج بێت دوو شتە
03:20
The first one is that these little 18 month-old babies
75
185000
3000
یەکەمیان ئەوەیە: منداڵە ١٨ مانگەکان
03:23
have already discovered
76
188000
2000
زوو تێگەیشتن لە
03:25
this really profound fact about human nature,
77
190000
2000
سروشتی ڕاستەقینەی مرۆڤەکان
03:27
that we don't always want the same thing.
78
192000
2000
ئەویش ئەوەیە : کە ئێمە هەموو کاتێک ئارەزووەکانمان چونیەک نین
03:29
And what's more, they felt that they should actually do things
79
194000
2000
لە هەمان کاتیشدا وا هەستدەکەن کە دەبێت یارمەتی کەسانی تر بدەن
03:31
to help other people get what they wanted.
80
196000
3000
تا ئەو شتانەی دەیانەوێت بەدەستی بهێنن
03:34
Even more remarkably though,
81
199000
2000
ئەوەی جێی ئاماژەیە
03:36
the fact that 15 month-olds didn't do this
82
201000
3000
ئەو ڕاستییەیە کە منداڵە ١٥ مانگەکان ئەمەیان نەدەکرد
03:39
suggests that these 18 month-olds had learned
83
204000
3000
ئەوەش ئەوە دەگەیەنێت کە منداڵە ١٨ مانگەکان
03:42
this deep, profound fact about human nature
84
207000
3000
ڕاستی کاریگەری ژیانی مرۆڤەکان تێگەشتون
03:45
in the three months from when they were 15 months old.
85
210000
3000
تەنها بەماوەی ٣ مانگ دوای تەمەنی ١٥ مانگییان
03:48
So children both know more and learn more
86
213000
2000
کەواتە منداڵان زۆر لەوە زیاتر دەزانن و
03:50
than we ever would have thought.
87
215000
2000
فێر دەبن کە ئێمە هەستی پێ دەکەین
03:52
And this is just one of hundreds and hundreds of studies over the last 20 years
88
217000
4000
ئەمە تەنها یەکێکە لە سەدان و سەدان لێکۆڵینەوەکەی ئەم ٢٠ ساڵەی ڕابردوو
03:56
that's actually demonstrated it.
89
221000
2000
کە ئه مه ى نیشاني داوە
03:58
The question you might ask though is:
90
223000
2000
لەوانەیە ئێوە بپرسن
04:00
Why do children learn so much?
91
225000
3000
بۆچی منداڵ هێندە زۆر فێردەبێت؟
04:03
And how is it possible for them to learn so much
92
228000
2000
وە چۆن دەگونجێت کە هێندە زۆر شت فێر بن
04:05
in such a short time?
93
230000
2000
لەماوەیەکی هێندە کورتدا؟
04:07
I mean, after all, if you look at babies superficially,
94
232000
2000
ئەگەر تەماشای ڕوکەشی منداڵان بکەین
04:09
they seem pretty useless.
95
234000
2000
زۆر بێ سود دیارن
04:11
And actually in many ways, they're worse than useless,
96
236000
3000
لەڕاستیدا لە بێ سوديش خراپتر دیارن
04:14
because we have to put so much time and energy
97
239000
2000
چونکە دەبێت ووزە و کاتێکی زۆر سەرف بکەین
04:16
into just keeping them alive.
98
241000
2000
تا بتوانین بە زیندویی بیانهێڵینەوە
04:18
But if we turn to evolution
99
243000
2000
ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ پەرەسەندن
04:20
for an answer to this puzzle
100
245000
2000
تاکو وەڵامێک بۆ ئەم مەتەڵە بدۆزینەوە کە دەڵێت
04:22
of why we spend so much time
101
247000
2000
بۆچی هێندە کات لە چاودێری کردنی
04:24
taking care of useless babies,
102
249000
3000
ئەم منداڵە بێ سودانه دا سەرف دەکەین
04:27
it turns out that there's actually an answer.
103
252000
3000
بۆمان دەردەکەوێت کە وەڵامێک هەیە
04:30
If we look across many, many different species of animals,
104
255000
3000
ئەگەر تەماشای جۆرە جیاوازەکانی ئاژەڵان بکەین
04:33
not just us primates,
105
258000
2000
مەبەستم تەنها ئاژەڵە سەرەکییەکان نیە
04:35
but also including other mammals, birds,
106
260000
2000
بەڵکو بەڵندەکان و گیاندەوەرە شیردەرەکانیش
04:37
even marsupials
107
262000
2000
شیردەرەکانیش
04:39
like kangaroos and wombats,
108
264000
2000
وەکو کەنغەر و ئاژەڵی هۆمباتی
04:41
it turns out that there's a relationship
109
266000
2000
بۆمان دەردەکەوێت کە پەیوەندییەک هەیە
04:43
between how long a childhood a species has
110
268000
4000
لە نێوان ماوەی درێژی منداڵی و
04:47
and how big their brains are compared to their bodies
111
272000
4000
و گەورەیى مێشکیان بە بەراورد بە جەستەیان
04:51
and how smart and flexible they are.
112
276000
2000
وە چەند زیرەک و وریان
04:53
And sort of the posterbirds for this idea are the birds up there.
113
278000
3000
ئەو باڵندانەی بۆ مەبەستی گەیاندنی نامەش بەکار هاتوون بەزۆری ئەمانەی سەرەوە بوون
04:56
On one side
114
281000
2000
لەلایەکەوە
04:58
is a New Caledonian crow.
115
283000
2000
بریتییە لە قەلەڕەشی کالدۆنی
05:00
And crows and other corvidae, ravens, rooks and so forth,
116
285000
3000
قەلەڕەش و قەلە باچکە و جۆرەکانی تریان
05:03
are incredibly smart birds.
117
288000
2000
باڵندە گەلێکی زۆر زیرەکن
05:05
They're as smart as chimpanzees in some respects.
118
290000
3000
لە چەند لایەکەوە هێندەی مەیمونی شامپازی زیرەکن
05:08
And this is a bird on the cover of science
119
293000
2000
ئەمەش باڵندەیەکە لەسەر بەرگی زانست
05:10
who's learned how to use a tool to get food.
120
295000
3000
کە فێر بووە بە بەکارهێنانی کەرەستەیەک خواردن بدۆزێتەوە
05:13
On the other hand,
121
298000
2000
لە لایەکی تریشەوە
05:15
we have our friend the domestic chicken.
122
300000
2000
هاوڕێمان مریشکی ماڵییان هەیە
05:17
And chickens and ducks and geese and turkeys
123
302000
3000
مریشک و مراوی و قاز و قەل
05:20
are basically as dumb as dumps.
124
305000
2000
لە بنەڕەتەوە گێژ و بێ ئەقڵن
05:22
So they're very, very good at pecking for grain,
125
307000
3000
تەنها لە کۆکردنەوەی گەنمدا زیرەکن
05:25
and they're not much good at doing anything else.
126
310000
3000
وە لە هیچی تردا زیرەک نین و هیچ نازانن
05:28
Well it turns out that the babies,
127
313000
2000
کەواتە بۆمان دەردەکەوێت کە منداڵان و
05:30
the New Caledonian crow babies, are fledglings.
128
315000
2000
بەچکەی قەلەڕەشی کاڵدۆنی
05:32
They depend on their moms
129
317000
2000
پشت دەبەستن بە دایکیان
05:34
to drop worms in their little open mouths
130
319000
3000
تاکو کرمی بچوک بخەنە ناو دەمە کراوە بجوکەکانیانەوە
05:37
for as long as two years,
131
322000
2000
بۆ ماوەی دوو ساڵ
05:39
which is a really long time in the life of a bird.
132
324000
2000
کە ماوەیەکی درێژە لە ژیانی باڵندەیەکدا
05:41
Whereas the chickens are actually mature
133
326000
2000
لە کاتێکدا مریشک بە چەند مانگێکی
05:43
within a couple of months.
134
328000
2000
کەم گەورە دەبن
05:45
So childhood is the reason
135
330000
3000
کەواتە منداڵی ئەو هۆکارەیە کە
05:48
why the crows end up on the cover of Science
136
333000
2000
قەلە ڕەشەکان لە زانستدا باس دەکرێن و
05:50
and the chickens end up in the soup pot.
137
335000
2000
مریشکەکانیش دەخرێنە ناو مەنجەڵی سوپەوە
05:52
There's something about that long childhood
138
337000
3000
شتێک هەیە دەبارەی ئەم منداڵییە دوور و درێژە
05:55
that seems to be connected
139
340000
2000
کە وا دەردەکەوێت پەیوەست بێت
05:57
to knowledge and learning.
140
342000
2000
بە زانین و فێر بونەوە
05:59
Well what kind of explanation could we have for this?
141
344000
3000
ئەی دەبێت چ جۆرە ڕوون کردنەوەیەکمان هەبێت بۆ ئەمە؟
06:02
Well some animals, like the chicken,
142
347000
3000
لە ڕاستیدا چەند گیانلەبەرێک، وەک مریشک
06:05
seem to be beautifully suited
143
350000
2000
وا دەردەکەوێت کە بە باشی بگونجێن
06:07
to doing just one thing very well.
144
352000
2000
تەنها بۆ ئەنجام دانی یەک شت
06:09
So they seem to be beautifully suited
145
354000
3000
کەواتە بە باشی گونجاون
06:12
to pecking grain in one environment.
146
357000
2000
بۆ کۆکردنەوەی گەنم لە ناوچەیەکدا
06:14
Other creatures, like the crows,
147
359000
2000
گیانلەبەرەکانی تریش وەک قەلەڕەش
06:16
aren't very good at doing anything in particular,
148
361000
2000
باش نین لە ئەنجام دانی شتی تایبەتدا
06:18
but they're extremely good
149
363000
2000
بەڵام لە ڕادەبەدەر باشن
06:20
at learning about laws of different environments.
150
365000
2000
لە فێر بوونی یاسای ژینگە جیاوازەکاندا
06:22
And of course, we human beings
151
367000
2000
بێگومان ئێمەش وەک مرۆڤ
06:24
are way out on the end of the distribution like the crows.
152
369000
3000
تا ڕادەیەک پێویستە وەک قەلەڕەش پۆلێن بکرێين
06:27
We have bigger brains relative to our bodies
153
372000
2000
مێشکی ئێمە گەورەترە بە بەراورد بە جەستەمان
06:29
by far than any other animal.
154
374000
2000
وە بە بەراورد بە گیاندەوەرەکانی تر
06:31
We're smarter, we're more flexible,
155
376000
2000
ئێمە زیرەکترین، وریاترین
06:33
we can learn more,
156
378000
2000
زیاتر فێر دەبین
06:35
we survive in more different environments,
157
380000
2000
لە ژینگەی جیاوازدا دەژین
06:37
we migrated to cover the world and even go to outer space.
158
382000
3000
کۆچ دەکەین تاوەکو جیهان پڕبکەینەوە تەنانەت دەچین بۆ بۆشای ئاسمان
06:40
And our babies and children are dependent on us
159
385000
3000
منداڵەکانمان پشت بە ئێمە دەبەستن
06:43
for much longer than the babies of any other species.
160
388000
3000
زیاتر لە منداڵانی ساوای زیندەوەرەکانی تر
06:46
My son is 23.
161
391000
2000
کوڕەکەم تەمەنی ٢٣ ساڵە
06:48
(Laughter)
162
393000
2000
پێکەنین
06:50
And at least until they're 23,
163
395000
2000
لانی کەم تاوەکو دەبنە ٢٣ ساڵ
06:52
we're still popping those worms
164
397000
2000
هێشتا ئێمە دەبێت کرمە بچوکەکان
06:54
into those little open mouths.
165
399000
3000
بخەینە ناو دەمە بچوکە کراوەکانیانەوە
06:57
All right, why would we see this correlation?
166
402000
3000
باشە کەواتە بۆ چی ئەم پەیوەندییە دەبینین؟
07:00
Well an idea is that that strategy, that learning strategy,
167
405000
4000
لە ڕاستیدا بیرۆکەیەکیان بریتییە لە ستراتیژی...ستراتیژی فێربوون
07:04
is an extremely powerful, great strategy for getting on in the world,
168
409000
3000
ستراتیژییەکی زۆر بەهێز بۆ هاتنە ناو جیهان
07:07
but it has one big disadvantage.
169
412000
2000
بەڵام زیانێکی گەورەشى هەیە
07:09
And that one big disadvantage
170
414000
2000
ئەو زیانە گەورەیەش بریتییە لەوەی
07:11
is that, until you actually do all that learning,
171
416000
3000
هەتاوەکو هەموو ئەو پڕۆسەی فێربونانە جێبەجی نەکەین
07:14
you're going to be helpless.
172
419000
2000
بێ دەسەڵات دەبین
07:16
So you don't want to have the mastodon charging at you
173
421000
3000
پێویست ناکات سەیری ماستادۆناکە بکەیت هێرش بکاتە سەرت
07:19
and be saying to yourself,
174
424000
2000
وە تۆ لە خۆت دەپرسیت
07:21
"A slingshot or maybe a spear might work. Which would actually be better?"
175
426000
4000
ڕەنگە بە هۆی ڕمێکەوە یان چەکێکی ترەوە بتوانم بیپێکم
07:25
You want to know all that
176
430000
2000
ئەتەوێت هەموو ئەوە بزانیت
07:27
before the mastodons actually show up.
177
432000
2000
پێش ئەوەی ماستادۆنەکە هێرش بکاتە سەرت
07:29
And the way the evolutions seems to have solved that problem
178
434000
3000
ئەو ڕێگەیەی کە یاسای گەشەسەندن دۆزیویەتەوە بۆ چارەسەر کردنی کێشەکە
07:32
is with a kind of division of labor.
179
437000
2000
بریتییە لە دابەش کردنی هەوڵدانەکان
07:34
So the idea is that we have this early period when we're completely protected.
180
439000
3000
بیرۆکەکە ئەوەیە ئەو ماوەیەی کە پارێزراوین زۆر کورتە
07:37
We don't have to do anything. All we have to do is learn.
181
442000
3000
پێویست ناکات هیچ بەکەین هەموو ئەوەی پێویستە لەسەرمان بریتییە لە فێربوون
07:40
And then as adults,
182
445000
2000
پاشان وەک پێگەشتوو
07:42
we can take all those things that we learned when we were babies and children
183
447000
3000
هەموو ئەو شتانەی لە منداڵیدا فێری بووین دەتوانین بیانبەین لەگەڵ خۆمان
07:45
and actually put them to work to do things out there in the world.
184
450000
3000
و بیانخەینە ناو کارەکانمانەوە تاوەکو شتێ بکەین لە جیهانەدا
07:48
So one way of thinking about it
185
453000
2000
کەواتە شێوازێک بۆ بیر کردنەوە لەمە
07:50
is that babies and young children
186
455000
2000
ئەوەیە کە ساوایان و منداڵانی بچوک
07:52
are like the research and development division of the human species.
187
457000
3000
بریتیین لە يه كه ى توێژینەوە و پێشکەوتنی مرۆڤایەتی
07:55
So they're the protected blue sky guys
188
460000
3000
کەواتە ئەوان ئەو بونەوەرە خەیاڵییانەن
07:58
who just have to go out and learn and have good ideas,
189
463000
2000
کە تەنها پێویستە لەسەریان کە بچنە دەرەوە و فێرببن و بیرۆکەی باشیان هەبیت
08:00
and we're production and marketing.
190
465000
2000
کەواتە ئێمە بەرهەم هێنەر و بەبازاڕکردنين
08:02
We have to take all those ideas
191
467000
2000
دەبێت هەموو ئەو بیرۆکانە بە هەند وەرگرین
08:04
that we learned when we were children
192
469000
2000
کە لەماوەی منداڵیدا فێری بووین و
08:06
and actually put them to use.
193
471000
2000
بە ڕاستی بەکاریان بهێنین
08:08
Another way of thinking about it
194
473000
2000
ڕێگایەکی تر بۆ بیر کردنەوە لەمە بریتییە لەوەی
08:10
is instead of thinking of babies and children
195
475000
2000
لە جێی بیرکردنەوە لە ساوایان و منداڵان
08:12
as being like defective grownups,
196
477000
2000
وەک لێکۆلەرەوەیەکی پێگەشتوو
08:14
we should think about them
197
479000
2000
باشترە وا بیرییان لێ بکەینەوە کە
08:16
as being a different developmental stage of the same species --
198
481000
2000
بریتین لە قۆناخێکی گەشەسەندوی مرۆڤایەتی
08:18
kind of like caterpillars and butterflies --
199
483000
3000
هەروەک چۆن کرمۆکەکان چاوەڕوانییان لێ دەکرێت
08:21
except that they're actually the brilliant butterflies
200
486000
2000
ببنە پەپولەی جوان
08:23
who are flitting around the garden and exploring,
201
488000
3000
کە بە ناو باخەکاندا دەفڕن و دەگەڕێن
08:26
and we're the caterpillars
202
491000
2000
کەواتە ئێمە کرمۆکەين
08:28
who are inching along our narrow, grownup, adult path.
203
493000
3000
کە بەناو ڕێچکەیەکی سنورداردا دەڕۆین کە ئەویش پێگەشتنه
08:31
If this is true, if these babies are designed to learn --
204
496000
3000
ئەگەر ئەمە ڕاست بێت، ئەگەر ئەم ساوایانە بۆ فێر بوون دروست بوون
08:34
and this evolutionary story would say children are for learning,
205
499000
3000
کە ئەم چیرۆکی گەشەسەندنە دەڵێت دەبێت منداڵان فێربێت
08:37
that's what they're for --
206
502000
2000
ئەمانە بۆ ئەوە دروست بوون
08:39
we might expect
207
504000
2000
ڕەنگە چاوەڕوان بکەین
08:41
that they would have really powerful learning mechanisms.
208
506000
2000
کە میکانیزمی بەهێزی فێر بوونیان هەیە
08:43
And in fact, the baby's brain
209
508000
3000
وە لە ڕاستیدا مێشکی ساوا
08:46
seems to be the most powerful learning computer
210
511000
2000
وا دەردەکەوێت کە بەهێز ترین کۆمپیتەری فێر بوون بێت
08:48
on the planet.
211
513000
2000
لە هەسارەی ئێمەدا
08:50
But real computers are actually getting to be a lot better.
212
515000
3000
بەڵام کۆمپیتەرە ڕاستەقینەکان زۆر بەرەو باشتر بوون دەچن
08:53
And there's been a revolution
213
518000
2000
لەم دواییانەشدا ڕاپەرینێک هەبوو
08:55
in our understanding of machine learning recently.
214
520000
2000
لە شێوازی تێگەشتنمان لە فێر بوونی میکانیکی
08:57
And it all depends on the ideas of this guy,
215
522000
3000
ئەمەش هەمووی بەند بووە بە بیرۆکەی ئەم کەسەوە
09:00
the Reverend Thomas Bayes,
216
525000
2000
بەڕێز تۆماس بەیس
09:02
who was a statistician and mathematician in the 18th century.
217
527000
3000
کە زانا بووە لە بواری ماتماتیک و ئاماردا، لە سەدەی ١٨ هەمین
09:05
And essentially what Bayes did
218
530000
3000
ئەوەی بەیس باسی کرد
09:08
was to provide a mathematical way
219
533000
2000
بریتی بوو لە ڕێگەی ماتماتیکی
09:10
using probability theory
220
535000
2000
بە بە کارهێنانی بیردۆزی گریمانە
09:12
to characterize, describe,
221
537000
2000
بۆ جیا کردنەوە و وەسف کردنی
09:14
the way that scientists find out about the world.
222
539000
2000
ئەو ڕێگەیەی زاناکان شت دەدۆزنەوە لەسەر جیهان
09:16
So what scientists do
223
541000
2000
کەواتە ئەوەی زانایان دەیکەن
09:18
is they have a hypothesis that they think might be likely to start with.
224
543000
3000
ئەوەیە کە سەرەتا بە گریمانەیەک دەست پێ دەکەن
09:21
They go out and test it against the evidence.
225
546000
2000
پاشان لەگەڵ بەڵگەکاندا تاقی دەکەنەوە
09:23
The evidence makes them change that hypothesis.
226
548000
2000
بەڵگەکە یارمەتی دەریان دەبێت بۆ گۆڕینی گریمانەکە
09:25
Then they test that new hypothesis
227
550000
2000
پاشان گریمانە نوێکە تاقی دەکەنەوە
09:27
and so on and so forth.
228
552000
2000
ئیتر بەم جۆرە بەردەوام دەبێت
09:29
And what Bayes showed was a mathematical way that you could do that.
229
554000
3000
ئەوەی بەیس کردی ڕێگەیەکی ماتماتیکی بوو
09:32
And that mathematics is at the core
230
557000
2000
وە ئەو ماتماتیکییەش باشترین ناوەڕۆک بوو
09:34
of the best machine learning programs that we have now.
231
559000
2000
باشترین ئامێری فێربوونی پڕۆگرامە کە ئێستا هەمانە
09:36
And some 10 years ago,
232
561000
2000
نزیکەی ١٠ ساڵ لەمەو پێش
09:38
I suggested that babies might be doing the same thing.
233
563000
4000
پێشنیارم کرد کە ڕەنگە منداڵانیش هەمان شت بکەن
09:42
So if you want to know what's going on
234
567000
2000
کەواتە ئەگەر بمانەوێت بزانین ئەم شتانە چۆنن
09:44
underneath those beautiful brown eyes,
235
569000
2000
لە قوڵایی ئەو چاوە قاوەییە جوانانە
09:46
I think it actually looks something like this.
236
571000
2000
وابزانم لە شتێکی ئاوا دەچێت
09:48
This is Reverend Bayes's notebook.
237
573000
2000
ئەمە تێبینینامەی بەڕێز بەیسە
09:50
So I think those babies are actually making complicated calculations
238
575000
3000
پێم وایە ئەو منداڵە ساوایانە کرداری ژمێریاری ئاڵۆز ئەنجام دەدەن
09:53
with conditional probabilities that they're revising
239
578000
3000
لە ڕێگەی ئەو گریمانانەی لە مێشکیاندا هەیە
09:56
to figure out how the world works.
240
581000
2000
بۆ دۆزینەوەی چۆنیەتی بوونی جیهان
09:58
All right, now that might seem like an even taller order to actually demonstrate.
241
583000
4000
ئێستا دەزانم ئەمە شتێکە قبووڵ کردنی ئەستەمە
10:02
Because after all, if you ask even grownups about statistics,
242
587000
2000
لەبەر ئەوەی ئەگەر تەنانەت لەسەر ئامار لە پێگەشتووان بپرسین
10:04
they look extremely stupid.
243
589000
2000
زۆر بێ ئەقڵ دەردەکەون
10:06
How could it be that children are doing statistics?
244
591000
3000
ئەی چۆن دەکرێت منداڵی ساوا کرداری ژمێریاری بکات؟
10:09
So to test this we used a machine that we have
245
594000
2000
بۆ دۆزینەوەی ئەمە ئێمە ئامێرێکمان بەکار هێنا
10:11
called the Blicket Detector.
246
596000
2000
کە پێی دەڵێن دۆزەرەوەی بلیکێت
10:13
This is a box that lights up and plays music
247
598000
2000
ئەمەش پاکەتێکە کە دەدرەوشێتەوە و مۆسیقا لێدەدات
10:15
when you put some things on it and not others.
248
600000
3000
کاتێک شتێكي دياريكراو دەخەیتە سەری
10:18
And using this very simple machine,
249
603000
2000
وە بەکارهێنانی ئەم ئامێرە سادەیە
10:20
my lab and others have done dozens of studies
250
605000
2000
من لە تاقیگەی خۆم و چەندین خەڵکی تریش، چەندین خوێندنەوەمان کردووە
10:22
showing just how good babies are
251
607000
2000
بۆ ئەوەی نیشانی بدەین منداڵان چەندە زیرەکن
10:24
at learning about the world.
252
609000
2000
لە زانین و ناسینی جیهان
10:26
Let me mention just one
253
611000
2000
با یەکێکتان بۆ باس بکەم
10:28
that we did with Tumar Kushner, my student.
254
613000
2000
کە لەگەڵ تۆمار کوشنەر کردمان کە خوێندکاری خۆمە
10:30
If I showed you this detector,
255
615000
2000
ئەم دۆزەرەوەیەم نیشان دان
10:32
you would be likely to think to begin with
256
617000
2000
ڕەنگە سەرەتا بیر بکەینەوە کە
10:34
that the way to make the detector go
257
619000
2000
بۆ ئەوەی ئەم دۆزەرەوەیە کار بکات
10:36
would be to put a block on top of the detector.
258
621000
3000
یەکەم جار بلۆکێک دەخەینە سەر دۆزەرەوەکە
10:39
But actually, this detector
259
624000
2000
بەڵام لە ڕاستیدا ئەم دۆزەرەوەیە
10:41
works in a bit of a strange way.
260
626000
2000
کەمێک بە شێوەیەکی سەیر کار دەکات
10:43
Because if you wave a block over the top of the detector,
261
628000
3000
لەبەر ئەوەی ئەگەر بێت و بلۆکێک لەرە لەر پێ بکەیت لەسەر بەشی سەرەوەی
10:46
something you wouldn't ever think of to begin with,
262
631000
3000
شتێک ڕوو دەدات کە هەرگیز بیرت لێ نەکردۆتەوە
10:49
the detector will actually activate two out of three times.
263
634000
3000
لە کوَى سێ جار، دوو جار چالاک دەبێت
10:52
Whereas, if you do the likely thing, put the block on the detector,
264
637000
3000
لە کاتێکدا ئەگەر بلۆکەکە بخەیتە سەر بەشی سەرەوەی
10:55
it will only activate two out of six times.
265
640000
4000
تەنها دوو جار چالاک دەبێت لە کۆی شەش جار
10:59
So the unlikely hypothesis
266
644000
2000
کەواتە گریمانە نەخوازراوەکە
11:01
actually has stronger evidence.
267
646000
2000
بەڵگەی بەهێزتری هەیە
11:03
It looks as if the waving
268
648000
2000
وا دەردەکەوێ کە شەپۆلدانەکە
11:05
is a more effective strategy than the other strategy.
269
650000
2000
ستراتیژییەکی کاریگەر تری هەبێت وەک لەوەی تر
11:07
So we did just this; we gave four year-olds this pattern of evidence,
270
652000
3000
بەڵام ئێمە ئەم کارەمان ئەنجام دا ئەم بەڵگەیەشمان دا بە منداڵانی چوار ساڵان
11:10
and we just asked them to make it go.
271
655000
2000
داوامان لێ کرد بەکاری بهێنێت
11:12
And sure enough, the four year-olds used the evidence
272
657000
3000
منداڵە چوار ساڵەکان بەبێ هیچ گومانێ کارەکەیان کرد
11:15
to wave the object on top of the detector.
273
660000
3000
تاوەکو ئەو شتەی لەسەر دۆزەرەوەکە دانرا بوو لەرە لەری پێ بکات
11:18
Now there are two things that are really interesting about this.
274
663000
3000
لێرەدا دوو شتی زۆر سەرنج ڕاکێشمان هەیە لەسەر ئەمە
11:21
The first one is, again, remember, these are four year-olds.
275
666000
3000
یەکەمیان بیرتان بێت ئەم منداڵانە تەنها چوار ساڵن
11:24
They're just learning how to count.
276
669000
2000
تازە فێر بوون کە چۆن ژمارەکان کۆ بکەنەوە
11:26
But unconsciously,
277
671000
2000
بەڵام بێ ئاگایانە
11:28
they're doing these quite complicated calculations
278
673000
2000
ئەم کردارە ژمێریاریە ئاڵۆزە ئەنجام دەدەن
11:30
that will give them a conditional probability measure.
279
675000
3000
ئەمەش گریمانەیەکی پێوانەیی مەرجداریان دەداتێ
11:33
And the other interesting thing
280
678000
2000
سەرسوڕهێنەرەکەی تر ئەوەیە
11:35
is that they're using that evidence
281
680000
2000
کە ئەوان ئەو بەڵگەیە بەکار دەهێنن
11:37
to get to an idea, get to a hypothesis about the world,
282
682000
3000
تاوەکو بیرۆکەیەک یان گریمانەیەک وەريبگرن دەربارەی جیهان
11:40
that seems very unlikely to begin with.
283
685000
3000
کە ئەمەش قورسە بۆ دەست پێکردن
11:43
And in studies we've just been doing in my lab, similar studies,
284
688000
3000
وە لەو تاقیکردنەوانەی کە لەم دواییانەدا لە تاقیگەکەم کردمان
11:46
we've show that four year-olds are actually better
285
691000
2000
بۆمان دەرکەوت منداڵانی چوار ساڵ باشترن
11:48
at finding out an unlikely hypothesis
286
693000
3000
لە دۆزینەوەی گریمانەی سەیردا
11:51
than adults are when we give them exactly the same task.
287
696000
3000
وەک لە پێگەیشتووان لە کاتێکدا هەمان ئەرکییان دەدەیتێ
11:54
So in these circumstances,
288
699000
2000
کەواتە لەم بارودۆخەدا
11:56
the children are using statistics to find out about the world,
289
701000
3000
منداڵەکان ئامار بەکار دەهێنن بۆ تێگەشتن لە جیهان
11:59
but after all, scientists also do experiments,
290
704000
3000
بەڵام لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا زاناکانیش تاقیکردنەوە دەکەن
12:02
and we wanted to see if children are doing experiments.
291
707000
3000
ویستمان بزانین کە منداڵانیش دەتوانن تاقیکردنەوە بکەن
12:05
When children do experiments we call it "getting into everything"
292
710000
3000
کاتێ منداڵان تاقی کردنەوە دەکەن پێی دەڵێن چوونە ناو هەموو شتەکان
12:08
or else "playing."
293
713000
2000
یاخوود "یاریکردن''
12:10
And there's been a bunch of interesting studies recently
294
715000
3000
وە لەم دوواییانەدا چەندین خوێندنەوەی سەرسوڕهێنەر هەبووە
12:13
that have shown this playing around
295
718000
3000
کە ئەم جۆرە یاریکردنە پیشان دەدەن
12:16
is really a kind of experimental research program.
296
721000
2000
وەکو پڕۆگرامێکی توێژینەوەی تاقیکاری وایە
12:18
Here's one from Cristine Legare's lab.
297
723000
3000
ئەمەش یەکێکە لە تاقیگەی کریستن لیگەر
12:21
What Cristine did was use our Blicket Detectors.
298
726000
3000
ئەوەی کریستن کردی بەکارهێنانی دۆزەرەوەی بلیکێت بوو
12:24
And what she did was show children
299
729000
2000
ویستی نیشانی منداڵانی بدات
12:26
that yellow ones made it go and red ones didn't,
300
731000
2000
کە ڕەنگی زەرد بەکاری دەخەن و سورەکان نایکەن
12:28
and then she showed them an anomaly.
301
733000
3000
پاشان شتێکی سەیر نیشان دەدات
12:31
And what you'll see
302
736000
2000
ئەوەی کە دەیبینین بریتییە لەوەی
12:33
is that this little boy will go through five hypotheses
303
738000
3000
کە ئەم کوڕە بچوکە بە ناو پێنج گریمانەدا دەڕوات
12:36
in the space of two minutes.
304
741000
3000
لە ماوەی دوو دەقیقەدا
12:39
(Video) Boy: How about this?
305
744000
3000
کوڕ: ئەی ئەمەیان؟
12:43
Same as the other side.
306
748000
3000
وەک لاکەی ترە
12:46
Alison Gopnik: Okay, so his first hypothesis has just been falsified.
307
751000
4000
ئەلیسۆن گۆپنیک: باشە کەواتە گریمانەی یەکەم هەڵە بوو
12:55
(Laughter)
308
760000
2000
پێکەنین
12:57
Boy: This one lighted up, and this one nothing.
309
762000
3000
ئەمەیان دەدرەوشێتەوە و ئەمەیان نا
13:00
AG: Okay, he's got his experimental notebook out.
310
765000
3000
باشە کەواتە تێبینینامە تاقیکارەکەی دەرهێنا
13:06
Boy: What's making this light up.
311
771000
4000
کوڕ: چی وا لەمە دەکات بدرەوشێتەوە؟
13:11
(Laughter)
312
776000
9000
پێکەنین
13:20
I don't know.
313
785000
2000
نازانم
13:22
AG: Every scientist will recognize that expression of despair.
314
787000
4000
هەموو زانایەک ئەوە بە دەربڕینی نائومێدی لێکدەداتەوە
13:26
(Laughter)
315
791000
3000
پێکەنین
13:29
Boy: Oh, it's because this needs to be like this,
316
794000
6000
کوڕ: ڕەنگە پێویست بێت بەم جۆرە بێت
13:35
and this needs to be like this.
317
800000
2000
ئەمەش پێویستە بەم جۆرە بێت
13:37
AG: Okay, hypothesis two.
318
802000
3000
باشە، گریمانەی دووەم
13:40
Boy: That's why.
319
805000
2000
کوڕ: لەبەر ئەوەیە
13:42
Oh.
320
807000
2000
ئۆو
13:44
(Laughter)
321
809000
5000
پێکەنین
13:49
AG: Now this is his next idea.
322
814000
2000
ئەمەش بیرۆکەکەی ترە
13:51
He told the experimenter to do this,
323
816000
2000
بە تاقیکەرەوەکەی وت ئەمە بکات
13:53
to try putting it out onto the other location.
324
818000
4000
تا هەوڵبدات بیخاتە شوێنێکی ترەوە
13:57
Not working either.
325
822000
2000
هەر کار ناکات
14:02
Boy: Oh, because the light goes only to here,
326
827000
4000
کوڕ: ئۆو لەبەرئەوەی ڕوناکیەکە تەنها لێرەوە دەڕوات
14:06
not here.
327
831000
3000
بەڵام لێرەوە نا
14:09
Oh, the bottom of this box
328
834000
3000
ئۆو، لەسەر بەشی سەرەوەی بۆکسەکە
14:12
has electricity in here,
329
837000
2000
کارەبای تێدایە
14:14
but this doesn't have electricity.
330
839000
2000
بەڵام ئەمەیان تیایدا نیە
14:16
AG: Okay, that's a fourth hypothesis.
331
841000
2000
باشە، ئەمە گریمانەی چوارەمە
14:18
Boy: It's lighting up.
332
843000
2000
کوڕ: ئەمە دەدرەوشێتەوە
14:20
So when you put four.
333
845000
5000
کەواتە، کاتێک گریمانەی چوارەم دادەنێی
14:26
So you put four on this one to make it light up
334
851000
3000
گریمانەی چوار دەخەیتە سەر ئەمە، بۆ ئەوەی ڕووناک بێتەوە
14:29
and two on this one to make it light up.
335
854000
2000
وە دووش بۆ سەر ئەمە تاوەکو ڕوناک بێتەوە
14:31
AG: Okay,there's his fifth hypothesis.
336
856000
2000
باشە، گریمانەی پێنجەم هەیە
14:33
Now that is a particularly --
337
858000
3000
ئەمەش بە تایبەتی
14:36
that is a particularly adorable and articulate little boy,
338
861000
3000
ئەمەش کوڕێکی بچوکی تایبەت و خۆشەویستە
14:39
but what Cristine discovered is this is actually quite typical.
339
864000
3000
لە ڕاستیدا ئەوەی کریستن دۆزیەوە تاڕادەیەک نمونەییە
14:42
If you look at the way children play, when you ask them to explain something,
340
867000
3000
کاتێک سەیری منداڵان دەکەین لە کاتی یاریکردندا کاتێک لێیان دەپرسین کە شتێکت بۆ رونبکەینەوە
14:45
what they really do is do a series of experiments.
341
870000
3000
ئەوەی کە دەیکەن زنجیرەیەک تاقیکردنەوەیە
14:48
This is actually pretty typical of four year-olds.
342
873000
3000
ئەمە زۆر شتێکی نمونەییە بۆ منداڵێکی چوار ساڵان
14:51
Well, what's it like to be this kind of creature?
343
876000
3000
چۆنە کە دروستکراوی لەم جۆرە بین؟
14:54
What's it like to be one of these brilliant butterflies
344
879000
3000
چۆنە ببیتە یەکێک لەم پەپولە جوانانە
14:57
who can test five hypotheses in two minutes?
345
882000
3000
کێ دەتوانێ پێنج گریمانە لە دوو خولەکدا ئەنجام بدات؟
15:00
Well, if you go back to those psychologists and philosophers,
346
885000
3000
ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ بۆچونی دەروونناسەکان و فەیلەسوفەکان
15:03
a lot of them have said
347
888000
2000
زۆربەیان پێیان وابووە
15:05
that babies and young children were barely conscious
348
890000
2000
کە ساوایان و منداڵانی بچوک زۆر کەم وشیارن
15:07
if they were conscious at all.
349
892000
2000
ئەگەر بێت و بڵێن وریان
15:09
And I think just the opposite is true.
350
894000
2000
بەڵام من پێم وایە پێچەوانەی ئەمە ڕاستە
15:11
I think babies and children are actually more conscious than we are as adults.
351
896000
3000
من پێم وایە ساوایان و منداڵان زۆر لە ئێمەی پێگەشتو وشیارترن
15:14
Now here's what we know about how adult consciousness works.
352
899000
3000
ئێستا سەیرکەن ئێمە چی دەزانین دەربارەی وشیاری پێگەیشتوان
15:17
And adults' attention and consciousness
353
902000
2000
بە ئاگاداری و وشیاری پێگەشتوان
15:19
look kind of like a spotlight.
354
904000
2000
وەکو تیشکی سەر ئەکتەرانی شانۆیە
15:21
So what happens for adults
355
906000
2000
کەواتە ئەوەی ڕوودەدات لەگەڵ پێگەشتواندا
15:23
is we decide that something's relevant or important,
356
908000
2000
ئەوەیە کە خۆمان بڕیار دەدەین کە ئایا شتێک پەیوەندیدار یان گرنگ
15:25
we should pay attention to it.
357
910000
2000
پێویستە بە ئاگابین لێی
15:27
Our consciousness of that thing that we're attending to
358
912000
2000
وشیاریمان بۆ ئەو شتانەی کە هەوڵی بۆ دەدەین
15:29
becomes extremely bright and vivid,
359
914000
3000
بە تەواوی بیروهۆشمان ڕووناک دەکاتەوە
15:32
and everything else sort of goes dark.
360
917000
2000
وە هەرشتێکی تر بە تاریکیدا ڕۆشت
15:34
And we even know something about the way the brain does this.
361
919000
3000
دەزانین کە مێشکمان چۆن بۆتە هۆی ئەم تاریکیە
15:37
So what happens when we pay attention
362
922000
2000
کەواتە کاتێک گرنگی بە شتێک دەدەین و بە ئاگاین
15:39
is that the prefrontal cortex, the sort of executive part of our brains,
363
924000
3000
بەشی پێشەوەی کۆرنێکس کە بەشی ڕاپەڕاندنی کردارەکانی مێشکە
15:42
sends a signal
364
927000
2000
هێمایەک دەنێرێت
15:44
that makes a little part of our brain much more flexible,
365
929000
2000
کە بەشێکی بچوکی مێشکمان وریا دەکاتەوە
15:46
more plastic, better at learning,
366
931000
2000
زیاتر دەمارەخانەيه لە فێربووندا باشتره
15:48
and shuts down activity
367
933000
2000
وە چالاکی هەموو بەشەکانی
15:50
in all the rest of our brains.
368
935000
2000
مێشک ڕادەگرێت
15:52
So we have a very focused, purpose-driven kind of attention.
369
937000
4000
کەواتە ئەو بەئاگابونەی ئێمە بەدەست خۆمانە
15:56
If we look at babies and young children,
370
941000
2000
ئەگەر سەیری منداڵانی ساوا و بچوک بکەین
15:58
we see something very different.
371
943000
2000
شتێکی زۆر جیاواز دەبینین
16:00
I think babies and young children
372
945000
2000
من پێم وایە منداڵانی ساوا و بچوک
16:02
seem to have more of a lantern of consciousness
373
947000
2000
وشیاریان بریتە لە جۆرێک لە بەهرە
16:04
than a spotlight of consciousness.
374
949000
2000
وەک لەوەی ئاكَايي بێت
16:06
So babies and young children are very bad
375
951000
3000
لەبەر ئەوە منداڵانی ساوا و بچوک زۆر بێ توانان
16:09
at narrowing down to just one thing.
376
954000
3000
لە مامەڵە کردن لەگەڵ یەک شتدا
16:12
But they're very good at taking in lots of information
377
957000
3000
بەڵام لەوەرگرتنی چەندین زانیاریدا زۆر سەرکەوتون
16:15
from lots of different sources at once.
378
960000
2000
ئەگەر لە چەندین سەرچاوەی جیاوازیشەوە بێت
16:17
And if you actually look in their brains,
379
962000
2000
کاتێک بە وردی سەیری مێشکی منداڵان دەکەین
16:19
you see that they're flooded with these neurotransmitters
380
964000
3000
دەبینین پڕە لە دەماری گەیەنەری دەماغ
16:22
that are really good at inducing learning and plasticity,
381
967000
2000
ئەمەش باشە لە کاری فێربون و تواناى كَوَرِان
16:24
and the inhibitory parts haven't come on yet.
382
969000
3000
وە هێشتا بەشە بۆماوەییەکان دەرنەکەوتون
16:27
So when we say that babies and young children
383
972000
2000
لەبەرئەوە کاتێک دەڵێین منداڵانی ساوا و بچوک
16:29
are bad at paying attention,
384
974000
2000
لاوازن لە بەئاگابون
16:31
what we really mean is that they're bad at not paying attention.
385
976000
4000
مەبەستی ڕاستەقینەمان لەوەیە، کە لاوازن لە بەئاگانەبون
16:35
So they're bad at getting rid
386
980000
2000
کەواتە ناتوان بێئاگابن
16:37
of all the interesting things that could tell them something
387
982000
2000
هەموو شتە خۆشەکان هێمایەکیان دەداتێ و
16:39
and just looking at the thing that's important.
388
984000
2000
خۆشیان شتە گرنگەکە هەڵدەبژێرن
16:41
That's the kind of attention, the kind of consciousness,
389
986000
3000
ئەمە هەمان ئەو چەشنە بە ئاگابون و ووشیاریە
16:44
that we might expect
390
989000
2000
کە ئێمە پێشبینی دەکەین
16:46
from those butterflies who are designed to learn.
391
991000
2000
لەو پەپولانەی کە بۆ فێربون درووست بون
16:48
Well if we want to think about a way
392
993000
2000
ئەگەر بمانەوێت ڕێگەیەک بدۆزینەو
16:50
of getting a taste of that kind of baby consciousness as adults,
393
995000
4000
بۆ ئەوەی بەتەواوی لە وریایی منداڵ و پێگەشتوو تێبگەین
16:54
I think the best thing is think about cases
394
999000
2000
پێم وایە باشترین شت ئەوەیە
16:56
where we're put in a new situation that we've never been in before --
395
1001000
3000
بیر لە حاڵەتێک بکەینەوە کە لەوەو پێش هەرگیز نەماندیوە
16:59
when we fall in love with someone new,
396
1004000
2000
کاتێک دەکەوینە خۆشەویستی کەسێکێ نوێوە
17:01
or when we're in a new city for the first time.
397
1006000
3000
یان کاتێک بۆ یەکەم جار دەچینە شارێکی نوێوە
17:04
And what happens then is not that our consciousness contracts,
398
1009000
2000
دەبینین وشیاریمان نەک کەم ناکات بەڵکو
17:06
it expands,
399
1011000
2000
فراوانتر دەبێت
17:08
so that those three days in Paris
400
1013000
2000
لەبەرئەوە ئەو سێ ڕۆژەی لە پاریس بووین
17:10
seem to be more full of consciousness and experience
401
1015000
2000
پڕبوو لە وریایی و ئەزمونی جیاواز
17:12
than all the months of being
402
1017000
2000
کەواتە هەموو ئەو مانگەی کە
17:14
a walking, talking, faculty meeting-attending zombie back home.
403
1019000
4000
پیاسەمان کردوە، قسەمان کردوە، چونمان بۆ کۆلێژ
17:18
And by the way, that coffee,
404
1023000
2000
وە بەو بۆنەیەوە، ئەو قاوەیەی
17:20
that wonderful coffee you've been drinking downstairs,
405
1025000
2000
بەڵێ ئەو قاوە خۆشەی لە قاتی خوارەوە دەتخواردەوە
17:22
actually mimics the effect
406
1027000
2000
لەهەمان کاریگەری
17:24
of those baby neurotransmitters.
407
1029000
2000
دەمارە گەیەنەرەکانی دەماغی منداڵی ساوا دەچێت
17:26
So what's it like to be a baby?
408
1031000
2000
کەواتە بوون بە منداڵی ساوا وەک چی وایە؟
17:28
It's like being in love
409
1033000
2000
وەک ئەوە وایە لە خۆشەویستدا بیت
17:30
in Paris for the first time
410
1035000
2000
یان لە پاریس بیت بۆ یەکەمین جار
17:32
after you've had three double-espressos.
411
1037000
2000
دوای ئەوەی سێ قاوەی ئیسپریسۆر دەخۆیتەوە
17:34
(Laughter)
412
1039000
3000
پێکەنین
17:37
That's a fantastic way to be,
413
1042000
2000
ئەمە ڕێگەیەکی سەرنجڕاکێشە
17:39
but it does tend to leave you waking up crying at three o'clock in the morning.
414
1044000
4000
بەڵام وات لێدەکات کاتژمێر ٣ ی بەیانی بەگریانەوە خەبەرت بێتەوە
17:43
(Laughter)
415
1048000
3000
پێکەنین
17:46
Now it's good to be a grownup.
416
1051000
2000
کەواتە شتێکی باشە کە پێگەشتوو بیت
17:48
I don't want to say too much about how wonderful babies are.
417
1053000
2000
نامەوێت لەوە زیاتر دەربارەی منداڵانی ساوا و باشیەکانیان بدوێم
17:50
It's good to be a grownup.
418
1055000
2000
شتێکی باشیشە ببیتە کەسێکی پێگەشتوو
17:52
We can do things like tie our shoelaces and cross the street by ourselves.
419
1057000
3000
ئێمەی پێگەشتوو دەتوانین خۆمان قەیتانی پێڵاوەکانمان ببەستین و لە شەقامەکان بپەڕینەوە
17:55
And it makes sense that we put a lot of effort
420
1060000
2000
گومانی تێدا نیە هەوڵی زۆری دەوێت
17:57
into making babies think like adults do.
421
1062000
4000
گەربمانەوێت وا لەمنداڵانی ساوا بکەین هەست بکەن گەورەن
18:01
But if what we want is to be like those butterflies,
422
1066000
3000
بەڵام گەربمانەوێت وەک پەپولەکانیش بین
18:04
to have open-mindedness, open learning,
423
1069000
3000
تاوەکو بەزوویی فێربین و مێشکمان کراوە بێت
18:07
imagination, creativity, innovation,
424
1072000
2000
خەیاڵ و ئەندێشە، بیرۆکەی نوێ، داهێنان
18:09
maybe at least some of the time
425
1074000
2000
لانی کەم بۆ ماوەیەکی کورت
18:11
we should be getting the adults
426
1076000
2000
باشترە وا لە پێگەشتوان بکەین
18:13
to start thinking more like children.
427
1078000
2000
وەک منداڵ بیر بکەنەوە
18:15
(Applause)
428
1080000
8000
چەپڵە
ABOUT THE SPEAKER
Alison Gopnik - Child development psychologistAlison Gopnik takes us into the fascinating minds of babies and children, and shows us how much we understand before we even realize we do.
Why you should listen
What’s it really like to see through the eyes of a child? Are babies and young children just empty, irrational vessels to be formed into little adults, until they become the perfect images of ourselves? On the contrary, argues Alison Gopnik, professor of psychology and philosophy at the University of California at Berkeley.
The author of The Philosophical Baby, The Scientist in the Crib and other influential books on cognitive development, Gopnik presents evidence that babies and children are conscious of far more than we give them credit for, as they engage every sense and spend every waking moment discovering, filing away, analyzing and acting on information about how the world works. Gopnik’s work draws on psychological, neuroscientific, and philosophical developments in child development research to understand how the human mind learns, how and why we love, our ability to innovate, as well as giving us a deeper appreciation for the role of parenthood.
She says: "What's it like to be a baby? Being in love in Paris for the first time after you've had 3 double espressos."
Alison Gopnik | Speaker | TED.com