TEDxIndianaUniversity
Euna Lee: What I learned as a prisoner in North Korea
ئونا لی: چی فێر بووم ئەوکاتەی کە لە کۆریای باکوور بەندکرابووم
Filmed:
Readability: 3.4
3,295,725 views
لە مارسی ٢٠٠٩ ، سەربازانی کۆریای باکوور رۆژنامەوان ئونا لی و هاوکارەکەی لۆرا لینگ یان دەستگیر کرد کاتێک لەسەر سنووری چین وێنەیان دەگرت، دادگا سزای ١٢ ساڵ کاری بەسەردا دان، بەڵام دیبلۆماسیانی ئەمریکا توانیان رزگاریان بکەن، لەم گفتوگۆ مرۆڤانەیەدا لی باسی ئەزموونەکانی خۆی دەکا لەلای دوژمن بۆ ماوەی ١٤٠ رۆژ، ئەو شتە بجووکە مرۆڤدۆستانانەی کە پاسەوانەکانی لەگەڵیان کردووە
Euna Lee - Journalist
Euna Lee strives to be a voice for the voiceless and a window for those with no access to outside information. Full bio
Euna Lee strives to be a voice for the voiceless and a window for those with no access to outside information. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I recently read about
what the young generation of workers want
what the young generation of workers want
0
754
4356
لەم کۆتاییەنەدا دەربارەی ویستی کرێکاری
نەوەی نوێم خوێندەوە
نەوەی نوێم خوێندەوە
00:17
in Harvard Business Review.
1
5134
1851
لە پێداچوونەوەی کارگێڕی هارڤارد.
00:19
One thing that stuck out to me
was: don't just talk about impact,
was: don't just talk about impact,
2
7009
5012
یەک شت کە لە مێشکمدا مایەوە
ئەوەش: بەتەنها باسی کاریگەری مەکە،
ئەوەش: بەتەنها باسی کاریگەری مەکە،
00:24
but make an impact.
3
12045
1661
بەڵکو کاریگەریەک دروست بکە.
00:26
I'm a little bit older than you,
4
14722
2005
من کەمێک لە ئێوە تەمەنم زیاترە،
00:29
maybe much older than you,
5
17532
1876
لەوانەشە زۆر گەورەتر بم،
00:31
but this is exactly the same goal
that I had when I was in college.
that I had when I was in college.
6
19432
4533
بەڵام ئەمە بە تەواوی ئەو ئامانجە
بوو کە لە کۆلێژ هەمبوو.
بوو کە لە کۆلێژ هەمبوو.
00:37
I wanted to make my own impact
for those who live under injustice;
for those who live under injustice;
7
25481
4693
ویستم کاریگەری خۆم دروست بکەم
بۆ کەسانێک کە ژیانیان نادادپەروەرە؛
بۆ کەسانێک کە ژیانیان نادادپەروەرە؛
00:42
it's the reason that I became
a documentary journalist,
a documentary journalist,
8
30198
3381
هەر ئەو هۆکارە بوو کردمی بە
ڕۆژنامەوانی دۆکیومێنتاری،
ڕۆژنامەوانی دۆکیومێنتاری،
00:45
the reason I became
9
33603
1563
ئەو هۆکارە بوو
00:47
a prisoner in North Korea for 140 days.
10
35968
3173
کە بەندی کردم لە کۆریای باکوور بۆ ١٤٠ ڕۆژ.
00:52
It was March 17, 2009.
11
40055
2802
لە ١٧ی ئازاری ٢٠٠٩.
00:55
It is St. Patrick's Day for all of you,
12
43406
3016
کە ڕۆژی سەنت پاتریک دەکات بۆ ئێوە،
00:58
but it was the day
that turned my life upside down.
that turned my life upside down.
13
46446
4554
بەڵام ئەوە ئەو ڕۆژە بوو کە
هەموو ژیانمی گۆڕی.
هەموو ژیانمی گۆڕی.
01:03
My team and I were making a documentary
about North Korean refugees
about North Korean refugees
14
51526
4601
من و تیمەکەم دۆکیۆمێنتاریمان لەسەر
پەنابەرانی کۆریای باکوور دروست دەکرد
پەنابەرانی کۆریای باکوور دروست دەکرد
01:08
living below human life in China.
15
56151
3470
کە ژیانێکی کەمتر لە مرۆڤیان هەبوو لە چین.
01:13
We were at the border.
16
61081
2181
ئێمە لەسەر سنوور بووین.
01:15
It was our last day of filming.
17
63951
2193
کۆتا ڕۆژی وێنەگرتنمان بوو.
01:19
There was no wire fence
18
67597
2627
شوورەی کارەبایی لێ نەبوو
01:22
or bars
19
70248
1270
یان شیش
01:23
or sign to show that it is the border,
20
71542
2296
یان نیشانەیەک کە بڵێ ئەمە سنوورە،
01:25
but this is a place that a lot
of North Korean defectors use
of North Korean defectors use
21
73862
3751
بەڵام ئەمە شوێنێک بوو کە یاخیبووانی
کۆریای باکوور بەکاریان دەهێنا
کۆریای باکوور بەکاریان دەهێنا
01:29
as an escape route.
22
77637
1462
وەک ڕێگەیەکی ڕاکردن.
01:32
It was still winter,
23
80734
1935
هێشتا زستان بوو،
01:34
and the river was frozen.
24
82693
2493
ڕووبارەکە بەستبووی.
01:37
When we were in the middle
of the frozen river,
of the frozen river,
25
85739
3622
کاتێک ئێمە لە ناوەڕاستی ڕووبارە
بەستووەکە بووین،
بەستووەکە بووین،
01:41
we were filming about
the condition of the cold weather
the condition of the cold weather
26
89385
2912
وێنەی حاڵەتی کەشە ساردەکەمان دەگرت
01:44
and the environment
27
92321
1198
هەروەها ژینگەکەش
01:45
that North Koreans had to deal with
28
93543
2726
کە خەڵکی کۆریای باکوور پێوەیان دەناڵاند
01:48
when they seek their freedom.
29
96293
1827
کاتێک بەدوای ئازادیدا دەڕۆشتن،
01:51
And suddenly, one
of my team members shouted,
of my team members shouted,
30
99159
3135
لە پڕێکدا یەکێک لە ئەندامانی
تیمەکەم هاواری کرد،
تیمەکەم هاواری کرد،
01:54
"Soldiers!"
31
102318
1153
"سەربازەکان!"
01:55
So I looked back,
32
103932
1702
منیش تەماشای دواوەم کرد،
01:57
and there were two small soldiers
in green uniforms with rifles,
in green uniforms with rifles,
33
105658
5648
دوو سەربازی بچووک بوون جلی شینیان
لەبەردابوو و تفەنگیان پێبوو،
لەبەردابوو و تفەنگیان پێبوو،
02:03
chasing after us.
34
111330
1392
ڕایان دەکرد بە دواماندا.
02:05
We all ran as fast as we could.
35
113288
2638
هەتا توانیمان خێرا ڕامان کرد.
02:08
I prayed that, please
don't let them shoot my head.
don't let them shoot my head.
36
116773
2989
نزام دەکرد، دەمگوت
تکایە فیشەکێک نەنێن بەسەرمەوە.
تکایە فیشەکێک نەنێن بەسەرمەوە.
02:12
And I was thinking that,
37
120422
1802
بیرم لەوە دەکردەوە،
02:14
if my feet are on Chinese soil,
38
122248
2734
ئەگەر قاچم لەسەر خاکی چین بێت،
02:17
I'll be safe.
39
125006
1353
پارێزراو دەبم.
02:18
And I made it to Chinese soil.
40
126383
2193
گەیشتمە سەر خاکی چین.
02:21
Then I saw my colleague
Laura Ling fall on her knees.
Laura Ling fall on her knees.
41
129424
4278
ئیتر بینیم هاوکارەکەم لۆرا
کەوتە سەر ئەژنۆ.
کەوتە سەر ئەژنۆ.
02:26
I didn't know what to do
at that short moment,
at that short moment,
42
134431
2616
نەمدەزانی لەو کاتە کورتە چی بکەم،
02:29
but I knew that I could not
leave her alone there
leave her alone there
43
137071
2627
بەڵام دەمزانی ناکرێ لەوێدا بەتەنیا
بەجێبهێڵم
بەجێبهێڵم
02:31
when she said,
"Euna, I can't feel my legs."
"Euna, I can't feel my legs."
44
139722
2991
کاتێک وتی،
"ئیونا هەست بە قاچەکانم ناکەم. "
"ئیونا هەست بە قاچەکانم ناکەم. "
02:35
In a flash, we were surrounded
by these two Korean soldiers.
by these two Korean soldiers.
45
143860
4803
لە یەک چرکەدا ئەم دوو سەربازە
کۆرییە چواردەوریان گرتین.
کۆرییە چواردەوریان گرتین.
02:40
They were not much bigger than us,
46
148687
2343
بە جەستە زۆر لە ئێمە گەورەتر نەبوون،
02:43
but they were determined
to take us to their army base.
to take us to their army base.
47
151054
3699
بەڵام سوور بوون لەسەر ئەوەی کە بمانبەن
بۆ بنکە سەربازییەکەیان.
بۆ بنکە سەربازییەکەیان.
02:47
I begged and yelled for any kind of help,
48
155779
3201
پاڕامەوە و هاوارم کرد بۆ
هەر جۆرە یارمەتییەک،
هەر جۆرە یارمەتییەک،
02:51
hoping that someone
would show up from China.
would show up from China.
49
159004
3152
بەو هیوایەی کە یەکێک لە چینەوە
بێت بە هانامەوە.
بێت بە هانامەوە.
02:55
Here I was, being stubborn
50
163377
1921
لێرەیا، کەلەڕەق بووم
02:57
towards a trained soldier with a gun.
51
165964
2512
لەبەرامبەر سەربازێکی
ڕاهێنراو کە چەکی پێیە.
ڕاهێنراو کە چەکی پێیە.
03:00
I looked at his eyes.
52
168500
1657
تەماشای ناو چاوانیم کرد.
03:04
He was just a boy.
53
172625
1441
کوڕێکی منداڵ بوو.
03:07
At that moment,
he raised his rifle to hit me,
he raised his rifle to hit me,
54
175034
3515
لەو چرکەیەدا، تفەنگەکەی
بەرزکردەوە لێمبدا،
بەرزکردەوە لێمبدا،
03:10
but I saw that he was hesitating.
55
178573
2142
بەڵام بینیم کە دوودڵ بوو.
03:12
His eyes were shaking,
56
180739
1775
چاوەکانی دەلەرزان،
03:14
and his rifle was still up in the air.
57
182538
3138
تفەنگەکەشی بە ئاسمانەوە بوو،
03:18
So I shouted at him,
58
186217
2262
هاوارم کرد بەسەریدا،
03:20
"OK, OK, I'll walk with you."
59
188503
2306
" باش، باش، لەگەڵت دەڕۆم."
03:23
And I got up.
60
191415
1316
هەستامە سەرپێ.
03:26
When we arrived at their army base,
61
194269
2814
کاتێک گەیشتمە بنکە سەربازییەکەیان،
03:29
my head was spinning
with these worst-case scenarios,
with these worst-case scenarios,
62
197995
3896
مێشکم پڕبووبوو لە سیناریۆی ناخۆش،
03:33
and my colleague's
statement wasn't helping.
statement wasn't helping.
63
201915
2965
قسەی هاوکارەکەشم یارمەتیدەر نەبوون.
03:36
She said, "We are the enemy."
64
204904
2122
دەیگوت، " ئێمە دوژمنین."
03:39
She was right: we were the enemy.
65
207951
2686
ڕاستی دەکرد؛ ئێمە دوژمن بووین.
03:43
And I was supposed to be frightened, too.
66
211851
2124
دەبوایە منیش بترسامایە.
03:46
But I kept having these odd experiences.
67
214734
2976
بەڵام هێشتا ئەم ئەزموونە نامۆیانەم هەبوو.
03:49
This time, an officer brought me his coat
68
217734
3943
لەم کاتەدا، ئەفسەرێک
قەمسەڵەکەی خۆی بۆ هێنام
قەمسەڵەکەی خۆی بۆ هێنام
03:53
to keep me warm,
69
221701
1411
بۆ ئەوەی گەرمم بێتەوە،
03:55
because I lost my coat on the frozen river
70
223136
3991
لەبەرئەوەی ئەوەی خۆم لە ڕووبارە
بەستووەکە لێکەوت
بەستووەکە لێکەوت
03:59
while battling with one of these soldiers.
71
227151
2207
کاتێک لەدەست یەکێک لەو
سەربازانە ڕامدەکرد.
سەربازانە ڕامدەکرد.
04:02
I will tell you what I mean
by these odd experiences.
by these odd experiences.
72
230937
3842
پێتان دەڵێم مەبەستم لە ئەزموونی نامۆ چییە.
04:07
I grew up in South Korea.
73
235315
1781
لە کۆریای باشوور گەورە بووم.
04:09
To us, North Korea was always the enemy,
74
237731
3788
بۆ ئێمە، کۆریای باکوور هەمیشە دوژمن بووە،
04:13
even before I was born.
75
241543
1438
تەنانەت پێش ئەوەی لە دایک ببم.
04:15
South and North have been
under armistice for 63 years,
under armistice for 63 years,
76
243544
5473
باشوور و باکوور بۆ ماوەی ٦٣ ساڵە لە باری
شەڕراگرتندان ،
شەڕراگرتندان ،
04:21
since the end of the Korean War.
77
249041
2117
لە دوای کۆتایی هاتنی جەنگی کۆریاوە.
04:23
And growing up in the South
in the '80s and '90s,
in the '80s and '90s,
78
251952
3726
دوای گەشەکردنی باشوور
لە هەشتاکان و نەوەدەکاندا،
لە هەشتاکان و نەوەدەکاندا،
04:27
we were taught propaganda
about North Korea.
about North Korea.
79
255702
3477
پڕوپاگەندەمان بۆ باسدەکرا
دەربارەی کۆریای باکوور.
دەربارەی کۆریای باکوور.
04:33
And we heard so many graphic stories,
80
261412
2417
چیرۆکی ترسێنەری زۆرمان بیستووە،
04:35
such as, a little young boy
being brutally killed
being brutally killed
81
263853
3715
وەکو، کوڕێکی بچووک بە دڕندانە بکوژرێ
04:39
by North Korean spies
just because he said,
just because he said,
82
267592
3476
لەلایەن سیخوڕانی کۆریای باکوورەوە
تەنها لەبەرئەوەی وتوویەتی،
تەنها لەبەرئەوەی وتوویەتی،
04:43
"I don't like communists."
83
271092
1373
"من کۆمەنیستەکانم خۆش ناوێت."
04:45
Or, I watched this cartoon series
84
273627
3826
یاخوود ئەو زنجیرە کارتۆنیەم دیوە
04:49
about a young South Korean boy
defeating these fat, big, red pig,
defeating these fat, big, red pig,
85
277477
4755
کەچۆن کوڕێکی گەنجی کۆریای باشوور
کە بەرازێکی سووری قەڵەوی زل دەبەزێنێ،
کە بەرازێکی سووری قەڵەوی زل دەبەزێنێ،
04:54
which represented the North Koreans'
first leader at the time.
first leader at the time.
86
282256
3965
کە نیشانە بوو بۆ یەکەم سەرکردەی
کۆریای باکوور لەوکاتەدا.
کۆریای باکوور لەوکاتەدا.
05:00
And the effect of hearing
these horrible stories over and over
these horrible stories over and over
87
288154
3845
کاریگەری بیستنی ئەو چیروکانە
دووبارە و سێبارە
دووبارە و سێبارە
05:04
instilled one word in a young mind:
88
292710
3701
یەک وشەی لە مێشكی گەنج دروست دەکرد؛
05:08
"enemy."
89
296435
1193
" دوژمن."
05:10
And I think at some point,
I dehumanized them,
I dehumanized them,
90
298319
3234
پێموابێـ بۆ ساتێکیش بوبێت
وەک مرۆڤ سەیرم نەدەکردن، و
وەک مرۆڤ سەیرم نەدەکردن، و
05:14
and the people of North Korea
became equated
became equated
91
302410
4989
خەڵکی کۆریای باکوور یەکسان کران
05:19
with the North Korean government.
92
307423
2412
بە حکومەتی کۆریای باکوور.
05:23
Now, back to my detention.
93
311401
2543
ئێستا با بگەڕێینەوە بۆ بەندکردنەکەم.
05:25
It was the second day
94
313968
2153
ڕۆژی دووەم بوو
05:28
of being in a cell.
95
316145
1376
کە لە زیندان بووم.
05:30
I had not slept
since I was out at the border.
since I was out at the border.
96
318195
3240
لەو کاتەوەی لەسەر سنوور بووم نەنوستبووم.
05:34
This young guard came to my cell
97
322388
3322
پاسەوانێکی گەنج هات بۆ زیندانەکەم
05:37
and offered me this small boiled egg
98
325734
3516
هێلکەیەکی کوڵاوی بچووکی بۆ هێنام
05:41
and said, "This will give you
strength to keep going."
strength to keep going."
99
329274
3555
ووتی،"ئەمە توانات دەداتێ
بۆ ئەوەی بەردەوام بیت."
بۆ ئەوەی بەردەوام بیت."
05:46
Do you know what it is like,
100
334311
2096
دەزانی وەک چی وایە،
05:49
receiving a small kindness
in the enemy's hand?
in the enemy's hand?
101
337296
3602
سۆزێکی بچووک لە دەستی دوژمنەکەت وەربگریت؟
05:54
Whenever they were kind to me,
I thought the worst case
I thought the worst case
102
342012
3047
هەر کاتێک لەگەڵ من باشبوون،
بیرم لە خراپترین دەکردەوە
بیرم لە خراپترین دەکردەوە
05:57
was waiting for me after the kindness.
103
345083
2087
کە لەدوای ئەم سۆزە بۆم دێ.
06:01
One officer noticed my nervousness.
104
349257
2854
ئەفسەرێک هەستی بە دڵەڕاوکێکەم کرد.
06:04
He said, "Did you think
we were all these red pigs?"
we were all these red pigs?"
105
352717
3853
ووتی،" واتدەزانی هەموومان بەرازی سوورین؟"
06:09
referring to the cartoon
that I just showed you.
that I just showed you.
106
357260
3536
مەبەستی لەو کارتۆنەیە کە ئێستا نیشانمدان.
06:15
Every day was like a psychological battle.
107
363227
3410
هەموو ڕۆژێک وەکوو شەڕێکی دەروونی وابوو.
06:18
The interrogator had me sit at a table
108
366661
3091
لێکۆڵەرەکە لەسەر مێزێک دایدەنیشاندم
06:21
six days a week
109
369776
1500
هەفتەی شەش ڕۆژ
06:23
and had me writing down
about my journey, my work,
about my journey, my work,
110
371300
4090
دەربارەی گەشتەکەم، کارەکەم پێی دەنوسیم،
06:27
over and over until I wrote down
the confession that they wanted to hear.
the confession that they wanted to hear.
111
375414
4715
دووبارە و دووبارە هەتا من دانپێدانانەکەم
نووسی کە دەیویست.
نووسی کە دەیویست.
06:33
After about three months of detention,
112
381268
3187
دوای نزیکەی سێ مانگ لە بەندکردن،
06:36
the North Korean court sentenced me
113
384479
4862
دادگای کۆریای باکوور سزای دام
06:41
to 12 years in a labor camp.
114
389365
2484
بە ١٢ ساڵ لە کەمپێکی کارکردن.
06:44
So I was just sitting in my room
to be transferred.
to be transferred.
115
392817
2818
منیش لە ژوورەکەم دانیشتبووم
بۆ ئەوەی بگوازرێمەوە.
بۆ ئەوەی بگوازرێمەوە.
06:48
At that time, I really had
nothing else to do,
nothing else to do,
116
396546
2238
لەو کاتەدا هیچ شتێک نەبوو بیکەم،
06:50
so I paid attention
to these two female guards
to these two female guards
117
398808
2884
تەنها تەماشای ئەو پاسەوانە مێیانەم دەکرد
06:53
and listened to what
they were talking about.
they were talking about.
118
401716
2346
گوێم دەگرت بزانم باسی چی دەکەن.
06:56
Guard A was older,
119
404909
2083
پاسەوانی یەکەم پیرتر بوو،
06:59
and she studied English.
120
407016
2457
وە ئینگلیزی خوێندبوو.
07:01
She seemed like she came
from an affluent family.
from an affluent family.
121
409497
3967
وا دیار بوو لە خێزانێکی
دەوڵەمەندەوە هاتبوو.
دەوڵەمەندەوە هاتبوو.
07:05
She often showed up
with these colorful dresses,
with these colorful dresses,
122
413488
2428
زۆرجار بە کراسی ڕەنگاوە ڕەنگەوە
دەردەکەوت و
دەردەکەوت و
07:07
and then loved to show off.
123
415940
1543
حەزی لێبوو خۆی دەربخات.
07:10
And Guard B was the younger one,
124
418240
3321
پاسەوانی دووەم گەنجتر بوو،
07:13
and she was a really good singer.
125
421585
1810
گۆرانیبێژێکی زۆر باش بوو.
07:16
She loved to sing Celine Dion's
"My Heart Will Go On" --
"My Heart Will Go On" --
126
424263
4908
حەزی دەکرد گۆرانییەکەی سیلیندیۆن
"دڵم بەردەوام دەبێت" بڵێتەوە --
"دڵم بەردەوام دەبێت" بڵێتەوە --
07:21
sometimes too much.
127
429195
1466
هەندێ جار زۆر زۆر.
07:22
She knew just how
to torture me without knowing.
to torture me without knowing.
128
430685
3832
دەیزانی چۆن ئەشکەنجەم بدات
بێ ئەوەی بەخۆی بزانێت
بێ ئەوەی بەخۆی بزانێت
07:26
(Laughter)
129
434541
1644
(پێکەنین)
07:28
And this girl spent a lot of time
in the morning to put on makeup,
in the morning to put on makeup,
130
436209
6669
ئەم کچە بەیانیان کاتێکی زۆر خەریکی
ئارایشت بوو،
ئارایشت بوو،
07:34
like you can see in any young girl's life.
131
442902
3335
وەک چۆن لە ژیانی هەر کچێکی گەنجدا دەیبینی.
07:39
And they loved to watch
this Chinese drama,
this Chinese drama,
132
447754
3587
زۆریان حەز لێبوو تەماشای درامای
چینی بکەن،
چینی بکەن،
07:43
a better quality production.
133
451365
1786
دروستکراوێکی کوالیتی بەرزتر،
07:45
I remember Guard B said,
134
453776
2426
بیرمە پاسەوانی دووەم ووتی،
07:49
"I can no longer watch our TV shows
after watching this."
after watching this."
135
457172
3777
" ئیتر ناتوانم تەماشای زنجیرە
تەلەفزیۆنییەکانی خۆمان بکەم دوای ئەمە."
تەلەفزیۆنییەکانی خۆمان بکەم دوای ئەمە."
07:54
She got scolded
136
462037
1818
سەرزەنشت کرا
07:55
for degrading her own country's
produced TV shows.
produced TV shows.
137
463879
4196
چوونکە زنجیرەی وڵاتەکەی خۆی کەم کردۆتەوە.
08:00
Guard B had more
of a free mind than Guard A,
of a free mind than Guard A,
138
468903
3197
پاسەوانی دووەم مێشکی لە پاسەوانی
یەکەم کراوەتر بوو،
یەکەم کراوەتر بوو،
08:04
and she often got scolded by Guard A
whenever she expressed herself.
whenever she expressed herself.
139
472124
5612
لەلایەن پاسەوانی یەکەم سەرزەنشت دەکرا
هەرکاتێک ڕای خۆی بگوتایە.
هەرکاتێک ڕای خۆی بگوتایە.
08:10
One day, they invited
all these female colleagues --
all these female colleagues --
140
478321
3392
ڕۆژێکیان، هاوکارە مێیەکانیان
بانگهێشت کردبوو--
بانگهێشت کردبوو--
08:13
I don't know where they came from --
141
481737
1901
نەمزانی لە کوێوە هاتبوون--
08:15
to where I was held,
142
483662
2542
بۆ ئەو شوێنەی کە منی لێ بەندکرابووم،
08:18
and they invited me
143
486228
1568
منیشیان بانگهێشت کرد
08:19
to their guard room
144
487820
1774
بۆ ژووری پاسەوانیەکەیان
08:21
and asked
145
489618
1585
پرسیاریان کرد
08:23
if one-night stands
really happen in the US.
really happen in the US.
146
491227
3579
ئەگەر لە ویلایەتە یەکگرتووەکان
یەکجار بەیەکەوە خەوتن ڕووبدات.
یەکجار بەیەکەوە خەوتن ڕووبدات.
08:26
(Laughter)
147
494830
3186
(پێکەنین)
08:30
This is the country where
young couples are not even allowed
young couples are not even allowed
148
498040
5055
لەم وڵاتە گەنجەکانی یەکیان خۆش دەوێت
تەنانەت بۆشیان نییە
تەنانەت بۆشیان نییە
08:35
to hold hands in public.
149
503119
1680
دەستی یەک بگرن لە دەرەوە.
08:36
I had no idea where they
had gotten this information,
had gotten this information,
150
504823
2928
نەمزانی لە کوێوە ئەم زانیاریانەیان
هێنابوو،
هێنابوو،
08:39
but they were shy and giggly
even before I said anything.
even before I said anything.
151
507775
3577
بەڵام لەخۆیانەوە شەرمیان دەکرد و
پێدەکەنین پێش ئەوەی هیچ بڵێم.
پێدەکەنین پێش ئەوەی هیچ بڵێم.
08:44
I think we all forgot
that I was their prisoner,
that I was their prisoner,
152
512128
3859
وابزانم هەموومان بیرمان چووبوەوە
کە من بەندکراوم،
کە من بەندکراوم،
08:48
and it was like going back
to my high school classroom again.
to my high school classroom again.
153
516848
3437
وەک ئەوە وابوو کە بچیتەوە
پۆلی ئامادەیی.
پۆلی ئامادەیی.
08:53
And I learned that these girls also
grew up watching a similar cartoon,
grew up watching a similar cartoon,
154
521160
5880
بۆم دەرکەوت کە ئەم کچانە گەورەبوون
بەدیار زنجیرەیەکی تەلەفزیۆنی هاوشێوەوە،
بەدیار زنجیرەیەکی تەلەفزیۆنی هاوشێوەوە،
08:59
but just propaganda towards
South Korea and the US.
South Korea and the US.
155
527064
5036
بەڵام پڕوپاگەندەکە لە دژی کۆریای باشوور و
ئەمریکا بووە،
ئەمریکا بووە،
09:04
I started to understand where
these people's anger was coming from.
these people's anger was coming from.
156
532124
5459
تێگەشتم کە ڕقی ئەم خەڵکە لە کوێوە هاتووە،
09:09
If these girls grew up
learning that we are enemies,
learning that we are enemies,
157
537607
3791
ئەگەر ئەم کچانە گەورەبووبێتن بەوەی
کە ئێمە دوژمنین،
کە ئێمە دوژمنین،
09:13
it was just natural
that they would hate us
that they would hate us
158
541422
3221
ئاساییە ئەگەر ڕقیان لێمان بێت
09:16
just as I feared them.
159
544667
1829
بەهەمان شێوەی کە من لێیان دەترسام.
09:20
But at that moment, we were all just girls
160
548035
3850
بەڵام لەم چرکەساتانە، تەنها کچ بووین
09:23
who shared the same interests,
161
551909
1793
کەهەمان حەزمان هەبوو،
09:26
beyond our ideologies that separated us.
162
554958
3383
لە پشتی ئەو بیروڕایەی کە جیای کردووینەوە.
09:31
I shared these stories with my boss
at Current TV at the time
at Current TV at the time
163
559806
4670
ئەم چیرۆکانەم لەگەڵ بەڕێوەبەرەکەم
لە کەرێنت تیڤی باسکرد
لە کەرێنت تیڤی باسکرد
09:36
after I came home.
164
564500
1410
ئەو کاتەی کە هاتمەوە ماڵەوە.
09:37
His first reaction was,
165
565934
2478
یەکەم کاردانەوەی ئەوە بوو،
09:40
"Euna, have you heard
of Stockholm Syndrome?"
of Stockholm Syndrome?"
166
568436
2892
"ئونا، کۆنیشانەی ستۆکهۆڵمت بیستووە؟"
09:44
Yes, and I clearly remember
167
572884
3427
بەڵێ، بەتەواوی بیرمە
09:49
the feeling of fear
168
577190
1623
هەستی ترس
09:50
and being threatened,
169
578837
1507
وە هەڕەشەلێکردن،
09:53
and tension rising up
between me and the interrogator
between me and the interrogator
170
581737
3805
ئەو دڵەڕاوکێیەی کە لەگەڵ
لێکۆەرەکەم دروست دەبوو
لێکۆەرەکەم دروست دەبوو
09:57
when we talked about politics.
171
585566
1969
کاتێک کە لەسەر سیاسەت قسەمان دەکرد،
09:59
There definitely was a wall
that we couldn't climb over.
that we couldn't climb over.
172
587559
4012
دیوارێک هەبوو کە نەماندەتوانی
پێیدا سەربکەوین.
پێیدا سەربکەوین.
10:04
But we were able to see
each other as human beings
each other as human beings
173
592348
4048
بەڵام دەماندەتوانی یەکتر وەک
مرۆڤ ببینین
مرۆڤ ببینین
10:08
when we talked about family,
174
596420
2401
کاتیك باسی خێزانەکانمان دەکرد،
10:10
everyday life,
175
598845
1577
ژیانی ڕۆژانە،
10:12
the importance of the future
for our children.
for our children.
176
600446
2911
گرنگی داهاتوو بۆ منداڵەکانمان.
10:18
It was about a month before I came home.
177
606686
2780
نزیکەی مانگێک پێش ئەوەی بگەڕێمەوە ماڵەوە.
10:21
I got really sick.
178
609490
1332
زۆر نەخۆش کەوتم.
10:23
Guard B stopped by my room to say goodbye,
179
611632
4091
پاسەوانی دووەم هاتە ژوورەکەم
و ماڵئاوای لێکردم،
و ماڵئاوای لێکردم،
10:27
because she was leaving
the detention center.
the detention center.
180
615747
2829
لەبەرئەوەی بەندینخانەکەی جێدەهێشت.
10:33
She made sure that no one watched us,
181
621048
2947
دڵنیا بوو لەوەی کە کەس تەماشای نەکردین،
10:36
no one heard us,
182
624019
1584
کەس گوێی لێمان نەبوو،
10:37
and quietly said,
183
625627
1555
بە نەرمی وتی،
10:39
"I hope you get better
184
627206
1830
"هیوام وایە باشتر بیت
10:41
and go back to your family soon."
185
629060
1901
بگەڕێیتەوە بۆ لای خێزانەکەت بە زوویی."
10:45
It is these people --
186
633312
1631
ئەم خەڵکەن--
10:47
the officer who brought me his coat,
187
635927
2557
ئەو ئەفسەرەی کە قەمسەڵەکەی بۆ هێنام،
10:51
the guard who offered me a boiled egg,
188
639405
3619
ئەو پاسەوانەی کە هێلکە کوڵاوەکەی بۆ هێنام،
10:55
these female guards who asked me
about dating life in the US --
about dating life in the US --
189
643048
4730
پاسەوانە کچەکانی دەربارەی ژیانی خۆشەویستی
لە ئەمریکا پرسیاریان لێکردم--
لە ئەمریکا پرسیاریان لێکردم--
10:59
they are the ones
that I remember of North Korea:
that I remember of North Korea:
190
647802
4573
ئەو شتانەن کە کۆریای باکوورم بیردەخەنەوە؛
11:04
humans just like us.
191
652399
2423
مرۆڤی وەک ئێمە.
11:07
North Koreans and I were not
ambassadors of our countries,
ambassadors of our countries,
192
655690
5499
خەلكانی کۆریای باکوور و من
باڵوێزی وڵاتەکانمان نەبووین،
باڵوێزی وڵاتەکانمان نەبووین،
11:13
but I believe that we were representing
193
661213
3585
بەڵام بۆچوونم وایە کە ئێمە نوێنەر بووین
11:16
the human race.
194
664822
1505
بۆ مرۆڤایەتی.
11:20
Now I'm back home and back to my life.
195
668104
2882
من ئێستا گەڕاومەتەوە بۆ ماڵو ژیانم.
11:24
The memory of these people
has blurred as time has passed.
has blurred as time has passed.
196
672636
4277
بیرەوەریەکانی ئەو خەڵکانە تەلخ بوون
لەگەڵ کاتدا.
لەگەڵ کاتدا.
11:29
And I'm in this place
197
677800
1436
من لێرەشم
11:31
where I read and hear
about North Korea provoking the US.
about North Korea provoking the US.
198
679260
4297
کە دەخوێنمەوە و دەبیستم کە چۆن
کۆریای باکوور ئەمریکا توڕە دەکات.
کۆریای باکوور ئەمریکا توڕە دەکات.
11:36
I realized how easy it is
199
684072
2375
بۆم دەردەکەوێ کە چەند ئاسانە
11:39
to see them as an enemy again.
200
687131
2054
کە دووبارە وەک دوژمن تەماشایان بکەم.
11:43
But I have to keep reminding myself
that when I was over there,
that when I was over there,
201
691101
5189
بەڵام دەبێ بیری خۆم بخەمەوە
بۆ ئەو کاتەی لەوێبووم،
بۆ ئەو کاتەی لەوێبووم،
11:49
I was able to see humanity
202
697655
2914
توانیم مرۆڤایەتی ببینم
11:52
over hatred
203
700593
1152
لەسەروو ڕقەوە
11:53
in my enemy's eyes.
204
701769
1591
لە چاوی دووژمنەکەمەوە.
11:56
Thank you.
205
704709
1467
سوپاس.
11:58
(Applause)
206
706200
5134
(چەپڵە)
ABOUT THE SPEAKER
Euna Lee - JournalistEuna Lee strives to be a voice for the voiceless and a window for those with no access to outside information.
Why you should listen
A seasoned journalist with more than years of experience, Euna Lee is a television executive producer for Voice of America's Korean Service (VOA). Prior to VOA, she worked for Fusion media, AJ+ and Al Jazeera TV networks.
Lee’s name became widely known after she was captured by the North Korean regime while covering a human trafficking story for Current TV, a cable network co-founded by former Vice President Al Gore. She wrote a memoir, The World is Bigger Now, about her experience while detained in North Korea for 140 days.
Lee has received various awards for her fearless work, including McGill Medal by University of Georgia and Glamour magazine's Women of the Year Award in 2009. At VOA, she strives to be a voice for the voiceless and a window for those with no access to outside information. Born and raised in South Korea, Lee holds a master’s degree in journalism from Columbia University.
Euna Lee | Speaker | TED.com