TED2007
David Gallo: Underwater astonishments
پیشاندانی زیندەوەرە سەرسوڕهێنەرەکان لەلایەن داڤید گالۆ
Filmed:
Readability: 3.6
15,797,194 views
داڤید گالۆ ڤیدیۆی سەرەنج ڕاکێش نیشان دەدات لەبارەی بونەوەرە سەرسوڕهێنەرەکانی دەریاوە، وەکو کاتڵفیشە ڕەنگ گۆڕەکان و شەیتانە ماسی-یە فێڵاوییەکان وە هەروەها ئەو ماسی-یە تیشکدەرانەی کە لە تارکترین و قوڵترین ناوچەی دەریاکاندا دەژین
David Gallo - Oceanographer
A pioneer in ocean exploration, David Gallo is an enthusiastic ambassador between the sea and those of us on dry land. Full bio
A pioneer in ocean exploration, David Gallo is an enthusiastic ambassador between the sea and those of us on dry land. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
We're going to go on a dive to the deep sea,
0
0
3000
بە نیازین کە گەشتێک بکەین بەناو دەریا قوڵەکاندا
00:21
and anyone that's had that lovely opportunity knows
1
3000
4000
هەرکەسێک کە پێشتر ئەو دەرفەتە زێڕینەی هەبووبێت، ئەوە دەزانێت کە
00:25
that for about two and half hours on the way down,
2
7000
2000
نزیکەی دوو کاتژمێر و نیو دەخایەنێت تاوەکو بچنە قوڵایی-ەوە
00:27
it's a perfectly positively pitch-black world.
3
9000
4000
بەتەواوەتی دڵخۆشکەرە بۆ ئەم جیهانە ڕەشە
00:31
And we used to see the most mysterious animals out the window
4
13000
2000
وە دەتوانین زۆربەی ئاژەڵە ئاڵۆز و نادیارەکان لە دەرەوە ببینین
00:33
that you couldn't describe: these blinking lights --
5
15000
2000
کە ئێوە ناتوانن وەسفیان بکەن: ئەم ڕوناکیە ئاڵۆزانە
00:35
a world of bioluminescence, like fireflies.
6
17000
2000
جیهانێکی ساردی تیشکاویە. وەک مەشخەڵە ئاگرینەکانە
00:37
Dr. Edith Widder -- she's now at the Ocean Research and Conservation Association --
7
19000
4000
دکتۆر ئیدث ویدەر..کە ئێستا لە دامەزراوەی پاراستن و لێکۆڵینەوەی دەریاییە
00:41
was able to come up with a camera
8
23000
2000
توانی خۆی و کامێراکەی بێت و
00:43
that could capture some of these incredible animals,
9
25000
3000
وێنەی هەندێک لە و زیندەوەرە سەیروسەمەرانە بگرێت
00:46
and that's what you're seeing here on the screen.
10
28000
3000
وەک ئەوانەی دەیانبینن لەسەر شاشەکە
00:49
That's all bioluminescence. So, like I said: just like fireflies.
11
31000
2000
ئەمانە هەموویان تیشکدەرەوەکانن.. وەک پێشتر وتم.. هەروەک یاری ئاگرینەکان وان
00:51
There's a flying turkey under a tree. (Laughter)
12
33000
3000
ئەوە قەلێکە لە ژێر دارێکدا، پێکەنین
00:54
I'm a geologist by training. But I love that.
13
36000
5000
وەک دەزانن من زەوی ناسم. بەڵام ئاشقی ئەوەم
01:01
And you see, some of the bioluminescence
14
43000
2000
وەک دەبینن ئەمانە زیندەوەری تیشکدەرن
01:03
they use to avoid being eaten,
15
45000
1000
دەبێت خۆتان بە دوور بگرن لە خواردنیان
01:04
some they use to attract prey,
16
46000
2000
وە هەندێکیان وەک نێچیرێکی سەرنج ڕاکێش ڕاو دەکرێن
01:06
but all of it, from an artistic point of view, is positively amazing.
17
48000
4000
بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەموویان
دیمەنێکی سەرنج ڕاکێشیان دروست کردوە
دیمەنێکی سەرنج ڕاکێشیان دروست کردوە
01:10
And a lot of what goes on inside ...
18
52000
2000
شتی زۆر ڕوودەدات لە ناوەوە
01:12
there's a fish with glowing eyes, pulsating eyes.
19
54000
2000
لەوێدا ماسیەکی لێیە چاوەکانی دەدروەشێتەوە
01:14
Some of the colors are designed to hypnotize,
20
56000
3000
دیزاینی ڕەنگەکانی وەک خەواندنی موگناتیسی وایە
01:17
these lovely patterns. And then this last one,
21
59000
4000
زۆر جوان و خۆشەویستن. ئەمەی دواهەمینیشیان
01:21
one of my favorites, this pinwheel design.
22
63000
3000
پەسەندترینیانە لای من. ئەمە دیزایینەکەی وەک دەمبوس وایە
01:24
Just absolutely amazing, every single dive.
23
66000
3000
لەگەڵ هەموو خۆنقوم کردنێکی دا بەتەواوەتی سەرنج ڕاکێش دەبێت
01:27
That's the unknown world, and today we've only explored about 3 percent
24
69000
3000
ئەوە جیهانێکی نەزانراوە، لە ئەمڕۆدا ئێمە
تەنها لە سەدا ٣ ی ئەو جیهانەمان دۆزیوەتەوە
تەنها لە سەدا ٣ ی ئەو جیهانەمان دۆزیوەتەوە
01:30
of what's out there in the ocean.
25
72000
2000
کە لە زەریاکاندا بونیان هەیە
01:32
Already we've found the world's highest mountains,
26
74000
2000
وە بەرزترین شاخەکانمان دۆزیوەتەوە
01:34
the world's deepest valleys,
27
76000
3000
وە نزمترین دۆڵەکانی جیهان
01:37
underwater lakes, underwater waterfalls --
28
79000
2000
دەریاچە و تافگەکانی ژێر ئاو
01:39
a lot of that we shared with you from the stage.
29
81000
2000
وە زۆر شتی تر کە ئێستا کە لەسەر ئەم شانۆیە نیشانی ئێوە دەدرێت
01:41
And in a place where we thought no life at all,
30
83000
3000
وە شوێنێک کە هەرگیز ئێمە بە بیرماندا نەهاتووە کە ژیانی تێدا بێت
01:44
we find more life, we think, and diversity and density
31
86000
2000
ژیانی زیاتر دەدۆزینەوە، بیرکردنەوەمان، لەگەڵ دەرئەنجام و چارەنوسەکان
01:46
than the tropical rainforest, which tells us that
32
88000
2000
دارستانەکانی هێڵی یەکسانی ئەوەمان پێدەڵێن
01:48
we don't know much about this planet at all.
33
90000
2000
کە ئێمە زۆر دەربارەی هەسارەکەمان نازانین
01:50
There's still 97 percent, and either that 97 percent is empty or just full of surprises.
34
92000
5000
هێشتا ٪٩٧ ی شتەکان شاراوەن و پڕن لە شتی سەیر و سەمەرە
01:55
But I want to jump up to shallow water now
35
97000
2000
بەڵام ئێستا دەمەوێت باز بدەین و بچینە ئاوێکی تەنکەوە
01:57
and look at some creatures that are positively amazing.
36
99000
3000
سەیری هەندێک لەو زیندەوەرە سەیرانە بکەین
02:00
Cephalopods -- head-foots. As a kid I knew them as calamari, mostly. (Laughter)
37
102000
5000
سیپالۆپۆدس، سەر-قاچ، کە بە منداڵی پێم دەگوتن کالاماری . (پێکەنین)
02:05
This is an octopus --
38
107000
2000
ئەمە ئەختەبوتە
02:07
this is the work of Dr. Roger Hanlon at the Marine Biological Lab --
39
109000
2000
دکتۆر ڕۆجەر هانلۆن ئیشی لەسەر دەکات لە تاقیگەی بایۆلۆجی دەریایی
02:09
and it's just fascinating how cephalopods can,
40
111000
4000
سەیرکەن چۆن سیپالۆپۆدس دەتوانێت بەشێوەیەکی سەرنجڕاکێش
02:13
with their incredible eyes, sense their surroundings,
41
115000
2000
بەهۆی چاوە زۆر جوان و سەرنجڕاکێشەکانی، هەست بکات بە دەوروبەری
02:15
look at light, look at patterns.
42
117000
2000
سەیری ڕووناکیەکەی بکەن، سەیری شێوازەکانی بکەن
02:17
Here's an octopus moving across the reef,
43
119000
3000
لەوێدا ئەختەبوتێکی لێیە کە بەناو مەرجانەکاندا دەڕوات
02:20
finds a spot to settle down, curls up and then disappears into the background.
44
122000
5000
کونێک دەدۆزێتەوە بۆ ئەوەی تیێدا پشوو بدات،خۆی لول دەکات و خۆی تێدا دەشارێەتەوە
02:25
Tough thing to do.
45
127000
2000
ئەمە شتێکی گرانە
02:27
In the next bit, we're going to see a couple squid.
46
129000
2000
لە ماوەیەکی کورتدا، دوو ئاژەڵی دەریایی دەبینین
02:29
These are squid. Now males, when they fight,
47
131000
2000
ئەمانە زیندەوەرەکانن. کاتێک نێرینەکان شەڕدەکەن
02:31
if they're really aggressive, they turn white.
48
133000
1000
ئەگەر ئەوان بەڕاستی شەڕ بکەن. ڕەنگیان دەگۆڕێت بۆ سپی
02:32
And these two males are fighting,
49
134000
2000
ئەم دوو نێرینەیە شەڕ دەکەن
02:34
they do it by bouncing their butts together,
50
136000
2000
زۆر بەجۆش و خرۆشەوە هێرش دەکەنە سەریەکترو
02:36
which is an interesting concept. Now, here's a male on the left
51
138000
3000
شتێکی زۆر خۆش ڕوودەدات. ئێستا، نێرینەیەک لە لای چەپەوەیە
02:39
and a female on the right,
52
141000
2000
وە مێینەیەک لەلای ڕاستە
02:41
and the male has managed to split his coloration
53
143000
3000
نێرینەکە ڕەنگی خۆی جیادەکاتەوەو ڕێکی دەخات
02:44
so the female only always sees the kinder gentler squid in him.
54
146000
2000
بۆ ئەوەی وەک زیندەوەرێکی میهرەبان دەربکەوێت
و سەرنجی مێینەکە ڕابکێشێت بە لای خۆیدا
و سەرنجی مێینەکە ڕابکێشێت بە لای خۆیدا
02:46
And the male ... (Laughter) We're going to see it again.
55
148000
5000
وە نێرینەکە...(پێکەنین) با جارێکی تر ئەمە ببینینەوە
02:51
Let's take a look at it again. Watch the coloration:
56
153000
3000
با جارێکی تر سەیری بکەینەوە. سەیری ڕەنگەکە بکەن
02:54
white on the right, brown on the left.
57
156000
3000
سپی لەلای ڕاستەوەیە، ڕەنگ قاوەییەکیش لەلای چەپەوەیە
02:57
He takes a step back -- so he's keeping off the other males
58
159000
4000
نێرینەکە هەنگاوێک دەڕواتە دواوە.. بۆ ئەوەی خۆی بپارێزێت لە نێرینەکانی تر
03:01
by splitting his body -- and comes up on the other side ...
59
163000
3000
بە جیاکردنەوەی لاشەی.. وە هاتنی بۆ لایەکی تر
03:04
Bingo! Now I'm told that's
60
166000
2000
ئەڵێی قومارە دەکەن! ئەوەی ئێستا پێم وتن
03:06
not just a squid phenomenon with males, but I don't know.
61
168000
2000
ئەم دیاردەیەتەنها تایبەت نیە بە
زیندەوەرە نێرینە دەریاییەکانەوە، بەڵام نازانم
زیندەوەرە نێرینە دەریاییەکانەوە، بەڵام نازانم
03:08
(Laughter)
62
170000
2000
(پێکەنین)
03:11
Cuttlefish. I love cuttlefish. This is a Giant Australian Cuttlefish.
63
173000
3000
کاتڵفیش. من کاتڵفیشم خۆش دەوێت. ئەمە زیندەوەرێکی دەریایی گەورەی ئوستوڕاڵییە
03:14
And there he is, his droopy little eyes up here.
64
176000
3000
ئەوەتا لەوێدایە، چاوەکانی کەمێک لە سەرەوە شۆڕبۆتەوە
03:17
But they can do pretty amazing things, too.
65
179000
3000
بەڵام دەتوانن شێوەیەکی سەرنجڕاکێشیان هەبێت
03:20
Here we're going to see one backing into a crevice, and
66
182000
4000
لێرەدا دەتوانین ئەو دانەیە ببینین کە گەڕایەوە لەو کونە
03:24
watch his tentacles --
67
186000
2000
سەیری قۆچە هەستیارەکانی بکەن
03:26
he just pulls them in, makes them look just like algae.
68
188000
3000
ڕایان دەکێشێت بە لای خۆیدا، شێوەی قەوزە وەردەگرن
03:29
Disappears right into the background.
69
191000
3000
بە خێرایی خۆی ون دەکات
03:32
Positively amazing. Here's two males fighting.
70
194000
2000
زۆر سەرنجڕاکێشە. لێرەدا دوو نێرینە شەڕدەکەن
03:34
Once again, they're smart enough, these cephalopods;
71
196000
3000
جارێکی تر، بەتەواوەتی زیرەکن، ئەمانە سیپالۆپۆدسن
03:37
they know not to hurt each other.
72
199000
2000
دەزانن کە ئازاری یەکتری نادەن
03:39
But look at the patterns that they can do with their skin.
73
201000
3000
بە ڵام سەیری شێوازەکانیان بکە و چی لە پێستیان دەکەن
03:42
That's an amazing thing.
74
204000
2000
ئەوە شتێکی تەواو سەرنجڕاکێشە
03:44
Here's an octopus. Sometimes they don't want to be seen when they move
75
206000
3000
لێرەدا ئەختەبوتێکی لێیە. هەندێک جار کە دەجوڵێن نایانەوێت دەربکەون
03:47
because predators can see them.
76
209000
2000
لەبەرئەوەی چەتەکان دەیان بینن
03:49
Here, this guy actually can make himself look like a rock,
77
211000
2000
لە ڕاستیدا ئەم برادەرە دەتونێت وەک بەردێک خۆی نیشان بدات
03:51
and, looking at his environment,
78
213000
3000
سەیری ژینگەی ئەو بکەن
03:54
can actually slide across the bottom,
79
216000
2000
دەتوانێت خۆی بخزێنێتە نزماییەکان
03:56
using the waves and the shadows so he can't be seen.
80
218000
3000
بە بەکارهێنانی شەپۆلەکان و سێبەرەکان ناتوانرێت ئەو ببینرێت
03:59
His motion blends right into the background --
81
221000
5000
بە هۆی جوڵەی گونجاوەوە دەتوانیت خۆی بشارێتەوە
04:04
the moving rock trick. So, we're learning lots new from the shallow water.
82
226000
5000
وەک بەردێکی جوڵاو. کەواتە. زۆر شت لە تەنکاوەکانەوە فێر دەبین
04:09
Still exploring the deep,
83
231000
2000
هێشتا لێکۆڵینەوە ماوە لە قوڵاییەکان
04:11
but learning lots from the shallow water.
84
233000
1000
بەڵام زۆر شتیش فێر بوین لە تەنکاوەکانەوە
04:12
There's a good reason why: the shallow water's
85
234000
2000
هۆکارێکی باش هەیە کە بۆچی تەنکاوەکان
04:14
full of predators -- here's a barracuda --
86
236000
2000
پڕبن لە چەتەکان.. ئەوە باراکودایە
04:16
and if you're an octopus or a cephalopod,
87
238000
2000
ئەگەر تۆ ئەختەبوتێک یان سیپالۆپۆدس بیت
04:18
you need to really understand how to use your surroundings to hide.
88
240000
3000
دەبێت لەوە تێبگەیت کە پێویستت بەوە هەیە لەو دەوروبەرە خۆت بشاریتەوە
04:21
In the next scene, you're going to see a nice coral bottom.
89
243000
2000
لە دیمەنی داهاتودا، مەرجانێکی زۆر جوان دەبینن لە خوارەوە
04:23
And you see that an octopus would stand out
90
245000
2000
ئەختەبوتێکیش دەبینن، کە زۆر ئاشکرا و دیارە
04:25
very easily there if you couldn't use your camouflage,
91
247000
3000
ئەگەر فێڵ بەکار نەهێنێت
04:28
use your skin to change color and texture.
92
250000
2000
بە بەکارهێنانی گۆڕینی ڕەنگی پێستی و چرچ بونی
04:30
Here's some algae in the foreground ...
93
252000
4000
ئەوەی لەبەردەممدایە هەندێک قەوزەیە
04:34
and an octopus. Ain't that amazing? Now, Roger spooked him
94
256000
7000
لەگەڵ ئەختەبوتێک. ئەوە سەیر نیە؟ ئێستا تارمایی ڕۆجەری چووە سەر
04:41
so he took off in a cloud of ink, and when he
95
263000
3000
هەڵدێت وەک پەڵە هەورێکی مورەکەب، کاتێک
04:44
lands the octopus says, "Oh, I've been seen.
96
266000
3000
ئەختەبوتەکە دەڕوات دەڵێین ئۆو بینیمان
04:47
The best thing to do is to get as big as I can get."
97
269000
2000
باشترین شت کە بکرێت، بە دەستهێنانی گەورەترینە کە لە توانادا بێت
04:49
That big brown makes his eyespot very big.
98
271000
3000
ئەم ڕەنگە قاوەییە چاوەکانی گەورە دەردەخات
04:52
So, he's bluffing. Let's do it backwards --
99
274000
2000
کەواتە، ئەو ساختەچییە. با بگەڕێینەوە بۆ دواوە
04:54
I thought he was joking when he first showed it to me.
100
276000
2000
وا هەستم کرد گاڵتەم لەگەڵ دەکات کاتێک یەکەم جار ئەمەی نیشاندام
04:56
I thought it was all graphics -- so here it is in reverse.
101
278000
2000
وامدەزانی ئەوانە هەمووی هێڵکاریین.. بەڵام ئەوەتا پێچەوانەیە
04:58
Watch the skin color; watch the skin texture.
102
280000
3000
سەیری ڕەنگی پێستی بکەن، سەیری پێکهاتەی پێستی بکەن
05:01
Just an amazing animal, it can change color and texture
103
283000
3000
تەنها زیندەوەرە کە بتوانێت ڕەنگی و پێکهاتەکەی بگۆڕێت و
05:04
to match the surroundings. Watch him blend right into this algae.
104
286000
4000
سەیری دەوروبەری بکات، سەیری ئەو خۆ گونجاندنەی بکەن لەگەڵ ئەم قەوزەدا
05:08
One, two, three. (Applause)
105
290000
2000
یەک، دوو، سێ. (پێکەنین)
05:13
And now he's gone, and so am I. Thank you very much.
106
295000
4000
ئەو ڕۆیشت، هەروەها منیش.
زۆر سوپاس
زۆر سوپاس
ABOUT THE SPEAKER
David Gallo - OceanographerA pioneer in ocean exploration, David Gallo is an enthusiastic ambassador between the sea and those of us on dry land.
Why you should listen
David Gallo works to push the bounds of oceanic discovery. Active in undersea exploration (sometimes in partnership with legendary Titanic-hunter Robert Ballard), he was one of the first oceanographers to use a combination of manned submersibles and robots to map the ocean world with unprecedented clarity and detail. He was a co-expedition leader during an exploration of the RMS Titanic and the German battleship Bismarck, using Russian Mir subs.
On behalf of the Woods Hole labs, he appears around the country speaking on ocean and water issues. Most recently he co-led an expedition to create the first detailed and comprehensive map of the RMS Titanic and he co-led the successful international effort to locate the wreck site of Air France flight 447. He is involved in planning an international Antarctic expedition to locate and document the wreckage of Ernest Shackleton’s ship, HMS Endurance.
David Gallo | Speaker | TED.com